2 Kasım 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

PERDE SAHNE Bn ayhk Sinema re Tivatro mecmuası çok zensin resim ve yazılarla çıktı. MÜVEZZİLERDEN İSTEYİNİZ. 18 inci yıl sayı: 6183 u m h u r iyet İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresı: Cumhurivet îstanbul Posta kutusu: îstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. îdare ve Matbaa kısnu 24299 24290 YÜCEL'in P inci savısı memleketimizin tanınmıs O imzalarüe fevkalâde bir şekilde intlşar etti. Bu Eavıda Fazıl Ahmedin. B. Kemal Çağların ve Prof. Kesler'in yazılan. Recca tenkidi. vardır. Hararetie tavsive ederiz. Pazar 2 Ikinciteşrin 1941 Meclis Millî Sefin Nııtkile Millî Şefimiz dediki: "içeride millî birliğe güveniyoruz. Buniı korumak için gerekirse her tedbiri almaktan sakınmıyacağız. Hiç bir şart altında zor kabul etmiyeceğiz „ Bir imaıı ve birlik abidesi Milletle hükumeti bir ve beraber yapan bu kudretli ahengi, biz bugiin milletin ve hiikumetin başında bulunan tsmet tnönünün şahsına karşı duyduğumuz derin sevgiye ve sarsılmaz itimada borcluyuz. Kahraman ordumuz her vazifeyi yapmağa ehildir "Dışarı ile münasebetlerimizde siyasetimizi duru, dürüst olarak söyliyeceğiz ve ahidlerimizin samimî yolunda yürüyeceğiz,, lerine uygun olarak Dahiliye ve Adliyemızın dıkkatlerı, normal zamanlarda olduğundan ziyade mülî nızamlar uzerınde taplanmışürlar. Meclisin ilk celsesi çok heyecanlı oldu Millî Şefimizin mühim nutukları. büyük alâka ve derin tezahürat içinde dinlenildi Abdülhalik Renda ittifakla Medis Reisliğine seçildî, divan intihabı yapüdı Ankara 1 (a.a ) Büyuk Millet Meclısının altıncı mtıhab devresinin üçuncu içtıma yılı buğun 15 te Reısicumhur Ismet Inonunun senellk nutkıle açılmijtır. Bu munasebetle Buyuk Millet Meclisi bugun mustesna toplantılarından birıni daha yapmış, bu toplantıda Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çaknıak, butun hukumet erkân ve ruesası buyuk ve orta elçiler hazır bulurunuşiardır. Buyuk Millet Mecîisi binasının 6nünde kalabalık bir halk kütlesı goze çarpmakta idı ve Millî Şef, içtımaı açmak üzere Meclise gelişleri esnasmda bu halk kütlesmın en içten sevgi tezahurlerıle karşı'.anmıştır. Millî Şef, Millet Mec'ısi kapısında Keis Abdülhalik Renda, riyaset dıvanı azaiarı tarafından karşı'anmış ve başla nnda Cumhurrelslıği bandosu old ı3u Bü>ük Millet Meclisi Riyasetine tekrar (Arkası sahife 3, sütun 1 de) ittifakla seçilen Abdülhalik Renda ustarib dünya, 1939 facia sının uçuncu yılına başla dıgı bir sırada, Türk'ıyc Ankara 1 (aa.l Cumhur Reisi îsBuyuk Millet Meclisi altıncı intihab met İnonu, bu gun, Büyuk Millet Mecdevrcsinin uçuncu toplantı yılını dun lisi altıncı ıntihab devresının üçuncu içidrak etti. Bu munasebetle Reisicumhu tıma senesini aşağıdakı nutukla açmışrumuz, Millî Şef Ismct Inonü taraiından lardır: so\lenen veciz ve kuvvetli nutuk, bilhas• Büyuk Millet Meclisinin saym sa içinde taMdığı bujuk mana itibarile azası, biıtun Turk kalblcrine sevinc veren biı Altıncı intıhab devresinın üçüncü ıçiman, istikrar \e birlik abidesidir. tima senesini açıyorum. Sayın uyeleri Son yirmi alh a> içinde Avrupa. As sevgı ve saygıyla selâmlarım. ja ve Afrika haritalannda gorülen kar Geçen bir sene aarfında dunya buhgasalıklar gozonüne getirilirse, bizim ranı, ınsanlık içm büyük ıstırablar ıçın ' dıradik bir kaja gibi ayakta duran mad de geçü. Turk milleti, bu acı jılı da,) dî \e mancvi varlığımı/a takdir ve hay kendi derin anlayışı ve milli kuvvetıne ranlıkla bakmamak kimscnin elinden guvenile karşılamıs, tehlikeli anlarda soğukkanlılığını bırakmaksızın. Cumhurigelmez. Fakat biz bu variyeti hiç bir zantan yet hukümcıinin içeride \e dışarıda va(esadufe borclu değiliz. Millî Şefin soz lanın emni\ctıni koıumak için >aptığı lerine başlarken ifade ettiği gibi «Geçen gajretlere jardımcı olmuştur. Milletımız, bir sene zarhnda dun) a buhranı, in kaygıısu vatanın selâmeti ve nızamı o»an «aniık için buyiik ıstırablar içinde geç Buyuk Mecüsimizın yakından izınde yuti.. ve Türk milletj, bu acı yılı da, ken rümuştur. Yurdumuzun her tarafında dırlik, di derin anlayı? vft milli kuvvetine gümemnun olacağıtnız bir haldedır. Düntenile karsılamış, telılikeli anlarda soğukkanlılığım bırakmaksızın, Cumhuri yanın bu devnnde, vatandaşlarımızm ve yet hükumetinin içeride ve dışarıda va memleketımizde yaşamakta olan herkesın butun haklaruıdan ve meşru mentanın emniyetini korumak için japlığı laatlerinden serbestçe ıstıfade etmekte ga>retlere yardımcı olmustur.» olduklarını soyıerken iftıhar duymakMilletle hükumeti bir ve beraber yatayız. pan bu kudretli ahengi, biz bugün. milMemleketin her köşesindeki samimî letin ve hukumetin basında bulunan birliği ve Turk devletini idare eden BüIsmet İnöniınün şahsına karsı duyduğuyuk Meclise \e Cumhuriyet hükumetimuz derin sevgiye ve sarsılmaz itimada ne karşı milletçe gosterilen itimadı seborcluyuz. Essiz kahraman Atatuıkten vincle goruyoruz. Yabancı emellere suTurk milletine kalan en yakın kuvvet, rükleyıci telkinler, ortamızda yayılma onun eşsiz arkadası kahraman İnönu deve tesır alanı bulamamışlardır. Millet ğil mi? yapısımn sağlığı ve sağlamlığı, her vakıt j İste bizce «Memieketin her köşesindeki en kıymetli dayancımız olacaktır. samimî birliği ve Turk devletini idare Tabıidir ki, vatan selâmetinin istereden Büyük Meclise ve Cumhuriyet hükumetine karsı milletçe gbsterilen irlınad» bu esaslı kaynaktan doğmuştur. Milli Şefinin ve Meclisle hukumetin etrafında kütle halinde birlescıı Türk milletini yabancı emeller peşinde sürıiklemeğe çalısan her tiirlii telkinler bu itibarla aramızda tesir sahası bulamamaya mahkumdur. Birçok milletleri alevleri içine alan, milyonlarca insanı perişan eden bir harb olnyor. Mahiyeti ve gayesi bakıtnmdan bu harbin bizi aiâkadar etmediğini gerek sözlerimizle, gerek harekâtımızla şimdiye kadar gösterdik. Fakat iiç kıt'ayı saran ateş öyle bîr hal almıshr ki yannın hâdiselerini çizmek yalnız bizim arzumuza, yalnız bizim irademize tâbi değildir. Saym Cumhur Reisimizin söyledlği gibi: Diinya durumu Milletin sayın vekıllerı, Geçen toplantı yılının başındanberi dünya durumunun gosterdığı gehşmeler netıcesınde, o zamanki tahmın',enmıze uygun olarak harb alanı korkunc bir tarzda genışledi. Butün Avrupayı ve hemen hemen bütün Asya ve Afrıkayı sarmış olan harb ve işgal faciaları. memJeketımizın etrafında bu felâketlerden masun kalmış bir tek millet bırakmadı Esefle goruyoruz kı, yannki manzaranın medeniyet âlemi ıçın bugunkunden daha elemli olması ve yıkıcı harbin butun dunvaya daha ziyade genışlemesı gıtgıde kökleşen bır ıhtımal halindedır Yangınlar içinde inleyen Avrupa ve Asya kıt'ala.nnın bitifik noktasında sulh ve sükun yurdu, a7İz vatanımızdır. Harbden doğan bin türlü felâket içinde bütün milletlere karsı insanî varifesini kudreti nisbetinde yapmakla iftihar duyan memleketimiz, bir gün de dunyanuı beklediği ve muhtac olduğu banşın kaynağı olabilirse, bundan dujacağunız sevine pek büyük olacaktır. Saygı değer arkadaşlar, Son toplantımızın başındanberi vukua gelen ıhtılâtlar sayılamıyacak kadar çoktur. fr* Şimalde bir Tııla şehri muvaffakiyet tehlikede! Almanlar Volhot bölgesinde 533 kale zaptettiler Almanlar şehrin banliyösüne kadar girdiler Alman harb [Sovyet harb | tebliği ' tebliği ' tr^rrr : Almanyamn Roosevelt'e cevabı Millî Şefimiz Reisicumhur tnönü Cenubî Amerikaya dair iddia, küstah bir tasniden ibarettir • Esefle görfiyonız ki, yannki mancaranın medeniyet âlemi için bugünkünden daha elemli olması ve yıkıcı harbin bütün dünyada daha ziyade genişlemesi gitgtâe kökleşen bir ihtimal haündedir.» Harbin basmdanberi turruğn düriist yoldan bir an aynlmıyan Türk milleti, tarihî vazifesinl sonuna kadar basarmıya azmetmiş bulunuyor. Cumhur ReIsimizî dinliyelim: « Yangınlar içinde inliyen Avrupa ve Asya kıt'alarının bitisik noktasında sulh ve siikun yurdu. aziz vatanunızdır. Harbden doğan bin tiirlü felâket içinde bıitün milletlere karsı insani vazifesini kudreti nispetinde yapmakla iftihar duyap memleketimiz. bir gün de dünyanm beklediği ve muhtac olduğu barışın kaynağı olabiürse, bundan dujacağımız sevinc pek büyük nlacaktır.» Son altı, yedi ay zarfında harb devinin attığı adımlar müthistir. Mart ortalarma doğru Balkanlarda baslıyan hareketler. Iraka ve Suriyeye geçti Sonra tarihin en büyük muharebesi olan Alman Sov\et çarpısması vuku buldu Ve nihayet komsumuz İran da isgal faciasını gördü. Harb atesinin saık. garb, simal. cenub bütün hududlarımızı yaladığı bir sırada da. gene, azmimİ7dpn ve Irademizden bir nebzesini feda etmeksinn silâh omuzda goğsümüzü vatana siper yaptık, bekledik. bekli>onız ve bekliyeceğiz Hicbir hâdise bizi taahhüdlerimize ve do«!tluklanmi7a sadakat cerçevesinden ayırmamı«:tır. 1940 haziranında Fransa mağlub oldu'Hı 7aman. İneilizler, taıihlerinin en miı^i'l anını va=ıNADİR NADÎ (Arkası sahife 3, sütun 6 da) Atlantikte Alman denizaltılarına hiîcum etmek suretile faarruza geçen de Amerikadır Kafkasya tıaritası Bugün 4 üncü sahifede Renhli harita serimix Bılkan olaylariie baslıyan hareketler, Irak ve Suriyedeki gelismelerle baü ve cenub komşularımızı muharebe ve isgal alanı haline koydu ve birdenbire bır dev adımı atarak Alman Sovyet silâhlı ihtılâfını meydana çıkardı. Böylece şimal komsumuz da harbm yangınlan Berlin 1 (a a.) Alman ordulan Moskova 1 (a a.) 1 ikineitesrin içine girdıkten sonra, diğer komsumuz başkumandanlığmın tebliği: Sovyet sabah tebliği: İran işgal faciasını gbrdü. Kınmda Alman ve Rumen ordulan Gece Sovyet kıt'alan bütün cepht Memle.ketimizi bu kadar yakından alâkuvvetlerini boyunca çarpısmışlardır. kalandıran askerî hareketler. bizim uya mağlub edılmış duşman nıklığımızı son derece artırmış ve ta durmadan takıb e>lemektedır. Almanlar Tula'nm banliyösüne Donetz havzasında ordu kuvvetleri ahhüdlerimize ve dostluklanmıza sadagirdiler kat çerçevesi içinde şereftmizi ve em bir çok noktada Donetz nehnnin şimal Moskova 1 (a a.) Kml Yıldız gamecrasını geçmıştir. (Arkası sahife 3, sütun 2 de) Şark cephesinin şimal kesiminde Vol zetesinln harb muhabiri cenub cephelof batısında bır pıyade alavı kuvvetli smdekı Şıotıyakova şehrınde Sovyet vair duşman mudafaa mevzımi yarmış zıyetinin fena olduğunu bildirmektedır. e şiddetll muharebeler netıcesinde 533 Muhabir, düşmanın Eayı üstunluğune ma'.ik olduğunu ve bır kaç kasabarun uşman kalesini zaptetmıştır. Leningrad çemberi cephesinde düş elden ele geçtiğini de ilâve etmektedir. manm Nevavı geçmek için yaptıgı bır Bu gazete, Almanların Rostof önunde bir siper harbine başladıklarını Lıldirçok teşebbüsler geri püskürtulmüş'ür. Hava kuvvetleri Kınmda duşman mektedir. Gazete, Tulanın da büyük bir latlarının gerisinde munakale hatlan tehhke içinde bulund\ığunu bildirmekaa karşı şiddetli hücumlar yaparak or tedır. Ahnanlar, mudafaa hatlarını yardunun muessır harekâtına yardım et dıktan sonra Tula şehri banliydsüne miş ve Sovyet filosuna ağır kayıblar varmışlardır. Şimdi muharebeler $ehir kaydettirmiştir. Hava ku^etleri 3000 civarlarında yapılmaktadır. Sovyet kıtonilâtoluk bir ticaret gemisi batırmış. aları intizamla geri çekilmektedir. Bir (Arkası sahife 3, sütun 7 de) , (Arkası sahife 3, sütun Tde) Alman Devlet Reisi, M. Ruzvelte cevabın neşredildiği umumi karargâhında ordu kumandanlarile bir arada Berlin 1 (a a.) D. N. B.: Alman hritumeti Fuhrer'ın umumî karargâhınlan aşağıdakı resmî beyanatı neşredi or: Bırleşik Amerika Cumhur Reisi 25 Iktesrın nutkunda Almanjanın cenuıî Amerıkayı kole devlet haline getirdiıni gosteur bir haritadan ve gene Almanyamn butün dınleri kaldırmak isedlğinden bahsetmışti. Alman hükumeti bu hususta asağıdagı noktaları bıldirir: 1 Almanyada, ne orta, cenub Amerıkanın taksımıne daır olarak Alman hükumeti tarafından tanzım edılmlş bır harita. ne de yer yüzündekı dirler'n ka'dırılmasına daır kaleme alınmış bır vesıka vardır. Bu iddiaların her ikısi de en bayağı ve en kustah tasnılerden •barettir. 2 Cenubî Amerıkanm Almanya ta(Arkası sahife 3, sütun 6 da) fstanbul Umumî Meclisinin teşrınısanı içtıma devresi Vali ve Beledıye Sovyet Alman harbinin Rostof et reisi Dr. Lutfı Kırdarın bir açı$ nutrafında ve Kınmdaki harekât dolayı klle dun açılmıştır. Lutfı Kırdar, bu süe Kafkasyaya sirayetı ihtımali gün celsede divan ve encumenler intihabı den gune kuvvetlenmekte ve bu yuz yapılacağı cıhetle geçen bır sene zarden butun dunvanın gozleri bu muh fındakl icraat hakkında bılâhare izateşem ve zangın ülkelere çe\TÜmekte hat verecegini soylıyerek büyuklerimıze tazım telgraflan çekılmesini teklıf etdır. Karb bu sahaya sirayet ettiği tak miştır. dırde Kafkasya. harbin Avrupadan Asyaya geçmesı ve burada hızlanması ıçın adeta bir koprü teşkil edecek, Kafkas petrolları harbin seyrı uzerinde derin bir tesir yapacaktır. Kafkasyanın bu büyuk ehemrniyeti kazandığı bu sırada bu okuyuculanmıza bu memleket hakkında gen'ş bir harita vererek buranın ulkeleri hakkında aydınlatmayı muvafık gordük. Azadan Atıf Ödul de; Millî Şef ve Başvektlımıze Istanbulun ımarını temın hususunda gosterdıklerı alâkadan dolayı yalnız tazım telgrafı çekilmesi kâfı olmadığına işaret ederek Taksimdeki gezgıye İnonu gezgısi nanıı verilerek burada bır de heyekl yaptınlmasını ve Tozkoparan caddesıne de Ref:k Sajdam caddesı namı venlemsıni teklıf etmiş; alkışlarla kabul olunmuştur. (Arkası sahife 3, sütun 7 de) Kafkasyanın Istanbulun şükranı ehemmiyeti ve karşı I aştıgı Inönü Gezisine Millî Şefin bir heykeli dikilecek büyük tehlike (Arkası sahife 2 sütun 1 de) Dünkü Sehir Meclisi icttmamda riyaset divanı reye Utirak ediyot