22 Mayıs 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

gg yN EZHABER yaxsam ...rası gate en Merripar M04808, "Messn Nesim YU» Mdneseri. an : pie venin he e Yes pay gealaseı 2 fk Fg Yeni bir tasfiye İstanbul elektrik şirketinin hükümete devrine ait muameleler bitmek üzeredir. Nafia vekili Çetinkayanın o başkanlığı altında toplanan iki taraf murahhaş ve müşavirleri satın alma mukavelesine gi» recek son meseleler üzerinde (mutabık kalmışlardır. Mükavelenin — pazartesiye kadar imzaya hazır bir hale gelmiş olâ- cağını zannediyoruz, Satın alma bedeli on bir miyon İira olup yüzde beş faizle yirmi senede ödenecektir. Malümdür ki İstanbul elektrik imtiya- zi Osmanlı imparatorluğu devrinin mi- raslarındandır. Bu gibi imtiyazlar ve İş- Yetmeler hususunda gerek imparatorluk İdaresinin, ve gerek bu idareyle münase- bete girişen yabancı kapitalin zihniyet- Jeri ne olduğunu biliriz. Biri böyle işleri ancak ecnebi sermaye ve tekniğinin ba- olmuşlar, vatanım iktisat, siraat ve um- ran davasma hizmet eden vasıtalar hali- ne gelmişlerdir. her şeyi ecenbi sermayesine teslim eden, ve paraya ihtiyacı oldukça, onlardan ve- ya onlar delâleti ile istikrazlar yapabil- mek için, mütemadiyen imtiyaz şartları- run ağırlaşmasına muvafakat eden im paratorluğun bize devrettiği müesseseler yeni aşrtlara intıbak etmek ve yeni dev- ietin halkçılık ve umum! menfaatçiliğini takdir etmek için pek &z iyi niyet göster- diler ve hükümet tarafından vazife yap- mağa davet edildikçe, bunu, dışarıya, haklara riayetsizlik suretinde aksettire- rek, devleti güya bir itibarsızlık şantajı» nın tazyiki içine almak (istediler. Hak avacılığının bize düştüğünü anlatmak İçin uğraştık, durduk. İstanbul elektrik şirketi etrafındaki bir kaç senelik umumi menfaat mücadelesini burada tekrar etmek (istemeyiz. Fakat vaziyet öyle olmuştur ki nihayet kat! bir tasfiyeden gayri anlaşma imkânı kalma- mıştı. Nafia vekilimiz, sabır ile, sebatla, hiçbir oyun ve manevra karşısında ted- hirini şaşrmıyarak, işi takip etti ve niha- yet bugün müjdesini verdiğimiz neticeyi ede etti, Bu, kendisi için, ve cımhuriyet hükümeti için muvaffakiyettir, şereftir. Tebrik ederiz. Bu misal dahi, bütün eskilerinde oldu- ğu gibi, cumhuriyet idaresinin en kötü partlar ve kötü niyetler içinde teessüs et- miş olsun, başkalarının haklarına karşı 2 İstanbul şehri halkı, pek az zamanda, kendi en yakın ihtiyaçlarından birinin, Aevlet eli ile ne kadar kendi lehine idare olunduğunu göretektir. F.R.ATAY Kür İNİ il N Luiz A vrupanınen genç ordusu Çek ordusu, karşı muhtemel bir taarruza ne yapabllir ? Çekoslovakya, bir seferberlik vukuunda 900 bin kişilik talim görm çıkarabilecek Ayvusturyanın Almanya tarafından ilhakı üzerine Çe. koslovakya ordusu günün mevzuu gibi oldu. Üç taraf- tan Almanya ile çevrilen ve nüfusunun 35 milyonu Alman olan bu memleketin mukadderatı sık sık gaze. telerde mevzubahs olmaya başladı. Son bir iki gün zarimdâ Alman ordusunun Çek hudutlarında asker yığdığı şayiaları tekrar gazetelerde yer buldu. Çekoslovakya muahedelerle Fransaya, Rusyaya, Küçük İtilâfa bağlıdır. Fakat Fransanm sözlne ve imzasma ne kadar riayet edeceği düşünülmeğe değer bir meseledir. Çekler de bu ihtimali gözönlinden ayırmamış olsa ge- rektir. Çekoslovakya da her şeyden evvel istiklâlini koru- yabilmek için silâha güvenmek mecburiyetindedir. Çek. ler askeri kuvvetlerini hazırlamak maksadiyle geçen- lerde bir manevra yaptılar. Çekoslovak ordusu 1920 de teşkil edilmiş olduğuna göre Avrupanın en genç ordu. sudur, Mazisi ve harb an'w esi olmryan bir orduyu ha- arlamak için yapılacak «a iyi Iş manevralardır. 'Tek başma Çek ordusu muhtemel bir taarruza karşı ne yapabilir? Alman askeri gazeteleri bu ordunun zaâ. Vakrâ fa dalr sütunlar dolusu yazılar yazıyorlar. Onlara gö- re Çekosovâkyanm askerlik bakımın liğine nazaran çok fazladır. (80 . 125 kilometre derinlik), Yolları ve demir yolları yapılırken askerlik durumu daima gözden uzak kalmıştır, Çünkü bu yollar eski Avusturya . Macaristan ordularınm' askeri ihtiya karşı. lamak maksadiyle yapılmıştı. Çokoslovakyada yaşıyan Almanla - rm faaliyeti bu memlekette beş sene. denberi olan akalliyetler meselesi çok ehemmiyetli bir safha almıştır. 15 milyondan ibaret Çekoslovak nüfusu ârasında 3,5 milyon Alman ve 700.000 Macar, halkm yüzde 22 sini teşkil eder. Bu vaziyeti karşılamak $- çin Çekoslovak hükümeti bir “devlet müdafnası,, kanunu yapmak mecburi. yetinde kalmıştır. Bu kanınla bütün memleket hudutları etrafında 25 ki - lometre derinlikte bir müdafaa mmta- kası kurulmuştur, Bu mmtakada, ev İnşaatına, arazi alım satımına kadar yapılacak her iş için askeri makam. lardan milsaade almak mecburiyeti ko nulmuştur, Bu askeri mmtaka Bo hemyanın, Südet Almanlarmn otur. duğu mmtakanm mühim bir kısımı, Slovakyanın üçte ikisini ve hemen he- men Karpatlar civarında Ruslarm ©- turduğu mmtakalarm hepsini ihtiva eder. Çekoslovakya son birkaç sene içer. sinde epeyce şimendifer yolu yaptır mış ve bu suretle Prag ile Slovakya arasmda âskerlik noktasmdan gok e. heimiyetli olan doğru bir yol temi- nine muvaffak olmuştur. Bir taraftan da hükümet'maden, kimya, askeri i- malât fabrikalarmı hudutlardan mem leket içerlerine doğru çekmeye başla. muştır. Fakat bu bir hamlede yapıla. cak kalay bir iş değildir. Plân tam tatbikr senelere muhtaç bir iştir. Yukarda da söylediğimiz gibi Çek ordusu, harbiden sonra teşkil edilmiş genç bir ordudur. Bu ordunun vaziye- tini tesbit eden ilk kanın 10 mert 1920 de çıkmıştır. İki senelik askerlik hizmetinin kabulünden sonra burada hazarda 160.000 mevcutlu bir ordu olmuştur. Garib bir tesadüf eseri olan ilk Çekoslovak ordusu kurulürken bu memlekette milli müdafaa nazırı Vak- Jav Klofak İsminde askerlik âleyhta, TI bir adamdı. Çekoslovak ordularının ilk müfettişi de Maşar isminde tanm. mış bir şairdi. Avusturya idaresi al- tında göçen tuzun seneler Çeklere as- keri meziyetlerini unutturmuş, kendi ırklarından olmıyan bir milletin ordu. sunda çalışmak mecburiyeti onları askerlikten soğulmuştu. Çekleri 2s. kerlik hizmetine alıştırmak için 1926 yılma kadar neferlere intihab hakkı verildi. 1933 te Mazsrik (0 vakit 83 yaşmda bir ihtiyardı) bir st Üzerinde ordunun önlinde bir geçit resmine /p- tirak etti. Bu tarihte Çekoslovak ordu- Suna teşekkii! etmiş nazariyle balcı! bilirdi. Bugün Çekoslovak ordusunun talim görmllş, 800.000 kişilik bir ihtiyat kuvveti vardır. Buna cihan hrabi esnasında Fransa ve Rusva saflarm. Bir Çek tanka son manevralarda... j da harbederek askerliğe slışmış 80 bin kişilik eski muharibleri de kat mak icab öder. Sonra yine Avustur- ya ordusunda hizdet ederek talim görmüş 40.000 kişilik bir kuvvetin mevcut oduğunu da istatistikler kay. deder. Bütün bu rakamlar gözönünde tutulursa Çekeslovakyanm bir sefer. berlikte 900,000 kişilik talim görmüş bir kuvvet çikarabileceğini meydana koyar. Bu orduya 19289 ya kadar Fransa generelleri erkânıharb relsji- Bİ yapmıştılar. - Çekoslovak “ ordusu- Gun ilk erkânıharl reisi Fransiz gene. Tali Pelledir. 1927 de bu vazife yerli kumandanlara tevdi edilmiştir. Evveleg askert talim'görmemiş olan ve 45 yaşından aşağı bulunan bütün Çekler yavaş yavaş her eene üç aylık bir talim devresi görerek terhiş edi- lirler. Bu suretle Çekoslovaklar milli bir seferberlik vukuunda mezar! ola» rak çıkarabilecekleri 3 milyonluk bir ordünun temelini kurmağa çalışıyor- lar. Bu ordunun teçhizatma gelince, pi. yade kıt'alarında 7,9 milimetrelik mavzerler, 1926 modeli hafif makine- Wtüfekler, Şvatzloz sisteminde ağır makinelitüfekler ve havan topları var- dır. Topçusu 1500 parça topa maliktir, Bunun yarısı hafif toplardır. Çekosle. vak ordusunda 500 ağır top ve 200 de tayyareye karşı müdafan topu vardır. Havra kuvveti 500 tayyareden teşek. kül eder, Son senelerde ordu kısmen motörleştirilmiş, hudutların da takhi- mine başlarımıştır. EMEN YE AA » EZAN AA 87 “TONYA IRADE Ras gele Sakallı kaçakçı KUYUCULARIM arasında sakallı bir kaçakçının bulunduğunu tah- min etmemekle beraber şu haberi sütun- larımıza ehemmiyeline binaen nakledi- “Belgradda çıkan Politika gazetesine Sofyadan (bildirildiğine göre, Bulgar gümrük memurları, Bulgaristana gelecek uzun sakallı yolcuların sakallarını iyice araştırmak İçin skremir almışlardır. Çiinkü hudutlardan sık sık geçmekte 0- lan uzun sakallı bir tüccar, sakalı içeri- sinde sakladığı elmaslarla (kaçakçılık yapıyormuş. Bulgar gümrükçülerinin, gazete satır- ları arasma karışan bü havadistan sonra sakallı kaçakçıyı — ki vafsa — ele ge çirebileceklerine ancak kendileri insna. bilirler. Esklier satıcısı UMHURİYET gazetesi “Kocam, adlı romanını bitirdikten sonra bir yenisine başladı: Kalb kalbe karşı “Ko- cam,, romanı adapteydi ve bu eser iki üç sene kadar evvel Haberde . neşredilen “Kocamla evli değilim,, tontanımın isim- leri değiştirilmiş bir nüshai saniyesiydi. Yeni roman "Kalb kalbe karşı,nın © kadar değilse de ona yakın bir eskilik- te olduğunu görüyoruz. Kemal Ragıp dostumuz adaptesine (o başlamadan önce başkası tarafından yapılıp yapılmadığı- nı sorsaydı çok iyi olurdu. Garip tesa- düftür, Bu eserde (VA - NG) tarafından gene gazelemizde “Seni Satın aldım, a- diyle tefrika edilen eserdir. Kemal Ra- gibin zahmetine yanmıyorum, Cumhuri» yetin bir eskiler satıcısı haline girmesine üzülüyorum. Boynuz ği gazetelerden birinde dik kate değer bir haber vardı. Eskişe. hirde bir kadın boynuzlu bir kız çöcuğu doğurmuş. Boynuzlarından biri önde, di- Heri arkadaymış. Boynuzun bir kız çocuğunda bulunma. #t bir hayli garip olmakla beraber, insan- Irk âlemi böyle bir hâdiseye ilk defa şa- hit olmuyor, Bundan bir hayli zaman evvel Balıklı hastanesinde dolaşırken bir camekân içine yerleştirilmiş hakikt bir boynuz görerek merakla sormuştum. Bu boynuz da bir İstanbullunun başında keserek onu senelerce “boymuzlu dolaoş- maktan Zogordiyos kurtarmış. Demek ki sonradan boynuzlananlar yanmda hilka- ten boynuzlu doğanlar da mevcut, Bun- dan kimin memnun olması lâzımgeldiği. ni elbette anlayacaklar bulunur. KURUN Zarar görecek olan Fransadır A“ US yazıyor: “Türkiyenin kendi hudutları dahilinde | yaşıyabilmesi İçin cenup” Hudutla- rından einiyele ihtiyacı (o vardır. Türk dostluğunu feda eden bir Fransız manda idaresine karşı, elbette bu budullarımızda emniyet verecek tedbirler İsteriz. Büğüne kadar öenüp © buğullarımızda kaçakçıları himaye eden, soyguncu şeka- vet çetelerinin enniyane © faliyetlerine menfaat mukabilinde göz yumun bir man- ds idaresi vardı, Fakat buna mukah kiyeye dost olan bir Fransa hükümeti bu- lunduğunü biliyorduk. Ortadaki fenolık- İsrın mutlaka tedriel surette tâsfiye edile. teğini düşünüyorduk. Hatay Işinde Türk varlığına suikast için Strivedeki mandacı idare ile elbirliği e- den bir Paris hükümeti karşımıza çıkacak «ursa istikbale sit bütün ümiller bir an- An sönmüş olur. Ondan sonra milli emsi. yet İhtiyacı bizi tamamen yeni bir takım vazifeler ile karşılaştırmış bulunur.,, * TAN Çok ağır bir mesuliyet yükü EKLERLE Sildel Almanları arasında müsademeler olduğunu, Çekoslorak Bs 70.000 kişinin silâk altına alındığını telgraf haberleri bildirdiler. Ahmet Emin Yalman “Alman - Çek hududundan afiâh şakırdıları geliyor. diyerek şöyle yazıyor: “Şakırdıyan silâhların mutlaka çatışma- sı lâzım gelmez. OFakat bir defa da hiç beklenmez bir saniyede çafışmcağı tuta. bilir. İnsanlık, barışı tehdit eden bir korku- yh atlatınca nefes almıya vakit olmıyor. Arkadan diğer bir kasırga geliyor, çet!- yor. Bu Istikrarsızlığm ve emniyetsizliğin a. sil milini araştırıcak olursak en ağır me- #uliyetia Fransa hariciye o reraretine oft olduğunu görürüz, Bu messret, barış ölçü. #ila en berbat bir irtica (o Kaynağıdır. Hiç bir zaman eski bellediğin! ubutmar. Hiç- bir zaman veni bir şey öğrenmez. Gizli en- t»'ka dinlomasisinin en muhkem kalesidir. Fakat Işin en berbat tarafı şudur ki Fran. sz hariciyesinin siyaseti, bariş ve demok- rasi siyatetinin maskesini taşır. Ba maske, vakit vakit gözleri şaşırtır. İki yüzlü, ri. yel bir gidisten beklenehilecek bütün fe. pahıkları doğurur. * CUMHURİYET Hakkı fetih RANSANIN Hatayda ve Suriyede Bir “hakkı fetih. iddin edemiğeceğini söyliyen Peyami Safa diyor ki: “Büylik harpde General Allenbi tars- fından istilâ edilen Suriye mandası, İn- giltere tarafından Fransaya bir silâh ar. kadaşlığı hediyesi olarak verildi. Hakikat- te, zafer! her milletten fazla Obenimsiyen Fransa, böyük borbde, kendi toprakları- mn dışında tek bir askeri o muvaffakiyet kazanmış değildir. Kaçıncı defa olarak Paris kapılarına dayanan Almanları Fran. #z topraklarından dışarı çıknrmaktan başka Fransa lehine kaydedilecek hiçbir #afer yoklur. Halbuki büyük harp sadece bir müdafaa harbi değildi. Milletler dünya haritasını kepdi mill menfaatlerine göre değiştirmek için, yakında şe o uzakta her Mudüdun Gstüne © saldırmıışlardı. Meselâ Fransa, dönanmasile, (o Çanakkalenin ka- pılarına kadar dayandı, fakat müttefikleri. Je bersber geriye döndü. Fransa kendi topraklarını da Almanya- ya karşı tekbaşına müdafaa etmiş değil- dir. Müttefiklerinin vardım: — olmasaydı, Fransız ordusu Parisi Alman çizmelerin den kurteramazdı. Bin sekiz yüz yetmişin tekerrürüne mani. olanlar, Fransızlar de- ği), müttefikleridir. Suriye mandâsi, Büyük harpten sonra İngilterenin Fransaya ayak (teri olarak serdiği bir bahşişdir. Bu koyu milliyet as. rında, kon dökülerek istilâ edilen viem- Yeketlerin hile milli Bakimiyetlerini İstir. dada hakir olarak çalıştıkları görülürken, Fransanın, üstünde hiçbir'bakkı fethi el. mıyan diyarlarda hâlâ bir fatih gururile dolaşmasına şaşılır. Bunu kendisi de anlı- dığı için Suriyeye sahle bir (İstiklâl ver- meğe razı olmuştur. Fakat kati surelle an- taşıdı ki Fransanın her sözü, her hareketi, her vadi gibi sahte! Bunun hakikisini a- rıyon ve bulacağına da süphe olmıyan kuv setli hir Arap nasyonalirmi coktan doğ. muşler bilet, ©