20 Ocak 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 9

20 İKİNCİKÂNUN — 1938 KĞ n ŞA A ASIRUZ < ABATLALI HA op tüccarları partiyi kazandılar ! RP Gişelerini açtı; ameleye iş veriyor | 1913 de D.nya askeri masratı 2,5 milyar altın dolardı 1936 da —Ünya askeri masratı 7 mllyar altın dolara çıktı P“."’ Gorin İsimli Dbir Fransız mu- harririnin Vandrödi — wüzetesinde neş- Fetliği şur yazıyı cok enteresan buldu , 1913 de, dünya askert masrafı tah- €N 2 buçuk milyar altın dolardı. O devrin iktısatçıları: “*Bu — silâh- yarışı dönyayı harbe sürükle- mutlaka harabiye — sevkedecek, :w ve saadetin kaybolmasmı sebep Cak, dünyada rahat ve huzur kalmı- :?il_ diye telâşa düşmüşlerdi. Haki- *hm dedikleri çıktr! Umumi harp, *:dı"yx kana boyadı felâkete sürük- - Ne servet kaldı, ne saadet; ne ra de ne huzur,..Felâket halâ da Vat ediyor, ve devam edecek!.. VZira, 1936 da, dünya askeri mas- Slarş 7 milyar 100 milyon altın dola- Ta, kâğıt dolarla 12 milyar, — Fransız & Tgr ile tamam 360 milyar franga çık- Bu büyük meblâğın ne olduğunu ta- Ban a bile imkân yoktur. Fransız 'ÇESİ bir milyar franga yükseldi; sonan, maliye nazıtı kürsüye * çıka- Tak bağırmıştı: — Baylar, bu milyatı selâmlayınız 'a bir daha göremiyeceksiniz. Mebuslardan birisi de yağa kalkarak , *evabr vermişti: VS> Yazık! bay nazır,. Hepimirzin ar- bu... Bir milyar, cidden büylk bir :î——_lunı:ı doğuşundan şimdiye ka- bi kika geçmemiş bir milyar frank, Fransanın ünlük milli müdafea mas » Dünya dev- Şi muhafaza için yirmi n ç Matte sarfettikleri paranın yekü- biş ça GSağı yukarı bu kadardır, yani ilyar frank!.. süç 360 milyar frank - bir senelik mas- O - bütün öt öştün dünya bankalarında mey- Gdir. Onlarm kıymetinden çok - fazla- "'vlîl:ı halde dünyanın bütün altınları Tüzene ;ı“ bir senelik askeri — masraf- YuzaMeye kâfi değildir.. Sarıda zikrettiğimiz rakamlar, hün 'biç Cemiyeti tarafından neşrolu- i,-““.uhhhm alınmıştir. Resmi Hıek..:ı" Yalnız bir kusuru var: | Sft aykırı olması.. H ge “* askeri bütçelerin harici şek- Heğ h'lkıh"' bazı masraflar, bütçe ha- . Bir krsım masraflar da, ghu::'""ln (Nafia, müstemleke, lr, Ve maarif) bütçesine karıştırı- 19 k,,_',ı“' tilâh altında 6 milyon as- vııı,___ Şıî“ miktar 1936 da 8 buç 81 Tifüeiç V€ SİMA altında bulunan - bir n 8 ÜClge gae af yılda 384 dolardı. 1936 85 dölar oldu, —N.n_"! küvvetlerine, müdafaa va- verilen — ebemmi harp vğ%:" 1906 'da 100 İngiliz İirasr &d0 'nt"_r fönajımın otuz sene — sönrâ « İZ Tirasına çıktığı & Di köteş a ünülür- Tök * İçin sarfolunan bu para silâhlanmanın tekem- nden tasarrufu mucip e 3 bilâikiz, B ei l | :: aikür ';- İnsanları işsiz bırakmaktan k ADmak daha iyidir, diyor- | | > üsme Tp .._i"""f ’:;?;m bütün dünya İş- —"—.1% ğ de 7 milyar altın Milyardır, Masrafının yüzde 76 sımt Etmişlerdir. evletler, Almany ya, Fransşa, İn- giltere, Rusya, Amerika ve dir. On sene evvel Fransanın askeri büt çesi 15 milyar franktı ve Ayrupa dev- letleri arasında, ordusuna en çok para sarfeden devletti. Bugün 30 milyar franga yükselen askeri bütçesi Alman- yanın 75, Rusyanın 89 tr'yarrna niş- Japonya- betle yarıdan azdır. Silâhlanma yarı- şında en çok faaliyet gösteren Cevlet Almanyadır. Bununla beraber, 1938 yılında İn- giltere, Amerika fevkalâle mesal gös- tereceklerdir. İngiltere, bahriyesinin ve hava kuvvetlerinin tezyidi için beş senede 1 milyar 6S0 milyon İngiliz li- rasr, Yani 250 milyar frank serfetmiye karar verdi. Amerikada bahkriye büt- çesi bir misli arttı. Şu balde, 1938 de, dünya silâhlan- ma masralı 10 milyar altın dolara, ya- ti 16 milyar kâğıt dolar, ve yahut 480 milyar franga çıkacaktır. ” .- Fakat Bu korkunç fatura nasıl ö- denmez? Burada hakikat - acı da ok sa'- itiraf tlmek VFrm: Koınltalist de- mokrasiler, Totalitairre rejimlerde nis- beten pek dun bir mevkidedirler. Demokrasi idarelerde sermaye - ve Kredi kerbesttir. Paranın —müvazene- Si muhafazaya ve sermaye sahiplerinin bayırkah yardımına, mesai birliğine muhtaçtır. Yukarida, bütün dünya altınlarınm İr senelik askeri masrafı ödiyemiyece- ğgini gördük. — Muazzam (İngiltere bankası) nn kasasında bile, Büyük Bri- tanyı ikümetinin beş senelik silâhlan- ma masrafının dörtte birini ödiyecek kadar para yoktur. Binaenaleyh, silâhlanma yarışı ver- gilerin, kredilerin tabit — kuvvetlerini kurutuyor, müllt —maliyeyi : yıkryor, harp tarminatı -olatak —- mütehas- sısların budalalığına kapılarak — dün- yada mevcut altınların beş misli faz- lasmı istedikleri zamari mark mütema- diyen düşüyordu, nihayet &ıfırda karar kıldı. Silâblanma yarışınım akıbeti de şüp hesiz böyle olacaktır. Totalitaire dev- | letlerde vaziyet büsbütün — başkadır. memleketteki parayı, krediyi hükümet Almanya, İtalya, Japonya ve Rusya, kontroki altında bulundururlar, çalış- ma kaynaklarımı idare ederler; altının serbest çıkip girmesine müsaade — ver- mezler. Bilfarz Almanyanım hiç altını .yok- tur. Sarı madeni kaybetmekle imanı- nr kaybetti demektir. Buna o kadar e- hemmiyet verdiği de yok. Yeter ki ip- tidat maddeler, — makineler, ameleler, mühendisler bulunsun; hükümet, mev- cut Gilâh fabrikalarını işletir ve —Hi- zum gördükçe yenilerini tesis eder, Gotring ucuz yevmiyelerle amele te- darik eder, Krediye, hariçten alman iptidaf maddelerin bedelinin tesviyesi- ne gelince: bunun çaretini de - doktor Sehacht ne yapar yapar bulur. Bu suretle Almanya, İtalya ve Ja- ponya dört senedenberi silâhlanma hu- susunda büyük bir faaliyet — gösterdi- ler ki bu, tereyağını topların soğuk çe- Tiğine tercih eden serbest memleketler- de henliz Tayıkiyle ıı:lııhnımıyuı. G0 Silâhlanma hâdisesi karşısında de- mokrasiler bütün milletler arasında ide- al, devamir, mesut ve - sükünetli bir sulh teessüsünden artık Ümitletini kes- tiler. Bu hakikf sulha bedel, demokrat hükümetler, aktak bir sulh akdine te- 9 Romanya Kralı Karol, Bulgar Kralı B oris ve — Arnavıdluk Kralhı Zogo Krallar ne kazanıyorlar? ugünkü prensler servetlerini demir sandıklarda ve mahzenlerde saklamıyorla Borsa oyunları oynuyor, sınat teşebbüslere girişiyorlar Y TAN Veliahti prens Pol prenses Fredrik Luiz dö Bruns vikin düğünleri, Bizansın debdebe ve iht çanızır hatırlatacak bir dekor içinde icra olundu. Sırma işlemeli elbiseler giyinmiş kırk prensin teşkil ettiği alay, gelin ile gü- veyinin başından atılan kıymetli hedi- yeler, bu merasime bir başka zenginlik veriyordu. Prensler; kelimenin tam mânasiyle birer (kapitalist) tirler. Bununla bera- raber Yunan kralı hanedanının serveti pek büyük değildir. Bugünkü prensler servetlerini, ecdatları gibi demir dıklarda ve mahzenlerde - saklamıyor: lar; bankalarda hıfzediyörlar; Hepsinin bür cari hesabı var, Bir çok sınal teşeb- büslere girişiyorlar, borsa oyunları oy- nuyorlar. Kâh kazanıyorlar, kâh kaybe- diyorlar, Tıpkı, Val İstrit veya Sitinin büyük maliyecileri gibi çalışıyorlar. Siyasette muvaffakıyetleriyle iktifa ct- miyorlar. İşte de muvaffak olmak işti- yorlar. Prenslerin, prenseslerin hususi ha- yatları, servetlerinin derecesine bağ- hıdır, Eğer şahsi servetleri var ise, zen- gin iseler gönüllerinin arzusuna göre küfüvsüz- evlenebilirler, Servetleri yok ise, zarurt bir izdivacı kabule ve ölünciye kadar protokola ria- yet etmiye mecburdurlar. Ailesinin servetini kaybetmiş olması- na rağmen prenses Luiz bundan müs- tesnadır. Çünkü güzel bir delikanlı ile evlenmiştir. Veliahte gelince; o da pek zengin ve büyük bir iş adamı değildir. Fakat zevcesini kalbinin arzusuna göre seçmiştir., ve yeni prenses, Yunan mil- letinin sonsuz sevgi ve saygısını kazan- mıştır. Holanda prensesi Juliyana da, sevdi- ği bir prensle evlenmişti. Prens asil fa- kat fakir bir delikanlı idi, Hayatını ka- zanmak için bir bankada çalışıyordu. thtilâllere, iktisadi buhranlara rağ- mnen tahtların ve taçlarım istikhali teh- likede olmasa gerek.. Hattâ, memleket- lerinden uzak ve (menfa hayatı) geçir- san- ——— — şebbüs etmek istiyorlar gibi.. Geçenlerde Musolini, üç büyük de- mokrat devletin murahhaslarmımı kabııl eöiyakten birdenbire varsecti. Bu heye- tin başında Van Zeland vardı. Mühim bi riktısadi ittifak teklif edecekti. Bu çılgınca silâhlanmadan mütees- sit olmamak mümkün değil. Bunun tev Bt edeceği mesuliyetleri hatırlatmıya Dünya, şüpheli işler gören entrika lüzum yok. çeviren bir taktımı mühimmatçı, fesatçı- ların sözlerine kapıldı, peşlerine takıl- dı/ Bunlar, 930 da beynelmilel iktısadi buhran şiddetini arttırdığı gün talile- rinin açıldığını gördüler. *Dünyada işsizlik var, diye düşün- düler. Onlara iş bulalım!,, İşte o vakitten beri harp kişelerini açtı, ameleye İş veriyor. 'Top tüccarları partiyi kazandılar. Geçenlerde büyük bir merasimle evlen en Yunan vellahtı ve zevcesi, senede * 8 bin ingiliz lirasile yeçinmek mecburiyetindedirler miye mecbur kalan bezı kralların ya- gayış tarzları da debdebelidir. İspanya kralı 13 üncü Alfonsun pet- rol işlerinde büyük bir alâkası vandı. Bu yüzden Primo dö Rivera ile arası açıl- dr.. Alfons; tacını kaybetti. Fakat şah- Si servetini kurtardı. Ve bugün, söyle- nildiğine göre, Nevyorkta büyük bir in- şaat işinden çok istifadesi vardır. Romanya kralr, menfa senelerinde pek © kadar talihli değildi. Sevda yüzündün mali vaziyeti sarsılmıştı. Fransanım Akdeniz sahilinde küçük bir köşkte, sa- de bir hayat geçirmek mecburiyetinde kalmıştı. Bu sayede, iktısakla riayeti öğ- rendi.. Yeniden tahta oturduğu zaman Ro- manya hükümeti, kendisine 73.000 İn- giliz Hiralık bir tahsisat bağlattı Kralın her yıl, 20 .bin İngiliz Hirası biriktirdiğine göre bugün 200000 İn- giliz Hiralık bir parası olduğu mühakkak tır. Ktral Karol kadar az serveti olan Yu goslav kralr Aleksandır, harpten sonra- ki senelerde çok kazandı. Senede 58 milyon dinar, yani 250 bin İngiliz Hirası | tahsisatı vardı. Bu paranın büyük bir kısmını sakladı. Fransada suikaşte uğ- radığı zaman, oğlu büyük bir servete tevarls etti. Hakikaten genç kral Piyerin günde 1.000 İngiliz lirası geliri vardir. Ve ken disine: “Zavalilr zengin çocuk,, Ünvanı verilmiştir. Sarayın garajında, müteveffa - krala nit 25 kapalı Jüks otomobil bulunuyor. Bunlarm arasında bir de, kralın suikaste uğramazdan bir müddet evvel yaptıre dığı zırhir bir otomobil vardır. Bulgar kralı Böris, Avrupa ptensleri« nin (en fakir) i addolunmaktadır. Hükümet kendisine, senede 12 bin İngilir lirası vermektedir. Kral Boris, İtalya kralınım — kıriyla evlidir. Prensesin drahoması pek o ka- dar ebemmiyetli bir şey değild. Bina enaleyh, Bulgar kral ve kraliçesinin malf vaziyetleri pek o kadar iyiolmadığı gibi ecnebi sefirlerle rekabet edebilecek bir halde de değildir. Arnavütluk kralı Zogonun — senelik tahsisatr 4 bin İngiliz lirasıdır. Fakat; memleketi küçüktür. Masrafı da o ka- dar çok değildir. Sabık İngiltere krali 8 inci Edvard, dünyanın en zengin hükümdarı idi. 410 bin İngiliz Hiralık tahsisatı vardı. Bun- dan başka şahsi serveti de mühim bir yekü« tutmalkta idi. Saltanatmı bırak- makla bünu kaybetti. 'Bugünkü — vari- datr 85 bin İngiliz lirası kadarklır. Bu zengin hükümdar ve prensler a- rasında Yunan vellahtı ile zevcesinin servetleri hiç denilecek derecededir: Senede . 8 bin İngiliz lirası ile geçinmek mecburiyetindedirler. Yunan hüküme- ti ve Yunanlılar kendilerine bir çok kıymetli hediyeler yermiştir. Bu hedi- yeler arasında, on dört tane zümrütteri yapılmış bir gerdanlık vandır ki 4 bin İngiliz Krasına alınmıştır. Bu gerdan- lhık, ordu zabitleri nammma prensese he- diye olunmuştur. Prenses Luiz müsrif bir kadın değil- dir, hesabın: bilir..