21 Ekim 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 10

MT CUELMAL hâdiseleri x Dünün v ran Hariciye Vezirinin ' HABER'e beyanatı Mülâkatı yapan: Nizamettin Nazit İran Harciye Veziri 8. E. Samil'den Ar mülâkat istemek için telefonu elime alırken cidden büyük bir endişe ve a- zap içindeydim. 8. E. Samii"nin Tahrandan Mosko - vaya, Moskovadan Cenevreye ve Mil - letler Cemiyetinin bu çok yorucu merkezinden Berline gittiğini ve orada bir ameliyat geçirtliikten sonra bir an dinlenmeden şehrimize geldiğini — bili- yordum. Az bir zamana nasıl sığdırıldığına bile hayret ettiğim bu kadar büyük bir siyasi faaliyetten sonra muhterem mi- safirimizin bit saat olsun dinlenmeğe hakkı ve zamanı olmamalı mıydı? Fakat — bir gazetecide, bu — irsani tereddüt n'hayet beş saniye devam ede- biliyor. Telefonu açınca, Perapalasta, Vezire refakat etmekte olduğunu öğrendiğim Hüseyin Han Afşar'ı aradım; ekselâns- la konuşmak istediğimi bildirdim. Dost devletin şehrimizde vazife gören bu siyasi memuru tarafından bu ricamın sür'atle ekselânsa bildirilmiş olmasın - dan ve bana müsbet bir cevap temin et- mek hususunda gösterilen nezaketten çok mütehassisim, ö>etğ Perapalâsa gittiğzim zaman Vezir bir resmi ziyarete yollanıyordu. » Beni kabul edebilmesi için yarım sa- at kadar salonda beklemem lâzım gel- di. Bu müddet zarfında genç İratın münevver hâkimlerinden Cevat Han Amirt ile tanıştzm. Tahsilfri Sorbonda ikmal ettiğini öğrendiğim bu İrası gü- zidesiyle geçirdiğim yarım saatin çok enteresan intibaları içindeyim. Şahin - sak Peblçvi İranının yetiştindiği mü - nevwer zümre hakkındaki müsbet te: lâkkilerime Amiri'nin kattığı hayrarilık çok yüksek oldu. ğğft - Saat tam on ikide vezir bulundu. Zum salona girdi. Kendisini selümla. mak Üzere ayağa kalkarken bütün dikkatimi toplıyarak ona baktım, Mu. nis bakışlı, kapkara gözlerinde ne iş. lenmiş bir zekâ ışıldıyordu. Bugünkü Avrupa diplomatlarından bi, çoğun. da görülmiyen ince, nazik ı-:: asil bir tavrr vardı. Havası bir anda salonu doldurdu. Ve yine bir an içinde ben. de, ancak uzun tanışmalardan ve ko. nuşmalardan sonra bir- resmi inâana karşı duyulabilecek sempatiyi yarat. tığını sezdim. Ve bir vazife görür gi. bi değil, çok saygı gösterilen bir dostla konuşur gibi söze başladım: — İranla Türkiye arasında dost münasebetleri memleketimizde efkâ . rı umumiye gazetelerde okuyup Öğ - renmekten müstağni bir haldedir, Fa. kat Ekselânsınız bu dost münasebet. leri en mükemmel ve orijinal bir tarzda ve en büyük bir sâlâhiyetle I. zah edebilecekleri için bu husustaki beyanatı kayda lüzum görüyorum. Gülümsiyerek cevab verdi: — Milletlerimiz ve devletlerimiz a. rasmdaki temas ve münasebetlerin uzun asırlara dâyanan bir tarihi var. dır. Fakat itiraf etmelidir ki, bu mü: nasebetler ve temaslar çok defa sa, mimf olmamış ve pek acıklı tezahlir. ler göstermiştir. Türk milletinin İran milletine ve İran milletinin Türk mil. letine devamlı bir sempatisi olmakla beraber, bahsettiğim bu eski devir . lerde, birçok tarihi ve siyast hâdise. ler, bu iki asfl milleti ve Bu milletle. ri idare eden siyasi teşkilâtları biri. birine yaklaşmaktan alrkoymuştur. Büyük Şefim, mürşidim ve milleti. min büyük medeniyet, refah mübeşgi. ri Alahazreti Hümayun Şehinşah R za Pehlevinin siyasi telükkilerindek! açıklık, berraklık ve ışık Türk mille. tinin büyük rehberi Atatürkün siyasi telikkilerindeki vuzuh, dürüstlük ve borrakfık :e birleğince iki millet ara. sında yepyeni bir devir başlamıştır. Bugün milletlerinin bütün müspet l ve dost temayüllerine rağmen iki dev leti biribiriyle daha ziyade yakın ol. maktan âlıkoymuş bulunan bütün hâ. diseler, bütün ihtilâflar tamamiyle or tadan kaldırılmış ve Büyük Şefleri . miz iki millet münasebetlerine yepye. ni bir atmosfer temin etmişlerdir. Bu iki büyük Şef tarafından idare e. dilen iki memleketin cihan sulhü lÜze. Findeki temennileri ve anlaşmaları ile cihan sulhüne verdikleri kuvvet ih . mal edilemez. Biz kaniiz ki iki mem. leket arasındaki iş birliği ilerledikçe artıp kuvvetlenecek ve cihan sulhünün devamındaki tesirimiz de bu nispet. te artacaktır, Milletlerimiz. arasında günden güne artan ticari ve iktısad? münasebetlerin her iki tarafta uyan. dırdiği emniyet, itimad ve memnuni. jyet aramızdaki siyasi münasebetler « deki tam anlaşmanın bir müspet fay- dasıdır. * — Ekselâns! Saadabat paktı devletle- rinin Balkan paktı devletleri ile olan münasebetlerinin mânası etrafında beni tenvir edet misiniz?, — Çok vazih bir cevap vermek, yani iki pakt devletleri arasındaki münase- betleri şekillendirmek ve kadrolamak bir hayli müşküldür. Biliyorsunuz - ki Balkan'paktı ayrı, Saadabat paktı gene ayrı birer siyasi anlaşmayı ilade eder. Maamalih, her iki pakt Milletler Ce- miyeti kadrosu içinde ve Milletler Ce- miyetinin esas ve prensiplecinden mül- hem olarak yapılmış bulundukları için biribirine tamamiyle uygundurlar. Gene Bil'yorsunuz ki Türkiye ayni zamanda Balkan paktına ve Saadabat paktına imza koymuş olan bir devlettir. Bu hal, iki paktın bütün hatlariyle biribirine intibakr şeklinde mütalca edilmese bile makzetmemesi şeklinde kabul edilir. Şunu da derhal ilâve etmeliyim ki, ik? pakt arasında çok samimi bir “Collabo- ration! implicite,, (*) mevcut olması pek takildir. Ne fasih, ne ahenktar bir Fransızca ile konuşuyordu bilseniz.. Ekselânsın çok tatlr bir sesi de var, Ve kısa bir tevakkuftan sonra gayet sarih cüm - lerle Ekrini tamamladı: — Biliyorsunuz ki milletler arasın- daki siyasi münasebetlerin tekemmülü iktisadi müsasebetlerin inkişafı #le tam bir tenasüp arzeder. İli pakt ara- sında daha flili, daha effeetive bir iş- Bizliği kurulması bu iki pakt devletleri arasındaki — iktısadi — münasebetlerin müstakbel inkişafına bağlıdır. Balkan paktıninı Türkiyeden gayri olan dev -« letleri ile İran arasında veya Saadabat paktinin diğer iki devleti arasında ikti- saklf —menfaatlerin doğması — ve bü menfaatlerin genişlemesi — nisbet'nde buügünkü implicite işbirliğinin büyü- mesi ve genişlemesi ve gitgide effective bir umumi anlaşma halini alması müm- kündür, Şunu da ilâve etmeliyiz ki gerek Saadabat paktı ve gerek Bl”“" paktı ciharni sulhünün birer büyük mü - eyyidesi krymetindedirler. Milletler Cemiyeti prensipler? çerçevesi içinde bu iki pakt, cihan sulhüne karşı olan büyük ve kıymetli vazifelerinde tama - miyle bin'birleriyle berabercir. y — Milletler cemiyetinin kuvvetlen. mesi ihtimalleri hakkında ne buyurur. sunuz? — Ben şahsan milletler cemiyeti için son derece kuvetli bir istikbal görmek- teyim. Hükümetimin siyaseti tamamiyle milletler cemiyetinin prensiplerine uy- gundur. Milletler cemiyetinin çok mü. gait ve yükşsek bir istikbali olduğuna e- minim. Bir gün gelecek ve milletler ce- miyeti kendisinden beklenen her şeyi başarabilecek bir kudret olduğunu is. pat edebilecektir. Milletler cemiyetini zaala düşürmek dünya devletleri için hiç de istenecek bir hal değildir. Mil, letler sulha gideceklerdir. Sulhun en emin vaşrtası cemiyetin kudretini art. tırmaktır. Milletler cemiyetinin bazı muvaffakıyetsizlikleri bizi bedbin etmek kıcılardan hiç birinin tansiyondan melidir. Her teşebbüs başlangıçta za- yıf olur. Milletler temiyeti cihanşümul kıymetini arttırdıkça faydaları artacak- tır. — Ekselons! Amerika Cumhurreisi Ruzveltin son nutukları, bayanatı ve A- merika hükümetinin yeni siyasası hak- fındaki fikrinizi söyler misiniz? . — Ben iki haftadanberi — cihan hüdiseleri ile yakından alâkadar ola. madım. Hastaydım. Ameliyat oldum. Fakat diyebilirim ki Amerika Hükü. metinin Milletler Cemiyeti prensiple. rine kuvvet verecok bir temayül gös. termesi elbette cihan sulhü için fay. dalıdır. Biz Milletler Cemiyetini kuv. votlendirecek her hali beğeniriz. — Ya korsanlık meselesi? Nyon mukavelesi? * — Bu hâdise bizi doğrudan doğru. Ya alâkadar etmez. Lâkin biz netice. Sİ sulhün ve mevcüt nizamın devamı. Da bilvasıta veya bilâvasıta faydalı olan her vesikayı doğru bulduğumuz için, Nyon mukavelesini de bu bakım dan beğeniriz. Hariciye vekiliniz dos. tum Rüştü Arasla cihan könferansın. da tanışmıştık, Gerek orada, gerek Saadabad münasebetiyle Tahranı zi - yretinde şahsi meziyet ve kıymetleri. nin'hayrarır ölmüştum. Ve nihayet Büyük Şefimin muazzam kardeşi Bü. yük Atatürk'ü görebilmek şerefine naol olacağımı tahmin ederek çok mest'ut bulunuyorum. Bu sırada Vali Üstündağ'ın geldiği bildirildi, Vezirin muhterem Üstünda. Bi selâmlamak üÜzere ayağa kalkışmı bana bir veda işareti suretinde telâk. ki edecek derecede gazetecilikten u - zaklaşabildim: Dost ve müttefik dev. letin çok kültürlü,Çok nazik, çok asil olan Harlciye Vezirini selâmladım ve ayrıldım. Nizamttin NAZİF 4*) Şekli ve hududu tosbit edilmemiş, ka, rakteri konmamış olmakla beraber kendil. dinden, bizatihi mevcut bir Iş birliği. Yunan ' Başvekili (Baş tarafı 1 incide) Misafir &aat on altı buçukta yanın. da Yunan elçisi olduğu halde, harici. ye veküâletine giderek bir müddet Dr. Arasla görüşmüştür. Gece Ankarapalasta Yunan sefiri tarafından general Metaksas şerefine bir ziyafet verilmiştir. Ziyafeti bir Suvare takib elmiştir. Ankaradaki Yunan gazetecileri Ankara, 21 (Telefonla) — Burada bulunmakta olan dost Yunan gazeteci- leri, gazsteciler birliği başkanı Falih Rifkı Atay tarafından verilen öğle ye Meğinde bulunduktan sonra şebirde otomobille bir gezinti yapmışlar, ak. Sam üzeri Çankayaya giderek defteri Mahsusa imza etmişler ve köşkü gez. Mişlerdir. 'Türk ve Yunan gazetecilerinin bir arada toplandıkları ziyafet çok sâmimi bir hava İçinde geçmiştir. Bu alle sofrasında Yunan Baam birtiği re. İsi karifis. “Türk Meslektaşlarını önümüz. deki Ulkbaharda Yunanistana davet etmiş ve; “Yalnız bir şart var, diye ilâve etmiştir. Behemehal refikalarımızla beraber gelecek, #iniz!.., Bu toplantıda !ki döşt memleket gazeteci. leri samime! musahabelerde bulunmuşlardır. Yunan denizcilerine ziyafetler Limanımızda bulunan — mütteffik —Yunan hükümeti zırzhlısı Avçrofta bulunan Yunan donanma kumandanı şerefine amiral Şükrü Okan Tokatliyanda bir ziyafet vermiştir. Amiralimiz akşam üzeri aynı heyete Pe. rapalam ötelinde bir ziyafet vermiş ve bünu bir suvare takip etmiştir. Bugün de sast on sekizde Parkatalda hir Kürden parti verecektir. Bugün ve yarın “Averof.. gemisi herköktn ziyaretine açıktır. Yunan zirkimini gezmak iztiyen — harkes #ubah saat sekizden akşam güneşi batıncaya kadar gemiyi gezebilecektir. l'talya vakit kazanm?' muhariplerden muayyen ve Nizumu takdirin. Sofi Zafiropu- istiyor Londrs 20 (A.A.) — Adermi müdahale ka.| de mahdut bir miktarın gerl mitesi, bugün üğleden sonra saşt 15,30 da| ileri süren İngiliz piânımı kabult toplanmıştır. Müzakerelere sant 1830 da ni | — Tagtliz plla: yabancı gönüllül hayet verilmiş, fakat tebliğin bazırlanmazı | geri çekilmesi hakkında komttefiü gf için bir saat daha çalışılarak selseye Snat | kabul edeceği premafbe hiçkir Halei #i 19440 da nihayet verilmiştir. . Üzere bu iptidat geri çekmeği SÖP ği Tebliğde bildirildiğine göre, muhtalif Ya, | TMüsavi bir tarzda yaprmasınt G& legelerin beyenatları dinlenildikten ve esaslı mî““"'- müzakere noktaları Üzerinde anlaşmaya doğ. talyan hükümeti, Fransa hilif ru elde eöllen terakkiler kaydediidikten sonra | — ffüdan da hüsnü telakki edilmiş teklifin! kabale hazırdır. Bu tekik Gölegeler, bügünkü — müzakerelerin, esasni | y D L biç Gügette sdnebilir hükümetlerine bildirmesi taahhtit etmişler. FUF yet arzetmektedir. Şuraşını dâ dir. Talt kömite, önümüzdeki içtimsa kadar, | Jpım ki, bu iptidat geri çekmelerdi” münakaşa edimekte olan tekliflerin tatbikl| — güzetilmazinin, uılumgmv!'M huşusunda lâzım gelen mekanizmanm rela tarafından tetkik olunmasını da kararlaştır. mıştir. 'Talt komite, önümüzdeki içtimamı, 22 teş. rinlevvelde anat 15 de akdedecektir. Hükümetlerin tetkikine arzedilecek olan Grandinin beyanatı, tall komitenin - teh. liğine zeylolarak neşredilmiştir. ü Alman ve İtalyan delegeleri, lik İngiliz plânmı kabul etmiş ve yabancı gönüllülerin gerl çekilmesine başlanmadan — İspanyadaki iki tarafa muharip hukuku verilmesi husu. sundaki tebhliğterinde tarardan vazgeçmişler. | - dir. İtalya ve Almanya, gönüllülerin göri meslnl kontrot için İspanyaya — Komlayonlar gönderilmesini kabul etmektedir. Bu komla. yonlar, gönüllülerin ne nisbet dahilinde geri çekilmeleri meselesinde karar vereceklerdir. Almanya ve İtalya, bu komlsyonların vere, cekleri kararları, şimdiden kabul etmekte; dir. Umumiyetle kabul edildiğine göre, öem. bolik geri çekilmeler, adet itibarile İki taraf ta da aynı olacak ve komlayonların hareka, tinden evvel vuku bulacaktır. Sembolik geri çökme, keyfiyefinin miktarı pelk muhtemel olarak, kamitenin önümüzdeki toplantısında bu cuma günü tesbit olunacaktır, Toplantmın nihayetinde — vaziyeti hulâsa eden Eden demiştir. ki: “— Eğer önümüzdeki içtimada da bugün kü kadar ilerlersek, mesela büyük mikyasta hallediimiş olacaktır..., Sovyet murahbası Malsky, İngiliz plânmın tatbiki mekanizması, hususunda fikrini sarih surette ifade etmemiştir. Zira, kendisi bu piâm - kabul eylercemektedir. Bundan dolayı, önümüzdeli toplüntılarda - itirdz kayttlârı serdetmek hakkını mubafara eylemiştir. İtalyan murahhasının sözleri Laadra 20 (A.A.) — İtalyan murahhası Grandi ademi müdahala komltesinde bugün yaptığı beyanatta ezcümle demiştir ki: “— İtalyan hükümeti, gönüllülerin geri çekilmesinde yapılacak kontrol plânını vi cuda getirmek Üzere beynelmilel bir komlis. yon kurulmasını ve iki tarafta harbe iştirak eden yabancıların hakiki miktarını teabit için bu komlayonun derhal İspanyaya gönderil. mesini kabule âmadedir. İt&lyan hükümeti, İspanyaya gidecek komlsyonun raporu ge. lir gölmez, İngiliz plünmm sekizinci madde. sinin ve cumuartesi günkü Franarz beyanatı. nn mümasi! bendinde Mevzuubahis tedbir. lerin, yani muharip bukukunun ne zaman ve ne Büretle kabul edileceği hakkında bir ka, rar verilmesi keyfiyetinin filiyatta et iyi bir surette tatbikini, müşterek bir anlaşma ze. mini bulmak üzere uzlaşma zihniyeti ile tet. kik eylemeye de hazırdır. İtalyan hükümeti, yabancı — gönüllülerin geri çekilmesi hususunda İspanyada mücade. le eden iki taraf nezdinde Londra hükümeti nit teşebbüste bulunmasını “Istihdaf eden Tngiliz hükümeti, ümum! bir anlaşmaya tall. kan, İspanyada bulunan ve İspanyol olmayıt g N lran Harvic" Veziri Dost İranın hariciye nazıt sabah 7,45 te Semplon eki mize gelmiştir. Sirkeci l!w’ ve Türk bayfaklariyle şilslenmili istasyona girince biraz sonrâ gak den inmiş, vali ve belediyt Muhiddin Üstündağ nazira “Hof niz,, demiş, mütcakiben İstanbi tan vekili General Osman kez kumandanı general İhsâfe y yet direktörü Salih Kılıç, ve #f solosluk erkânı narırı ı © Bu sırada askeri bando ev'” marşını, tonra İstiklâl marşıf' tır. Nazır resmi selâmi ifa edef kıtanın önünden geçerek istirahat salonutla îlulenild" kendilerini şehrimizde bulunaü ”. ğ lonisi karşılamış, —nazır hl" K sıkmıştır. ’ İstasyonda bulunan halk kışlamıştır. Nazır istasyondâfi vali Üstündağ ile birlikte binerek Perapalas oteline Ankarada bulunan İran B') 'Tahran sefirimiz bu sabahki mişler, doğruca Perapalas oti rek nazırla görüüşmüşlerdir. !r"/ Tosu hariciye nazırını Edirnedt ' mış, bu sabah birlikte İstanbil müştür. Nazıra Cenevrede refakat adliye nezareti umumi Cevat Ameri ve hariciye mestt Furuh dün şehrimize ;eıııiıl“'.r; Dost devlet nazırr saat '/ çukta vilâyete gelerek valiyir I, tanbul komutan vekilini ziy#f” — tir. Saat 12,30 daâ da abidey” koymuştur. / Vali Üstündağ 13,30 da il Pmpd" J öğle yemeğini Tarabyada gazda bir gezinti yapacak, akşamı da trenle Anhfıil#ğ Ankarada pazar gecesi ’»J pazartesi gecesi de Çelâl ziyafet vereceklerdir. Nazır 27 ilkteşrinde Toros ekspresiyle memleketint ? Kudüs Müftüsü — Mısıra gidemiyecek Londra, 21 (A.A.) — Press Associ- ation'un bildirdiğine göre, İngiliz h- kümeti kudüs müftisinin mısrra seyya - hatını menetmesini Fransız hükümetin- den rica etmiştir. Sanıldığına göre, müfti halen Fran- sız makamlarının nezareti altında Lüb- nanda bulunmaktadır. Nazır öğleden sonra sarayını ve camileri ge lonun konseri Yunan Artisti Sofi Zafiropulo çok beklenen — könserini bu gece saat 18,30 da Saray Sinemasında verecek. tir. Viyana; 21 (AA.) — A' Sovyetler birliği arasında imzalanmıştır. Bu Mdy AU ) ÜST n VAA N z OĞT verenler kür ederler