2 Ocak 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

M. TURHAN TANTO Müessesemiz tarafından çıkanlan en son eserleri Hurrem Sultan ipO Viyana Dönüşü 150 Kadın Avcısı • 100 Tarihî Musahabeler 75 Tarihte Türkler için söylenen büyük sözler 25 CUMHURİYET MATBAASI Kr. > > > » 17 nci yıl sayı: 5892 umhuriyet lelgral v* mektub adresfc Cumhuriyet, CAĞALOĞLU ISTANBUL îstanbul Posta kutusu: IstanbuL N a 248• Teleion: Basmuharrir: 22366. Tahrir heyeü: 24298. İdare ve matbaa frr^ı: 24299 . 24290 TAKVIMÎ Ff Muhtıralı ve haritah ceb takvimi ' Tertib eden: Mahmud R< gıb 1941,. İJhığ 18 inci yıh çıktı. En mükemmel, en doğru , tf ferçpn malumatı, herkes için lâzım müter ! wii bilgiler, muhtıra vesaire.. CİIdli olarak fiatı M ^ V 2 İkİfiCİkânUn 1941 KANAAT KİHrtfEYİ Karabük fabrikası istihsalatı artıyor Hükumet, Sakarya sahillerinde ikinci bir çelik fabrikası kurmak için de tetkikler yaptırmaktadır Millı Sefin ziyafetleri Ankara 1 (Telefonla) Camhur Reisimizin Büyük Millet Meclisi azalarına vermekte olduğu ziyafetlere ya rın da devam olunacaktır. 40 kadar meb'usumuz da ya. rın akşam için Çankaya köşküne davet edilmişlerdir. RUZVELT'LE İTALYA KRALI ARASINDA Manidar bir yılbaşı telgraflaşması oldu Karabik fabrikalar manzumesine uzaktan bir bakış ingiltere Başvekili M. Churchill Zonguldak Karabük arasında Ikinci Umumî harb ikinci bir tren hattı yapılacak Totaliter cephe karsısında bugün İngiltere tek başına harbediyor gibi görünüyorsa da müdafaa ettiği koz bakımından biitün İnsanlık fngiltere ile beraberdir: Bugiin belki daha ziyade tnanea, yann ise hiç şüphe yok gittikçe $uurlafan zaruretin sevk ve talıriki altında umumen ve maddeten... 1 Berlin Natbuatı Ruzvelt'in nutkuna ağır hakaret ve ithamlarla dolu cevablar veriyor Gazeteler, Amerikan Cumhur Reisinin Yahudilere alet ve şahsî kinine mağlub olduğunu söylüyorlar Berlin 1 (a.a ) «D. N. B.» Bu kadar muhim hâdıselerle bezenmış olan 1940 yılının bu son gununde çıkan Alman matbuatına en muhım mevzu teşkıl eden vak'a Amerika Cumhurreisi Ruzvelt'in radyo ile nevşretraış olduğu ocakbaşı» konuşmasıdır. Rıyaseticumhur sarayının şöminesi önünde söylenen ve Ruzvelt tarnfından 120 milyon Amerikalıya hitab edılırken «dostıarım» gıbi çok demokratik bir hitabla başlayan bu nutuk karsısında bütun gazeteler şiddetli infiallerjnı sakla mamaktadırlar. Fakat gene ayni gazeteler Amerikanın boyle bir Reisıcum hurıuıdan, mihverin totaliter devletlerine [Arkası sahife 5, sütun 5 te] Karabük çelik fabrikamız şayanı rtemnuniyet bir derecede istıhsaiâtmı ıfenletmekte ve Balkaıı memleketleri i£nde eşine tesadüf edılmiyen bu kıyntetlı eser gun geçtıkçe faaliyetini teksıf etmektedir. Karabük fabrikası, henüz mevcud kudretinin üçte birile çalışmaktadır ve yüksek fırınlardan yalnız bir tanesi yanmaktadır. Buna rağmen piya(Arkası sahife 5, sütun 2 de] İtalya Kralı Viktor Emanüel ingiliz donanması Adriyatik'te Arnavudluğa mühimrıat götüren 4 İtalyan gemisi batırıldı Heyecanlı bir haber Amerikanın, ingiltere lehine geniş bir siyasî taarruza geçmesî muhtemel Ankara radyo gazetesi yılbaşı münasebetile muhtelif devlet reisleri arasında teati edilen tebrik telgraflarından bahsederek demiştir ki: t ıA.merika Cumhurreisi Ruzvelt ile İtalya Kralı Üçüncü Viktor Emmanoel arasmda teati edilen tebrik telgrafları bilhasa şayanı dikkattir. İtalya Krah, Ruzvelte çektiği bir telgrafla yılbaşını tebrik etmiştir. Ruzvelt, İtalyan Kralına teşekkür ederek, İtalyan milletinin 1941 de sulha kavuşmasmı tetnenni etmiştir. Amerikan Cumhurreisinin bu temennisi şayanı dikkat addedilmektedir. ingiliz Başvekilinin Türk milletine samimî bir mesajı "Geçen müşkül aylarda Türkiyenin deflişmez dostluğuna mazhar olmak saadetine erdik,, tki milletin dostluğu felâketli zamanların imtihanından muvaffakiyetle çıkmıştır» HARB VAZİYETİ HARB YAZIYETI SOVYETLER RUMANYA Münasebat çok gerginleşti naltıncı ayını dun bilirmiş olan yeni harbin doğru adı^^^ nı koyraak lâzımdır artık: İ k i n c i U m u m î H a r b . Ve heraen ilâve edelim ki bu ikinci umumî harb, mahiyet ve ehemmiyeti itibarile, 1914 ten 1918 e kadar dbrt yıl siiren birincİMnden daha umumî ve daha cihanşümuldur, ve gittikçe daha ziyade boyle olmakta devam ediyor. Yeni harbe nispetle bu hakikatin daima gözonünde bulunması millî ve beynelmilel vaziyetlerin iyi anlaşüması için pek lâAnkara Radyo gazetesi dün akzımdır. şamki neşriyahnda orta Avrupa vaBirinci harbin nasıl çıkmış olduğunu ziyeti hakkında asağıdaki malumatı hatırlayalım: Ateş Saraybosnada Sırb vermiştir: genci Prençip'in Avusturya Veliahdi •Rumen Macar münasebatı gitArşidük Fransua Ferdinand'a sıktığı tikçe gerginleşmektedir. Diğer tarafkurşunlardan parlamıştı. Bu hâdise üzetan, Rumanyamn Sovyetlerle de arası rine Avusturyanın Sırbistana vcrdiği açılıyor. Sovyetler, Macar Rıımen ağır ültimatomu Rusya red ve AlmanUıtilâfında açıkça Macarlara muzaya ilti7am etmişti. İngiltere ile Fransa heret ediyorlar. müzakere yolile mutavassıt bir hal çaRumen hükumeti. Moskovadaki elresi bulunmasını beyhude teklif edip çisini geri çağırmaya karar vermiştir. durmuslardı. Bu karar, iki devlet arasında siyasî Mesele derhal Avusturya ile Sırbistan münasebatm kesileceğine delâlet etarasında mahallî bir hâdise olmaktan memekle beraber, dostane bir hareıtrol sahasma Adriyatiği de ilâve çıkarak ilk merhalesinde Cernıen ve ket telâkki edilemez.» ed»n İngiliz donanmasından bir filo İslâv mücadelesi şekline girivermisti. Btlgrad 1 (a.a.) Belgrad gazeteie Cermenlik şarka doğru siyasetini tabakkuk ettirecek vesilenin auhur etınis rindjn çıkan haberlere göre İngiliz harb olduğuna inanmış ve İslâvhğı temsil [ernjeri bu sabah Adriyatikte dort iaşe eden Çarhk da bunu önlemek zanıre vapiru batırmışlardır. Bu vapurların aFArkası sahife 5 sütun 5 te] tile karşılaşmıstı. Burada arbk Avusturja ile küçük Sırbistan arasında bir mesele değil, Almanlıkla İslâvhk arasında muazzam bir çarpışma bahis inevzuu idi. Cermenlik Balkanlar üzerinden sarka doğru yol almak isterken Çarlık Rusyası da aynı vesileyi kendi rüyalarının gerçeklesmesine bir m e s n e d japmayı düsünü>ordu. Lİbon 1 (a.a.) Burada ögrenildiÇarhk Rusyasınm malihülvalan?.. ğinej gore, Vichy hukumetile Almama Bunlar da hiç olmazsa CennenUğin sarara^ndaki muzakereler kesilmiştir. Bu ka doğru siyaseti kadar muazzam şeyb^ kaydı ihtiyatla veriunektedir. lerdi. Sonralan İtaljanların b'r İtalyan Kahire 1 (a a) Bardıa mıntakaSfeni Amerika elçisi geliyor golü saydıklan Adriyatik denia o rasmdaki Ingılız karargâhı nezdınde buIVftdrid 21 (a4.) Amerikanm Fran lunan Reuter ajansının hususî muhatnanki İslâ\lık mümessili Çarlığın düsız kükumetı nezdindeki yeni buyıık şüncelerinde belki de bir Rus denizi elçis| Amiral Leahy, Vichy'ye gitmek biri bıldiriyor: idi. Senpetersburg'da bu ideal şu for uzerı Madridc eelmistir. Butun gece gürleyen ağır toplar, bu nıülle ifade edihnekte idi: [Arkası sahife 5 sütun 6 dal Adriyatiğe Viyana üzerinden gidilir! Bunun haricinde Çarlık Boğazlardan Akdenize çıkmak ve daha şarktan Uraoıan ve Hind denizlerine ir.mek si>asetlerini de ,sırası gelince veya sıralan geldikçe tahakkuk ettirUmek üzere, kendi plânına celî hatlarla yazmüjtı. Bosnasaray hâdisesi kafalann arkasındaki büyük düşünceleri böyle canlandırırken Fransa, ittifakı hasebile Rusyanın januıda mevki almak vazifesile karsı karsiya bulunuyor, İngiltere kavgayı bir uzlaşma ile yatıştırınasa «ralısmaktan daha ileri gitmek istemiyor görünüyordu. Cermenlikle İslâvlıktan birincisinın şarka, diğerinin cenuba doğru siyasetlerine karsı İngilterenin de söylenecek fcözleri vardı. Cermenüğin alabildigjne şarka. İslâvlığın gelisirüzel cenuba inmeleri İngilterenin menfaatlerine uyamazdj Fakat zahirî vesilesi ve hakikî Noskovadaki Rumen elçisi geri çağrılıyor Amerikanın bir siyasî taarruzu muhtemel Nevyork 1 (a.a.) Bayan Dhare Rîac, Cormik. Nevyork, Timss gazete sinde yazdığı bir makalede, Birleşik A[Arkası sahife 3, sütun 4 tei " Gelmekte olan iyi günlerde bu dostluk Hitler'e göre dünyanın istikbali için pek büyük bir ehemHarb, mes'ullerinin miyeti haiz olacaktır,, İngiliz kolları Hâlâ sebebini Tobruk'a kadar anlıyamadılar mı? FransızAlman sokuldular Giornale dltalia müzakereferi Bardianm garbindeki Türkiye aleyhine I kesilmiş mütecavizane bir sahil İngiliz ordusunun elinde... imhasına kadar devam edecek» Yeni tehdidlerde bulunan Alman lideri, mesajmda yalnız îngiltereyi değil, bütün dünyayı düşman addetmektedir Berlin 1 (a.a.) «Hitler'ın yılbaşı munasebetıle neşrettığı beyannamenın ikinci kısmı.» Alman devlet reisi demokrasilere şiddetle hucum ettikten sonra demiştir kr « Demek oluyor ki harb, mes"ullerin imhasına kadar devem edecektır. Alman ordusu kıymetını gostermiştir. Fakat ben, Alman ordusunun önümüzdeki aylarda daha mükemmel olmasmı [Arkası sahife 5 sütun 5 te] Ankara 1 (a.a.) İngiltere Başvekili Churchill, Anadolu ajansı vasıtasile Türk matbuatına asağıdaki mesajı göndermiştir: «Yeni yıl münasebetile Türk milletine Türk matbuatı vasıtasile en hararetli selâmlarımı gönderir ve 1941 yıh için refah ve saadet temenni ederim. Geçen sene zarfında tngiliz milleti birçok elim tecrübeler geçirdi ve öyle ânlar oldu ki en iyi dostlar bile muvaffakiyetimizden şüphe etti. Şimdi böyle şüphe eden pek az kimse vardır, fakat Ingiüz halkı arasında bir tek kimse bile nihaî zaferden şüphe ehniyor. Yeni yilın eşiğinde bulunurken karşılaşacağımız zorluklara ve mücadeleye itimadla bakıyorus. Biliyoruz ki harb vasıtalanmız her gün TArkası sahife 5 sütun 2 de] ingiliz doıtanma sı Adriyatik in sonuna kadar dayandı Bu, İtalyanlara da, Adriyatiğe İtalyan. ların hâkim olduğu. nu sananlara da müthis bir cevabdır Dün bildiirlen harb haberleri arasında, en dikkate değeri, İngiliz donannıasının, Adriyatik denizinde Arnavudluk Yugoslavya hududu açıklannda, malzeme yuklu dort buyük İtalyan gemisini batırmış olmasıdır. Bu, İtalyanlara da, Adriyatige İtalyanlann hâkim olduğuna sananlara da muthiş bir cef Arkası sahife 5 sütun 3 te] yazı neşretti Adriyatik denizinde YUNUS NADÎ [Arkası sahife 3 sütun 5 te Afrika harekâünm baskumandanı General H'avell Roma 1 (a.a.) Stefani bildiriyor: Giornale d'İtalia gazetesi, bugunkü harbin başlangıcındanberi Türkiye tarafmdan Almanyaya ve bilhassa İtalyaya karşı takib edilen hasmane ve ekseriyetle mutecaviz vaziyeti tebaruz ettirmektedir. Gazete diyor ki: * Ankara, Almanyanın Türk malî kalkınmasına yardım ettiğini ve Ttalyanların İngiltere, Filistin, Maverayı Erdün ve Irakı Fransa Suriye ve Lübnanı aldığı halde geçen harb galibleri arasmda ondan hiçbir şey almamış olduğunu kat'iyetle unutmak istiyor. Turk İngiliz askerî ittifakının tahakkukunu bir İngiliz ikrazı takib ettikten sonra resmî Ulus gazetesi, birdenbire Türkierin Oniki ada üzerindeki haklarını iddiaya kalkıştı. Ondan sonra Türk matbuatı İngilizlerin mihvere karşı kullandıkları sistemli ve haysiyetsiz manevralarla elbirliği eden en faal İngiliz dostları arasında yer aldı. Ve bir kaç haftadanberi de Türk matbuatınm lisanı İtalva hakkmda çok şiddetlendi.» İtalyan gazetesi bu hareketin Türkijeye İngiliz ittifakının tahrrnl ettigi mecburiyetten mi. yoksa başka karanlık dü=üncelerin ilhammdan mı ileri geldiğini sorarak Türkiyenin vaziyetinin dikkatle takib edildiğini kaydetmektedir. I" Onjedinci ve Onsekizinci asra aid ikinci sınıf Fransız şairlerinden bah&eden, bundan juz sene evvel basümış biı kitab elime geçti. Zamanuıda her biri büjuk şohretler kazanarak Fransız Akadenüsine aza olan bu adamların eserlerinden kitabda parçalar da var. Ukuduğum o soğuk mısralann vaktile bir IVtoliere'e, bir Racine'e nasıl rekabet ettiğini şimdi imkânı yok anlıyamıj orura. Bundan yüz sene evvel, Fransız münevverlerine ikinci sınıf şairlerimiz diye takdim edilen o isimleri şüphe yok ki bugiin bir edebiyat doktoru bile hatırhjama/. Zamanın her kıymeti ölçülendirilen mutlak hakimiyetine dair ne güzel mısal! Fakat kitabı hazırlayan zat bir hata I Birkaç söx şair Andre Chenier! İdamından bir saat evvel son şürini yazan ve Gijotiııin kanlı bıçağı altında can vermek uzere iken kalbini göstererek (fakat bunun daha söylijecek sözü vardı!) diyen ihtilâlci Andre Chenier! Kitaba bakarak: «Demek ki, diyoruın, ciunıunden elli sene sonra Chenıer ancak ikinci sınıf şairlerden sa>ılı>ordu!» Ve bu müşahededen şu kıymet hükmune varıyorum: Hakikî şair odur ki zamanında iıtkâr edilir, ölümünü müteakıb kendisine lutfen bir yer gösterilir ve ancak yasayan eserinin kazandığı zafer saje"inde bir gün hakikî tahtma kavıısabilir. Bu hüküm, ferdin pek az cemiyetin ise pek çok şey olduğunu da bize aynca gitsteriyor. N. Hakikî şair Odur ki! işlenıiş. O manasız isimler arasına bir tanesıni koymuş ki bizi, Mısrı kadimden kalma bir mumya sergisinde taze bir varlıkla karşüaşmıs kadar şasırtıjor. On sekizinci asrın ikinci sınıf şairlcri serisiııe Andre Chenier'yi de sokuşturınus. Şu İstanbulda doğan ve Fıansu ihtilâli sıralarında genc yaşında unutulnıaz ateşli şiirler yazarak Fransız diline taze bir nefes getiren hepimizin bildiğimiz