10 Mayıs 1941 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 1

'a : Cumartesi 4" 10 MAYIS 1941 TELETON: S101A 04218 24919 ALTINCI YIL — No. 2056 GYTAN, İSTANRTU, e 5 KURUŞ Amerikan Yardımı Niçin Geç Kalıyor ? Amerikanın süratle yardıma gele- memesi, isteksizliğinden değil, A- merikan siyasi! ve içtima! şartla- rmın — icaplarmdandır. —Amerika, şimdige kadar ancak hazırlık yap- mak ve teşkilât kurmakla meşgul olmuştür. Amerikan sanayil daha tam verimle çalışmıya başlamamış- tır. Elde edilen netice de tabil he- nüz mahduttur. Amerikanın harp istihsalâtı ancak 1941 yılı Eylü- lünden sonra tam verimle çalış- marya başlıyacaktır. M. Zekeriya SERTEL B ütün Üümitler Amerikan yardımına bağlandığı için şimdi herkesin sorduğu sual bu- dur: Ametikan yardımı niçin geç kalıyor? Bütün memleketlerde vasat ka- riin bu suali sormıya hakkı var- dır. Çünkü bütün matbuat ve radyolar Amerikan yardımının bir sel gibi akacağı, Ingilterenin muhtaç olduğu malzemeyi sürat- le yetiştireceği, uçan kaleler gön- dereceği hakkında halkın hayali- ni besliyen öyle vaadedici neşri- yat yaptılar ki, aradan aylar de- ğil seneler geçtiği halde, hâlâ Amerikan yardımının kaplum - bağa yürüyüşü ile inkişafı işin iç yüzünü bilmiyen halk arasında bir inkisar, bir endişe uyandırı- yor. Almanlar her yeni bir zafer kazandıkça dudaklara kadar ge- len ilk sual şu oluyor: — Nerde şu Amerikan yardı- mı? Neye hâlâ bu yardım akmı- ya başlamadı? Niçin Amerikan yardımı böyle gecikmekte devam ediyor? Amerikayı tanımıyan, Âmeri - kadaki çalışma şartlarını bilmi - yen, fazla olarak Amerikayı dün- yanın en muazzam sanayi mem - eketi bilen kimseler için bu sua- lin ceyabını bulmak güç oluyor. Halkı hayallere kapılmaktan ve Sonra da inkisara düşmekten kur tarmak için, hakikati olduğu gibi bütün çıplaklığiyle anlatmak lâ- Zımdır. Amerikanın ne vakit ve ne derece yardım edebileceği hak kında salim bir fikre sahip olanlar hayal sukutuna uğramaktan kur- tulmuş olurlar, * * merikanın süratle yardı - ma gelememesi, isteksiz - liğinden değil, Amerikan siyasi Ve içtimai şartlarının icapların - dandır. Harp başladığı zaman Ameri- ka bitaraf kalmıya karar vermiş- ti. Roosevelt, üçüncü defa Cüm- hurreisi ilân edilinciye kadar he- men de hiç bir hazırlık yapmadı. Ingilterenin ufak tefek sipariş - lerini yerine getirmekle iktifa et- ti. Bu müddet zarfında Amerikan efkârı umumiyesi hazırlandı. Roosevelt tekrar Cümhurreisi seçildikten sonra uzun muüddet müessir bir yardımın yapılma - sına mâni olan kanuni engelleri ortadan kaldırmakla meşgul ol - mıya mecbur oldu: Bitaraflık ka- nunu tâdil edildi, kiralama ve ödünç verme kanunu neşredildi, Ancak bu kanunlar çıktıktan son- ra Amerika Ingiltereye yardım için sanayiini tam mânasiyle Or- ganize etmiye teşebbüs etti. Fakat Amerikada harp sana - yi yok gibi idi. Hususi sermaye- darların elinde bulunan büyük sanayiin bir kısmı da sulh şart - ları içinde çalışmakta ısrar etti Birçokları istikbal için hiçbir ga- Tanti almadan makinelerinde tâ- dilât yapmak istemediler. Verilen perakende sipariş lerin de işi halle kâfi gelmediği görüldü. 1940 se- nesinde 12,000 büyük müessese - nin ancak üçte birine sipariş ve- rilebilmişti. Ayni zamanda usta işçi kıtlığı sanayiin süratle yeni şartlara göre çalışmasını güçîeş'- tirdi. Amerikada 16 milyon işsiz vardı. Işsizliğin bu derece kesif oluşu usta işçilere bildiklerini unutturmuş, gençlerin de yet:ş - mesine mâni olmuştu. 1,000.000 usta işçiye ihtiyaç olduğu halde ancak 500,000 usta işçi bulüuna - bildi. Bundan maada işçi teşki - lâtı ile patronlar ve hükümet a- Tasında ihtilâflar başgösterdi, Bu ve bunlara benzer birç_ok_ sebeplerle Amerikan sanayiini harp ihtiyaçlarına göre süratl€ | organize etmek mı“ımki'ıı'ı_'M AiĞiflci Mallarını Korumak için Yeni Tedbirler GÜNLÜK SİYASİ HALK GAZETESİ Meclisin dünkü — toplantısında beyanatta bulunan Dahiliye Vekili Faik Oztrak Basra'ya Yeni Kıtaat Çıkarıldı Suriyenin İşgali İhtimaline Karşı Tedbir Alınıyor İki - İtalyan Subayı Müşavir Olarak Bağdata Gönderilmiş! Bağdadı terketmediği — anlaşılan Irak Başveki!i Raşit Ali Kahire, 9 (A.A.) — “Tebliğ,, Irakta: Kıtalarımız Habbaaîye_ye hâkim yaylayı işgal etmişlerdir. Bölgede malzeme iğtinamı hale- kâtı devam etmektedir. Alındığı dünkü tebliğde kaydedilen topiar dan başka çok miktarda her nevi malzeme iğtinam edilmiştir. Bu arada, Habbaniyeye taarruz etmiş olan Irak ordusunun bakiye un- surları Amadi ve Fallujah'a çe - kilmişlerdir. Devriyelerimiz bu iki mahal istikametinde faaliyet göstermişlerdir. Basra bölgesinde daha ziyade sükünet cari olmuş- tur. İki İtalyan müşaviri Bağdat'ta Nevyork, 9 (A.A.) — ÜUnited Press'in bildirdiğine göre yüksek rütbeli iki Italyan subayı, Irak hükümetine askeri müşavirlik et- dpek üzeî Bağdada muvasalat et iştir 4 Hazırlanan Kanun Lâyihasının Müzakeresine Dün Başlandı Ankara 9 (A.A.) — B. M. mecl isi bugün doktor Mazhar Germen in başkanlığında toplanmıştır. Celsenin açılmasını müteakip ruz namenin birinci maddesini teşkil eden ve memleketimizin vasi ve çiftci arazisinin ekseriya dağı nık ve açık olması sebebiyle bağ ve bahçe ve tarla mahsullerinin her memleketten daha ziyade kasdi veya tesadüfi surette taar ruz ve zararlara maruz bulun - masından dolayı bunu önlemek icin tanzim edilen “çiftçi malla- rının korunması,, hakkındaki ka nun lâyihasının müzakeresine ge çilmistir. Galip Pekel kürsüde 'Bu kanunun müzakeresine ge- çilmeden önce usul hakkında bazı hatipler söz almıs ve bu 3- rada ilk olarak kürsüye gelen Dahiliye encümeni mazbata mu- harriri Galip Pekel (Tokat) memlekette büyük bir ekseriyet teşkil eden köylülerimizi ve cift- çilerimizi alâkadar eden mühim bir mevzu üzerinde bulunuldu - Şunu kaydederek bu mesele ile en ziyade emniyet isleriyle alâ- kadar bulunan teşkilâtın mesgul olması lâzım geleceğini söylemiş tir. tetkik edilmek üzere — bulunan mevzua ait olmak üzere elde hü (Devamı: Sa. 5, Sü. 4) Gnli. Papagos Tevkif Edildi İtalyanlar "Sisam,, a Asker Çıkardı Londra 9 (A.A.) — “Afi,, Ati- na radyosu eski baş kumandan Papagos'la Hariciye —müsteşarı |Mavrudis'in ve diğer müstesar- ların tevkif edildiğini bildir - imektedir. Çolakoğlu hükümeti Almanların emriyle bu Zzevat ihakkında Almanyaya karşı harbi tahrik suçundan takibat yapa.- caktır. Yunanistanda iaşe vaziyeti her gün daha ziyade fenalasmakta- dır. Halka günde 125 gram ek- mek ve haftada 125 gram ma- karna verilmektedir. “Sisam,, işgal edildi Roma, 9 (A.A.) “Tebliğ.. E.'T'f denizinde piyade ve bahrive müf rezelerimiz, hava ve deniz kuv- wetlerinin mesai birliği ile Si- sam ve Furni adalarını işgal et- mislerdi. 'Tayyarelerimiz, garbt Akdenizde İdüsmanın bi kafilesine hücum et- Miştir. Bir harp gemisi ile bir tayyare gemisine ve tonajı bü - Wük 2 gemiye isabetler olmustur. Kafileyi himaye eden tavyareler- 'e yapılan muharebelerde 3 dü man tayyaresi düşürülmüstür. 5 tayyaremiz üssüne dönmemiş; diğer 3 tanesi de hasara uğra- mıştır. Sovyet Rusya Belçika, Norveç ve Yugoslavyayı Müstakil Hükümet Saymıyor Moskova, 9 (A.A.) — Sovyetler Birliği hükümeti, Norveç ve Bel- çika elçiliklerine tebligatta bu - lunarak temsil ettikleri memle - ketler artık müstakil birer devlet teşkil etmedikleri cihetle, kendi- lerini tanıyamıyacağını bildirmiş- tir. Sovyetler Birliği hükümeti, bu tebligattan sonra Yugoslav diplomatik heyetinin de artık ta- nınmıyacağından Yugoslav elçili- ğini haberdar etmiştir. * Moskova, 9 (A.A.) — Yugos - lav elçiliği memurları, Moskova - “ Tiğse sünal. e. B ci n * tavlza hazırlanmaktadır. Hatip sözlerine devam ederek | - JAPON NAZIRI Dedi ki Ameri;:Harbe Girerse Biz de Gireceğiz —— Buna Rağmen Yakında Amerika Sarih Bir Vaziyet Alacak —— Harbe Müdahale İhtimali Var Japon Hariciye Nazıti Matsuoka Nevyork, 9 (A.A.) — “D.NEB.,, Japon Hariciye Nazırı Matsuo - ka, Nevyork Times gazetesinin muhabiri Duranty'ye verdiği bir mülâkatta Birleşik Amerika ile Almanya arasında bir ihtilâf çık- tığı takdirde Japonyanın alaca- ği vaziyeti açıkça anlatmış ve demfstir ki: “Japonyanın üçlü pakta ilti - hakmın sebeplerinden biri de, Birleşik Amerikanın harbe gir- mesine mâni olmaktı, Fakat her şeye rağmen Birlesik Amerika muhasamata iştirak edecek olur- sa Janonya da şerefi ve sadakati uğrunda Almanvanın ve İtalya- (Devami: Sa, 5, Sü. 3) Son_Eufku Polonyada 40 Bin Polonyalı Öldürülmüş! Sefir, "Hürriyet İçin Hayatımızı Fedaya Azmettik,, Diyor Minneapolis, 9 (A.A.) — Ingil - tere büyük elçisi Lord Halifax, bugün Minneapolis'de Rotari - Klüpte bir nutuk söylemiş ve ez- cümle demiştir ki: bulunan kozlardır. Bu üç madde, harbi kazanmak için en ziyade lü- zumlu maddeleri teşkil etmekte- dir ve Britanya Milletler Com- mon Vealthinir elinde, dünya pet rol istihsalinin takriben yüzde yetmisi, henüz Hitlerin ulasamıva cağı dünya bakırının yüzde sek- sen beşi ve ham kauçuğun yüzde doksan biri mevcut bulunmak - tadır. Bunlar, münakaşa götürmez basit vaâkıalardır. Hitlerin nihai yıkılmasından şüphe eden zihin - ler, bu vakıaları reddedemezler. (Devamı: Sa. 5, Sü, 5) edir. Bu resimde, bir kadımları Beç BORAE Ingilterede, hçr türlü mühimmat sıkı bir fenni muayeneden muayene dairesinde vazife gören görüyoruz. ÇUA Bugün 6 ıncı Sayfamızda , * diğini anlatacaktır. $. Akdeniz Haritası € Okuyucularımız Şarki Akdeniz havzasıni gösterir renkli bir haritayı bugün son sayfamızda bulacaklardır. * * B. Amerika Tarihi © Şükrü Kaya'nın gazetemiz için hazırladığı bu eseri, bugünden itibaren dördüncü sayfamızda takibe başlayınız. Bu tefrika, size bugünün en meraklı mevzularından biri olan Amerikanın 150 sene içinde yoktan bugünkü muhteşem mevkiine nasıl gel- Ka AY A İ . ; İ İSLÂM ANSİKLOPEDİSİ Üçüncü Fasikülü- Çıktı i Fiyatı 100 K. Yarıdan ziyadesi telif maddelerinden terekküp eden bu fasikülü Maarif Vekilliği Yayınevlerinden ve bütün kitapçılardan arayınız “3644,, Britanyanın müdafaası için alınan tertibattan bir görünüş: Bir sanil müdafaa pustası menilerde- L.Halifax'ın S Askeri Vaziyet — AFRİKA ve HAYA HARPLERİNİN SON SAFHALARI (Askeri Muharririmiz yazıyor/) ŞİMALİ AFRİKA'da: | Şimalf Afrikada bir haftadan- beri asker! vaziyette büyük bir değişiklik olmamıştır. Sollum'un beş on kilometre ilerisine giden Alman kuvvetleri hâlâ oldukları yerde bekliyorlar, Buna mukabil Tobruk'ta — muharebenin şiddet- lendiğini ve İngiliz kuvvetlerinin lehine inkişaf ettiğini görüyoruz. 2 ve - Mayısta Alman kuvvetleri havadan ve karadan büyük hü- cumlar yaparak Tobruk'u zapta Almanya Üzerinde Hamburga Çok Ağır Bir Hava Akını Yapıldı Bremen Bombalandı, Tezgâhlarda Büyük Yangınlar Çıkarıldı Londra, 9 (A.A.) — “Tebliğ,, İngiliz hava kuvvetleri tarafın- “Petrol, bakır, kauçuk, bunlar, |: hüriyet müdafilerinin ellerinde|| t dan şimdiye kadar Almanya ü- zerine Yyapılan hücumların en siddetlisi olan bu geceki hücum- da Hamburg ve Bremen en şid- detli akınlara hedef teskil et- mislerdir. İngiliz tayyareleri sid- detli bir mukabeleye rağmen hü- cumlarını muvaffakıyetle yapa- rak kati neticeler elde etmişler- dir. Yüksek infilâk bombaları a- tılmıs ve deniz tezgâhları ile Hambur#'un ve Bremen'in sana- vi mahallelerinde büvük yan « çalıştılar, Bir ara Tobruk'un ce- nubu garbisinde ufak bir gedik de açmıya muvaffak oldular, Fa- kat ondan sonra İngiliz kuvvet- leri mukabil hücuma geçtiler, Sonu; S, 4; Sü, 3 Bir Alman Korsan Gemisi Batırıldı Londra 9 (A.A.) — “Tebliğ, 10,000 tonluk “Cornwall,, İngi- liz kruvazörü Hint denizinde ti- caret gemilerine hücuma memur bir Alman muavin kruvazörünü vakalayarak batırmıstır. Bu kor- san gemisinde mevkuf bulunan 27 İngiliz tayfası kurtarılmıştır gınlar çıktığı görülmüştür. Diğer tayvareler Berlin ile Emden arasındaki hedeflerle Al- manyanın simali gRarbisindeki di- ğer hedeflere ve Alman sahille « Ti arasında naklivat vyapan va « purlara hücum etmişlerdir. Alman mürettebattan 53 kisi harp esiri telâkki edilecektir (Devamı: Sa. 5, Sü. 6) C GÜNLER GECERKEN ) "ÇETİNE,, NE KELİME? Yazan: Refik Halid erhalde, bir zamanlar “çatana,, dediğimiz istimbotun tas- gir şekline girmişi, küçültülmüşü değil! Bugünkü nesil o yi pek az işitmiştir; belki de hiç bilmiyor. Halbuki bizim gençliğimizde gazeteler Çetine'den çok bahsederlerdi: “Çetine se- firimiz geldi, gitti,, veya “Çetineden alınan bir telgrafa göre, fa - lan, filân...,, kabilinden... — Orası Karadağ ismindeki hükümetin merkezi idi; bu hükümetin başında evvelâ bir Prens vardı ki, Av- rupa hanedi gürbüz Prı ler yetiştirip ehemmiyetli sıhri- yetler peyda ettikten sonra, Balkan muharebelerini mütcakip krallığa yükselmişti. Arazisi kaç kilometreden ibaret, nüfusu nc kadarcık, sarp toprağının mahsulü ve ticareti ne mikyasta idi? De- vede kulak! Lâkin Osmanlı devletini Rusyanın teşvikiyle bir teviye iz'aç edegdi. Padişah da prensine muntazaman maaş, ikide bir nişan ve hediye vermek suretiyle avutur, durur, belâsını önlerdi. Merhtm babamdan işitmiştim: Nikola adındaki o Prens - poturlu cepkenli, milli kıyafette, izbandut gibi bir adam - Istanbula davet edilmiş, ikametine Küçüksu kasrı tahsis olunmuştu. Mihmandarlariyle sarayın denize nazır üst kat balkonuna çıktığı vakit balkon korku- kuklarına öyle bir dayanmış, ah ti ki, y dakiler, mermer- den ve pek sağlam olduğunu bildikleri halde bu - korkulukların birdenbire çökü ğinden ve Prensle beraber hepsinin aşağıya larından kork lar! İşte o devlet mâketi ve o Prens heyulâsı, aleyhimize Balkan birliği hazırlanınca, bize karşı ilk önce isyan bayrağını açmış, bo- hi ç ee İ AZ İA aa © » Mağ keli yuv yuna, na ilk harp ilân edeni onun hükü lmuştu. Muh ta baş- landığını Çetine'den gelen bir telgrafla öğrenmiştik. Derken, umu- mi barpte Karadağ, Çetine ve Nikolanın adı, birdenbire battı; o zamandanberi kale alınmaz oldu. Şimdi, sıhriyet hatırı, yeniden ihya olunuyormuş! Şayet, hiç l , müki 1, ideal olduğ iddia edilen yeni diplomasi ve nizam, böylece, eski hataların, lü- zumsuzlukların, nifak ve şikak vasıtalarının, hatır ve gönül icabı yapılmış hafifliklerin tekrarındar ibaret kalacaksa sabit bir Av- rupa ve devamlı bir sulh ümidine düşenlerin, yeni dünyadan fe- yizler, saadetler bekliyenlerin aklma