15 Ağustos 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r Yüksek Mühendis mektebi P. C. N., Fizik ve Matematik, Lise Fen kolu talebelerine, riyaziye ve fizikle uğraşanlara: Fizik için Matematik Dr. REŞİD SÜREYYA GÜRSEY. Çıkta, İKBAL KİTABEVt 150 kuruş u ı l c a v f RJfiK Jll öajl. OfDO umhuri İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 ClMICİrtSSİ 15 AîlUStOS 1 9 4 2 " ı »#r*. TeJefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeü: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24230 r TEKNİK KİTABLAR SERİSİ Yazan: No. 1 EM1N SEKUN TORNACILIK 296 sahife, 170 resim, 24 tablo anllyacağl bir lisanla yazllmış rin fiaü 150 kuruştur. Satlş y istanbul Ankara caddesi CUMHURİYET Ki Kurultayı Çalısmal Bitirdf Dr. Behçet Uz dün Dil Kurultayınm dünkü toplantı ve dağılışından iki intıba: Sağda'Millî Şefimiz genel merkez kurulu üyelerme iltifat buyunıyorlar, solda Tarih •Dil Coğrafya Faküke«inden ayrılırlarken Ticaret Vekili İstanbulda beyanatta bulundu Köylünun zahire tesEmi iyi gidiyor Bugday ve çeltik ithal ediyoruz İstanbulun ekmeği daha da duzelecektir Erzak sıkınhsı olmıyacak "Cumhuriyet,, e mühim Bir İngilizin Hmdistana dair notları n uvvetli İngiliz edibi Huxlej'in Hindistana aid notla. ruıdan vücud bulan kitabının hulâsalarını bizim de nakletmckliğimizin sebebi, kendisinin Hindistanda bugün vuku bulmakta olan hâdiseleri bun. dan on altı yıl once haber vernıiş olmasmdan ileri geliyor. Huxley daha o TSman Hindlilerle İngilizler arasındaki munasebetlcrin ergeç Hindistanı İngiliz hâkdmiyetinden kurtıılmak amacıle büyük hâdiselere sevkedeceğini kat'iyetle ve İngiliz idaresi aleyhindc şiddetli ten. kidlerle beyan etmişti. Bundan evvelki hulâsalarda Hindlilcrin tnücadele usuliınden bahsolunarak Mahatma Gandhi misalinde görüldüğü veçhile Hind liderlerinin dunya şatafatına eheramiyct vermiyerek manevî kuvvetlere dayanan muslihane bir mücadeleyi tercih ettikleri izah olunmuştu. Huxley'e göre Hindlilerde bu tnaneviyata sanh^ın faikıycti ve zavahire hiç kıymet verilmeyişi Hindistanın muhtariyetini bir an once elde edememesine az sebeb olmuş değildir. Eğer Hindislan maddî menfaatlere ve refahlı bir insanlığın zahirî şart. larına karsı daha alakalı olsaydı. çoktan ecnebi hâkimiyetini sarsmış ve atmış^ bulunurdu. Huxley Hindistandaki ecnebi hâkimiyetini şiddetle tenkid cdiyor, ve bunn riyakârlığın bir zaferi olarak gösteriyor. Huxley'e gore İngiltere Hindistanda hayırhahlık komcdyası oynuyor, Hindistan da itaat komcdyası. Ve farsattan istifade ederek İngiliz edibi bn çeşid riyakârlığin mcdhiyesini yapmak. tadır. Eskiden kendisi hâkimiyeılerini yürutmek istiyenlerin belki şiddet polıtikası takib etmelerini tercih edebilirdi. O: «Şimdi, diyor, ben artık insaf ve mer. hamet tanımıyan politikaya karşı gencliğimde beslediğim hayranlığı tamamen terketmişimdir, ve ben şimdj riyakârlık politikasının hararetli bir taraftarıyım.» Sert idareli bir umumî vali tereddüdsüz şöyle söyliyebilir: «Biz her şeyden evvel kendi menfaatlerimiz için burada bulunuyornz. memleketle halklannın menfaatleri için değil. Elimizde ve emrimizde büyük kuvvetler vardır, fütuhatımızı muhafaza etmek için onlan merhametsizee kullanmak karanndayız.» Halbuld riyakârlık bu şiddet politikasına müreecahtır. Riyakârhkta hâkimiyet fikri kardeslik paravanının arkasına saklanıyor. Böyle yapılınca yalnız hâkimiyet altında tutulanlann mcnfaatinden bahsolunuyor. Bn hususta hiç kimsenin aldandıği yoktur. fakat zavahir kurtarılmıstır. İdare olunanlara gelince halk ihtilâl ateşini alevlendirecek şiddetli sözlere bedel yumuşak mesajlan kabul edi. yor. Huxley*in teşriî mecliste gördüğü meb'uslar kabilinden en şirret olanlar da «kendi yiiksekliklerinin emniyetine da. yanarak tepeden bakan müstehzi bir vaziyetle iktifa ediyorlar.» Onlar aldan. mıyorlar. vaktini bekliyorlar. Kıırultay, Maarif Vekilinin bir nııtkile kapandı Reisicumhurumuz dün akşam, Çankaya köşkünde Kurultay üyelerine bir çay ziyafeti verdiler Ankara 14 (a.a.) Heisicumhur Millî Şef İnönii bugün saat 17,30 da Çankaya köşklerinde Dil Kurultayı delegelerinp bir çay vermişlerdir. Çayda Büyük Mil!et Meclisi reisi Abdülhalik Renda. Baş. vekil Şükrü Saracoğlu, bir çok vekiller, meb'uslar ve yüksek rütbeli subaylar da hazır bıılunmuştur. Millî Şefimiz bütün davetlüerle görüşerek kendilerine ayrı ayn iltifatta bulunmuşlardır. Miili Şefin Merkez Heyetine beyanatları «Ana davalarımızdan biri olan dil meselesini Kurultay sizlere emanet etmh buhınuyor» Ankara 14 (a.a.) Dördüncü Dil Kurultayınm toplanışmı müteakib Reisicumhurumuz İsmet İnönü toplantı salonundaki locasında başta başkan Maarif Vekili Hasan Âli Yücel olduğu halde yeni Genel Merkez Kurulu Heyetini kabul buyurmuşlar ve kendilerine şu beyanatta bulunmuşlardır: • Seçiminizi tebrik ederim. Kurultayda görülen muvaffakıyet sizlere yeniden ve evvelkinden daha sıkı çalışmak ve gelecek Kurultaya daha çok verimli çıkmak borcunu yüklemektedir. Ana davalarımızdan biri olan dil meselesini Kurultay sizlere emanet etmiş bulurruyor. Bunu da gözönünde tu. tarak ona göre çalışacağınızdan errı? nim Hepinize başanlar dilerim.» Maarif Vekilinin nutku Ankara 14 (a.a.) Dorduncü Türk Dil Kongresi bugün yapmış olduğu üçüncü umumî toplantısını müteakıb Maarif Vekili Hasan Âli Yucel'in aşağıdaki nutkıle çahşmalarına son vermişür: Arkadaşarım; Yurdun dört köşesinden geldiniz. Elbirliği ettiniz. An a davalarımızdan olan ana dılimiz üstünde, gece, gündüz çalıştmız. Hepinizi bütün yüreğımle tebrik ederim. Şu beş gün içinde, belki kolay ölçemedığimiz bir mesafede. bizden sonra ge Ticaret Vekflinin fstanbula geEsinden resimler: Solda, Dr. Behçet Uz, dün sabah Ankara trenine bağlı hususî vagonunda arkadasımızla göriişür. ken, sağda, Vekilin Haydarpaşada kendisini karsılıyanlarla iUc teması, acağıda, Dr. B*hççt Uz fırıncılara soruyor: «Peki, bu lokantalara ekmek nereden veriliyor?» r (Yazısı 2 nci sahifemir.de) Şiddetli Alman taarBir tayyarc gemisi, ruzları püskürtüldü, Yeniden meslek okullan kurulması için 3 kruvazör, 2 Briansk'da meskun 81 milyon lira tahsisat muhrib, 14 ticaret yerler alındı Medis dün tatil kararı vcrdi Mihver Krasnodar iddiaları Kafkasya çevresinde Akdenizde Soyyetharp Imanha dağlarında verilmesine dair lâyıha dün kabul edildi Ankara 14 (Telefonla) Büyük Mil'et Meclisi bugün doktor Mazhar Germenın reisliğinde toplanmış ve celsenin açılmasını müteakıb İstanbul meb'usu Numan Menemencioğlunun Hariciye Veki'.liğine tayin edıldiğine dair Riyaseticumhur tezkeresi okunarak alkışlarla ve muvaffaki. yet dileklerile karşılanmıştır. Bundan sonra ruznamesinde mevcud kanun lâyihalarını müzakere eden Meclis uzun ve kısa süren görüşmelerden sonra bu lâyihaların hepsini kabul etmiştir. Bunlar arasında ehemmiyet itibarile İskenderun limanınm Devlet Demiiyollan ve Limanları umum müdürlüğüne devrine aid kanun lâyihasile yeniden meslekî teknik okullar açılması için Maarif Vekâletine 81 milyon lira tahsisat verilmesine dair lâyiha vardı. Bu sonuncu lâyihanın kabulünü müteakıb kürsüye gelen Maarif Vekili Hasan Âli Yücel meslekî okullarm önemi üzerinde durmuş ve verilen tahsisattan dolayı Meclise teşekkür etmiştir. Toplantının sonunda, ruznameye dahil bütün mühim ve müstacel lâyihalar in(Arkası sahife 3 sütun 1 de) Halka mühim bir hatırlatma Bahçekapıda bazı kimseleri ısıran köpeğin kuduz olduğu anlaşıldı İstanbul Sıhhat Müdürlüğünden: 1 Eminönü Bahçekapı tramvay yolundan Katırcıoflu hanına kadar imtidad eden mahalde müteaddıd kimseleri ısıran bir köpeğin kuduz olduğu tahakkuk etmiştir. , Bu köpek tarafından ısmlanlardan yalnız bir tanesinin tedaviye gitmiş ve dığerlerinin gitmemiş olduğu yapılan tahikkattan anlaşılmıştır. Dığer ısınlanlann hiç vakit zayi etmeden Galatadaki Kuduz tedavihanesine acele müracaatleri lâzımdır. Aksi halde hayatî tehlike muhakkaktır. 2 İstanbul Belediye hududlan dahilinde tahakkuk etmiş kuduz vak'aları mevcud olduğundan ısınlma vak'ası zuhur eder etmez ısınlanlann derhal kuduz müessesesine müracaat etmeleri kendi sıhhatleri noktasmdan elzem olduğu ehemmiyetle tebliğ olunur. Maarif Vekilimiz Hasan Âli Yücel kapanış nntkunn söylerken leceklerin doğru olarak değerliyecekleri kadar geniş ve uzun bir yol aldığımıza benim gibi sizler de inanınız. Lengüistik, etimoloji, filoloji, gramer, sentaks gibi ince ve çetin ilim dallannın en karışık meselelerine el koydunuz. Bunların üç, beş gün içerisinde şaşmaz sonuçlara varamiyacağmı hep biliriz Gene biliriz ki, bu sonuçlara bizi götürecek yolları gösterdiniz. gemisi batırılmış Reuter, Stalingrad'm • karşısında büyük mu Pasifikte de harebeler olduğunu • bildiriyor Japonlar, 13 kruva Moskova 14 (a.a.) Sovyet seceyansı tebliği: 13 ağMstos günü kıt'alarımız Ketskaya, Kotebıikovo'nun şimal doğu, Maikop, Krasnodar, Minaraldi Nodi ve Çerkesk çevrelerinde düşmanla çarpışmışlardır. Harb gemilerimiz Finlandiya körîezinde bir düşman denizaltısı batırmışlardır. Barentz denizlnde 28 bin tonilâto tutannda 3 düşman nakliye gemisi batınlmıştır. (Arkası sahife 3 sütnn 3 te) Sovyet mukavemetinin şiddetlenmesine rağmen taarruzumuz iyi şartlarla ilerliyor zör, 9 muhrib, 3 denizaltı ve 10 vapur batırmışlar? Roma 14 (a.a.) İtalyan umumî karargâhı dün gece aşağıdaki hususî tebliği neşretmiştir: 11 ağustos sabahı erkenden denizaltılarımız ve keşif tayyarelerimiz batı Akdenizde Cebelitarıktan doğuy^ doğru gitmekte olan büyük bir kafile görmüşlerdir. Kafile 21 ticaret gemisile snhife 3 sütnn 6 da) Voronej çevresinde Bolşeviklerin yaptığı teselli taarruzları akim kalmıştır Berlin 14 (a.a.) Alman Ordular* Başkumandanlığının tebliği: Kafkas çevresinde, bilhassa müdafaaya elverişli dağlık araziden faydalanan duş^ man şimal Kafkasya kıyısı limanlarındaı» başlamak üzere deniz yolile ricatini ka^ patmak için inadlı bir mukavemet go&, termektedir. ı Bu mukavemete rağmen, Alman kuv^ vetlerinin taarruzu iyi şartlarla terakkî etmektedir. Bir noktada ehemmiyetsiz düşman kuvvetlerinin üslerile olan mu» vasalası kesilmiş ve dağıtılmışür. (Arkası sahife 3 sütnn 2 de) Çalışmalar devam edecek Halktan söz derleme, yazılı eserlerden söz tarama üstünde yapılmış emekleri yerinde buldunuz. Bunlara devam ede. ceğiz. Luğat için ileri sürdüğünüz fikir. Riyakârlık yalnız idare edenlerle idare ler, konuşmalar esnasında yaptığınız öolunanlar kütlesi arasında değil, idare e(Arkası sahife 2 sütun 5 te) den âlemin içinde de, İngiliz idarecilerile büyük Hind şefleri arasında da hü. küm sürüyor. Huxley bu riyakârlığa dair tip bir misal veriyor: Bü>ük bir idare âmirinin evinde aksam yemeğine yerli sefler de davetlidirler. Halbuki bu şefler vaktile işbirliği yapmamak nümayişleri devrinde bu idare âmiri tarafından tevkif olunmuşlardır. Hindlilerin kendilerine zindan hayatı yaşatan baba hükumet hakkındaki mütalealan acılıkla ve isrihza ile kansıktır Bir İngiliz hususî adam olarak bunlara karşı t i r sey diye. mez Halbuki İngiliz icra heyeti azasından biri olarak tenkidleri kabul edemez. Bu takdirde onun yapacağı ve yaptığı şudur: Vaziyetin icabını pek iyi anlıyan bir maharetle adeta görülmiyecek hale gelecek surette sahnenin dısında gibi bir durum almak. Milli oyunlar festivali başladı j r Merhum Başvekil Dr. Refik Saydamın ruhuna MEVLİD YUNUS NADÎ (Arka<n sahife 3 sütun 4 te) f*] Bırınci ve ıkinci makaleler 8 ve 14 ağustos tarıhh sayılarımızda çıkmıştır, Dün akşamki festivalde zeybekler oynarken (Yazısı 2 nri sahifede) Rahmetli Başvekil Dr. Refik Saydamın ölümünün kırkıncı eününe tcsadiif eden 16 ağustos 1942 pazar giinü Fatih camti serifinde ögle nama7inı müteakib Mevlidi Serif okunacaktır Arzu bııvuranlann tesrifleriai istirham evleriz. Merhumun veğenleri Yukanda, batınlan İngiüz a|w kruvazör ö Manchester, aşafıda yaralandıtı bildirilen İngiliz o$ak gemisi Furious