7 Mart 1935 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 7

- —— —— ——— ümhurunun Çek Reisicü 85 nci __y_lldönümü BüYük Çek yurtseveri memle- keti için neler yaptı? I“B'Wn Çeköslovakyada Devlet Re- fzarik'in 85 nci yıldönümü küt - Tntyor. Bu münasebetle bu büyük ©vlet Reisinin hayatından ve yaptığı *ri anlatan bu yazıyı neşrediyoruz! mf?kosıavakya Cümhurrtisi Maza - k d“5_0 yit Martmın yedinci günü Onin kasabasında fakir bir kari ni dün doğmuştur. Babası - Slovak kan ise Çek'ti. Böylece- Mazarik'in !de.',"d“ Çekoslovak Milletini - teşkil ünsürdan da mevcuttur. yükîüarik orta tahsilini Brno'da ve 4 k tahsilini Viyana'da yaptı. Ünüy * imtihanımı verdi. 1880 de Prag Ü, Sitesi biri Alman diğeri Çek tk ak üzere iki kısma ayrıldı. Maza- Çek kısmında profesörlüğe tayin bek Üi; ve orada da feyizli bir ilim ha- q:in merkezinde bülunarak bu tin ruhf vazifesini gördü. Mazarik'in teşvikile bir “Büyük :::hpodi,. neşrine başladı. Ve ikin- Çek Üniversitesi ile yeni bit ilim Üniyetinin tesisi teşebbüsüne girişil- Ü, Göten profesör o vakite kadar hâ- . e:ı bir mevki tutan barbarizmi redde- e ı?ri:fki İngiliz klâsiklerinin felsefe - ileri sürdü, ve Rus felsefelerini İebk husus Rus Slay muhipliğini te - ıa%ua koyuldu. İt da siyaset ncununa girerek Viya- | Rlyşrat’ta meb'us oldu. Bu siyasal W :hh uzün sürmedi. Tekrar ilim acu - ) 5:;: çekilerek Çek &iyasi programı ında tetebbua koyuldu. l.:ıs?lâ te bir çok öserler neşretti. Bun- '*ın arasında “Çek meselesi,, ismin - eser Çek Millt hareketini 19 uncu "l_'m ilk kısmında idaresini deruhte lerin hakkında bir etüd idi. Y tden Mazarik bundan millt mesâ- %llacnğı veçheyi istidlâl ediyordu. h. Ya çıkardığı programı tatbik sa- '.İl â koöymak için tekrar siyast ha- atıldı. Ve yirminci asrın ilk — ön M"*İnde münevyerlerden mürekkep “'Hıı bir fırka başında kabili tatbik F gayeleri müdafaada bülündü. ılğrep Friedyuüng davalarında A - [lıı“'rn hâkimlerinin uydurma vesi- Tü ve sahte şahadetlere istinat et- Mn"'i Mazarik'in Avusturya — aley - q“l“-bir siyaset takip etmesini intaç .:914 fe Ayusturya hükümeti ÂAvru - İ “bine sebebiyet verince Mazarik l" Muhalefetini ihtilâlci bir muha haline soktü. cmeîzarik siyasi bir mürteci olarak isîl'ede bulunuyordu, 1915 Teşrini- "Dtı flde_ Çek harici kommitesi namına | 4, Si bir tamimde Mazarik ilk iş ö- Ya'ya F elemenk'e ve oradan daâ İtal - &p, Ritmiş bir Çekoslovak ihtilâli Yeğ ç Tda beynelmilel almacak vazi- tep, ikik eylemiştir. Sonra, Fransa tereye uğrıyarak ilim acunun- *i tarı ile bülüştü. GT;S" de harici siyaset sütununu lü'-"hd €n Steed, Mazarik'in dostlati İmm ha idi. Steed, Çekoslovakların | !“nm:kkmda Mazarik'ten — aldığı mtt mahrem olarak İtilâf dev - Stovak İideri —memleketine '45,;: İstiyordu. Ancak Avusturya 'ıı,“ı" İtilar devletlerile olan müna- :tıkite' haber alİmışı ve kendisini Si, İshtlnrlnnmış olduğundan, pro- “'İd._ ;lçrede kalmayı tercih etti. “lıq Çek"&nıg Rüsya ve Amerika - M Oâ_l_lovak cemaatlerile temasa Müzakerelerde bulundu, — ve Tin "ogçekoslovık ihtilâl hareketi- t Cük İamıııı çizip mühtelif muha « ü “Koslovak Merkezlerine gönder - “zı:':"ut, ecnebilerle olan temasın- z î'“aîa kendini vakfediyordu: "h.uı 'rupa halkı ile siyasal mah - ekoslovak milletinin emel- | Ti Bm&aisîni bildirmek; Yayı , Sütün Çekoslovakları tek bir m etrafında toplamak, ._&hır,, hâakkında yazdığı bir tezle| &'&m mazinin Bu tetebbuuna isti © ve onları Çekoslovakya ihtilâli için mücadeleye sevketmek; 3 — Çekoslovak meselesinin diplo- matik müzakeratı icap ettirecek — bir mahiyet almasını temin etmek. Hâdisat, Mazarik'in kendine çizdiği ptogramda muvaffakıyet elde etme- sine imkân verdi, llk defa olarak, Rü&t yada bin kişilik bir Çek küvyveti vücu- de getirildi. Yüzlerce Çek, Fransız “Lejyon Etranje,, sine girerek AL mâanya ve ÂAvusturya aleyhine harbe iştirak ettiler, Amerikadaki Çekoslo- vaklara gelince, Amerikanınm bitaraf- lığt dolayısile şahsen harbe gireme - melerine bedel nakdi muavenette bü- Jundular., Maamafih, Çekoslovakya" nmn istiklâlini alması fikri hariçte bir takım güçlüklerle çarpığıyordü. A - vusturya—Macaristan'ın Âvrupa mu- vazenesine lâzım olduğfu kanaati var- dı. Ayni zamanda, Avüsturyaya karşı müsamaha ederek önü Almanyadal- ayırmak İstiyenler çöktü, Cihâaün har - binin bütün mes'uliyetini Almanyaya yükletmek moda halini almıştı, Maza- rik, Avusturya — Macaristahın tarih- te oynadığı rolü ve Almanyaya bağlan masından doğacak neticeleri Avru - pa devlet adamlarına üuzunca izah & - derek bu ihtirazları izaâaleye müvaffak oldu. Kendisinin — Londrada “Kings College,, e profesör tâayin edilmesi nü- fuzunun artmasına vesile — olmuştur. O sırada, ekalliyetler hakkında yerdi- &i bir konferansta, bulunmıyan İngi- liz Başvekili Asguith, könferansta buü- lünamadığından doölayı bir teessüf mektubu göndermiş, ve harbin sebep- lerinden birinin küçük milletleri boö - yunduruktan kurtarmak olduğunu resmen bildirmiştir. 1915 müzakerelerinde Çekoslovak - ya istiklâlinin mevzuubahsolması Çar " ordularının bozgun vermesinden — ve Bulgaristanın harbe girmesitiden he - şet ediyordu. Mazarik bu vaziyeti gü- rünce, bir beyanname neşrederek, Çe- koslovakyanın emellerini bütün — Ay- rupaya bildirmeğe lüzum gördü. 1916 Şubatında, Fransa Başveki'ti olan Briand, Mazarik'i kabul ederek, Çe - koslovakya ihtilâl hareketine Fransa- nın muavenet edeceğini bildirdi. Fran sanın bu hareketi Bohemya dietinin; 1870 de Alsace — Lorraine'in Alman- yaya ilhakını protesto etmesine bir mukabele teşkil ediyordu. Mazarik'in ve yanında beraberce çalışıp Çekoslo- vak istiklâlini temine hayatını vakfet. miş olanların yorgunluk bilmez faâli- yeti sayesindedir ki İtilâf hükümetle- ri 1917 bidayetinde Cümhürreisi Vil - sonun notasına cevap verirken mü - talebeleri arasına Çekoslovakya istik- lâlini de soktular. Maamafih, Rusyada bulunan Ğe - koslovakların Garp cephesine nakli için yapılan teşebbüslerde bir takım güçlükler zuhur etti. Rusyadaki ihti - lâl buna mâni oluyordu. Mazarik, Rusyada tanıdığı nüfus sahibi önder- lerle mütemadi temaslardâ bülüna - rak bu meseleyi halle üğraşirken, Fransa ve İtalya da müstakil Çekoslü- vak taburlarınım tesis edilmesini ka - bul ettirdi. 29 Hazitan 918 de Patisten cepheye giden Çekoslovak alayı Çe - koslovakyanın bandırasını taşıyordu. Bu süretle, Fransa hükümeti Çekas - lovakyayı tanımiş, ve Mazarik'in ri - yaseti altındaki millt müötlisin müs - takbel hükümetin temeli olduğunu tasdik etmiş bulunuyordu. Mazarik'in Amerikadaki teşebbtis: leri de muvaffakıyetle neticelenimişti. 28 Haziran 1918 de Vaşington hükü - meti de müstakil bir Çekoslovak hü- kümetinin tesisi lehine bir beyannâme neşretti. 28 İlkteşrin 1918 de Ayusturya — Macaristan hükümeti Vilsonün sulh şartlarımı kabul etti. Ayni günde, Pragüe'da Çekoslovak istiklâli ilân e- dildi. Mazarik'in kurtarıcıliık vazifesi gayesine varmış, ve Çeklerle Slovak - lardan huüsule gelen genç ve dinç bir Cümhuriyet Avrupanımn göbeğinde şe- killendirilmiş bulunuyordu. İAi A Girit'te ihtil —” HMART — 1935 âller Bu ada tarihte, daima ihtilâlleri ile şöhret almıştır Arab hâkimiyetinde İskenderiyeli bir kasap dükkâ- nının önüne, et almak için yakla- şan bir İspanyalr arap, kokulu bar- sakları: arrk.. Diye yüzüne yiyince, gözleri kararmış, kasabın elinden kaptığı satırı kafasıma indirerek cansız yere sermişti. Bu cinayet, bir anda İskenderi- yeyi altüst etmişti. Muhacırlarla yerliler, ikiye ayrılmışlardı. Katil muhadır, bütün muhacırlara şunla . ri söylüyordu: — Vakai Rabas'ı unutmayınız. Kardeşlerimiz Kurtuba suyu ö - nünde diri diri parçalandılar; Biz. de ölürsek namusumuzu çiğnetmi- yelim. Canlarını dişlerine almış olan, muhacırlar, yerlileri doğradılar ve — Bi şehri zaptettiler. Fakat bunhlar, | ne de olsa muhacırdılar. Yerliler- | İe iyi geçinmek meeburiyetindey-. diler. | Yerliler ise içten içe intikam his | : siyle kaynaşıyorlardı. Buünu anlıyan mühacırlar, Öme- oğlu İsanm kumandasında Giride girdiler. İşte arapların Giride ilk giriş- leri.. Girit, bundan önce Romalılar ve Bizans idaresinde kalmış, her iki hükümetten birçok — zararlar görmüştü. _ t Endülüslülerin Giride girişleri, Milâdın 208 yılında, yani bundan tam 1727 yıl önceye raslamakta- dır. Arapların yüz yıl kadar süren hâkimiyetleri, ihtilâl çıkarmakta yeryüzü|tarihinde rekör kırmış o- lan Giridin gene kanlı bir ihtilâli ile sona ermişti. Araplar, ilk girişlerinde kırk gemiyle doğru o vakit adı Haraki ölan bugğünkü Sudaya çıkmışlar ve Kandiye şehrini kurmuşlardı. Araplarım reisi askerlerini ka- raya çıkarır çıkarmaz şu emri ver- mişti: — Gemileri yakmız.. Bu emir, ilk önce herkesi şaşırt- miştı. Fakat teis tekrar etmişti: — Yakmız gemileri.. Emir emirdi. Kırk gemi gökün katlarımna yükselen alevler arasın- da yanarkeri, reis maiyetine şunla- rı söylüyordu: — Bu adâadan başka yere göç- mek arzusunu duymaymmız artık... Sizin için bundan güzel yer ol - maz. Evlatlarınız için güzel kız- lar vardır. Hemen evleniniz ve çoğalınız. Arap reisi bu nutku verirken, adatim bir kenarından Girtidin e- zeli âşıklarımdan sekiz genç, elle- rine geçirdikleri bir kayıkla uzak: laşıyorlardı. Arap reisi nutkunu verirken, gözlerinde intikam ateşi yanan gençler de Giritte — biraks tıklarma şunları söylüyorlardı: — Soönâ kâdar mukavemet edi- niz.. Bütün arapları denize döke.- cek bir kuvvetle yetişeceğiz.. Bu gençler ayni zamanda Girit valisi Fötinos'un bir mektubunu götürüyorlardı. Araplar, Girit adasınıda en çok tutunanlardan biri olmuşlardır. S ELİ Kandiye limanından bir görünüş Tam yüz yıl burada hâkim kaldı- lar. İmparatorun Giridin istilâsıni haber alarak Zamyanos adındaki kumandanla gönderdiği küvvet - ten, ancak vali Fotinos kurtulabil- di. İmparator, ikinci yıl, Krate- ron adındaki bir kumandanla bü- yük bir donanma gönderdi. Kra- teron büyük yararlıklar gösterdi..! Birçok yerleri aldı. Hayli askerini doğradı ve bu muvaffa- kiyetler, Girit ahalisiyle beraber askerlerin de gururlarını srttırmış tı. Muvaffak olacaklarına artık inanmışlardı. Muvaffakiyetin şe- refine zevk ve sefaya daldılar. — Artık Girit bizimdir.. diyor- lardı. Fakat, bir yoörtu araplara şu ha- ber geldi. — Bütün asker sarhoş bir hal- dedir. Girit adasından kovulma tehli- kesiyle karşı karşıya gelmiş bu- lunan araplar, bu fırsatı kaçırma- dılar. Amiral de dahil olduğu hal- de bütün asker kiliçtan geçirildi. Yalnız bir tek nefer sağ bırakıldı. Araplar, bü harpten sonra her şe- ye tağmen Giride hâkim olacak- lardı. Fakat kendilerine büyük zararlâr veren imparatora bu sağ neferle yaptıklarını haber verdir- mek suretiyle intikamlarını almış olacaklardı. Arapların bu düşüncelerini | medi. Yeni kumandanlari arap | kırk dokuz yıl kimse tekzip ede: Salih;, otuz kit'a kalite ile açık dehnizler- de birçok sahilleri bile basmağa başlamıştı. | » » * İstanbul limaniından Amiral Nikitanın kumandasında Girit a- - dasına yürüyen donanma, arapla: rın en kuvyetli — donanr-alariyle Morada karşılaşmıştı. Bizans do - nanmasına bütün Giritliler de koş: muşlardı. Arap dönânnasi, bü âni hücum karşısında şaş:edı. Can- larını kurtarıp Mora dağlarına ka: çabilenler, denizde kocâ donan- malarının ateşler içinde yanmak- ta olduğunu gördüler. Artık araplâr tamamiyle mağ- lâp ölmuşlardı. Giritliler: — Gün buügündür. — Bugün sağ kurtulanlar, yarın gene bizim ka- nimızı emecekler.. Nerde bir arap görürsek ikiye biçelim.. Diye bağıriyorlardı. Öyle yaptılar.. Mora dağlarında toplananlar bile kendilerini kurta- rtamadılar. Yakalanan âraplar, kazıklara bağlanıyor, bit tatafla. rındn ateş verilerek: — Karşı karşiya yanmız.. Diye yanan donanmalar göste- riliyordu. N. A. Okan YARIN : Girit kaça satıldı? Kadın elbisesi ile kaçan Girit hâ- kimi .. 235 Kuruş Bayrarnı Mümasebetile ÇiFT KOLLU ve ÇiFT YAKALI Poplin GöMLEKLER yalnız NiRSO Mağazasmda bülunür. _Galata Tünel civarımda Zülfarissokağında Lâtivert Han