14 Ağustos 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

DÜNYANIN EN YÜKSEK SAATİ VACHERON C E N E V R E S a t ı ş y e r i : Eminönü meydam A R L O N Mağazası I Q ıtnnH uıl I 3 mib« COIM umhuri • RARA İSTANBUL CAĞALOĞLU Te'graf ve mektub adresi: Cumhuriyet. İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Te'efon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24290 J ı l OCİJI . U*tO*f Cuma 14 Agustos 1942 Milli Şefin telgrafları okundu ve hararetlî müzakereler oldu Ibrahim Necmi Dilmen uzun izahat verdi Ankara 13 (a.a.) 4 üncü Di'. Kurultayı toplantısı dolayısile Turk Dİ Kurumu Genel Sekreteri tarafından gonderılen tazim telgrafına Reisi Cumhurumuz Ismet İnonu karşılık olarak aşağıdaki telgrafı gondermışleıdir: İBRAHİM NECMİ DİLMEN Türk Dil Kurumu Genel Sekreteri ANKARA 4 üncü Dil Kurultayının açılışı münasebetile dil da\arnmn bilgili ve feragatli emekçileri adına gosterdiğiniz temiz ve sıcak du.\gulara çok tcşekkiır ederim. Bundan sonrası için Kurultayın açacağı ve genisleteceği çalısma sahasında da Kıırumun daha büyük başarılar elde edcceğine eminim. İSMET İNÖNÜ Dünkü Dil Kurultayında Ticaret Vekili bugün şehrimize geliyor Satışları serbest bırakılan gıda maddelerindeki fiat yükselmesi ehemmiyetle tetkik edilecek İznir borsası reisinin başkanlığında bir heyet de Vekil ile görüşmek üzere şehrimize hareket e t t i Ticaret Vekilimiz Behçet Uz bu gün Ankaradan şehrimize gelecektir. Vekilin şehrimizde mühim tetkikler yapacağı ve bunlardan ehemmiyetli kararlann doğacağı muhakkak bulunmaktadır. Alâkadar resmî daireler, Vekile takdim edilmek üzere son kararlardan sonra piyasa vaziyeti ve alınan kararlann tatbıkattakı netıcelerini gosteren raporlar hazırlamışlardır. Gıda maddeleri fiatlan çıkıyor mu, düşüyor mu? Iaşe işlerınin tanzımi ve iç piyasanın normale doğru avdeti için alınan kararlann iyi neticeleri yavaş yavaş görülmeğe başlamıştır. Resmî makamlar tarafın(Arkası sahife 3 sütnn " de) Umumî içtimada Milli Şefinıiz İnönü, Basvekil Şiikrü Saracoğlu il« beraber dünkü Kurultay müzakerelerini takib ediyorlar Bir İngilizin Saracoğlunun mıtku Hindistana İngiliz basını Türkiyenin faal dair notların bitaraflık» politiksını övüyor udretli İngiliz edibi Huxlej Hindistanda işçi sınıfinın pek sefil vaziyette olduğunu kaydettikten sonra münevver sınıfın daha parlak bir talihe mazhar olmadığını anlatıyor. Pek çok Hindliler kuvvetli tahsil peşindedirler. Fakat hejhat ki onlar diplomalarını elde ettikten sonra kendilerine çahşacak bir salıa bulamıyorlar. Onlar her turlü işe parlak surette haztrlanmışlardır. «Yalnız bu iş mevcud değildir. Bu, Hind talim ve terbiyesinin ayni zamanda hem feci, hem komik tarafıdır. Üniversite imtihanlarını verdikleri salonun eşiğini aşarak dışarıya çıkan genc Hindliler boşluğa dusüyorlar.» Hükumet memuriyetleri mahduddur. Sanayi ve ticaret henüz çocukluk haündedir, ve bunlara şimdiki halde fazla memura ihtiyac gosterecek veçhile genişlik verecek büyük sermajeler yoktur. Burada ne gibi tehlikelerin saklı bulunduğu tasavvur olunabilir. İşsiz münevverler çabucak ihtilâlci olurlar. «Bunlar müesses idare için en korkunc sınıfı teskil ederler.» Korkunc bir ıttırad ve intizamla mütemadiyen artıp giden sınıf. Mazide İngiltere zaman zaman şiddetle hareket etmek zorunda kalmıştır. Huxley 1919 da General Djer'in âsileri sıralı>arak baskaca bir muhakerae usulüne luzum gormeksizin sadece mitralyöz ateşile kurşuna dizdirdiği bir geçid restuine gittiğini hikâye edijor. O zaman bazıları ihtilâli şiddet usullerile söndürmektense ona me\dan vermemenin daha iyi olacağı beyanile generali ayıblamışlardır. Kanun vâzıı sert bir iki madde ile cürümlcrin çoğunun önüne geçer. Huxley müstehzi bir eda ile şu mütaleayı sıkıştınyor: «Müstemleke sahibleri gayrimemnun tebaalannı toptan kurşuna dizmeğe mecbur olmamak için onlara teşkilâtı esasiye kanunlan vermişlerdir.» Müstemleke itühaz edilmiş memleketlerin münevverleri sayesinde ısrarlı bir teşebbüs mütemadiyen büyüyen hürriyetleri istemek yolundadır. Müstemlekeci memleket tazjikı biraz azaltmıya görsün, derhal sdmürge halkı daha büyük kolaybklar talebile ondan istifade ederler. Fe>izli semahat nerede nihayet bulur, zayıflık nerede başlar? Anraka 13 (a.a.) Dörduncü Dil Kurultayı bu gün saat 10 da Millî Şef Cumhur Reısimız Inönünün yüksek huzurlarile Ankara Dil, Tarih Coğrafya fakültesinin konferans salonunda toplanmıştır. Toplantıya Şemseddin Günaltay başkanlık ediyordu. Aziz Millî Şefimizin iltifatlarile, muhteüf zevattan gelen telgraflar okunmuş. yüzlerce tebrik telgrafının listesı bildirilmiştir. Lengüıstık, Etimoloji, Lugat, Filoloji Komisyonlarının raporları muzakeresız kabul edılmiştir. Kafkasyanın doğusunda zaptedildi Alman Harp\ .tebliği Kafkasyanın umumî haritasl Müzakereler İstanbul öğretmenlerinden Hayreddin İlhan, okul gramerleri hakkında komisyon raporunda bir şey olmadığım ve bu meselenin de burada konuşulması münasıb olacağını söyledi. EmekU Albay Emin Dalkılıc sergiyi ve Kurumun raporunu büyük bir beğeni ile andıktan sonra, Turkçede (a) ve (e) harfierinden başka (i) ye yaklaşan bir nevi kapalı (e) bulunduğunu ve (el) ve (İ1.) gibi (Arkası sahife 3, sütun 5 te) Kalmuk arazisinin merkezi Elista şehri Askerı vaziyet Gazeteler ayni zamanda Türk politikasııtın genişliyett Mihver taarruzu karşısında şaşmıyan istikrarını belirtiyorlar Ankara 13 (a.a.) Basvekil Şükrü Saracoğlunun Buyuk Millet Meclisındekı beyanatını tahhl eden «Times> gazetesi Başvekilimizin Turk haricî siyasetini İzah eden tDostluğa ayni dostluk ve hüsnüniyetle, düşmanlığa da sarsılmaz bir kuvvet ve cesaretle mukabele edeceğız. ibaresine büyük bir yer ayırmakta ve şöyle devam etmektedir: «B. M. Meclisinin yeni hükumeti karşılaması son derece samimî oldu. Şüphesiz Saracoğlu bütün memlekette sevilmiş olduğundan haricî ve dahili siyasetini icra mevkiine koymakta umumun muzaheretine nail olacaktır. Mihver kuvvetlerinin Ortaşarkm Mısır ve Kafkasyadaki kapılarına dayandıkları bir anda her hangi bir tecavüze yahud korkutma teşebbüsüne mukavetnet hakkmdaki Türk azmini kuvvetle ileri sürmesi Türkiyenin günün birinde tazyik karşısında iğileceği ve şark milletlerini esaret altına almak hususundaki maksadlarına bir şerik olabileceği ümidini besliyenler için zamanında yapılmış bir ihtardır. Bu, kahraman ve akıllı bir milletin, (Arkası sahife 3 sütnn 7 de) Voronej ve Rjew kesimlerinda ise R«s »aarruzu şiddetle devam etmekfedir Bu ihtimal, Alman BaşkumandanlığınınBerlin 13 (a.a.) Alman Ordulan Başkumandanlığınm tebliği: Alman ve muttefık kuvvetleri gösterilen inadlı mukavemete rağmen Kaf. kasya çe\Tesinde düşmanı gerılere at mışlardır. Üssıle muvasalası kesılen bir Bolşevik grupu yok edilmıştir. Manıç şimalinde seyyar piyade kuvvetleri süratle doguya doğru ileri harekete devam ederek Kalmuk arazisinin merkezi Elista'yı almışlardır. Alman hava kuvvetleri mühim kuv. vetlerle Kafkasya şimal sularındakı de. niz münakalâtım ve Kerç boğazındaki düşman hareketlerini taarruzlara uğrat. mış, bir kıyı gemisini batırmış ve üç yük •emisini ateşe vermiştir. Volga ve Don nehirleri arasmda Alman ve Rumen kıt'alarmın taarruzlarile yeniden toprak terakkileri elde ediL miş ve şiddetlı mukavemetlere ve inadla müdafaa edilen mevzılere rağmen çetirı savaşlarla ileri dofru harekete devam olunmuştur. Sovyet bücum uçakları tarafından bir Alman hava alanına karşı yapılan t a . arruz teşebbüsü esnasında hava çarpış. malarında 28 düşman uçagı düşürülmüş (Arkası sahife 3 sütnn 2 de) Kafkasya zaptedilecek mi f Tazan: Emekli General ^ Numan Menemencioglu Güzide devlet adamımız Hariciye Vekâletine tayin edildi harbin umumî sevk ve idaresine dair vereceği karara bağlıdır | minde: H. Emir Erkilet I Doğu cephesinin cenub kesiEhemmiyetli, yeni bir olay yoktur. Alman ve müttefik ordular gerek şimal Kafkas eteklerinde ve gerek Stalingrad cenubile Don kavsi içindeki hareket muharebelerine muvaffakıyetle devam ediyorlar. Kalaç batısmdaki 62nci Sovyet ordusile birinci ordusunun bir kısmının iki gün evvcl imha edilmiş olması. Sovyetlerm buradaki durumunu daha ziyade güçleştireceği muhakkaktır. Çerkesk bölgesinde Kıt'alarımız gene geri mevzilere çekilmişlerdir Voronej ve diğer kesimlerde: Voronej'de Ruslann taamızlan pek şiddetlenmiştir. Rjev'de çok ağır muharebeler olmaktadır. İlmen gölü cenubunda da şiddetli muharebeler oluyor. Bütün bunlar ve bu yıl kışın geçen kıştan daha erken gelmek ve daha şiddetli olmak ihtimalleri Almanların, Rusya harbini asıl bitirecek olan, merkez Sovyet ordularının imhası işini daha geçe bırakmamalan icab ettiğini göstermektedir. Almanlann Voronej'deki Sovyet kuvvet grupuna bir an evvel taarruz ederek bunu imha etmeleri ve ondan sonra Moskovayı her taraftan ibata etmeyi hedef edinecek olan asıl büyük merkez savasına girişmeleri iktiza eder. Çünkü böyle bir savaş bir buçuk ilâ iki ay sürebilir ve ondan sonra Leningrad vesair seferler için kıştan evvel pek az vakit kalmak lâzım gelir. ÂKDENİZDE . M| Italyanlar • Hariciye Vekilımiz Numan Menemencioğlu, dün öğleyin, makamında... Ankara 13 (a.a.) İstanbul meb'usu ne, Hariciye Siyasî Müsteşarlığına tayin Numan Menemencioğlunun Hariciye Ve edilmiş ve 8 ay sonra meb'usluktan ve kılliğine tayini yüksek tasdika ıktiran siyasî müsteşarhktan istifa ederek tekrar Hariciye Vekâletine Kâtibi Umumî etmiştir. olmuştur. * * * (Arkası sahife 3 sütnn 3 te) Yeni Hariciye Vekilimiz Numan Menemencioglu, büyük şairimiz Nam'k Kemalin torunu ve Meşrutiyet devri Maliye Nazırlanndan Menemenli Rıfat Beyin oğludur. Cumhuriyet Hariciyesinde büyük ve başarılı hizmetlerle temayüz eden güzide devlet adamımız, Türkiyenin birçok meselelerinde yüksek liyakat ve enerjisile, muvaffak müzakereciliğile beynelmilel şöhret edinmiş kıymetli bir Turk Tıb Talebe Yurdundan çıkanlan 40 diplomatıdır. küsur talebenin vaziyeti hakkında heBu meziyetlerile Atatürkün ve İnönü nüz yeni bir karar verilmemiştir. Dün nün itimadlarını daima muhafaza etmiş kendisile görüştüğümüz Yurd Müdürü ve Başvekilimiz Şükrü Saracoğlu onun Dr. Huseyin Enver Sarp, hâdiseye dair şahsında en yakm ve en kuvvetli mesai izahat versrek, talebenin memleketlerıne yollanmasına dair kararın kendisi taarkadaşını bulmuştur. Hariciye mesleğine 1914 te giren Nu rafından değll, Vekâletten verildiğini man Menemencioglu 1892 doğurrludur söylemiş, bunda Yurd talimatnamesnin ve yüksek tahsilini Lausanne Hukuk 84 üncü maddesine istinaden hareket cdıldiğini de ilâve etmiştir. Fakultesinde yapmıştır. Sırasile Viyana, Berne. Paris, Bük Filhakika bizim de gördüğümüz bu reş, Atina. Budapeşte ve Beyrutta va maddede yaz sdmestr dersleri biterek zife gördükten sonra 1828 de Birincı Da imtihanların tamamlandığı günden kış ire Umum Müdürü olarak merkeze gel somestr derslerinin başlangıcına kadar mış ve bir sene birinci sınıf elçi de Fakülte ile beraber Yurdun da tatil edirecesile Hariciye Müsteşarlığına tayin leceği, talebenin izinli olduğu yazıhdır. olunmuştur. Bu şartlara göre Yurd Müdürünün kenNuman Menemencioglu haziran 1933 disine verilen emri tatbik etmekten başte büyuk elçiliğe terfi etmiş ve Hari ka bir şey yapmadığı sarahatle anlaşılciye Vekâleti Umumî Kâlibliğine geti maktadır Bu vesile ile, hâdisenin pürülrilmiştır. tuierı ve efkârı umumiyede hasıl olan 1937 de Gaziantebden meb'us intihab teessür havası arasmda çekinilmesi güç edilen Numan Menemencioğlu, ayni se(Arkası sahife 3 sütnn 6 da) 2 İngiliz krüvazörile bir muhrib ve Hinddeki Amerikan kuvvetleri Ihtilâlin bastırılması işine karışmıyacaklar • Huxley her gün daha çok adedde İngilizlerin Hindistanda oturmağa gelmelerinin faydalı bir şey olup olmadığım Roma 13 (a.a.) İtalyan tebliği: Akdeniz batısmda bir çok harb gekendi kendine soruyor. Ona kalırsa şarkî Hindistan inhisar kumpanyasınm mü milerile korunan bir düşman kafüesi dafilerile ajni fikirde birleşerek bu su ve aralarında bir kaç uçak gemısi buale menfi cevab vermek taraftarıdır. Eski lunan bir düşman grupu 11 ağastos kumpan>acıların bu husustaki delili şu fecir vakti görülmüş ve kuvetli Mihver dur: Yeni gelecekler kültürleri ve ter hava teşkillerile denizaltılarının taarrubiyeleri noksan sergüzeştçilerden ibaret zuna uğramıştır. Halen devam etmekte olacaktır. İmdi, hâdiselerin sevkile yük bulunan hareketler sırasında deha şimselecek küçuk adamlar umumiyetle za diden yeni başanlar elde edilmıştir. lim olurlar, ve talim ve terbiyeden mah Kafileye mensub gemilerle koruma rum insanlar millî akideleri dairesinin emüerine ve bilhassa uçak genM.erine daha ilerisini görmekten âcizdirler.» Bu ve bundan başka düşman hava kuvvet* takdirde terbiye ve nezaket sahibi kim erine vahim isabetler olmuj ve ağır seler hatta bunlar diğerleri kadar ih zararlar verdirılmıştir. Bu kayıblar datiraslı ve zalim bile olsalar kendilerine ha sonra etraflı olarak bildirilecektir. karsı nefret celbetmekten başka marifetİtalyan hususî tebliği leri olmıyan odun makulesi şahıslara el .Roma 13 (a.a.) Hususî bir İtalbette müreccahtır. .Avrupadan muha yan tebliği 11 hazirandanberı düşman ceret akınına kapıyı acık bırakırsanı/ kafilelerıne karşı yapılan hücum esnaYUNUS NADİ smda batı Akdenizde iki kruvazor, bir (Arkası sahife 3 sutun 4 te) torpido mııhrıbi ve 10 ticaret gemisinin batırılmış olduğunu bıldırıyor. Bu [*1 İlk makale 8 agustos tarıhlı nus. rakamda Eagle tayyare gemısj harıcdir. . hamızda çıkmıştır. 10 ticaret genisi batırdıklarını bildiriyorlar Ttb Talebe Yurdunda son vaxiyet Moskova 13 (a.a.) Öğleüzeri neşredılen Sovyet tebliği: Dün gece kıt'alarımız Kletskaya çevresınde, Kotelinkovo'nun şimal doğusun. da ve Çerkesk, Maykop ve Krasnodar çevrelerinde muharebe etmişlerdir. Diğer cephelerde ehemmiyetli hlç bir değişiklik olmamıştır. Rus uçakları, Şimal Buı denizinde 15 bin tonluk bir Alman gemisi batırdı • Kafkasya zaptolunacak mı? Ruslar gene yenî mevzilere çekSdiler Yeni hâdiseler (Yazısı 3 üncü sahifededir) Moskova 13 (a.a.) Geceyansı Sovyet Kafkas dağlarının simal eteklerinin ek tebliginde, Sovyet kıt'alannuı Çer(Arkası sahife 2 sütun 1 de) (Arkası sahife 3 sütnn 3 te) Tevkif edilen Hiad liderlerinin son aylardaki hayatlanndan resimler: Solda Gandhi bir içtimada, sağda Mevlâna Azad (soldaki kalpakll) ve Nehra otomobille kongrey» İ i