10 Şubat 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2
" ferkedilen 6.500,000 liralık altın ihtiyatr hariç olmak üzere, tedavülde * 1931-32 'T.L. 165.228.000 Üü Meali siyasetimizin Türk parası- nin istikrarı Üzerindeki tesiri Yazan: Cumhuriyet Merkez Bankası direktörü Salâhattin Çam The Financial Times'ten 1914 yılında harbe gitmek üzere iketi Türkiyenin tedavülde bulunazı mev- cut parası' 30/008,000 lira madeni para 2.000.000 liralık Osmanlı bankasının te- davüle çıkarmış olduğu banknottu. Diğer muharip devletletin herhangi birisi gibi, Türkiye 'de tedavüle kâğıt para çıkarmaksızın, harbi finanse- “edemezdi. Harbin hitamınlda Türkiye 158.8500.000 İiralık hazine notları çıkarmış bulunu. yordu. Yeis ve ümitsizlik içinde geçen bir mütareke devresinden sonra, Türkiye Anadoluda yeni bir istiklâl savaşına girişince, yeni hükümet tedavülde bulunan bu paranın köntrolünü bilfiil eline geçirdi. İşte Türk hükümetinin milli paraya ve para ile ilişiği olan bütün meselelere verdiği müteyakkiz ehemmiyeti o tarihe kadar izliyebiliriz. Mütarekeyi takip etmiş olan o iki mühim cidal senesinde (1920-22) Ana- dolu hükümeti en ihtiyaçlı arilarınida bile bir enflasyon siyasetine girişmeği aklına getirmedi. İstiklâl mücadelesi bitip de yeni rejim küvvetli bir surette teessüs edin. ce, 158.748.563 lira kıymetinde kâğıt para 1931 senesi teşrinievvelinin üçüncü günü kurulan Merkez bankasına — devrolundu. Bu miktar imparatorluğun cum- buriyete bıraktığı mirasın tamamı idi, Birçok memleketlerin paralarını ktymetten düşürmüş olan âmiller, harp tara- fından parçalarımış ve istiklâli için hâlâ çok ağır kıymetler ödemeğe uğraşan dev. İetin de parasını tasavvur edilemiyecek derezede kötü şartlarla düşürdü. Harp zamanında Avusturyada bırakılmış olan ve mütarekede müttefiklere bulunan Türk parasının karşılığı sadece devletin itibarına dayâanıyorldu. O tarihtenberi i- se yeni rejim itibarını en hafif bir sarsım trdan bile uzak tutmak için elinden gele- ni yapmıştır. 1931 teşrinievvelinde Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası 15.000.000 Türk lirasr sermaye ile işe başladığı — zaman 158 milyon Türk lirasr kıymetinde ev. rakı nakdiyeyi üstüne aldı ve bunu mütemadiyen arttırdığı madeni para karşılığı ile garanti etti. 1931 de altım ihtiyatı 6,127 kilodan ibaretken 1932 de 14,533;1933 lde 19,522, 1934 de 20.060; 1935 ve nihayet 1936 da 21,000 kiloya yükseldi. Altın ihtiyata karşı olan hafif nisbet yüzde 15 üstün ve yüzde 20 aşağıdır. Devlet tarafından devredilmiş olan tedavül akçesi herhangi anormal bir enf- lasyona karşı masundur; çünkü bunun hacmi ancak mevsim icabı olan alış veriş ihtiyaçları, tekrar esas seviyesine avdet etmek üzere, ancak cüz'i bir miktar ge- nişleyebilir. Paranın bir krymet standaridı ve mübadele vasıtası olmaktan başka bir de i. dare ve tasarruf miyarr olmak gibi munzam bir vazife ifa ettiği malümdüur. Türkiyeyi idare edenler paranın bu munzam vazifesini tam manasile müd- riktirler. Millt bankalarda mütemadiyen artan mevduat yekünları bu tasarruf si- yasetini güdenleri mükâfatlandırmakta gecikmemiştir. 1924 senesinde 13.157.000 liralık yekün - tutan mevlduat 1935 138.633.000 Türk lirasına çıkmış bulunu yordu. Yeni rejim gerek harici gerekse dahili pek-azristikraz! aluîetmıgtır *Muvazel ! neli bir bütçe temini, ecnebi kambiyosu ithalâtı ile ihracatr arasında muvazene te- sis için sarfedilmekte olan azam? gayret hükümeti verimsiz ve meyvesiz börç ve istikrazlar akdetmekten uzak tutmuştur. Son mali senelerin gelir cetveli bu salâhr gösteren müeyyıdedtr. 1928-29 T.L, 218.924,000 1932.33 T, L, 189.467.000 , 1929-30 'T.L. 218.532.000 1933-34 'T.L. 173.514.000- - 1930.31 'T.L, 190.196.000 1934-35 T.L. 209.921.000 1935.36 T.L. 235.266.000 İngiliz muha- fazakârları Almanyaya İngiliz - müstemlekesi verilemiyeceğine karar verdiler Londra 9 (A.A.) — Baslıca sağ ce- nah muhafazakârlarından müteşekkil bulunan imparatorluk endüstri birliği sonundı Habeşistanın ilhakı Milletler Cemiyetin- de de tasdik edilecek Bu sabahki posta ile gelen Deyli He. rald gazetesi diplomatik muhahırmın yazısından: Mayıs ayında Habeşistanın İtalyaya ilhakmı hukukan tanrmak yolunda Mil- letler cemiyeti asamblesinde bir teşeb. büs yapılacaktır. Bu defa Habeş delegelerinin Millet- ler cemiyetinden çıkarılacağı ve binne- tice İtalyan delegelerinin avdet edeceği nin muhakkak olduğu ifşa edilmişti. Fakat plân daha ileri gidiyor. Türki, ye hariciye vekili Belgradda beyanatta bulunarak: “Bütün Balkan memleketlerinin Ha- beşistanın ilhakını fiilen — tanıdıklarını ve şimdi hukukan tanınması meselesi- nin kaldığını,, söyledikten sonra demiş. “Bu da, Milletler cemiyetinin gelecek içtimamda hallolunacaktır.,, İsveçte Kaybolan asker Meğer dokuz gündür uyuyormuş ! Stokholm: 10 (A. A.) — Kalsko- rona alaymdan bundan dokuz gün evvel esrarengiz bir surette ortadan kaybolan bir topçu neferi bugün bir ot ambarında uyuyor bulunmuştur. Bu asker birkaç dakika istirahat etmek üzere girdiği ot ambarmada parlâmento komitesi dün, ittifakla ka- bul ettiği bir karar suretinde, İngiliz bayrağı altında bulunan arazinin veğa filonun başka bir devlete devredilemi- yeceğini bildirmekte ve mesul nazırlar tarafından yapılan kati taahhütleri ha- tırlatmaktfadır. Kararda böyle bir ha- reketin İngilterenin sevkülceyş emniye- tini tehlikeye koyacası gibi Almanya için de mühim bir fayda tesşkil etmi-, yeceğini söylenmektedir. Buna rağmen komite Almanyanın veya diğer mem- ketlerin ham madde ve yiyecek tedari- kinde maruz kaldıkları müşkülâtı iza- leye müsait teklifleri tetkike amade olduğunu bildiriyor. Mutalealar Siyasi mahafil, Almanyanın dilek- leri hakkında, ümumiyetle resmi bir talepte bulunmaktan kacçmacağı yolun- dadır. Manchester Guardian gazetesi, Almanyanın müstemleke talebi mese- lesinin hali hazırda hakikaten ciddi. telâkki edilmemekte o'duğ'unu söyle-| ten sonra banliyö trenlerinde azamı mektedir. yatmış ve dokuz gün bilâfasıla uyu - muştur. | mevsimlerdeki yolcu adedini ve hasr- Bir müddet evvel Ankaraya gelmiş olan Holanda yüksek ticaret heyetinin, İktisat vekâletimizle yaptığı müzakere- ler sona ermiş ve yeni bir muahede im. zalanmıştır. Muahede hakkınlda henüz tesmi ma- hafilden esaslı malümat almak Mmüm- kün olamıyorsa da, öğrendiğimize göre, bu müahede Türkiyenin iktisadi ve sı. nai programlarının — tatbikinde her iki memleket ticareti üzerinde emin ve e. saslı inkişaflar temin edebilecek mahi- | Şettedir. HAĞER-—Akşmng İi Holanda ile yeni anlasma 95 milyon florin_lik kredi açılıyor Mal iİle ödeyeceğimiz bu kredi İle radyo istasyonları, fabrika ve liman — İnşaatı yapılacak Bu anlaşmanın, Türkiye sınat plânla. rı için Holanda tarafından temin edil- miş 95 milyon florinlik üuzun — vaadeli bir kredi esasını ihtiva ettiği anlaşılmak tadır. Ve İngiltere ile evvelce yapılmış olan uzun vaadeli ticari kredi anlaşması gibi, karşılığının Türk malları ile ödenmesi esası dahilinde bulunmaktadır. Bu kredi ile bazı mühim fabrikaların inşası, gemi ve İiman inşaatı ve radyo istasyonları da kurulacaktır. FPolisin katili Arkadaşile baraber - tevkif edildi Kadirgada bir zabıta —memurumı öldüren beş kişiyi yaralayan sabıkâlı Nazım ile arkadaşı bahriyeli Salim dün öğleden sonra Adliyeye gönderil- mişlerdir. Katil ile arkatlaşı birinci sorgu hâ- kimliğince isticvap olunduktan sonra tevkif olunmuşlardır. İstanbul müddeilumumisi Hikmet Onat dün bu hadise hakkında şu be- yanatta bulunmüştür: “— Efkârı ümuümiyede nefretle kar- gşılanan hadiseye, vukuunu müteakip memuriyetimiz. müdahale etmiştir. Muavinlerimizden Feridün dün hadise hakkındaki tahkikatı bitirmiş ve ev- rakı suçlu ile beraber sorgu hâkimli- ğine vermiştir. Yaptığımız tahkikata göre azılr hırsız Ahmet Nazım ve Sa- lim hapıshmmıizın çok eski gahsiyet- lerindendir. — gayri meşru yollarda aramayı itiyat Bunların şimdiye kadar gizli kalmış birçok mücevherat hırsızlıklarının da faili oldukları tahakkuk etmiştir. Ahmet Nazım, Behçet nam müstearı- nr, Salim de Ali sahte adını kullanmak- tadırlar, Ahmet Nazım hırsızlıktan şimdiye kadar on bir defa, Salim de on altı defa takip edilmişlerdir. Adli- ye, işe lâzım gelen ehemmiyeti vermiş olup suçlular pek yakında adaletin eli- ne teslim olunacaklardır.., Ölen polisin çocuğu Öldürülen polis Hasan Basrinin eski zevcesi bu sabah matbaamıza gelerek, Hasan Basrinin çocuğu olmadığı hak- kında bir şayiayı bizzat cocuğunu gös- tÜğrerek tekzip etmiş ve demiştir ki: “— Sekiz yaşmda ve Türkân adında olan bu çocuk öldürülen polis Hasan Basrinindir. Ben Hatan Basriden beş senedir ay- rı oturuyorum. Ve Gocuk besg Senedir babasını görmüş değildir. Dün ancak babasını morgta görmek nasip oldu. Üzerine düştü. Öptü. Ağla- dı. Sabık kocâam Hasan Basarinin şim- diki karısından çocuğu yoktur. Şimdi- ki karısınm evvelki kucasmdan iki ço- cuğu vardır ki bittabi, Hasan Basri nin üvey evlâtları oluyordu.,, Edirne hattında tenzilâtlı tarife Devlet Demiryolları umum mü- dür müavini Cemal Hidayet, Nafıa 'vekâletinden Avrupa. hattı banliyâ trenleri tarifesi hakkımda te:kilere başlaması için emir almıştır. Cemal Hidayet şimdiki halde hâ- len mevcüt olan tarifeyi ve muhtelif latı gözden geçirecetktir. Bu hususta hesarlanacak rapor vekâlete verildik- tenzilât yapılacaktır. Edirne — lstanbul hattırda da hazirandan itibaren tenzilâtlı - tarife ğ " Ve WSM&I mışetfeîıhı diima |" Litlvinofunnutku » miz Mmümessilleri arasımda satın alma | tını satmak için çok yüksek bir para ettikten sonra ezcümle demiştir ki: Çırağını yaralıyan Bir sarâaç üç seneye mahküm oldu Geçen sene, kânunuevvelin 13 üncü günü kapalı la bir yarala- ma vakası olmuştu. Sğraç Hakkı is- minde birisi kendi yanmda çalışan çı- rağı Nurinin, ayrı bir dükkân açma- sına ve kendisiyle rekabete girişmesi- ne sinirlenerek Nurinin dükkânma gitmiş ve tabancasını çekerek iki el ateş etmişti. Bu sırada çıkan kur- şunlar hedefe isabet etmemiş, can havliyle dışarı firliyan Nurinin arka: sından Hakkı iki el daha ateş ederek eski çırağını omuzundan yaralamıştı. Dün ağır cezada verilen karar ü- zerine Hakkı 15 sene hapse mahküm olmuş, ancak yaşı on sekizi geçmedi- ginden cezası 3 seneye indirilmiştir. Istinye Dok şirketile anlaşılamadı İstinye Dok şirketiyle, hükümeti- işi için Ankarada cereyan eden mü- zarekeler menfi bir netice vermiştir. Öğrenildiğin göre şirket, tesisa- istemekte ve hükümetin teklif ettiği miktarla istenilen arasında büyük bir fark görülmelstedir. Bu vaziyet karşısında anlaşma ih- timallerinin çok zayıf olduğu söyle- niyor. Müzakere için Ankaraya git- miş olan şirket mümessilleri dün sa- bah şehrimize dönmüsşlerdir. Mümes- siller neticeyi bir raporla Paristeki merkeze bildireceklerdir. Harp taraftarlarına bücumlarla dolu Finlândiyanın Moskovada bulunan Hariciye nazırı Holstinin şerefine, Sov- yetler birliği Hariciye komiseri Litvi- nof tarafından bir ziyafet verilmiş bu münasebetle Sovyet Hariciye komiseri şayanı dikkat bir nutuk söylemiştir. Litvinof, Sovyet Rusyanın kollektif emniyet ve muahedelere riayet husu- sunda garfett'si faaliyeti mevzu bahs- “— Bu faaliyet maalesef sulhu tehli- keye düşürmek ve harbi bir müca&sese halinde idame etmek istiyen ve millet- ler birbirini imha etmeğe devam etme- dikleri müddetçe medeniyetin kabili tasavvur olmadığını açıkça söyliyen, nihayet büyük milletlerle küçük mil- letler arasında hukuk müsavatını ka- bul etmiyerek milletin müstakil bir hayata hakkı olduğunu inkâr eden inatçı kuvvetlerle karşılaşmaktadır. Bu kuvvetler, bilhassa bütün memle- ketlerde ajanları ve mümessilleri bu- tatbik edılecektır. Pek yakında Fa Pas Osman Osmanlı hanedanından | bir papas Bu meraklı mevzu üzerinde Haber- ? | rediyor; 5. 2. 37 de bir yazı başlıyor. Muhtelif kıymette ” rekken olan bu * egi Püşkin'in resrwiımı g0 ir hakkında Mosle” denin resmini W?Üj g — Yeni Asır (İwr : , hakkında esef | ma “.. hakkında übide dıgmı de yeni duyd için dikilen âbide” deı'i" * ": «.Bu filmde bti dov ile Gogolevü | Yeni Asır, 5. 2. * “Rol yapmak” vırları takınmak, ek veya muhabbet ; Yeni Asır'ın DM “oynamak” fiili k at y Fisagur, biri Ko ze vardı. Bunlara: diyor. “Kırmtı” * fifseme vardır. ımki!' B— - birini, ya,mhmyorsa ; icad etmişti; bılm : mi?.. Ama o bu tâ ri” için kullandı, FM , cius gibi kimzelerin f * & varmak için Ü ğum yolun.. - gih, Kurun, 9.8 ö g Osman Cemal'in y c0 ten çok severim. mize ne kadar (U 28T gelmiş konuşuyor ” tü Yat,, denilen şu k da kaçmasmı b Osman Cemal'ih için üzerinden S'eç demesine gaştim. —— » O da könuşurken © itmek için ge$ îıa.k,, kelimesinde: üzenti, bir goraki Bir yolun üzeî'mden değil, o yoldan başka bir yoldan gk i “Geçtiğim yolmr ti yoı ; gelir: Yol ki geeti eai Bi yol ki geçerim.ı Y,Geçd' in: | zari. Mazi İÇ ş âegildg ü yol,, demek yan! ç ö çeden ıızenere | hevesi ifadeye bî KB Hem Osman Ceti ari olduğum,, u müz her zaman geçerii' 5 şüphesiz yanlış. — » ) Kadıköy H% da yeni bir ğid 'l”' Çoğaltmak sayb » acaba hangi “Keyfiyet bak nemiyeceği 1219 “Mevzu ıl: bafî le O halde: “.. 880 larmı zenv'ınlet n balaımından Ç0 le zenqmleiî'— i huriyet, 9287 kendısinden iıü": ni olduğundln' a sında şiddetli PY mebus yum e kişi ymlam'“î“" b tur. |