28 Ocak 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 6

HABER — Akşam postası 28 İkineikinun <4 Atatürk, Hüküm Kat'i anlaşmanın tam metini Cenevre, 27 (A.A.) — Anadolu A- jansının hususi muhabiri bildiriyor? İskenderun Sancağı meselesi hak - kında İsveç Hariciye nazırı ve konsey| raportörü B. Sandler tarafndan bugün- kü konsey celsesinde okunulan rapor aynen şudur? Küânunuevvel 1936 da Cenevrede 95 inci fevkalâde mar esnasında kon - sey, Türk hü etinin 10 kânunuev - vel 1936 ta bir tebliğinde mevzuu bahsedilen İskenderin meselesiyle meş-| gul olmuş idi. 16 Kânünüevvel 1936 da, konsey, Türkiyenin istinkâfı ile, rapor-| törünün teklifi üzerine ittihaz ettiği ka- rarda İskenderun — Antakya mmtaka- m hakkında tahaddüs e meselenin | esasının tetkikini, kon: mutat kâ - nunüsani toplantısma talik etmek hu - susunda Türkiye ve Fransa hükümetle- rinin mutabık kaldıklarını görerek, bu arada raportör ile sıkı temas ile konuş- ynalarına devam etmelerini, mezkfir ka- yarın 30 — 70 numaralarma tevfikan, konsey her iki hükümete tavsiye etmiş- tir. Konsey reisi tarafından üç müşabit tayin edilmiştir. Bu müşahitler İsken - derin Sancağına gitmişler ve 3i kânu-| nuevvel 1936 tarihindenberi orada bu - lunmaktadırlar. n Anlaşmanın esasları İskenderun mmtakasını müstakbel | statüsünü tanzime matuf olan atideki tsas prensipler üzerinde bir anlaşma ta- hakkuk edebildi: 1 — Sancak farklı bir varlık (Entite distincte) teşkil eder. Dehili işlerinde tam bir istiklâle sahiptir. Aşağıda 3 nu-| marada yazılı ahkâm mahfuz kalmak kaydile harici işleri Suriye devleti tara- fından idare edilir. Sancak ve Suriye i.. çin ayni gümrük ve meskükât usulü| mevcuttur. 2 — Sancakta Türk sanı resmi bir Tisandır ve 10 uncu fıkrada derpiş edi- len ösele tovfikhn diğer bir Tisan İst malisin şeraitini ve karakterini konsey tayin edecektir. 3 — Bu devletin hâkimiyetine ve İs- #kliline herhangi bir suretle halel iras! edilecek mahiyette Suriye devleti tara.| fondan münakit beynelmilel hiç bir iti- lâf ve keza tesirleri haiz hiç bir beynel- milel karar Cemiyeti Akvammn mukad- dem ve kati bir muvafakati amm Saneskta tatbik edilemez. 4 — Hususi ajanlar Suriyenin salâ. hiyetine bırakılmış işler için her iki ta- raf icrai makamları arasındaki lüzumlu İrtibatı temin edeceklerdir. Bu ayni İş- ler için Sancak ve Suriye teşrii meclis- leri bir parlâmentolararası irtibatı tesis ve bunun şersitini tayin etmek ihtiyarı. ma haiz olacaklardır. 5 — Sancağın statü ve anayasasma riayeti temine matuf aşağıdaki şartlar dahilinde icra edilen Cemiyeti Akvam konseyi kontrolü? € — Fransız tabiiyetinde olmak üze- re Cemiyeti Akvam konseyi tarafından tayin edilecek bir delegenin mahallinde bulunması. B — Statü veya anayasa ahkâmma muhalif icrai veya teşrii her kararı de- İogenin âzami 4 ay müddetle talik et- mek salâhiyeti, Bu takdirde delege der.! hal meseleyi, bu hususta nihai kararı verecek olan Cemiyeti Akvam konseyi- ne arzetmeğe mecburdur. C — Türk ve Frensız hükümetleri konseyin ittihaz edeceği karalara rinye- © temin için Cemiyeti Akvam konseyi- nin kendilerine yapacağı tavsiyelerin muklezasını ifa etmeğe made oldukla. rım beyan ederler. Konseyin kararı müfadma nazaran iki hükümet müştereken hareket etmek vaziyetinde bulundukları teldirde bu iki hükümet evvelemirde bu bareketin şersitini istişare edeceklerdir. Gayri sskerilik hususunda konseyin hak ve salâhiyetleri bilihsre tayin edi- İeceklir. 6 — Sancağım ordusu yoktur. Orada hiç bir mecburi askeri hizmet ihdas ©-| İunamaz. Hiç bir askeri tahkimat yapı» lamaz, yalnız mevcudü .... kişiyi geçmi. yecek olan mahalli nolis kuvvetleri teş- Kil olunabilir. Ve işbu polis kuvvetleri- İ susta karar verir vermez mer'iyete gi- İ na dahil değildir. İ kazai uvuzların ve bunların salâhiyet. ne lâzım olan silâhtan gayri hiç bir es- liha Sancağa sokulamaz ve orada bu. landurulamaz. Teknik hususat bilâhare yapılacak bir anlaşma ile tayin edilecek tir. 7 — Bir Türk « Fransız muahedesi akdolunacaktır. Bu muahede Türkiye ve Fransanm Sancağın tamamiyeti mülki- yesini ne şekillerde temin ettiklerini tes bite matuf ahkâmi ihtiva edecektir. Iş- bu teminat tarafeyin arasında yapılacak İstişare sonunda tatbik Jedilecektir. | Türkiye . Suriye ve Fransa arasında bir anlaşma yapılacaktır. Ve bunun! mevzuu Türkiye - Suriye hududunun masuniyetini temin etmek ve Türkiye| Suriye ülkeleri üzerinde diğer memle- ket rejim ve emniyeti aleyhine müte- weccih her türlü teşkilât ve fanliyeti menetmek olacaktır. 8 — Sancak statüsü İskenderun li.| manada Türkiyenin bu İlmanı transit ih Hiyacı için en geniş mikyasta kollama, sma müsaade etmek maksadiyle kendi- sine tanılacak hukuk ve menfsati tasrih edecek olan bir maddeyi ihtiva eyliye. cektir. 9 — Statü ve anayasa, konsey bu hu- receklerdir, 10 — Konseyin karar ve tavsiyeleri sülüsan ekseriyetle ittihaz edilecektir. Tarafoynin reyleri bu ekseriyet hesabı. Işbu metin Fransa ve Türkiye mü. messillerinin tasvibine iktiran etmiş. tir. Bunda munsifane ve pakta uy. gun bir tarzı hal esasları olabileceği hakkındaki işbu mtümessillerin kana. atlerine ben de iştirak ediyorum ve bunları konseyin tasvip edeceğine de şüphe etmiyorum, Tesbit edilen me. tinden bazı elemanların daha şimdi. den istihsal edilmiş olduğu anlaşılı. yor. Statü ve Anayasa için göz önünde bulundurulacak bazı noktalar Diğer taraftan bazı noktalar tasri. hatı ve hattâ mütemmim ahkâmı is. ilzam etmektedir, ve nihayet diğer ba. zı hususata dair teknik bir etüd yap. mak gerektir. Bu mülâhaza iledir ki! tahdidi bir mahiyeti haiz olmaksızın zirdeki cetvel tesbit edilmiştir: , A — STATU 1 — Sancağin tarifi: Balâda maruz esas prensiplerin 1 numaralısı. 2 — Hali hazır hududlarının tas. diki ve 12 eylül 1921 tarihli kararma. me İle Süncaktan ayrılmış olan üç na. hiye meselesinin tetkiki, 3 — Statliye esas prensiplerin 3 numaralısınm derci, 4 — Siatüye esas prensiplerin 4 numaralısının derci. 5 — Konseyin kontrolü, konsey delegesinin ( salâhiyetleri ve saire — esas prensiplerin 5 numaralısına müracaat — 6 — Askerlikten tecrit statüsü: Statüye esas prensiplerin 6 numaralı.| sının derci. Konseyin bu husustaki hukuk ve salâhiyetlerinin tetkiki, (Esas prensiplerin 5 numaralısınn son bendine müracaat.) 7 — Ekalliyetlerin hukuk ve hima. yesi, istida hakkının istimali. 8 — İktisadi ahkâm. İskenderun (esas prensiplerin 8 numaralısına mü. racaat) posta anlaşmalari. 9 — Meriyete vazı ve ahkâmı mu. vakkate, B— ANAYASA 1 — Kuvayi umumiye: Teşrii icrai, lerinin esas prensiplerin 1 numaralı. sınin çerçevesi dahilinde tayini. 2 — Usulü intihap. 3 — Lisan meselesi (esas prensip. lerin ? numaralısiga müracaat). 4 — Anayasanın tadiline müteallik usul. 5 — Meriyete vaz ve ahkâmı mu.| vakkate, Yukarıda Işaret edilen vazifeni” ifasına tevessül etmeyi konseye tekli. fe mecbur olduğumu neleri, Konsey, mandater devletle mutabık olarak konseye arzedilmek üzere işbu; Vapurlarımız İ dilmemiştir. Maamafih Payas için alr- edebilir. Raportörün, mümessilini bulundurabileceği bu ko. mite raporförle mutabık olarak kon. Sey reisi tarafından ihtisaslarına bi. naen İntihap edilmiş azami altı şah. siyetten mürekkep olacaktır, Komite arzu ettiği takdirde Akvyam Cemiyeti kâtibi umumiliğinin salâhiyettar ser. vislerile ve icabında daimi mandalar komisyonile istişare edebilir. Konseyin 16 kânünuevvel tarihli kararma tevfikan tayin edilmiş olan müşahitlerin vekâletleri (mandat) İş. bü karara göre, 31 kânunusani 1937 tarihinde hitama ermelidir. Kendile. rinden memul fayda nazarı jtibare a. Imacak olursa bu müşahitlerin kon. seyden nihayet 15 mart 1937 tarihinde hitam bulacak yeni salâhiyet almala. rı lâzım gelir gibi görünür. Bu mü. şahitler, raportöre geri kalan vazi. fenin ifası hususunda faydalı her nevi malümatı vermekle tavzif edile. ceklerdir. Müşahitlerin coğrafi faaliyet sa. haları derpiş edilen teikikatı karşıla. mak için bundan böyle icabı nisbetin. de tevsi edilecektir. (Cetvelin A 2 numarasına müracaat). Bu müşahitlerin nisbeten kısa bir zamanda Sancağın statlislinü ve ana. yasasiti tanzim için ve bilhassa ahali. ye verilecek teminat hususunda muk. tezi elemanları bildirecek vaziyette bulunacaklarından şüphe etmiyorum. Raportör, mütehassıslar komitesini doğrudan doğruya teşriki mesailerin. den istifade ettirebilmek için, müsa. hitleri Cenevreye davet edebilme.| lidir. Diğer taraftan derpiş olunan plân mucibince, konsey, Fransa ve Türki. ye hükümetlerini karargir olan anlaş. maları tanzim etmeğe davet etmeli. dir. Bu anlaşmalar nihai kararların ittihazından evvel konseye tebliğ olu. nacaktır, Şürası takarTür ciüistir Ki Sanica. ğın statüsü ve anayasası konseyin ge. lecek mutad içtimamda alacağı kara. ra tevfikan en kısa bir müddet zarfın. da meriyet mevkiine konacaktır. Man. danın hitamına kadar yeni rejimin tatbikinin temini, mandanm icrasile kabili telif olduğu nisbette Fransaya ait olacaktır. iskenderuna gidecek (Baştarafı 1 incide) dar gitmesine karar vermiştir. Bu hu- susataki emir henüz Denizyollarına bil dirilmemiş olmakla beraber bugün veya yarın tebliğ edileceği sanılmaktadır. Bundan sonra kalkacak ilk Mersin pos- tası İskenderuna kadar gidecektir. İskenderun tarifeelri henüz tesbit e- nan Ücretlerin aynen İskenderun için de meri olacağı anlaş'lmaktadır. Bu üc retler birinci kamara 17,75, ikinci 18,80 ve Üçüncü 8,95 tir. Güverte ücreti de 520 kuruştur. Bilhassa yaz başında limanlarımızdan İskenderuina birçok yolcu bulunacağı muhakkak görülmektedir. İlk olarak Aksu vapuru iki güne ka-| dar İskenderuna hateket edecektir, | içinde kendi muhtelif mevzuları tetkik ve TOZA j Sancağın statü ve anayasasının tahri. ri İçin mütehassıs bir komiteyi tavzif! tebrik etti (Baş tarafı 1 incide) ragatle hareket ve faaliyete ge“ çebilecek enerji ve kabiliyette bulunduğunu gösteren yeni bir örnek olmuştur. Türkiye Cüm- huriyeti Hükümetinin bu siyaset kavrayışmın dünyada sulh ve huzur istiyen ve bunun icabi ta- biisi olan hakseverliği ştar edin- meyi fazilet bilen bütün dünya takdirle karşılana- cağma şüphe yoktur. Türkiye Cümhuriyeti haklı olduğuna ka- ni bulunduğu davasını, büyük ve âdil Hakem Heyeti olmasını milletlerince daima arzu ettiği ve bu sıfat ve salâhiyetinin daha çok çetin me seleler hallinde en yüksek kud- ret ve kuvveti haiz olmasmı te” menni eylediği Cemiyeti Akva- ma bırakmakla insanlık namına isabetli bir harekette bulunmuş” tur. Bu suretle medeniyet namı- na da yüksek bir vazife ifa etmiş olmakla sadece takdir ve tebrike şayandır. İçten ve hakikaten bağlı ol- duğu “dostlukları rencide etmek- sizin milli meselenin hallini, Ce- miyeti Akvam konseyinde bir neticeye vardırmak hususunda gösterdiği yüksek kiyaset, du- rendişlik ve vekardan dolayı Tür- kiye Cümhuriyeti Hükümetini ben de sureti mahsusada tebrik ederim, Bu tebrikimi, teşekkürlerimi de ilâve ederek, bütün İcra Ve- killeri ve Büyük Erkânmharbiye Reisi arkadaşlarımıza tebliğ bu- yurmanızı rica ederim. K. ATATÜRK Başvekilin cevabı Başvekil İsmet İnönü Reisicum. hur Atatürk'e cevaben şa telgrafı çekmişlerdir: Atatürk'ün yüce huzuruna: Yüksek iltifatınızı İcra Vekilleri- ne ve sayın Mareşale tebliğ ettim. Hepimizin minnet ve şükranımızt sunarım. Hatay davasında Hükü- Büyük bir yı nanXörlük (Baş tarafı 1 incide) bir müddet ömrünü şirketin mubhte- lif hizmetlerinde çürüten bir müstah deme de 110 lira verilmesi kararlaş- mıştır, Diğer memurların alacakları ik ramiye de bu nisbetler dahilindedir. Şirket müdürünün bu (kararı 1400 Türk memur ve müstahdemini çok müteessir etmiştir. Birkaç sene evvel şirketlerde ecnebi memur ve müstahdem kullanılmaması hakkın da çıkan kanun üzerine Şerk Demir- yollarında da çalışan bszı gayri Türk memurlar çıkarılmış onlara 300 | radan 1000 liraya kadar ikramiye ve rilmişti. Bugün onlardan daha gok ve da-| ha canla başla çalışmış olan Türk me- mur ve işçisine bir sadaka verir gibi beşer, onar kuruş ( dağıtılması, bu| memlekette o senelerce çürük çarık trenler işletin Trakya halkını Zarara? sokan Şark Demiryolları şeflerinin nankörlüklerinin en bariz bir tezahü- rüdür. Bugün sadaka vereceği Türk memurlarınm hizmetleri sayesinde| kesesini'dolduran Şark Demiryolları! idaresinin bu gayri insani hareketine! meydan verilmemeli, Türk memur ve işçisinin göz nuru ve alın teri mu” kabilinde bak ettikleri ikramiye şir. ketten almıp verilmelidir. 1400 Türk müstahdem, bu insaf. sızca harekete, Nafra Vekili Ali Çe- tinkayann biran evvel el koymasını! büyük bir alâka ve heyecanla bekle! mektedir. grafı şudur: a bi metin takip ettiği ! yal lenmesine hizmet naat mahsulü olan © Bu siyaseti takdif memleketimizin ay8i Mili kip ederken, komşuli yar gi dostlarımızr incitrsekti” recede sakmdık. ikti Cümhuriyet HE sini ifa esnasında © de bulunduğu raha la hitap etmiş ve © ger ceyi hakkın ve milis” serbest münal kaşı sayarak, muvaffakiyti mi ve müşterek sl milletler arasında iyi alinin yorulmaz pi i Şelimizin idare ve * ei! milletinin medeni gi daima yükseleceğine " . şleri? yeni bir teminattır” setinin beynelmilel lam sulh temelleri gittikçe daha iyi anlef” madımız vardır. ge Derin ve engin t8 # bul buyurunuz ai Hariciye mi Milletler C. emiyefi ey Hatay hakkındaki sonra Hariciye Vekili Di p fından Atatürk'e çekil” Hatayın mukadd eden karar bugün ei Bu karar, eğer Deği / yılabilirse, bu muv başta Kamülist Tür ve küdreti olmak üzer€ iyiyi ve en doğruyu ilhamlarıdır. Emrin nefer olarak vazifem kuvvet ve cesare sunan TEYECCUN yorum. Bu değer bişi ve itimada kendimi v€ larım namına en deri” arzeder ve sonsuz ta” rinizden öperim. Atatürkün my Atatürk, Harici?” zin tazim telgrafınt” vapla mukabele ba Hatay'ın varlığı tasdik olunurken ğunuz telgrafı aldır. Türk ideal ve” letler o arasında ask açarak tecelli erdi münasebetile kayi zm yüksek değer < ha tekdir ettim, S2 ayle! murahhas arkada$ h rim. K Er Sur.yef| tahrik$i” davet edilmektedir. lerin, Vatanilerin © öğrenilmi 2 Halep Türk koni tecavüze uğramas! polis konsoloshan&? almıştır. , Şamdi z Şam, 27 (AA) Tp sinin aldığı hal şekli berler üzerine suk e bin kadar talebe veli kapattıktan sonr ş sekten konuşan S1” sap sormak istiyerei b ler ve kapıda yak gi ile dahiliye nazırı lerdir. Bu kalabalık p” aşmış ve Türk mek istemişlers€ ie manzat etmiştir. Ü Aynı hareketler etmektedir. Türk ta tarafından muh? dır,