19 Eylül 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

js (SultantHamit!. I iri in Paşanın Hatıratı.. MERA RR ve iktibas hakkı Ra) Rıza ve Sait Pş.lar niçin geçinemezlerdi ? Bulgaristanda teşkil edilen Obüs alayları ve Sultana gönderilen albüm No: 40 | Hünhârın maiyeline mahsus Cairelerden.. Hülâsa Sait Paşanın efkârılasker Rıza Paşaya hiddet âmmeyi bu noktada tenvir etme | Fethi Bey gibi vazifeşinas erba miş olmasmın esbabı bir târlü|bı hamiyeti de münkesir etmek anlaşılamıyor. İteydi. Bu da kendisinin kin ve Sait Paşa, mabeyin kâtiple-| gareze nedereceye kadar m:ö- rinden bazılarının mutasarrıf-|lup olduğunu gösterir lıklara ve valiliklere tayinleri) Sultan Hamidin Makedcu keyfiyetine de itiraz etmekte-|mesesile ve bilhassa Bulgaris- dir. Bu itiraz hiç haklı değildir. tan ahvalile buderece meşgul Mabeyin kâtiplerinden muta-|olmaktaki hakkı aşkârdı. çünkü sarrıflığa ve valiliğe tayin olu-! Makedonya meselesi bütün Av nan zevatın kıymeti ilmiye velrupayı alâkadar eden ve Devlet meziyatı ahlâkiye itibarile Ba-| aliyeyi bir felâkete elele brâlinin inha ettiklerinden yük İmelhuz olan bir şeydi. hele İn- sek olduklarını inkâra imkân! giltere hükümeti Bulgari atanı var mı? Her biri mekâtibi âliyo)ele almak siyasetini takibe baş- den neşet etmiş, daire kitabe-|ladıktan sonra Sultan Hamidin tinde uzun seneler tecrübeler) dikkat ve telâşı büsbütün art- görmüş, ecnebi lisanlarma hak! mıştı, Rusya muharebesinden kiyle âşina olan bu zevatın de-|sonra Avusturyanın yeni paza rece dere yükselerek devle-İra kadar tecavüzünü uzatmış tin en yüksek makamlarını İ$-' olması Rusyanın enzarıharisane gal edebilmelerine eğer ben va| si daha fazlalaşması, Makedon- sıta olabildinm ise bununla dai-| yadaki milletlerin haricten gele. ma iftihar ederim. Âli bir mek-| cek teşvikat ve tahrikâtı kendi tepten birincilikle meşet etmiş! amâli mahsusalarını tatmine me ve dairei kitabette masalihi devİdar olur mahiyetinde farzede letin her nev'ine temas ederek) yek heran müstaiddi iştial birhal İber tarata tmuhtelif & İ Hitler fırkasının aldığı meb'usluk a EYL 1900 HARİCİ HABERLER. Ne istiyor? Muâhede yeni baş- tan değişmeli..! Alman intihabının do- ğurduğu yeni neticeler Alman intihabalınn aldığı netice siratla karge- ün pek| nda bulundu. lsndr. Alman milletinin ciddi bir imtihan karı Hu söylendi. Filhakika Hi fırkası büyük bir ekseriyet kazandı. miliici sosyalist muvaffakı Bunda vel in görünüyordu Hitler yetinden e aldanmadı. Hakikaten 928 intihabatının neti- cesi ile 930 intihabatınm neticesinde dedi arasndaki fark çok büyüktür. Evvelce yanız 12 meb'usu olan Hit ler şimdi tam 107 meb'us çıkarıyor Hitler 150 meb'usluk dan emin görünüyordu. Fakat 107 meb'usluk ar değildir. Belki de bu| sevinçle beyanatta bulunurken hayli heyecanlı şeyler söylüyo;r. Bu beya- kazanaca; Hitler mat Fransızları biç memnun edecek gibi değildir. Hitler sulh muahedesi-| rh tediisi, Yosnğ piânmm yenkdan| gözden geçirilmesini istiyor. Alman- | ın harici siyasetine böyle bir isti-| vermek olabilir mi? Almanya tun mukadderatını yalnız Hitler ve onun gibi düşünenler idare edecek | Ecnebi matbuatı | Ismet Pş. nın eseri! Pariste çikan “L'(Euvre” gazete- sinin muhabiri Mm. N. Pavlova ahi- ren Bagvekli İsmet Pg. ile bir mülâ- katta bulunmuştur. Mülâkat muhte- Ht esli üzerinde cereyan etmiş 0- tup İsmet Pş. Sıvas nutkunda pek et-| raflı bir surette vordiği izahatı Mim. Pavlovaya da anlatmıştır. Mm. Pav- lova İsmet Pş. nın beyanatını nakle tikten sonra yazısına nihayet verir. ken diyor ki “Başve! etmemek İçin grtık süallerimize niha yet verdik. Kendisini daha bir çok imaaler bekliyordu. Diplomat ve Başvekil olan bu g lip ceneral askeri ve siyasi sahal dl pek büyük muvaffakiyetler kazandık tan sonra altı senedenberi daha çetin bir işe girişmiştir ki bu Yeni Türki- yenin iktsadi inkişafıdır. İsmet Pş. daha ziyade 1 böyle müarzam bir işin önünde geri dönecek bir seciyede değildir. Kendi- ne has olan cesareti ile bu yolda mü eadeleye girişmiştir. Bugün eğer © nun yaptığı işin neticelerine karşı ten kitler yükseliyorsa onun saiki olan iman ve fecagati tebcil etmeliyiz. Bu eser Türk milletinin hayat kabiliyeti- | ni, onu idare edenlerin metanetini ve tesis ettiği Cümhuriyetin muhafazası için Gazi Hz. azmini ispat eder.” Fethi Beyle bir mülâkat “Debats” gazetesinin bir muhar- İİİ riri, M. Henry Bidon İzmir havali sinde bir tetkik siyahatine gelmiş, İz- Ğİ | mirde Fethi beye de tesadüf etmiş, Fransız muhasriri Fethi Boyi Pariste sefir iken tanıdığını, şimdi de bir fır- ke*tegkili içinsefaretten çekildiğiniya zarak İzmirde kendisini zaman bu tesadüfe şastığını söylüyor. Fethi Boy”Fransız muharririne göyle diyor “.— Setbest Cümhuriyet fırkasenı tesis için geldim. Nukümda makâa- dımı izah ediyorum, Matbuat, müna- kaşa, maarif ve vicdan hürriyeti İsti- yorum. Fırkamızm şiarı hürriyetper Bir takım intisarların kaldı- bütçede tasarrufu, sanayi verlik .£ rılmasını, ve ziraatte itibar tesisini rahatsız | gördüğüm | istiyorüz. | Hitler muvaffakıyetinden memnun! | Milli sosyalist reisinin Fransayı kuşkulandırıcı sözleri | Rusfilosu Karadenizdeki Rus donanması meselesi Taymis gazetesi başma- kalesinde ne diyor? | Atina, 18 (Apo) — Londra- İda münteşir Taymis gazetesi Karadenizdeki Rus donanması İmeselesine avdet ediyor. Taymi lar komisyonunu tarımadığı ci- hetle Türkiye hükümeti vasrta- sile Karadenizdeki | bahrf kuv İvetlerinin mikdarmı bildirmiş a.İlerdir. Bu listede Baltıktan gele - İrek muvakkaten Karadenize gir İmiş olan iki zırhlıyı da zikredi-| yorlar. Boğazlar komisyonu bu İlisteyi Cemiyeti Akvama tebliğ etmiştir. Bu mesele kilükali mucip olu yor. Taymis gazetesi başmaka- İlesinde Karadenizdeki Rus do-! nanmasından bahsederken, bu iki Rus zırhlısının inzimamı Ka radenizdeki bahri tevazünü boz| İduğunu kaydediyor ve bu halin İ Türk, Romen ve Yunan bahri programmın tetkik ve tadilini icap ettirdiğini kaydediyor. Tay | misgazetesine göreKaradenizd İkuvvetli bir Rus filosunun me: cudiyeti Türkiye ile Yunanista- nın bahri kuvvetlerinin tahdidi teşebbüsünü akim bırakmaktaol duğunu ve bu iki devletin her hangi ihtimale karşı kuvvetli bi rer donanma bulundurmaları icap ettirdiğini yazıyor. <. Akvam »İ nci içtima devresi Cenevre, 17 (A.A) — Cemi- İyeti Akvam meclisi 61 inci içti- İma devresinin ilk celsesini aktet İmiş ve ruznamesinin kat'i şek- dini tesbit eylemiştir. Rüzmame ye Fransa'nm teklifi üzerine bir se göre Rusya hükümeti Boğaz | irak rak ei coli ühim beyanatı Feysal Hz. “Biz aynı ailenin ayrı yaşıyan evlâtlarıyız,, diyor CENEVRE, 18. A. A. —| halden fevkalâde met İrak kıralı Faysal | Hazretleri | Hissiyatı, dini ve m borayı tedavi Viyanada bulu-|miz yekvücut bir kütle nuyordu. Cemiyeti Akvam mec | olan miflet ve mermi eisinin içtima: Umumisi mü-|bu menafii müdafaa nasebetile Cenevreye geymiş-| mükellef ve muvazzalt tir, jve İrak şimendiferleri. İrak kıral hazretleri Ana-| larda birleştiği gün dolu Ajansının hususi mruha-| batı ticariye ve ik birini kabul ederek âtideki İbir kat daha inkişaf ederi boyanatta bulunmuştur; İdeşlik hisleri tezalif edi Biz iki kardeş milletiz.|Biz ayni ailenin muh Münasebatımız fevkalâde sa-İlerde yaşayan | evli İmimi ve temamen hüsnü-| Ayrilmamız imi İniyete müstenittir, Geçen her. İTürk Cümhuriye İgün bu münasebatı i i ğlam ve hiçbir suretle tezeözü- | terdikleri sami le uğramaz bir hale isal etmek | ve teshilâttan İtedir. Ren bizzat bu vaziyet ve İnunuz. Bursada belediye intihg Halk Fırkası namzetleri haberleri £. di BURSA, 18 (Milliyet) — Serbest | fırkaya müracaat ederek ke giler, kâtibindillik vetatetile vali Fa tin Beye protesto mektubu tevdi ede- İrek İnegöl ve Kemalpaşa kazalarında ki Belediye intihabatına fili müdahale er yapıldığı müddetçe Serbest fırka. ın İntibabata iştirak edemiyeceğini bildirdiler. Halk Fırkası namzetleri- ni bugün ilân etti. Yarın © intihahat başlıyor. Halk fırkasının namzecleri fakati alınmaksızın kaca nam kleristi le karşıladiklarını ve Halk mamzedi oldukları halde Si rin bu hareketinin mucibi wi, olacağını keyfiyetin serbest ari için fırka vilâyet mut salâhiyet verdiklerini mubeyfif” li bir mazbata verdiler Türk - İspanyol dostluk muahedesi MOSKOVA, 18 .A. A. Türkiye sefiri Hüseyin Ragıp Beyle İspanya sefiri dün iki- memleket arasnda bir dost- luk muahedesi o imzalamışlar- dır. i C.H. F. heryerde ANKARA, 18 A,A — Öf nili ve Haymana beledi tihabatında Cümhuriyet © Fırkası namzetleri müti int “ap olunmuşlardır. Virari Rumlar Onlara etabli vesi- kası verilmiyecek Muhtelit mübadele nin esasları n komisyonu! Ruslar ihracat em Türk hey'eti murahhasası reisi Tev- vukuf ve mümaresesini arttır. mış zevata mutasarrıflığı çok madığı mütalaasiyle mü: gören ve bunda itiraza şayan noktalar bulan Sait Paşa yirmi üç yaşmdaki mahdumu Ali Na imık Beye rütbei vüzerat Ken acaba bundaki haksızlığı ve yolsuzluğu neden düşünme- Wi? Sait Paşanın Serasker Riza Paşa ile geçinemediğini evvel se de yazmıştım, Serasker Ri- za Paşa techizat ve levazımı 2skeriyenin muttasıl Maliyeden para ister durur, Sait Paşa ise bu talebi- nin ciddi bir lüzum mukabili ol tarafıma giderdi. Sultan Hami- din Balkan siyaseti ve Bulga- ristanın istihzaratı askeriyesi dolayısiyle endişesi malüm ol- duğundan Sofya kabinesinin as kerliğe müteallik ahvalini aled- devam tefahhus ettirirdi. Fili- bedeki memurumuz omiralay Fethi Bey Bulgarların obus a- Taylar teşkil etmeleri üzerine bunun tekemmülât: hakkında nazarı dikkatini celbetmek mak sâdile bütün o teşkilâta ait fo- itoğrafları bir albüm halinde tı şahaneye takdim etmiş !Sultan Hamit Fethi Beyin bu "hizmetini takdir etmişti, Çünkü Bulgarlar her ne yaparlarsa bi- İzim ondan vakit ve zamanile ha “berdar olmamız ve terakkiyatı pskeriyede ona göre hareket et- memiz lâzım geleceği fi idi; bu fikrini sıksık tekrar edip “dururdu. Serasker Rıza Paşa “ Fethi Beyin iş'arâtından mül- em olarak bizim de istihzaratr askeriyemizi tesri etmemiz lüzu munu ve bunun için icap eden paran'n tedariki zaruretini Ba- bıâliye muttasıl yazardı, Sait pa şa, hatıratmda bundan bahsede- rken:“Bu haberler askerlik nok- tasından istikşafata müstenit ol mamakla bence ehemmiyeti yok (* demektedir. Sait Paşa ser- ister ikmali maksadile| ıİcihet bir dereceye kadar rinde| ide bulunmaları avı ayrı haizi e- hemmiyet meselelerdendi. Buna | karşı o milletleri hüsnü idare e | derek “elden kaçırmamak ve raftan da orduyu tanzim ik edip filhal müracaat İedilebilecek mahalli ve kâfi bir kuvet vücuds getirmek elzem olduğundan biri tedbire ve si- yasete diğeri kuvvete müstenit iki cepheli bir hattı hareket ta kip edilmekte idi. Binaenaleyh o vakit Bulgaristan si 0-| İlan Ferdinandn Türkiyeye İtemayülü temin olunmak esba- bna tevessül ve bu meyanda| Bulgar tebaasının hüsnü idare| edilmelerine itina olunur ve ğer taraftan kilise mesailin- den dolayı rumlarla aralarmda- İki ihtilâfattan istifade olunma- ğa çalışılırdı Karadağ prehsi Nikola Kara- dağFmaretinde yegâne müessir kuvveti. Hükümet, siyaset, as- ker hep onun elinde idi.Bu itibar la prens Nikolanın meyil ve mu habbetini celbe bilhassa ehemmi yet verildi. Yunan harbinde — yedikle i dayak Yunanlırarm gözünü) © hayli yıldırmış olduğundan ebani- yetbahş görünürdü. Bulgaris-| tan ve aKradağ prensleri İstan bula herelişlerinde tatyibi kalı lerine ve istihsali niyet lerine çalışıldığı için daima me mleketlerinin hissiyatı © Okşan- sammmsammmamıyummummmıza mış olduğu halde avdet ederler-| © Ancak o zaman dahiliye Na- di. Sırplılara gelince bunların | zırı bulunan Memduh Paşa hün- Türkiye siyasetine karş: vazi| kâra bir jurnal takdim ederek yetleri şikâyetten ziyade hos-| Türkiyenin metbu ve Bulgaris- nutluk ifade ederdi. tanın tâbi bir devlet Bir aralık, Balkan ittihadı için|dan ve bu iki sıfatın bir ittifak müzakereye de girişilmiş, hele ahitnamesinde birleşmesi Bulga Bulgarlarla bu müzakere büsbü- | ristan istiklâlinin devleti aliye tün ilerleyerek müstakbel bir) trafından tanınması manâsma harpte Türk ve Bulgar ordula- | geleceğinden bahsetmiş ve bu rının yekdiğerile teşriki mesaj | suretle o müzakereler akim kal etmeleri keyfiyeti, kâğnt üstü- İyad ne bile geçmişti. değildir. Stre tarafından Al Cümhuriyetinin harici siyaseti- ne verilmiş bir istikamet vardır ki bu İitilür ve sulh siyasetidir. Almanyada bu siyasetin taraitarı olan başka fır- başka devlet adamları yok de-| Hepsinin maksadı birdir: mu kurtul kalar, ğildir İâhedenin ağır yüklerinden Fakat yollar ayrılıyor. faklı yirmi dört fırka) niyor. Almanya) da iktidar mevkiini muhafaza edecek bir hükümet ancak bir temerküz ka- binesi olabileceğini söylemekte Al manyayı bilenlerin hepsi müttetileir Sovyet yolcu tayyaresi KOVA, ISAA. — Hava nezaretinin sipariş ettiği © motörle si 30 metre boy nde bir deniz tay yaresinin Southamptonda mak, E it olduğu si MOS mücehhez v inşaasına başlanmıştır. Tayyarede 40 yolcunun taşınmasına ve 20 yolcunun y na müsait kamaralar mevcuttur. yarenin sikleti yüklü olduğu vakit 34 tondur, Tayyare iyi teerübeler Şark veya Bahrimuhit seferlerin- akt rir- se kullarii Çinde muharebe ŞANGHAY, 18 A. A, — Mançu- ri cenerallerinden Chang Sush Liang nin şimallilerle cenuplular arasında her iki tarafın muvafakatile mütevas| et vazifeni ia etmek niyetinde bur Tandı siliyor. (Bitmedi) Jiyi İlâhe olduğun- | pi nin iktisadi bul ız: ümit ediyo, Türkiy m çare bulaca; yüksek sıhhi tedrisat mektebi Jaçılması ve İspanya'nın teklifi ci 46) veçhile bir hıfzıssıhha konferan ka smın içtimaa daveti meseleleri leyen |de ilâve edilmiş a nokta) S, nük bir sesi M, Hensy Bidon İzmir tundaki kah Bethi Beyin kararı dikatimi diyo me wie| Heroin bulmuşlar eğ nr memleke vi) Marsilya, 17'(A.-A) — Ka- çeş İradenizdeh gelen bir vapurun Fethi Bey Pransır de İstanbul'dan gizlice tah- cevabına şöyle mukabele ediyor: mil edilmiş ve bir fıçı içinde sak. , diyor muharririnin bı — Refah, messiye tekabül etmi-| lanmış külliyetli mikdarda He-| yor, ve bu para kısmen hükümetin | roin bulunmuştur. Gemi müceh tahdit tedbirlerinin neticesidir. Pransız mubarriri banu aynen baklettiğini, bu hususta mütalea be yanını kendine sit olmadığını kay- dederek diyor ki İ “Eethi Beye Parise bildirilmek is- tediği bir vakıa veya bir söz olup ok madığını sorduğum zaman “Gördüğünürl söyleyiniz, cevabe| Heroin nakledilmiş olduğunu j söylemişlerdir. T. Rüştü (Başı 1 inci sayfada) ns verdi.,, diye kadar ziyaretlerle meşgul olmuş ve sonra Dolmabahçe sa rayına giderek Gazi H. tarafın- dan kabul edilmiştir. Amerika sefiri M. Gruv tara- İtendan akşam yemeğine davetli olan Tevfik Rüştü B. dün ak şam sefarethaneye gitmiş ve geç İvakte kadar sefirle görüşmüş” ede oturan, ya- İtür. Vekil B. yarın akşam saat ön altıda Çiçerin vapurile Rusyaya hareket edecektir. z ogi Rus sefiri M. Suriç Yoldaş İslâmiyeti kabul |m.vüik Rüştü B. ile birlikte Rus Londradan bildiriliyor: — Ara-| yaya gideceğini, (Türk — Rus) bistan işlerinde ihtisas sahibi ve Aral münasebatının çok dostane ol- duğunu ve yeni ticaret muahe. lesinin Moskovada aktedileceği si söylemiştir. Rusya ile yeni ticaret muahe tesinin şimdiye kadar akti teet re uğramasının, Türk tacirle müracaatların lü noktaları imâsından ileri er" Hindistanda mil- licilik.. i ? Delhide keti için gönül maksadile mahalli kon. si- lü toplamı gfe tarafmdan vücüde getirilen mü- essesenin gayrikanuni olduğu ilân dilmiştir. Bu müess tup kalkan 150 kadar kimse tevkif © dilinişlerdir. e — vekayiine ç karışmış olan M 924 senesine kad İngiliz mümess hizleri şimdiye kadar bir çok de| falar kaçak suretile ve bu tarzda Vekil B. sabahtan saat on ye| Kâmil B. dünkü irenile Ankaraya Tevfik Kâmil B. Ani ma ait mü konvansiyonel | eket etmiştir. rada kömisyo- el işlerle meşgul olacak ve meclisin içtimama iştirak edecek- | ir. Üç haftaya kadar Ankarada kak | ması muhtemeldir. | İ Firari Rumlardan bir kısmı etabli vesikası tevzizxlna bil'istifade vesika almak içi: yona müracaat etmişlerdi, komis- Komisyon bu müracaatları tetkik | etmiş ve memleketimizden gilerken Türkiye Cümhuriyeti hükümetinden ! pasaport olmadıkları anlaşıldı bu talepleri reddetmiştir. Komisyonun üçüncü bürosu dün M. Holştadın riyasetinde toplanarak tali komisyonlardan gelen raporları tetkik etmiştir İtilâfname tatbikatının tacili te- menni edildiği hakkında — Atinadan gelen telgraf komisyonda gayri va- görülmekte ve esasen o mümkün mertebe işlerin tesri edildiği ve mor- mal bir halde cereyan ettiği beyan e- dilmektedir. Yunan murahhası M. Fokas, işıe- rin tacilini İli tarıfın da arzu ettirle rini Yunan müşaviri M. Pihyon ko- misyonun yaptığı işler hakkında iza hat vermek üzere Atinaya gittiğini ve bir kaç güne kadar avdet edeceği- ni, itildinamenin tatbikatında mühim bir ihtilâf zuhur etmediğini söylemiş tir. İn a İtalyan tayyareleri dün gelmediler Şehrimize münasalâti bekle- hilen italyan tayyareleri dün akşam saat beşe kadar Yeşil- köye gelmemişlerdi. Yaptığı- mız tahkikata göre techhürün sebebi hanaların bözük olmasi yüzünden yola devam imkânt bulunamamasidır. Tayyarelerini bu sabah saat 10'da Yeşilköye münasabatla- İhavuzunun inşaati İ doğrudan doğru! alacaklar Rusya ile ticaret mi müzakeresi henüz biti Yeni ticaret muahede$; İtatbik edilen muahedeği farkir olacaktır Şimdiki ticaret musl göre Rusyaya satılacak €kseriisi Rus harici ticarti si tarafından satm alım lerimize yalnız yüzde yifij cesinde ihracat hakı veri Yeni yapılacak ticaret desinde Türkiye ticaret tı tarafından ihraç edil ilaşılıyor, Bu muahede lirse hiç bir tacirin nyal f racat .yapmasına imkân © muştur. Rusyada, beş senelik Y? tisat programmın tatbiki yisile ticaret şartları nazaran değimmiştir.! Sow il kümeti evâlce ufak bifi dahilinde küçük £ ticarsiğiğ sande ediyordu. Halbuki yeni iktisat P küçük ticareti de ortağı dırmıştır. Bu vaziyet da tacirlerimiz Rus? satacak hususi ticaret lamıyacaklardır. . Yeni ticaret muah& Rusyanın yeni rejimin. olarak tanzim edilmesi mektedir. -Murahhasla"” Sovyet hükümeti 8 esasaüzerinde ihtilâf Yalnız Rus ticarett€ nın muahede mücibin©f, leketimizden alacağ! “4 miktarınm tespiti İĞ taraf arasında bir $© maktadır. 4 Kanalizasyon için İninda yapılmakta olar ikm mek üzere olup on beş £ rt bekdenilmektedir. dar resmi küşadı Yi