16 Kasım 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 5

M l | Başı birinci sayfada w “ismin yok” cevabını aldıkları bu Meylis ve münfail geri döndüler. i bünu görenler asla fütur p dier. Mülli hakimiyet ne oldu Mİ 8 Cümhuriyet sayesinde anlamış | 4 halk bu hakimiyetin verdiği rey âlimi bütün mümancatlere, müş N Tilkçe göğüs gererek kullanmak iş- / ye Rey sandıklarına vatandaş- ( bu tehalükü herhangi fırkaya) Kep olurlarsa olsun bütün cüm- yetsilerin kalplerini mefharene darma itap eder. Demokrasinin Ni olduğu memleketlerde bir vatan MN sandık başına gidip rey ver- İİ Si onun işin bir vatan barcu, bir İlmi vazifedir. Bir memlekette in- MİŞ zamanımda bu vazifeye karğt kalanların adedi ne kadar çok fe orada demokrasinin halk *a- İ ine aranda o kadar az anlaşıldı. 4 hlikkmetmek iktiza eder. Halik lar umuma ait olan işleri kime #tmek daha münasip olacağını ürarese umümi işlerde mum bir tarafa bırakarak hü- İvive şahei menfaatlari ileri götür İstiyenleri rey almaktan mahrum | b | İİ ezlerse memleket işlerinin doğru metinden şikâyete hakları kal | Türk milletinin siyasi Üç, Siyani rüşdün yüksek olduğu mcın | lerde reye iştirak edenlerin ade- dt yüksek olur. Bu mülâhazalar? bei *on Belediye © intihabatından ön müntehiplerinin rey vermek Matlerce beklemelerini Cümhuri- A, amına, demokrasi namına mem- | tan telâkki etmek icap ederken İl hükümet memurları ve bazı fır lar bundan pek ziyade telâş gös- İf ler, Reylerin arzu edilen tarafa İİ ülmedi | a iği gürüldükçe asabiyet ziya istediği tarafa rey vermek kullanmak gibi en memduh Mon Mizümlü bir vazife ifa ettiği İ- ilen güzide şehir ve kasabalarımız yi irtica komüniştlik ve anarşi! ii leri sürülmek istendi.Eğer en İ- İİ 48 gelen şehir ve kasabalarımızda bu cce vasi mikyasta irtica hareketle“ Ünevcit idise, neden © yerlerin ida- İİ tamirleri Belediye intihabatından ev İİ "A böyle bir hareketi sezmediler ve Yükümet merkezini ikez etmediler. Halkın, merinuniyetsizliği Betbest Cümburiy kllinden evvel, bl hükümetten memnun oldu - Ye şurada burada işitilen gikâ- İliria, menfaatleri tatmin - edilme- a imeelrin veya cenebi propagan kapılmış olan safdillerin ko - | lr yaygaralardan ibaret oldu- işitiyorduk. O zamanlar hükü- ten miemnun olan bu halk - Bele. İİ e intihabatında mı birdenbire mür Sİ üç oluverdi? Hakikat bu kadar az İİ a manda bu kadar et iki şehre Rösterebilir? Bu irtica denilen hareket nasıl sm erti? Halk, lâyık kanunlar: Kmiyoruz, halifeyi isteriz mi dedi? Üy eendiler, bin kere hayırt irtica ni olunan bu hareket halkın i Na, serbestçe ve istediği taraf le- kullanmak istemesinden başka tecelli etmemiştir. Ahalinin m Climhuriyet fırkâsının beledi- iş; Dizetlerine rey vermek İsteme İh, iftica suretile tefsir edenler, hak Main de inhisar altına almak isti a dir. Bu inhisarcıların Cümbhuri- ve e mefkârelerile hiçbir olamaz. Hakiki cümhuriyet “İN elimhuriyet mefküresinin tanı. ecir brksemda koğah'min l İş iereetlerden yüz çevirmelidirler, hg Sfendiler| halk bülyük bir terbi- Mi yasiye sahiplerine © yakışacak le sükünetle intihap sandıkları- Bildiği zaman hükümet memur vatani vazifesini ifaya var re mânl olmak istediler. ist fırka için rey vermek İstiyen! iötehiplerin mühim bir ısınma, Vere ismin yok cevabı verildi. Bu devlete karşı bütün mükelie- lerini ifa edenler Cümhuriyetin DE imiyetin tecellisi için yegâne 4, * olan sandık başında en mukad- A, Haklarından mahrum bırakıldı. İsmi deterlere yazıl- mayan müntehipler it ber dairei intihabiyede bir-| işinin ismi sehven defteilere i»iyebilir. Bu hatayı kabul etmek | ki İr. Fakat sehvü hata yapanı yüz! İk, | defa tecavüz eden bu unutmaz İç Ber düirci intihabiyede ve her şe- i a kanabada ayni fahiş nisbetleri! i Ne bundaki kasdı mahsusu gör- i X mümkün müdür? Sonra def- X,, İnmi varken ismin yok diye ge- İş iilenlerin isimleri hizasına bilâ- “ihte imzalar ve parmak izleri yaya © isim hesabıma müntehibin! da rey attırılmıştır. Bu vak'a-| ile tesbit edilmiş ve vesi- rami istizah tir. Bazı yerlerde de & müntahiplere defterde ismin yok cevabı kâfi gelme miştir, çünkü müntakiplerin © kısmı! küllisine defterde ismin © yoktur de-| mek biraz müşküldür. Bu gibi yeries| de nüfus tezkerelerine birer bahane bulunmuş ve tezkerenin şu veya bü köşesi yırtılmıştır denerek müntahip- ler rey vermek hakkından iskat edil mişlerdir. Bazı yerlerde bu tedbirlerde kâfi gelmeyince nüfus texkereleri mute ber değildir. Yeniden nüfus dairele- rinden hüviyet varakaları çıkarınız denilmiştir. MZ ii Rösih (Antalya) B.Zamir Adas) 8. Diger cihetten de nüfus dairesi, hüviyet varakalarnı vermekten imti- na eimiştir. Yine bazı yerlerde daha şedit ted- bir alarak serbestçiler lehinde rey ve: recek müntahiplerin belediye dairele- polis ve jandarma vast tasile menedilmiş; müntahipler sabi: ta kuvvetlerile dağıtılmıştır. Müntahiplerin serbest tey verme- lerine mâni olmak için ileri sürülen birçok müşküller kâfi gelmediği za- man da son bir tedbir olmak üzere birçok vatandaşların şahsi masuniyet lerine ve hürriyetlerine tecavüz edii- miş ve asayişi ihlâl ettiler bahancsile yüzlercesi hapsanelere atılmıştır. Adliye memurlarını takdir Şayanı memnuniyet ve şükrandır ki, Cümhuriyetin adliye memurları dahiliye memurlerinm bu kanunsuz harekâtına alet olmamış ve elinden geldiği kadar şahsi masuniyetlere va- Ki olan tecavüzleri bertaraf etmek ve hürriyetleri ihlâl edilen vatandaşları serbest bırakmak için çalışmışlardır. Efendiler ! müddeivmumiler ve hâ- kimlerimiz asayişi ihlâl edenlere karşı | elbette müsamaha etmezler. Bu ba- hane ile hapisaneye atılanların Adli- | yece derhal tahliye edilmeleri ve haki larında tevkif kararı verilmemesi da- hiliye memurlarının, seri frka gay- retile ve intihabatta halkı tethiş mak sadile bir takım vatandaşları” tevkif etmek ve bu suretle cümburiyetin Türk milletine temin ettiği en asiz hakları keyfi surette ihlâl etmek için hâreket etmiş olduklarına en büyük delildir. Bütün şehir ve kasabalarda- ki halkın gözü önünde cereyan eden bir sistemi ve bir merkezden verilen talimata göre hareket edildiğini irae edecek veçhile biribirine pek müşa bih olan bu hüdiscler vatandaşlar rasmda emniyeti tesis ile muvazzaf, olan memurların dahiliye vekili tara fından nasıl vazifelerine taban tabana zıt maksatlar için kullanıldığını gös” termiştir. Eğer bu haksız tecavüzler karşısmda daha acıklı vak'alar zuhur) etmemiş İse bunu balları terbiyei 6i- yasiyesine ve kanundan ayrılmamak) hususundaki azmine medyunuz. $. F. ya rey verenler Serbest Cümhuriyet fırkası lehine rey vermek istiyenlere karşı bu nihs- yetsiz müşkülât ika edilmekte iken Halk fırkasına rey verecekler © nis- bette sühulet ve himayeye mazhar| olmuşlardır. Bunlardan nüfus kâğıdı, göstermiyenlere mahallelerinden al- diklârı ilmü haberlerle veya nüfus dai | rclerinden yedlerine verilen puslalar| la rey #ermeleri temin — edilmiş ve İ hattâ göçebe halinde sık sık yer de-| ğistiren bir takım kimselerden nüfus. tezkeresi aranılmaksızın cebren Halk fırkasna reyler toplattırılmıştır. Adana intihabı Efendiler: Umumi olarak saydığım bir takım yolsuzlukların bir ksmını mahal ve vak'a zikrile burada irat et. mek isterim: Adana intihap encümeni Valiye verdiği mazbatada sandıktan 47. puslâsı çıktığını ve defterlerde 4652 adedinin ismi hizasına imza mühür ve parmak işareti vazedildiğini söy- Tüyor. Bu halde aradaki fark olan 78) rey açıktan sandığa atılmış ve imtiha- bata fesat karıştırıldığı resmen tes- bit edilmiştir. Sandiktan zuhur eden 4730 rey pus lasından 2325 tanesi imzasız ve adres, siz bulunduğu cihetle kanunun 41 nci maddesine mugayir görülerek gayri- muteber addedildiği halde vali bu rey leri hotbehot muteber addetmiş ve ©- kalliyette kalan azayı iş başma geçir- miştir. Halbuki valinin salâhiyeti en- cimen mazbatasını hiçe sayarak ve kendini Devlet şurası yerine koyarak indi surette karar vermek değildir. MİLLİYET takriri dolayısile fıttınalı bir gece Valinin tarifesi encümen tarafından ekseriyet © kazandığı o mazbata ile tesbit edilen zevata intihap olundule- larmı bildirmekten ibarettir 1800 kişilik bir defter Müntahiplerin esamisini havi def- terler aakıdan indirildikten sonra ta rifak kenuniye haricinde memurini belediye müstahdemleri ve amelenin isimlerini havi 1800 kişilik bir def- ter yeniden tanzim ve encümene ka- bul #ttirilmiştir. Halbuki bu defterde) isimleri geçen müntahipler ayrıca sa- kin bulundukları mahalle defterlerin de dahi kaydolunmuşlardır. Her ma- hallenin hangi gün rey vereceği tes- bit olunmak lâzım gelen yalnız ilk üç gün zarfında buna riayet edilmiş. bilâhare bu usul hilitmde karışık su- rette intihabata devam © edilmiştir. Müntehipler serbest rey vermek iste dikleri zaman zabıta memurları tara. fmdan takiplere maruz kalmışlardır ve bu tazyik hâdiseleri hakkında 22- | man ve mekân tayini suretile müddei umumiliğe ve sir makamata şikâyet» er etmişlerdir. Defterlerde güya uydur- ma parmak izleri varmis Bir kesim müntehipler rey verme be gekijkleri zaman iskelerinin hile: larında uydurma parmak izleri veya imzalar görmüşlerdir. Bu suretle haklarından , mahrum edilen müntebipler valiye şikâyet et- mişlerdir. Tasnif esnasında Sandıkta linde ve ekserisi ayni ; pâr- bavi ve sandıkta zuhur et- tikleri vaziyete nazaran cümlesinin bir anda atılmış olduğu kanaatini ve- ren rey puslaları çıkmıştır. Bu keyfi- yet reyler tasnif edilirken intihap en- İ İ sarsılmış olan itimadı yerine yetirile- | caktır. PAZAR 16 TEŞRİNİ yol açmak Cümhuriyetin müstakbel | mukadderatile alâkadar bir meseledir. | Efendiler, Eclediye intihabatında yapılan yol suzluklar hakkında söylediklerimin | hepsi birer vâksadır. Bunlar delililerile birer birer tet kik olunmuş, mahkemelere ve icap c- den makamlara şikâyetler gönderil. miştir. Bu vesikalar karşısında tevile ve hakikati tahrife imkân kalmamış- ter. Muhterem Başvekil geçenlerde verdiğim istizah takriri üzerine kür- süden Halk Fırkasının da belediye intihabatından müşteki - olduklarını söylemişlerdi. Bundan da Dahiliye, Vekilinin H. Fırkasını da memnun edemediği an- aşılıyor. Yapılacak tek şey ne imiş? O balde yapılacak tek bir şey kal| mıştır. O da bütün belediye intihaba ta fesat karıştırıldığını itiraf ve © na göre yeniden Cümhuriyet mefhu- muna yakışacak (© sürette / İn- tihabat icrasına karar vermektir. Ancak bu suretle — vatandaşların bilir, Cümhuriyet ve milli * hâkimiyete karşı kalplerimizde taşıdığımız ve söy lediğimiz iman ve muliabbet namına ve hükümet mefhumunda mündemiç| fikri adalet namına ümit ederimki mil) Ni hakimiyet esası ile bu kadar bariz! surette tearuz eden bu kamunsuzluk- ları tasvip etmemekte ve bundan mes ul olar Dahiliye Vekilinin hareketini takbihte bütün Meclis müttefik kala. Fethi Bey, Dahiliye Vekili- nin intihabat esnasındaki hâdi- se ve vak'alandan mes'ul olduğu nu söyliyenek kürsüden inerken ekseriyet fırkasından 17 kadar meb'us söz almış bulunuyordu. Müteakıben Reis Paşa, Dahili- ye Vekiline hitaben: NI 1930 Vasıf beyin sözleri çok alkış landı. Bundan sonra Hayred- din, Zamir, Rasih Beyler söz al dılar, dar gitmişler, zaferin, teceddü- Ezcümle Rasih Bey: dün bütün semerlerini imha et- — Benim ne Beyoğlunda, ne!mek istemişlerdir, Bunun için- şurada burada apartımanlarım |dir ki bir muhalefet meydan" var dedi ve alkışlandı, çıktığı zaman çok endişe ede- Ali B.in nutku rim. İm iri leketi parçala Bedir? B'usu |mağa gider diye endişeye düşe- ay 0, rilen. me Şa Bay, nl sih Beyden sonra söz alarak de-| t:ğ! zaman elbette dikkat etmek milgtit kiz i mechuriyetinde idik. “Söz almak niyetinde değil sie al e dim... Fethi Bey bilerek, bilmi-| d€ görüyoruz. Bir defa başvekil yerek bana tecavüz ve tezyifte | olmuştu. Pırkaya getirdiği be. bulunmuştur. Bu tecavüz, kabi- Ka , programı ne idi. Ne li müsamaha, değildir. Nutku | çalar müzakereler ettik. Ziraat ile propaganda yapmak istemiş! Pankalarma hayat vermek için meclisin şahsiyeti maneviyesine | © kadar uğraştık. Kendirine u- tecavüz etmiştir. Fethi Bey, tar| 2 bir kaplumbağa hareketi ziye vermelidir. le yaptıramadık. İ Bağve: Fethi Bey yerinden şu ceva-| “iliği zamanında yeni hürriyet laa nağmesi yapmıştı. Serbesti ver- “Her şeyi söyliyorsunuz de- | 204 isteriz diye Şeyh Sait isya- diniz. Her şeyi söylüyeceğim. İs | vin milletin başına getirmiştir. tediğimi söylemek için sizin | Bunun için Fethi Beyin Başve- müsaadenize lüzum yoktur. Bu | <iletinden balisolunduğu | z- nun için terziye veremem. £ |'va muhalefetini tecrübe et- Hakikr Tarik Bey “Gireson”| mek istediğimiz zaman düşün. Fethi Beye ben hitap etmiştim. mecburiyetindeyiz. Fethi . ES Bey muhalefet sahnesine çıktı, Ali Beyefendi önümde oturuyor 0 Ss du, Fethi Bey bu hitabin Ali) 1& günlerde Sonposta gazete Sal ANİ sizde bir mülâkatı vardır. Düyu meden geldiğini e AMettileri nu umumiyeyi ne yapacaksmız Mİ Bey Afyon söz söyle, |diye soruyorlar. “Bir | milletin mek mevilinde aliyorum Het, borcunu ödemesi onun borcu- hi Bey bana şahsen sorduğu za, cur dedi-”Ya istikraz? bunu da- man İkinci bir fırkanın teşekkü, | ha sonra düşüneceğiz dedi. İşte İlinü faydalı addederim dedim. | 9 /â'an Fethi Beyden bir daha temadiyen mâni olmağa çalış- İ mıştır. Zaferden sonra dahi bil diğiniz neticeye, sui kasta ka- cümeni tarafından bir zabıt varakasi- le tesbit edilmiştir. Esasen © bu rey puslalarının üzerindeki © parmak iri tetkik olunursa hakikat kolaylıkla meydana çıkacaktır. Mersin intihabı Mersin Belediye intihabatı cidden — Söz, Dahiliye Vekilinin- dir. Fakat söz alan meb'uslar da vardır. Nasıl mündsip görülür- se.. Dedi. Vekilden evvel meb'usların kürsüye çıkmalarına karar ve- rildi. İlk sözü alan 1Vâsıf Bey Dikkatle fırkanın inkişafma ça- İlışmak vazifesinde bulunuyorsu nuz dedim. Halbuki, böyle ol- mamıştır, aksi olmuştur. Milletimin şimdiye kadar he- der edilmiş olan kanının tekrar dökülmesini istemem. Bunun i- Vâsıf “lzmır) Bey teessüflere şayan olacak müdahaleler tehditler, tevkifler yapılarak cereyan etmiştir. İntihabatın ilk günlerinde İbir tecrübe mahiyetinde olarak gös, terilen serbesti neticesinde intihaba- teni firkamız lehine Fiat (Rize) Bey cereyan aldığı görülür görülmez (bütün hükümet kuvvetlerini Belediye rels ve memur ları hatır ve hayale gelmez tedbirler almağa, başlamışlardır. Meselâ Halk fırkası namzetlerine verilen 36İ reye mukabil fırkamız namzetlerine 1734 rey verilmiş olduğu görülünce intiha- batın altıncı günü her ne © pahasına olursa olsun kazanmak talimatına tev fiki hareketle köşe başlarına polis ko! #miserleri, polisler bekçiler konulmuş | ve bu suretle halkin belediye daire- sine takarrüpleri menedilmiş ve uzak mahallelerden gelecek müntehipleri- mizin celbi için tutulan otomobillerin hareketlerine müsaade olunmamış ve bunların sahip ve şoförleri tevkif olun muştur, Fırkamıza rey vermek istiyen hat- kr büsbütün tethiş etmek maksadile irtica ve boişevikliğin — töhmetlerile frrkamız mensupları lekelenmeğe ça- Tışılmış ve vilâyet makamında fuka- | İ İzar ettirdiler. | üç şakı yakalanıyor, üstlerinde kürsüye geldi. Vâsıf Beyin nutku Vasıf bey (İzmir) — Muhte- rem arkadaşlarım, Fethi bey in sabık bir baş Vekil ve işgal ettiği makamlar itibarile vesai- ka müstenit beyanatta buluna- cağını zannediyorum. Fakat şimdi kemali dikkatle dinlediğim bu sözlerle Fethi beyin efkârr umumiye karşism da çok müşkül vaziyette kal- dığmı görüyorum. Vasif bey İzmirden bazı mi- galler zikretti, propagandacı- ların nasil yaygaralarla çalış- tıklarını izah ederek dedi ki: — Bundan maksat efbabı na- musu gürültüden korkatak rey vermemeğe sevk etmekti. İşte size bir'misâl, tanıdığınız bir |kavele, milletin asırlardanberi arkadaşmızın refikası hanım |devam eden hâkimiyetini, silâh efendi yanında bir arkadaşı ha | taşımak şerefini nihayete getir- nrnla araba ile Karşıyaka daİmek istiyen vesikadır. Milletin rey atmağa geldiler. donanmasını, silâhlarını, liman Fakat yeni fırkasun propa- larını teslim etmek © suretile ganda teşkilâtı bu hanımı tanı-| Türk varlığının inlersamnı ta- dı ve Halk fırkasına Tey ataca- | zammun eden bu vesikayı imza ğı bildiklerinden arabayı çe- | lamışlardır. Biz, böyle biliriz ve İçin milleti tenvir etmek ve bu- nu huzurunuzda söylemek mec- buriyetindeyim. Bugünkü ne- sil geçirdiğimiz felâketlere az çok temas etmiştir. Unutulmı- yacak kadar yakın bir mazide Fethi Beyi memleketin mukad deratında birkaç defa gördük. Hârbı umuminin son günlerin- de bir fırka başına geçmek iste mişti, İzzet Paşa kabinesine geç tiler. Bir nezaret işgal ettiler. 'Mundros müfarekesi gibi bir Huceeti esaret imzaladılar, Bu- nu dalâleti siyasiye olarak ve| bir ihtirasm sevki ile imzalamış tır. Vatani hissiyatına (o itimat göstermek istemem. o Fakat, Mondros mütarekesinin ne de- mek olduğunu bilirsiniz. Bu mu İvirdiler, yuha diye bağırdılar | kanaatımız da budur. Milletine arabacıyı tehdit ettiler ve ha- acıyan büyükleri bu konaatı red nımları rey vermekten sarfma- detmişler, onun © ölmiyeceğini İdaha birçok mücadelelere hazır folduğunu ilân ederek mücadele "sahnesini açmışlardır. Burada manzara tecelli etmiştir. Bi- Bir hadise daha : Odemiş'te Fethi beyin resmi çıkıyor. Ola- bilir, belki Fethi beye bunların da hürmeti vardır, Bunların birisinin cebinden | bir devlet kurmak, İrincisi düşmanları koğmak, ikin | cisi medeni dünyaya lâyik yeni | SOreYİ hemleketimizde Cümhuriyetin bânisi) gi de Ödemiş Serbes fırka teşki- lâtma omensubiyetini gösterir bir vesika çıkıyor. Bunlardan mız azasından bazıları birer suretle) istifaya icbar edilmişlerdir. | Hik Fırkası mensuplarının reyle-| ri, biç müşkülâe gösterilmeksizin a- diğer birisinin üzerindeki elbi- nırken, sabehm saat dokuzunda ge-| “1 8€ iz Birkez ti Jip te sast 16 ya kadar siri kanını senin de Ödemiş Serbes fırka hakla ren animal işin ya aledi 'erkânından birisinin elbisesi ol ce müntehip polis, ve jandarma kuv| duğu anlaşılıyor. O zat bu elbi- a İM Ara bumu s 5 ni şi Balikesir Gale lee le 2 ap Olabilir a, Serbes fır. lediye intil a yapıldığı ri adır: > edilen yolsuzlukları üzün uzadıya se.) © Pethi bey — Kabahat dahi- yıp dökmüş ve sözüne şu miretle de-| iye vekâletinin değildir. D. iy er : hiliye memurları verilen.emir- — Serbest Cümhuriyet | Fırakar) leri hakkile infaz edememisler- olan Büyük Gazinin tamcibile MU let Meclisinde mürakabe hayatını u - ie > yandırmak ve neşir ve ilân ettij müdahale etmeyiniz, ben zatı Ta ve kandiller cerafmda mücizk linizi nasıl dinledim, lütlen sü- için meydana çıkmıştır. Yoksa zabıta kütumuzu muhafaza buyuru- 'kuvvetlerile cebir ve tazyik müsaba | nuz... Bir gün birisini öldürmü kası yapmak için ortaya atılmamış: - eler, tahkik ettim, Serbes fır- "Bensen bıf gerait altında memle -| kaya mensup birisi kafayı tüs- kette bir siyasi hayat tesis edilemez. | sülemiş Halk fırkasına mensup Karşı tarafa rey vermek istiyen- | birisinden intikam almak iste- ler jandarma süingüsü ile mükabelel ço; çahancyı ; İşte biz Sebesci- görürme, memlekette siyasi fırkalar|ı. byle yaparız” diye köye kkülüne cebren mü dili - iy Se me e manen İİ yn da duran bir polisi karnın Bu cebri mümaneatten çıkan mâ- İdan vurmuştur. mayı bittabi çok geçmeden herkes an-| o Serbes fırka mensubları ara- yacaktır. Her halde cebir ve tazyikl nda haydutlar vardır, caniler siyasetine rücu ederek o memleketin) ST z binlere beka ve inkişafını temin için mere.) vardır. hapishane kaç kette verbest siyasi hayat teessüsüne| vardır Vasıf bey — Çok ici ederim İ Mücadele devam etti. Anne- İlerimiz, kız kardeşlerimiz omuz İlarında cephane taşımak sureti- le çalıştı. Sakarya zaferini ka- zandı. Bu, yegâne ve en son ka- zanılmış birzafer değildi.Biliyor sunuz mücadele devam etmiştir. İzmire girdik, vatan kurtuldu, Müdanya mütarekesi yapıldı. Bu mütareke, Mondrosta terke- dilen silâhlarm hakkı hayatı ve iadesi demekti. Bunu imzalayan da buradadır. İ “Ali Bey burada Fethi Beyi, İİsmet Paşayi göstererek) ilâve İetti; İ “Onun da bunun da timsali iburadadır. “Şiddetli ve sürekli lalkışlarla, heyecanlı tezahlirat- la karşılandı.” Efendiler, bundan sonra ikin ci vazife yapılmak lâzım geliyor du. Bir taraftan mücadele de- vam ederken teşkilâtı esasiye kanununu kabul ettiniz. Bu ka- nun yeni binanın ilk temeli ol- du. Teceddüt için bütün mania- lar bertaraf edildi, mücadeleye başladığımız günden . itibaren bir muhalefet karşımıza çıkmış ve yapılmak istenen şeylere mü mensuplarının hareketi hakkın- şüphelendim, Milletin mükad- deratında bir istikraz meselesi bir imtiyaz meselesi vardi. Mil leti bir adım attırmamağa saik olan âmiller bunlardır. M. Wil ler, Salem'ler, Jak'lar hayalime bunlar gelmişti. O, sarih ifade- sine rağmen o sözlerini bu kür- süde tekzip etmiştir. Şimdi han gi sözüne inanırım. Fethi Bey daha teşkilâtını yapmadan mem leketi ayaklandırmağa çalıştı. Biliyorsunuz, vatan o hislerile mahmul olan bir lidere memle- keti ayaklandırmak muvafık mi idi, Bir fırka böyle mi neşvüne ma bulur? 3 ayda başvekil olaca ğım hayal ve hırsı ile hareket e- dince böyle olur. İntihap mese- lelerinde birçok şeyler gördük ve dinledik. Arkadaşlarımın ifa delerile kendi ifadeleri arasında fark gördük. İfadesinde nazarı dikkatimi celbeden iki üç nokta vardır. “Kanun bitaraftir, kanu na riayet lâzımdır.” Evet amma bu dakikada kendileri ihlâl e- der vaziyette kaldılar. 15 daki- ka söyliyecekken bir saat (o de- vam ettiler. Bu geniş münakaşa ya imkân vermek için sustuk, Hakkı intihabm kudsiyetinden bahsettiler. Böyledir, hakikat budur. Fakat, hakkı intihabı ih lâlde kendilerinin bir o kusuru yokmudur?. Evvelâ büyük cür- mü kendileri irtikap (ettiler. Mücrim mevkiinde olan bir en- cümenin hareketini ifade ettik- leri halde ne müddei umumiye verdiler ne de Meclise arzetti- ler. Milleti irtica ile tavsif etti; mizi söylediler. Haşa ! hiç biri: miz böyle (o düşünmemişizdir. Millet, hiç bir vakit mürteci ola- maz. Kendileri de kabul ettiler ki bulanık suda balık avlamak istiyen bir takım müzır anasır vardır. Onları kasdediyoruz. Ben, milletime, memleketi. me, samimi hislerle merbut ola rak ifade etmek isterim; yetişir, Milletin sürüklendiği! beyhude kanını heder etmiyelim. Refik B. in tenkitleri Refik Bey (Konya) mes'uli- yetin Serbest fırkaya raci oldu- ğunu yaptıkları propaganda ve tahrikât ile inkılâba tecavüzden çekinmediklerini, Konyada H. fırkasma rey vermek istiyenle- ri tevkife kadar ileri gittiklerini söylemiş ve demiştir ki: — Konya valisine şikâyet lâ- zımsa onu Bizim yapmamız doğ ru olur, Mahaza intihaba karış- mamak için müsamahakârlık et miştir, İnkılâbın şerefli bayra- ğını ayakta kaldıkça elden bırak mayacağız. Ve şerefli Türk nes line bunu devredeceğiz. Artık maziye . dönemeyiz. Yolumuz halâs yolu itilâ yoludur. Arkadaşlar, Fethi Bey biz- den hesap istiyecek yerde kendi 5 , d . geçitdi., imi Yi da küyük birmuhasebede bulun muş olsaydı, mahcup bir Vazi- yette olduğunu görecek, dahi sağlam ve meşru yollarda yürü yebilmek için kendi namına ça- lışan Sui kastçılara burada çeki- liniz deyecek idi. Etem Bey (Samsun) Hilmi Bey (Adana) kendi mıntâkala- rında belediye intihabatının tar Zı cereyanı hakkında müşahede lerini anlatarak fesat karıştırıl- mış iddiasını cerhetmişlerdir. Bundan sonra Dahiliye vekili Şükrü Kaya Bey kürsiye gele: rek âtideki cevabı vermiştir: Dahiliye Vekilinin cevâbi “Serbest fırka lideri Fethi Beyin istizaha mevzu paptığı ve bu kadar uzun münakasi bebiyet veren belediyı tı hakkında hükümetin ve bil- hassa Dahiliye. vekâletinin ta- kip ettiği hattı hareketi. ve te- kvvün. eden bazı hâdisatı göz- den geçirelim. Çümhuriyet ve demokrasiye tarsin icin Serbest fırka teşek- kül ettiği zaman Fethi Bey İz- mir, Mağnisa, Balıkesire bir se- yahat yaptı. Oralarda bir takım. vakalar tahaddüs etti, Bunların içtimai mahiyetleri ve siyasi ci- hetlerini tayin lâzım © gelirse, siyasi bir akidenin tezahürü gi- bi telâkki etmek güç olur, Siya- si akideleri itibarile bizden uzak laşan arkadaşlar vardı. Siyasi emellerini yeni fırkaya rapte- denler de vardı. İlk günlerde dalga dalga memleketin hava- sını istilâ eden bu muğfil vaitle- re vakfı hayal etmiş propagan- dacılar da vardı. İzmirde polisi tokatlıyan, Anadolu gazetesi i- darehanesini tahrip eden adam larm elbetteki gaye ve hedefleri Cümhuriyet ve lâyiklek değildi. Serbest fırkanm teşekkülünden beri memleket havasında uya- nan, uyandırılan “yeni fırka bâ- şında Gazi vardır, bu fırka Cüm huriyet Halk fırkasmı istihiğ€ için yapılmıştır” tarzında propa gandalar, mürşidane ve dervişa ne tavırlarla kulaklara fısıldan dr, Uzun harbın, ihtilâllerin bi- raktığı harabeleri imar için ya pılan hamleler Türk çiftçisini ve-san'atkârlarını kurtarmak İ- çin alınan en iktisadı — esaslar halka bir boyunduruk gibi gös terildi, Hüriyetin hududu yok- muş gibi gösterildi. İnkilâb yaptığı eserlerin bu sayede bi- rer birer zail olacağı (ihtimali zihinlere yerleştirildi. İşte bu hava ve muhit içinde belediye" intihabatı başladı. Belediye inti habatı ilk olarak bir ( dereceli yapılıyor ve ilk olarak kadınla- rımiza filhakika lâvık oldukları rey bakkı veriliyordu. Belediye intihabatının esasla rımın yeniliği tatbikatta bir ta- kım idari müşkilât gösterdi. Bu müşkilât, belediye intihapların- da zuhur edebilmesi muhtemel olan ve evvelden derpiş edilen müşkilst idi, Ekilen tohumun evsafını bilenlere biçilecek mah sulün ne olacağını bilmek gayet tabii idi. Hükümet, W ve arayişi ve dev letin emniyetini masun bulundu racak tedbirleri vaktinde aldı. Nitekim, evvelden düşündüğü- . müz ve tahmin etiğimiz hâdise- ler intihabat başlar (o başlamaş birer birer zuhur etti. Devletin kanunlarına taarruz edildi, Oto ritesine tecavüz olundu. iB- lere hakaret edildi, £ zabitlere kurşun atıldı, kaymakamlara ve valilere hakaret yapıldı. Daha feci olarak halkın hakkına ve reyini kullanmak hürriyetine mumanaat olundu. Demokrasi- nin esası olan hakkı intihap ve reye riayet ettirilmedi. Memlekette intihap mücade, e şeyden lesi ilk oluyurdu. Halk Serbest bırakıldı mümkün mertebe, Fa kat bilirsiniz ki, hükümetin va- zifesi emniyet ve asayişi milli hâkimiyetin ifadesi olan kanun ları halkın hürriyetini ve reyini serbest kullanabilmesi hakkınr muhafaza etmek idi. Bu umde- ler, bir tecavüz ve istihfafa ma- ruz kalırsa hükümet derhal mü dahaleve mecburdur, Devlet ©- toritesine istinat etmiyen ka- nunlar kendi o kendine işleye- * mez. Devlet otoritesinin sahası © nca sahifede)