10 Mayıs 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

ANSİKLOPEDiSi Üçüncü fasikülü çıktı Fiatı 100 Kr. STarıdan ziyadesi telıf maddelerinden terekküp eden bu fasikülü Maarif Vekılliği Yaymevlerinden ve bütün kitabcılardan arayınız. (3644) İSLÂM 18 inci yıl sayı: 6017 umhuriyet ÎSTANBUL CAĞALOGLU Telgraf ve mefetub adresi: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 ÎSTANBUL ^ ^ Cumartesi 10 Mayıs 1941 ACVATIC MOVADO f W5 BIRINCİ MÜKÂFAT Mecliste dün iki kanun lâyihası görüşüldü BOGAZLAR Denebilir ki dünyanın en hassas yerlerinden biri olan Boğazlar bugiin Tiirkiyenin harb harici dürüst siyasetinin baslıca delilini teşkil eden kat'i ifadeli bir miyar olmustur. Bu bizim bir muvaffakiyetimizdir, ve onu haricin sehadetile miieyyed olarak kaydetmek bizim hakknnız ve zevkimizdir Harbin yeni istikameti? • Dahiliye Vekilinin beyanatı Izmir Hususî İdaresinin yapacağı istikraz münasebetile Faik Öztrak Idarei Hususiyelerin vaziyeti hakkında izahat verdi Ankara 9 (Telefonla) Büyuk Millet Meclisi bugunkü toplantısmda çlftçl mallannın korunması hakkındaki kanun lâyıhasının müzakereslne başlamıştır. Bu munasebetle sbz alan hatibler, memlekette büyük bir eksenyet teşkıl eden koylülerimizi ve çıftçılerımizi alâkadar eden bu mıihim mevzu üzerinde hukumet ve encümen tarafından hazırlanmış olan metinlere daır izahat vermışler ve bu dört metinden hangisinin muzakere edılmesl icab edeceğlni münakaşa eylemişlerdir. Bundan sonra İzmir Hususî İdare • since mılli bankalardan yapılacak 300 bin liralık istikraza Maliye Vekâletlnln kefaMte bulunmasına mezuniyet ve ren kanun lâyihası muzakere edilmiştır. Bu vesile ile soz alan hatibler hususl idarelerin vaziyetine temas ederek üzerınde göruşülen meselenin bu idarelerin bünyelerinde son zamanlarcla görülen sıkıntı ve ıztırabı açığa vur mak baicıtnından şayani dikkat oldu ğunu işaret eylemişler ve noktai nazar(Arkası sabife 5 sütun 7 de Berlindeki bitaraf müşahidlere göre Yunan ve Siklad adalarının işgali Türkiyenin hareket serbestligine engel olabilirmiş Bir tngiliz gazetesi «Almanya, Türkiyeye taarruz etmektense havadan Suriyeyi işgali tercih edecektir» diyor Berne 9 (a.a.) cOfi» Basler Nachrichten gazetesinin Berlin mubabirl Alman hukumet merkezindeki bitaraf müşahidlerüı mütaleasını naklediyor ve son 24 saat içinde dünya vaziyetinin sarahaten vahimleşmiş oldugunu y a n yor. Bunu teyid edecek üç hâdise vardır: 1 Türk sahillerine yakm son Yunan adalarının ve bilhassa İtalyanlar tarafından Siklad adalarının işgali. Bu, Türkiyenin hareket serbestligine engel olabillr. 2 Sovyetler Bbliği Halk Komîserleri heyeti reisliğini Stalinin bizzat ele alması. Bu da Sovyetler Birliğinin harbin gltgide genişlemesini derpi> etmekte oldugunu gösterir. 8 Amerika Harbiye Nazın Stim(Arkas sahife 5 sütun 1 de) ski Başvekil Lloyd George Avam Kamarasındaki mıınaka I şalara karışarak memleketimizi bet ikisi de yanlış iki meseleden dclajı şikâyet mevzuu ittihaz eylemişn. Birinde eski Başvekil Irakla İranı karıştırarak Tiirkiyenin Irakla bir hudud anlaşması yaptığından babsediyor, diğerinde ise Türknenin asker yüklü Alman gerailerinin Boğazlardan geçmestne müsaade ettiğin 'en ve böylece Ege denizindeki Yunan adatarının isgaline kolaylık verdiğinden şikâyet ediyordu. Başvekil ChurchiU her iki hatayı tashih ederek Tiirkiyenin Irakla değil İranla bir hudud anlaşması yapmış oldugunu ve müzakeresi uzun süren bu meseleden Ingilterenin tamamile maluınattar Dahiliye Vekili Faik Öztrak bulunduğunu söyledikten sonra Boğazlardan çıkan bir iki Alman ticaret gemisinden dolayı da Türkiyeye gbylenecek hiç bir söz bulunmadığıaı anlatmak için Montreux mukavelesinin dördüncd maddesini okudu ve Boğazlardan geçen ticaret gemileri işinde Türkiyenin bareketi bu muahedeye tamamile mutabık olduğıınu söyledL Fazla olarak İngiliz Basvekili bu vesile ile Türkiyenin bu harbde çok dürüst olarak taldb etliği siyaseti ciddî olduğu k»dar samimi takdirlerile tebarüz ettirdi. Bu beyanatta da sarabatle ilade olunduğu gibi Boğazlardan geçen Alman gemileri hakkında İngilterenin malumatı vardır. Churchill'in tekraıiadığı bu maluraaU göre bunlar Lloyd Georgc'nn dediği gibi asker yüklü gemiler degildi, alelâde bir iki ticaret gemisinden ibaretti. Ege denizindeki Yunan adaKahlre 9 (a.a.) Resmî tebliğ: larının işgalinde bn gemilerden biriIrakta: Kıt'alarımız Habbaniyeye hânin civar sahillerden asker naklinde kim yaylâyı işgal etmişlerdir. Bölgede kullanılnuş olması ihtimali vardır. Almalzeme iğtinamı harekâtı devam etmanlar ayni işte Ege denizinde tedamektedır. Ahndığı dunkü tebliğde kayrik ettikleri başka gemilerden de istifade etmişlerdir. Her halde Türkiye bl dedılen toplardan başka çok miktarda laraf. yani harbe kanşmaraış bir dev her nevi malzeme iğtınam edilmiştir. Bu let olarak Boğazlardan her hangi mem arada, Habbaniyeye taarruz etmiş olan lekete mensub ticaret gemilerinin geç Irak ordusunun bskiye unsurları Amadi mesine muhalefet etraezdi. Olan da ve Fallujah'e çekilmişlerdir. Devriyelerimiz bu iki mahal istikameünde faalibundan ibarettir. yet göstermişlerdir. Churchill'in Türkiye hakkındaki sitaBasra bölgesinde daha ziyade sükunet yişkâr be>anatı Avam Kamarasında hacarî olmuştur. rarctle alkışlanmıştır. Başvekilin bu Evvelki akşam, harbin başuıdanberi en siddetli hava taarruzuna maruz kalarak çok hasara uğrayan Hamburg'dan bir manzara: Büyük gar îtalyanın bir iddiası Akdenizde bir çok gemi yaralamışlar Korkunc hava baskınları Almanya ve çok hasar ve telefat oldu İngilterenin harb plânı Almanyaya bir taarruzu derpîş ediyor Lord Halifaks «Geçen harbde müttefiklerin hatası Bertine yürümemek olmuştur»dedi IRAKTA ordusu Habbaniye sahasııtı aldı Irak hava kuvvetleri ehemmiyetsiz bir hale getirildi Vişi hükumetinin Almanyaya yaptığı tavizler Japon M. Hariciye Nazırı Matsuoka Mısır hndadnnda harekât durdu Habeşistanın hertara£ında Hamburga yapılan harekât devam ediyor taarruz hava akınlarının en şiddetlisini teşkil etti Londra 9 (a.a.) Hava Nezar«ti»» tebUği: İngiliz hava kuvvetltri tarafıadan şimdiye kadar Almanya üzerinde yapılan hücumların en siddetlisi olan bu geceki hücumda Hamburg ve Bremen en şiddetli akınlara hedef teşkil etmişlerdir. Hava guzeldi. İngiliz tayyareleri siddetli bir mukabeleye rağmen hücumlarını muvaffakiyetle yaparak kat'î neticeler elde etmişlerdir. Yuksek infilâk bombaları atılmış ve deniz tezgâhları ile Hamburgun ve Bremenin sanayi mahalle lerinde büyük yangınlar çıktığı görülmüştür. Alman tanklarile denizaltılan Fransız fabrikalarında tamir ve ıslah olunacak Londra 9 (a.a.) Müstakil Fransız ajansının emin bir membadan aldığı haberlere göre, Visi hükumetinin Almanlara yaptığı tavizler bilhassa sınaî İnerilterenin Akdeniz donanması baş mahiyettedir. Bu tavizler şu suretle hukumandanı Amiral Cunningham lâsa edilmektedir: 1 Fransız endüstrisi Alman tankRoma 9 (a.a.) İtalyan ordulan u arının nrhlarını kalınlaştırmağa yardım mumî karagâhının 338 numarah tebliği: edecektir. Balkanlarda cereyan eden Dün keşif tayyarelerimiz, garbî Akdemuharebeler Alman tanklarını zırhlan nizde düşmanın buyuk bir kafilsini bakımınden müttefiklerin yeni tank defi örmüştür. Bu kafıle. iki harb gemisile toplarına karşı koyacak mukavemette bir tayyare gemısi ve adedi muayyen olmadıklarını göstermiştir. (Arkası sahife S sütun 5 te) 2 Fransa, Alman denizaltılannın tamir işine yardım edecektir. (Arkası sahife 5 sütun 2 de) Amerika harbe Japonya da derhal mihverin yanında yer alacak dostane beyanatile onlan Avam Xamarasınm alkışlarla karşılamasmda memleketiraizin hareket hatü beynelmilel muahedelerin hepsine mutabık olduğunun yeni bir delilini gördr ve her halde memleketimiz hakkındaki hissiyatı hâlâ değişmemiş olduğu anlaşüan Lloyd George'a karşı Mösyö Churchill taıafından bu hakka ve hakikate tamamile mutabık olarak yapılan samimi müdafaanın Türkiyede derin memnunijet ve tesekkür duyguları uyandırnuş bulunduğunu temin ederiz. Ra$id tayyare meydanı hâlâ yanıyor Garibdir ki bir gün fasıla ile ayni Boğazlar mevzuu üzerinde Almaııyadan da Türkijeyi takdir eden fikirler aksetmesine şahid olduk. Almanya Tiirkiyenin taahhüdlerine tamamile riayetkâr oldugunu, Boğazlar meselesinde Nevyork 9 (a.a.) D. N. B. Montreux mukavelesine nazaran hrç bir Devamh hava baskınlanrun Japon Hariciye Nazırı M. Matsuoka, değişiklik vukua gelmediğini beyan edi* Nevyork Times gazetesinin muhabiri yor ve Boğazlardan geçen gemileıden bilânçosu dolayı değil, geçmiyen g e m i l e r d e n Kahire 9 (a a.) İngiliz hava kuv M. Ehıranty'ye verdiği bir mülâkatta dolayı memnuniyetmi ızhar eyleyor. vetleri Ortaşark umumî karargâhının Birlesik Amerika ile Almanya arasında Yarıresmî kaynaklara istinad eden Ber tebliği: bir ihtilâf çıktığı takdirde Japonyanın lin tclgrahnın ikinci kısmı aynen su« (Arkası sahife 5 sütun 3 te İki gün İçinde Habbaniye mıntakasındur: fArkası sahife 5 sütun 4 te <Şu cihet de ilâve ohınmuşhır ki Türkiye şündiye kadar taahhüdlerine kat'iyetle sadık kabnış ve Boğazlard a n geçişe m ü s a a d e e t m e d i ğ i gibi Kahire 9 (a.a.) İngiliz hava kuv vetleri Ortaşark umumi karargâhı, perşembe sabahı Raşid hava üssü civannda çıkartılmış olan büyük bir yangının ayni gun öğleden sonra hâlâ şiddetle yanmakta oldugunu bildirmektedir. Almanya ve Fransa üzerinde bir çok akmlara içtirak etmiş olan pilotlardan birisi, bunun, şimdiye kadar görmüş olduğu yangınların en büyüğü oldugunu söylemiştir. Resmî tebliğde bu yanğın cçok büyük ve çok ehemmiyetli> kelimelerile tavsif edilmektedir Bağdada bir kaç kilometre mesafede bulunan Raşid tayyare meydanı, İngiliz hava kuvvetleri tarafından tesis edilmiştir. Eski ismi, Hanaid'dır. M. Matsuoka Amerikan filosunun Alman tayyarelerile çarpışmasını hali harb addedeceğîni de bildirdi Sovyetler Birligi Norveç, Belçika ve Yugoslavya elçiliklerini tanımıyor Diğer tayyareler Berlin ile Emden aİngilterenin Vaşington büyük elçisi rasındakl hedeflerle Almanyanın şimali Lord Halifax garbisindeki diğer hedeflere ve Alman Şikago 9 (a.a.) İngilterenin Amesahilleri arasında nakliyat yapan va rikadaki büyük elçisi Lord Hahfax dün purlara hücum etmişlerdir. gazetecilere beyanatta bulunmuş ve deDün Norveç sahilleri açıklannda görü miştir ki: len vapurlara da hücum edilmiştır. Bir « Geçen harbin hatası müttefiklerin Alman himaye gemisi yana yatmış olarak ve alevler içerisinde bırakılmıştır. Berlin üzerine yürümemeleri olmuştur. Uzun vadeli ingiliz plânı bu defa AlGündüz harekâtma iştirak eden bommanlara karşı bir hücur derpiş etmekbardıman tayyarelerimizden 10 u, gece tedir. Almanlar bizden evvel haıbden harekâtına iştirak edenlerden de 1 i dönbıkacaklardır. Ingıltere Amerikadan gonmemiştir. derilecek malzemeye muhtacdır. Bu Bu gece sahil servisine mensub tayya malzemenin bize kadar nasıl gönderirelerimiz Saint Nazaire denizaltı üs leceği hakkmda karar vermek Ameıisüne hücum etmişlerdir. kalılara aiddir.» Dün Ingiliz avcı tayyareleri 12 düş Yeni bir dünya nasıl kurulabilir? man tayya^esi düşürmüşlerdir. Dafi baŞikago 9 (a.a.) İngiltere büjnifc taryalann ateşile de 2 düşman tayyaresi elçisi Lord Halifax, Şikago ticaret kutahrib edilmiştir. İki İngiliz avcı tayya resi ka>abdır. Bunlardan birinin pilotu lübünde şu beyanatta bulunmuştur: kurtulmuştur. c Hitlerle ve onun barbarları'e yaMoskova 9 (a a) Sovyetler Birliği Dün gece düşürülen tayyarelerin ce pılacak hiç bir barış hakikî bir banş hükumeti Nor\eç ve Belçika elçilıkle man 12 ye balığ olduğu tespit edilmiştir. olamaz. Büyük Britanya, yeni bir dünrine teblıgatta bulunarak temsil ettıkf Arkası sahife S «ütun 7 de (Arkası sahife 5 sütun 6 da leri memleketler artık müstakil birer devlet teşkü etmedikleri cüıetle, kendllerini tanıyamıyacağını bildirmiştir. Sovyetler Birliği hükumeti, Yugoslav diplomatik heyetinin de artık tanınmıyacagından Yugoslav elçiliğini haberdar etmiştir. YOLDAYIZ Yugoslav elçiliği aynlıyor Moskova 9 (a.a) Yugoslav elçiliği memurlan, Moskovayı terke hazırlanmaktadır. Şair Şükufe Nihal'in Boğazların bir üs olarak kullanılmasına da müsaade eylememiştir. Binaenaleyh Boğazlar meselesi şinıdiye kadar ihtilâtlara yol açmamıştır.» Güzel bir manzumesi Beşinci sahifemizde Sabık Yunan ordulan baskumandanı General Papagos Pek kolay anlaşüır ki İngilterenin Boğazlardan geçmelerinde ahdi bir mâni gormediği gemiler ticaret gemileridir, Almanyanuı Boğazlardan geçişiue müsaade etmediğimizden bahsettiği gemilerse yabancı harb geroileridir. Filhakika simdiki haller ve sartlar içinde birinci kısımdaki gemilerin Boğazlardan geçmeîeri ve ikinci kısımdaki gemilerinse geçmemeleri Montreux muahedesine rautabıktır. Türkiye, İngilterenin müttefiki sıfatile Boğazlardan İngiliz harb gemilerinin gecınesine müsaade eder ve buralardan İngilterenin istifadesine imkân verir diye hatıra geiebilirdi. Halbuki Türkiyenin dikkati sayesinde şimdiye kadar böyle bir sey vaki olmamıştır. Almanyanın da memnuniyetle müsahede ettiği vazijet bııdur. Montreux konferansı neticesinde Boğazlara aid işler Türkivenin her hangi bir barbe dahil oluşuna veya olmayısına gore tamamile Türkiyenin tasarrul ve taahhüdlerine terkolunnmş ve YUNUS NADl sahife 5 sütun 3 ta GeneralPapagos tevkit edildi Mevkuflar arasında eski müsteşarlar da var, Yunanistanda iaşe darlığı artıyor Londra 9 (a a.) Ofi: Atina radyosu eski Başkumandan Papagos'la hariciye musteşarı Ma\Tudis'in ve diğer müsteşarların tevkif edildiğini bildirmektedır. Çolakoğlu hükuraeti Almanlann emrıle bu zevat hakkında Almanyaya karşı harbi tahrik suçundan takibat yapacaktır. Yunanistanda iaşe vaziyeti her gün daha ziyade fenalaşmaktadır. Halka Evvelki gün Ankaraya muvasalat eden Irak Harbiye Nazırı Naci Şc\ket gardan 12 gram ekmek ve haftada 125 jıkarken (sağuıdaki Eigan elçisi, solundaki Irakıa Ankara elçisi Kâmil (Arkasj fabile 5 sütun l de Birhac söx Geçen sene bu gün, Alman ordusile beraber biz Türk gazetecileri de Fransız toprağına ayak basmış bulunuyorduk. İngiliz hükumetinin davetlisi olarak Londraya giderken Pariste birkaç gün geçirmemiz icab ediyordu. Istemiyerek bu güzeum memlekete uğursuzluk getirdiğimizi 10 mayıs sabahı erkenden öğrenmiştik. Tren Dijon gannda hareket etmeğe hanrlandığı sıralarda Alman tayyareleri islas\on civanna ilk bombalarını atıyorlardı. Ilık mayıs günesile banyo yapan sevimli Paris banlieu'sünde yakm fırtınanın haber verici eserlerini ancak telâşlı ve asık suratlı adamlara dikkatle bakarak sezebiliyorduk. Pariste boşaltılmış bir şehir hali vardı. Trenin Lyon garına kustuğu her mil[etten karmakarışık insanlar, ellerinde bavullar. hamalsız. taksisiz, gann önün 10 mayıs de çaşkın bakışlarla bekleşiyorlardı. Daha akşam karanhğı basmadan Bıük seli terkeden muhacir kafilelen şehre baskın yapmışlardı. Sokaklarda. şilte, yastık. battaniye gibi mahrem ev eşj.asile dolduruimus lüks otomobiller dnlnşırken, otel holleri. emzikli çocuk tsşıyan dadılar. ihtiyar kadınlar ve golf pantalonlu seyyahlarla, hazin olduğu kadar gültinc bir hal almıştı. O gün, 1914 ü görmüş yaşlı bir Fransızla konuştum: Biz bu manzaralara alısıği7 Şark vilâyetlerimiz isgal edilir, hatta Parisi de bırakraaya mecbur olabiliriz Bütün bunlar tarihte başımıza gelmemıs şeyler mi? dîyordu, bir gün gelecek her şeyimize tekrar kavusacağız ve Fransa, hiç olmazsa bizi aydınlatan şu güneş kadar yaşayacakhr ; Fakat, ah o gün gecikmese! Çocuklanmızın çektiği ısürab bir an o'nce sona erse! Bu gün gene 10 mayıs. Aradaki zaman zarfında harb makinesi. yıldonümünü bile beklemeden garbdan sarka döndü ve geçen sene Fransada yaptıklanm bu sefer Yunanistauda tekra) ladı. Şimdi bir Yunanlı ile konuşsam. bana Paristeki Fransızın sözleriıri"1ftynile s ö j leyeceğinden eminim. • . *>^ Evet, Yunanistan ölmiy'ecektir. Ken» dini bilen milletler, Franyzuı dediği gibi, bizi aydınlatan güneş kadar yaşayacaklardır. Bir gün gelecek, her sey düzelecek! Fakat, ah o gün gecikmese! N.