15 Nisan 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

15 Nisan 1939 CÜMHURÎYET Dünyanın Büyük Hava Kuvvetleri »ugünkü vaziyette Almanya ve İtalyamn, İngiliz Fransız filolarına, muhakkak ^ bir faikiyeti göze çarpmaktadır, fakat umumiyetle bütün büyük devletlerin hava silâhlan programı ancak 1940 da kat'î şeklini alacaktır Yazan: KUMANDAN SATONÖF Bu şerait dahilinde, tayyare inşaatına mahsus bir plân, yukarıda ismi geçen her devlet hakkmda zikredildiği gibi, bir tek rakamla ifade edilmez. Meselâ, 1940 ilkbaharında Fransa için foesab edilmiş 2250 tayyareye, 4800 selül ve 12000 de motör ilâve etmek gerektir. îngilterenin elinde mevcud ileri hat tayyareleri için, sulh zamanmda şu ihtiyaclar varid görülüyor: Harb tayyareleri için yüzde 15 ilâ 25, talim tayyareleri için yüzde 30 nispetinde ihtiyat tayyare; tam teçhizatlı tayyareler için yüzde 100, talim tayyareleri için yüzde 50 nispetinde yedek aksam, şu hale göre 2000 aded tam teçhizatlı tay yare bulundurmak için 6900 tayyareye sahib olmak şarttır. Bazı ingiliz mütehassıslar bu nispetin kifayetsizliğini ileri sürmekte ve ihtiyat tayyarelerin, tam teçhizatlı tayyarelere nazaran dört, beş misli olması lüzumundan bahsetmektedirler. Bu mülâhaza, hususî bir endüstri kurulmasını, tam manasile bir sanayi seferberliği vücude getirilmesini icab ettirmektedir. Bu hususta, Almanya ile Italya, 935 tenberi, Fransaya, İngiltereye, hatta Amerikaya nazaran çok fazla ileri gitmişlerdir. Bu netice, her devletin, tayyare istihsali sahasında her ay gösterdikleri inkişafı izah etmektedir. Hava vesaiti istihsalini o yolda tanzim etmelidir ki, seferberlikten Alman hava kuvvetlerinden bir kısıru birkaç ay 'sonra üç, hatta dört misline çı daha hazîrlandığı söyleniyor. Italyada, tır. Subay mekteblerî talebesî bir misli karılabilsin. lerhangi cephede hava tahşidab yapmak artmıştır. Yedeksubaylar için, hava orduMalî cihet üzere müteaddid üsler mevcuddur. Fran sunun emrinde olmak üzere 5 tane pilot Hava kuvvetlerini her arttırdıkça, les sa ve îngiltere, ayni şekilde icraat yap mektebi açılmıştır. Bu mektebde görülen lihat malzemesinden başka, yeni üsler, maktadır. Pierre Cot, havacılık mesele ahsil, istres askerî mektebinde ikmal kışlalar, hangarlar, atölyeler ve sahalar lerinden bâhis eserinde, Fransadaki üsle dilmektedir. Her sene çıkan pilot adedi gibi ehemmiyetli tesisatı da düşünmek icab rin 1 haziran 1936 dan 15 kânunuevvel iç misline yükselecektir. Makinistlerle mü ederT •** * t937 yVtatîar, aytn"<îevrfe zâfTında tîy** ehassıslar için, mevcud iki askerî mekteAlmanya, ahiren teşkil ettigi şarkta 1 yarelerin yüzde 120 nispetinde tezayüdü )e ilâveten dört büyük sivil mekteb daha numaralı, şimalde 2 numaralı, garbda 3 ne mukabiryüzde 46 niepetinde arttıgını açılmıştır ki, bu sayede, her sene çıkan • numaralı hava filolan için, bu hususta bü söylemektedir. makinistlerle mütehassıslar iki ve beş misyük bir himmet sarfetmiştir. Bu filoların Bir hava üssünün, hatta bir tayyare i olacaktır. Bundan başka, hizmete alıteşekkülünden maksad, daha kuvvetli bir meydanının vücude getirilmesi için ne ka ıır alınmaz derhal istifade edılecek pilottahşid yapmak suretile, hava ordusunun dar kesif bir faaliyet sarfma ihtiyac hâsıl lar ve mütehassıslar yetiştirilmek üzere inkişafı için daha kat'î bir yeni terakki te olduğunu anlamak için, zeminin ve oraya halk tayyare mektebleri de düşünülmekteminidir. Alman hava ordusunun ve askerî giden yolların tanzimi kumandan ve efrad dir. mekteblerin emrinde mevcud 150 tayya sığmaklannın inşası, tamirat âlât ve edeYukarıdanberi zikredilen bütün rakamre meydanından bâşka, ğizli 600 meydan vatile atölyelerin tesisi, mühimmat, mal lar, hava filolarının inşası, kullanılması ve zeme, mahruk idhan, peçeleme, tenvirat, muhafazası ne kadar mühim masraflar ihrasad, muhabere ve müdafaa tertibatmın iyarına vabeste olduğunu göstermekle beikmali gibi fazla çeşidli işlere ihtiyac bu raber, aşağıdaki rakamlann bu husustaki lunduğunu gözönüne getirmek kâfidir. belâgatine de müracaat etmek faydalı oHava kuvvetlerini arttırmak, pilot, ra lur. Bir avcı tayyaresi 1,500,000 franga, ıd, telsizci, makinist gibi, her tayyare için bir bombardıman tayyaresi 5 milyon frantakriben 30 kişilik mürettebat kadrolannı ;a mal olmaktadır. Silâhlan, mühimmati da arttırmak demektir. Büyük devletlerin e benzinile, tam teçhizatlı bir tayyare askerî tayyare kuvvetlerini çoğaltmak me yi uçuş vaziyetine koymak için, senede selesine engel olan bu mürettebat terbiyesi bir milyon frank sarfı icab etmektedir. Almanyanın, askerî hava kuvvetleri ikeyfiyetidir. Bugünkü mütekâmil tayyareçin bütçesine koyduğu ve herhalde çok aler için bir pilot, yahud bir makinist yetiştirmek, bir tayyare yapmaktan daha faz zametli bir yekuna baliğ olması icab eden la vakte muhtac bir iştir. Almanyada, Ma ahsisat malum değildir. İtalyanın 1939reşal Göring, son zamanlarda, tayyare 1940 bütçesindeki görünür tahsisaü 2,165 yedek subaylarile, tayyare subaylan yetiş milyon lirettir. îngıliz hava bütçesi 1935 tirmenin ehemmiyetini mevzuu bahsetmiş senesinde 27 milyon İngiliz lirası iken, tir. Mareşalin fikrince, esas, subayların 1938 de 126 milyon, 1939 da, munzam bilgisi değil kabiliyetidir. Almanyada, as tahsisat dahil ohnak üzere 354 milyon İnkerî mektebler, her sene 3000 pilot çıka gilizğ lirasmı bulmuştur. rıyor. Teknisyen yetiştiren hava ordusu mevcudu 45 bindir. îngilterede, 1938 mar tında 49500 olan tayyare mürettebatı, 1939yazmda 102,000 olacaktır. Dominyonlardakiler de dahil olmak üzere pilotlann antrenemanına mahsus müesseselein ve sivil mekteblerin sayısı 40 tır. Sivil telsizcilere, rasıdlara ve makinistlere de hizmet teklif edilmiştir. Sovyet Rusyada 1500 tane tayyarecilik mektebi bulunduğu ve 5000 ilâ 6000 tayyareye mukabil, mürettebat mecmuunun 80,000 raddesinde olduğu söyleniyor ki azdır. Her sene, mekteblerinden 500 askerî pilot çıkan Amerikada, Cumhurreisi her sene 20,000 pilot yetiştirmek istiyor. Nihayet, Fransada, hava ordusu erkânı harbiye reisi General Villemin, geçen kânunuevvelde söylediği bir nutukta mürettebatın kâfi derecede olmadığını mürettebat sayısını arttırmak keyfiyetinin bağlı bulunduğu çok nazik meselelerin tahakkuk sahasına çıkarıldığını söylemişti. 1936 senesindenberi, Fransız hava ordusu subay mevcudu 2078 den 4232 ye yedek subay ve efrad sayısı, ayni müdde zarfmda 37700 den 77700 e çıkmıştır, 1940 senesinde, 2000 i şahadetnameli ye ni makinist olmak üzere 83000 i bulacak Birleşik Amerika, bu sene, askerî hava kuvvetlerine ve hava üslerine 358 milyon dolar tahsis ediyor. Fransa, on sene zarfında, tayyare kuvvetleri için 31 milyar frank sarfetmiş ve 1939 bütçesine, bu iş için 10,822 milyon frank tediye ve 11,297 milyon frank taahhüd kaydetmiştir. Yukarıdanberi saydığımız unsurlardan hangisinin, hava teslıhatmı tahdid bahsinde ileri bir rol oynayabileceği meselesine gelince, Almanya, tayyarelerin adedini arttırmakta hiçbir müşkül tasavvur etmez gibi görünüyor. Bu mülâhazada, malî menabiınin değilse de, smaî vesaitinin kudreti ve genclik teşkilâtının dolup taşan mevcudu müessir olmaktadır. Buna mukabil, Fransa, daha ziyade tayyarelerin evsafına ehemmiyet verir görünüyor. Hulâsa, büyük devletler hava kuvvetleri teşkilâtlanma işini bitiriyorlar. Tayyare fabrikaları, büyük seri imalât için cihazlanmışlardır. Sınayı seferberliği başlamıştır. Hava teslihatı sahasında hakikî yarış hem bu bakımdan, hem mürettebat yetiştirme bakımından ilerlıyor. Bu yanşîarın hedefi, muhasamatın ilk aylarında çıkanlacak tayyarelerin ve ihtiyat tayyare mürettebatının hazır bulundurulmasıdır. ceklerdir. Fransanın sabık Harbiye Nazın Albay Fabry «Artık Amerikanm »üyük bir hava filosu inşasmı kararlaştırdığı muhakkaktır ve bu işi de çok kısa bir zamanda başaracağma emin olabiliriz» demişti. Japonyaya gelince, Almanya matbuatma nazaran, Japonya, baştan başa madenî harb tayyareleri inşasına ancak 1933 senesinde başlamıştır. 1937 temmuzunda başlıyan Çin Japon muhasamatmın Ik zamanlarmda, Japon askerî tayyareerinin sayısı 1300 den ibaretmiş. Bu malumat, hava silâhlan yanşının ldığı ehemmiyeti anlatmağa kâfidir. Sanayi âlemindeki akisler Yukarıki rakamlar haddizatında hayli elâgatlidir. Bunları, icab ettiği şekilde efsir edince belâgatlerinin arttığını görü/onız. Evvelâ şurasmı hatırlatmak iktiza :der ki, 1914 ağustosunda, garb cepheiindeki Fransız tayyarelerinin sayısı 125 ten ibaretti. 1918 teşrinisanisinde, bu miktarı, imalâtın icab ettirdiği çok uzun fasılalarla 3500 e çıkarmak icab etmişi. 1919 inşaat programı 5000 tayyareye öre tanzim edildi. Halbuki, Büyük Har3İn sonunda, uçuş halinde 3500 tayyareik bir kuvvet bulundurmak, ayda takrien 3000 tayyare ve 4500 motÖr imaüne vabeste idi. Fransız Âyan Meclisi hava encümeni raportörü Aya n azasından M. de la Grange, hava ordusunun arb zamanındaki ihtiyaclarının, sulh zamanmdaki ihtiyaclanna nispetle 10 misli Iduğu mütaleasmdadır. General Duval, 918 senesinde, ziyan ojan Fransız tayjrarelerinin onda altısı, yani yarıdan fazası kaza neticesinde elden çıktığmı, ancak dördünün düşman taarruzu neticesinde mahvolduğunu, buna tayyarelerin sürtle aşınması keyfiyetini de ilâve etmek âzım geldiğini söylüyor. İspanya dahilî arbinde ziyan olan tayyareler %30 nispetindedir. Söylendığine göre, Almanlar, gelecek harbde, tayyarelerinin %60 :nı feda etmekten çekinmiyorlar. Mareşal Göring, tayyarecilikte, ferdin hareketi asıl olduğunu söylüyor ve hava kuvetleri efradını yalnız gönüllülerden seçmek istiyor. İngiliz ağır bombardıman tayyarelerinden bir filo uçuşa müheyya vaziyette ava teslihatma aid îstatistiklerîn rişilemiyecek ileri bir hadde götürmek çok gayrivazıh olduklarını söy çaresine bakmalıyız.» Demek oluyor ki, Almanlann, 1940lemek zaiddir. Her devlet, bu kuvvetlerine aid malumatı, büyük bir sır 941 için yapılacak 6000 ileri hat tayaresi programı tecavüz edilmiş bulunuolarak muhafaza eder. Bir esasa istinad etmîş olmak îçin, bu or. Almanyanın, son derece kuvvetli raya iki tablo dercediyoruz ve bunları ılan smaî vesaiti, onun bu büyük işi başüphesizdir. dercederken, tam manasile objektif bir şarmasını mümkün kıldığı Fakat, 1940 senesinde 20,000 tayyare noktai nazardan hareket etmekle beraber, bazı istatistiklerin, bilhassa 1938 son çıkaracağı söylenen Sovyet Rusyaya yeu baharında zuhura gelen hâdiseler esna işmeğe çahşacak mı? îtalyan plânı, halihazırda 1750 tane sında, Fransada şiddetli siyasî münakaşalara sebebiyet verdiğini de hatırdan çı ılan tam teçhizath tayyarelerini, keza 1940 senesinde 3000 taneye çıkarmağı karmıyoruz. Birinci tablo, Amerikalı Binbaşı Du istihdaf ediyormuş. Bu suretle, 1940 sepuy ve Eliott taraflarından yazılan «E nesi, askerî tayyarecilik için en ehemmiğer harb çıkarsa» isimli eserden iktibas etli sene demek oluyor. İngilterede birbirini takib eden plânedilmiştir. Bu eser 1938 de intişar ettiar, tayyare sayılannı mütemadiyen yükği için, ihtiva ettği rakamlar 1937 sonu ieltmiştir. 1930 1932 plânında, tam ile 1938 iptidası arasındaki müddete a:eçhizatlı tayyarelerin sayısı 1200 olarak iddir. Görüleceği üzere bu tablo nakıstır. espit edilmişti. 1934 plânında 135O> İkinci tablo ise, sabık Fransız Ha mart 1935 plânında 1750 tayyare varva Nazırı Pierre Cot'un, havacılık mese dı. 19371942 senelerine mahsus beş lelerine aid olarak yazdığı ve yakınlarda enelik plânda, yalnız anavatanın müdaneşrettiği eserden nakledilmiştir. Bu tab faasma 2370 tayyare tahsis edilmiş, aylo, altı devletin, 1938 eylulünde havacı rıca bahriyeye 500, denizaşın üslerle Dolık sahasında ve Avrupada sahib olduk minyonlara 290 tayyare ayrılmıştı. 1938 ları vaziyeti, Fransız ve Amerika mena teşrinievvelinde onun yerine kaim olan L biinden alınma rakamlarla göstermekte lânmda, 1940 senesi için 2750 tayyare dir. görülüyordu. Fakat, akabinde 2000 ilâ Şurasını tasrih etmek lâzım gelir ki, 5000 tayyareden bahsedilmeğe başlandı. mutad usuller mucibince, hava kuvvetleri Hatta Britanya împaratorluğu, Kanada arasmda yapılan bütün bu mukayeseler, ve Avustralya dahil edilmek suretile 7000 yalnız tam teçhizath tayyarelere, yani tayyareye kadar çıkıldı. müsellâh, mücehhez ve harbe hazır buFransada, Hava Nazırı General Delunan tayyarelere aiddir. Fakat, bu tay nain'in plânı 1932 senesi için 1000 tayyarelerin hepsi, hususile sür'at bakımm yare hesabile hazırlanmış, sonradan Pidan, ayni askerî kudreti haiz olmıyabilir. erre Cot'un artırma plânı mucibince, bu Bu ciheti istatistiklerde görmek miim sayı 1500 olmuştu. Halen tatbik sahakün olmadığı içindir ki, muhtelif millet sında bulunan Guy La Chambre'ın 1938 lerin hava kuvvetlerini, hakkî kıymetlerile kânunusanisi tarihli plânı, yalnız anavaölçmek meselesi ihtilâflar doğurmakta tanın müdafaasına mahsus olmak üzere dır. T a m teçhizatlı tayyareler haricinde 1940 senesi için 2450 tayyareliktir. Biraskerî kıymeti olmayıp pilot mekteble kaç aydanberi devam eden neşriyat, bu rinde ve talim için kullamlan tayyareler sayınm kifayetsizliğini aşikâr surette gösmevcuddur. termekte ve sabık Hava Nazırı Laurent Eynac 5000 tayyareyi elzem görerek Silâhlanma plânlari «Fransa, toprağının ve imparatorluğunun Büyük devletlerin hepsî, hava vesait tamamiyetini muhafaza için bu cehdi inşaat programlarını tatbik etmekle meş gostermelidir» demektedir. guldürler. Bu faaliyete Birleşik Amerika dah Almanyada, Başvekil Hitler, 1938 iştirak etmiştir. 1938 teşrinisanisinde A teşrinievvelinde, Mareşal Göring'e, Al merika gazeteleri (9000 tanesi orduya man hava kuvvetlerini bir misli artırmak 3000 tanesi bahriyeye mahsus olmak üiçin emir verdikten sonra, yeniden bi zere) 12000 tayyarelik bir filo ihdasın misli artırmağa hazır olduğunu beyan dan bahsetmişlerdi. O tarihte, Amerika etmiştir. Hava Nazırı, 1935 senesinden nın, hizmet görmekte olan 2500 tayya beri havacılık günü olarak kabul edilen resinin yalnız 1000 tanesi modern tay 1 mart tarıhinde söylediği nutukta bunu yarelerdi. Hakikatte, ilk hazırlanan plân şöyle izah etmiştir: «Vazifemiz, hava ordu için 2320, bahriye için de 2000 taykuvvetlerimizin umumen tasdik edile yareyi istihdaf ediyordu. Fakat, Reisi üstünlüğünü muhafaza değil, artırmak cumhur Roosevelt'in 1939 kânunusanitır. îstihsal ile mükellef olanlar, bu kuv sindeki kongreye mesajı bu rakamlar; veti azamî dereceye çıkarmak için müm yükseltti. Meclisin ordu encümeni, şu kün olan herşeyi yapmalıdırlar. Tasav batta, taleb edilen tahsisatı vermiş ve Bir vuru kabil olmıyan sayıda ve evsafta tay leşik Amerika askerî tayyarelerinin sayı yare imal etmek zaruretindeyiz. Bu d smı 6000 raddesine çıkarmak imkân da ancak otorite Almanyası olan Adolf Hit hiline girmiştir. Yeni tayyareler, Alas ler Almanyasında kabildir. Bu sene, Al ka, Havay adalan, Porto Riko ve Pa man havacılığını, her ne olursa olsun e nama kanalı müdafaalarını temin ed& Bir kısım İtalyan tayyareleri Büyük devletlerin hava filolan «Birinci tablo» Tam teçhizatlı tayyareler Gözcü Efrad mevcudu 100,000 [*] 60,000 70,000 40,000 50,000 18,000 20.000 10,000 Devletler Bombardıman Hücum Acvı 1500 600 600 300 700 100 250 100 100 250 600 Pilot 5000 3000 3000 4000 2000 Almanya İtalya İngiltere Fransa Sovyet Rusya Amerika Ordu Bahriye Japonya Sarahat yoktur 300 100 400 jşoo^ 4000 150 JL°L 300 300 250 700 600 3000 1000 müdafaa [*] Bd 100,000 in % 50 si, tayyare teşkilâtı efradıdır. hücumlarma karşı .938 Eylu'ünde Avrupada mevcut büyük hava filolan ci tabio» Tam teçhizatlı hat tayyareier Devletler Almanya İtalya Fransa İngiltere Sovyet Rusya ÇekoSlovakya M. Pierre Cot'a nazaran ) 2500 ü müsellâh ve mücehhez 3500 j 1000 i ilk ihtiyat 1500 1400 1650 2000 700 Aemirakaya nazaran 2600 1700 1200 1700 3000 600 Kumandan CHATAUNEUFj