15 Nisan 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

15 Nisan 193b CUMHUBİYET «Japonyada Btfaiyeciler eayramı tktısadî hareketler Beyaz altın: Pamuk Hükumetimiz, pamuk istihsali sahasm da yeni tedbirler alıyor. Memlekette Aka la, Klolandoros çeşidi pamukların yetiştirilme sahalan tespit olunmaktadır. Bu hareketin yanıbaşmda pamuk işçisinin ça lışmasmı, yaşayış ve sıhhat şartlarını or ganize eden yeni bir harekete daha şahid oluyoruz. Pamuk, dünyanın bir harb tehlikesile yakından karşı karşıya bulunduğu şu sırada müstahsil memleketleri olduğu kadar müstehlik memleketleri de alâkadar ediyor. Dünya pamuk borsalan bu havanın tesiri altmda bocalamaktadırlar. 1938 senesi, dünya pamuk istihsalât. için cidden kötü bir yıl olmuştur. Mançester Ticaret Odası son raporunda 1938 i pamukçuluk için en buhranlı ve uğursuz bir yıl olarak sayıyor. Filhakika, geçen sene ağustos başından ikincikânun sonuna kadar olan bir mevsimde 13,034,000 balya olan dünya pamuk istihlâk mikdarı, bir sene evvelkinden 247,000 balya :ksiktir. Mısır Maliye Vezareti, yeni istihsal senesi için pamuk müstahsilini koruyacak yeni tedbirler alınmasına lüzum hasıl olduğunu bildirmiştir. Hindistan pamuğu evvelki senelerd yapılan aleyhtarhktan korkulduğu için son bir yıl içinde daha iyi ihracat yapılmış ve dahilî istihlâk de çoğalmıştır. Brezilyanın geçen yılki ihracatı da, bir sene evveline nazaran, daha iyi olmuştur. Geçen istihsal senesinde bizim de pamuk istil.salâtımız düşüktür. Meselâ Çukurova mmtakasmda 1938 temmuzunda 202,000 balya tahmin edilen istihsal, eylul tahmininde 145,000 balyaya ve nihayet mart sonunda 139,180 balyaya düşmüştür. 1939 un pamuk istihsalâtı acaba ne olacak? Bunun için şimdiden birşey söylenuk kabil değildir. Son Dezome Şiki şenliği nasıl oldu ? Mukaddes sütunların ateşin sönmesinde rol oynıyacağına inanılırdı ' ŞEHRİN İÇİNDEN İLiMKOSESi IHTiRALAR KESİFLER Naşid piyango Havadan barut ve gübre îlim ileriledikçe yeni yeni sanayi usulleri meydana çıkıyor. Bilhassa Smal kimya vadisinde mühim yenilikler görüyoruz. Eskiden çivit, Hindistanda çıkan bir nebat kökünden yapılırdı. Sonradan terkibi (sentetik) çivit piyasaya çıka rılınca bu ticaret yolu kapandı. Bugün kurşun kalem, çizgüerini silmek için kullandığımu, pabuclanmızm altma koyduğumuz lâstıkler Mısırdan çıkarılıyordu. İspanaktan yağ çıkmaz derler. Pek iddia etrhemeli, belki çıka ranlar var. Hıyar sabunu tuvalet sabunlannın en iyisidir! Eskiden sun'î gübre ve barut sanayiinde kullanılan küherçile Şiliden getirilirdi. Büyük Okyanusun şark sahille rinde yaşıyan martilerin Şili sahillerinde bıraktıklan müzahrafat bu küherçi lenin esasıru teşkil eder. Büyük Harbde, bu piyasa Almanlara kapanmıştı. Bugün barut ve gübre için lâzım gelen azot, havadan istihsal edüiyor. Havadan azot istihsalinde tutulan ilk yol, tabiatin taklidi idi. Bir elektrik arkının şulesinden havayı körüklemekle şunşek ve yıldırım şeraiti taklid edil miş oluyordu. Arkın müthiş harareti havadaki azotla okşijeni birleştiriyor, azot oksidleri hasıl oluyor. Bunlardan azot (nitrik asid) çıkarmak kolay. Fakat cisımleri ısıtmak için şule içinden ge çirmek yolu en randımansız bir yoldur. Elinizi, yanmakta olan kömür şulesin den süratle geçirseniz pek zarar gör mezsiniz. Binaenaleyh elektrik, ark usulile azot tespitj veya istihsali pahalıya mal olduğundan bu usul elektriği pek ucuza mal eden yerlerde tatbik edilir. Gerçi ark usulü evvelâ îngilterede Mançester Üniversitesinde çalışan iki kimyager tarafmdan bulunmuşsa da büyük mıkyasta Norveçte istihsal edilmişti. Çünkü orada elektrik, su kudretinden pek ucuza istihsal edilir. Bilet bayii Kıymetli san'atkâr söylüyor: Işimiz, gücümüz numara yapmak... Gelsin numara, gitsin numara... Zengin olamıyacağım, bari başkalarını zengin edeyim, dedim... Sağda ateş şeytanlan adına yakılan mukaddes bir sütun Japonyada İlk itfaiye teşkilâtı yangına gidiyor «Dezome Şiki»; Japonyada üç yüz enedenberi yılda bir defa tekrarlanan bir şenliğe derler. Bu şenlik, eski tabirle tulumbacılarm, yeni tabirle de itfaiyecilerin şenliğidir. Şenlik, bu sene de binlerce seyirci öniinde tekrarlanmış, lâkin bu sene son defa olmak üzere yapılmıştır. Bundan sonra bütün Japonyada itfaiye teşkilâtı son sistem aletlerle hareket halinde bulunacak ve mensublan hep modern itfaiyeci kıyafetinde çalışacaklardır. Üç asırdanberi mahallî kıyafetle faaliyet gösteren yangın söndürücülerin hepsine, yeni teşkilâtta iş verilmiştir. Bunlar, cedlerine imtisal ederek bu sahada uğraşan torun lardır. talannm mefkud olmasını, şahsan fevkalâde hareketli olmakla telâfi etmeği gö zettiklerinden, bu hususta boş zamanla nnda bir hayli antrenman yapa yapa, yetişmişlerdir. Meselâ, bambustan yapılmış merdivenden yüzükoyun ve hızla indikleri halde, ayaklarile basamaklara o derecede ustahklı tutunurlar ki, tepetak lak olmaz, yüzüstü yere düşmezler ve kendilerini seyredenler, alışkanlığın temin ettiği bu muvaffakiyete parmak ısınrlar. Bu jenliklerde esatirî manzaralarla karşılaşanlar, manzaraları sonuna kadar sey retmeden oradan ayrılamazlar. Kıymetli san'atkâr, iş başında... eyazıdda, lj Bankası saatinin tam karşısında omuz omuzu sökmez bir kaabalık gözüme ilişti. Bunlar, hep birden minimini bir dükkânın içine girmeğe çabalıyorlardı. Dikkat ettim: Aralarında «Naşid» de var. Şu bizim sevimli halk san'atkân Naşid! îki avcunda iki demet Tayyare pi ango biletile, ortada dört dönüyor: Haydi kader cısmet!.. Kazanan bin lira alı ma yirmi bin, kırk bin, yüz bin lirayı başka nerede verir«Dezome « Şiki» şenliğinin hususiyet ler?.. lerinden biri de, muhtelif şekilde bir ta Evet... Biz de «Dezome Şiki» şenliğinde rol alan kim sütunlardır. Bu sütunlara kutsiyet onu düşündük. Eh... lann giydikleri eski örnekte fistanların izafe olunur. Otuzar kilo ağırlığmdaki ahBildik tanıdık da sırta rasgelen kısunlannda, hususî bazı şab, kâğıd kaplı mukaddes sütunlar, yanAJlah eksik etme işaretler, hem tezyinat kabilindendir, hem gın sahasının civarmdaki boş araziye yersin, çokçadır! Bunde an'anevî Japon itikadına göre, bu işa leştirilir ve bunlar birer birer tutuşturulur. Fakat Norveçte bile bu usulle istihsal lann dörtte biri bi edilen azot pahabya mal olduğundan retler, ateş şeytanlarına karşı koruyucu Bu suretle yangınm sönmesinde bunların letini benden alsa bunun yerine (terkibî amonyak) usulü dur. Bu kıyafette yangın söndürmeğe gi rol oynıyacağına inanılır. Yani ateş şey yeter!.. F.G. kaim oldu. Bunu diğer bir güne bırakıdenleri yakmağa, ateş şeytanlannın gücü tanlan, kendilerine kurban makammda Güldüm: yorum. yetmez. Gidenlerin yangına birlikte gö yakılan sütunlara karşılık olmak üzere. Çok birşey iaPrf. SALİH MURAT türdükleri merdivenler, üç yüz sene evvel söndürülmek istenilen : ıhadaki ateşi kötemiyorsun, senin taolduğu gibi bambusdan yapılmış merdi rüklemekten vazgeçer. kendilerine hoş nıdıklannın dörtte ADLIYEDE Kayalıklar üzerîne oturan venlerdir. Yangınm sirayet dairesini da görünmek maksadile tutuşturulan ve alev biri, îstanbul nüfuBir yaralama raltmak hususunda kullandıklan aletlerin alev yanan mukaddes sütunların ateşile suna nazaran iki yüz geminin işe yarar kısımları hepsi de, ağacdandır. Demirden hiçbir iktifa eder, sayılıyorlar. bin kişiye yakındır! Çatalca civannda bir köyde bir ağır yaralama vak'ası olmuş, köylülerden HaEh, aşağı yukarı iki aletleri yoktur. söktürülüyor «Dezome Şiki» şenliğinin bu sene son yüz bin kişiye bilet ıl, arada çıkan bir kavgada Celüi ağır «Dezome Şiki» şenliğinde, şimdi defa olmak üzere yapılmasında, şenliğin dağıtmak da, fena surette yaralamış, yaralı Cerrahpaşa yeniye geçen bu eski teşkilât mensublan son safhasma Tokyonun modern itfaiye bir kâr »ayılmaz!.. hastanesine getirilmiştir. Otuz beş ya » Naşidin nekadar nın cmsalsiz birer akrobat olduklan da teşkilâtı son sistem vasıtalarla iştirak et şında bir delikanlı olan Celil, karnm Tokgözlü san'atpopuler bir şahsiyet görülmüştür. Adeta bir cambazhanede miş, üç yüz sene evvelindenberi yangın dan aldığı bıçak yarasının tesirile orada kâr hemen sözümü lduğu malum. Ci görülen hünerleri göstermek ellerinden söndürmekte takib olunan usul, bu sefer, Ölmüştür. Suçlu Halil yakalanarak tah . kesti: ar kahvelerden segelen bu adamlar, hakikî birer cambaz yeni usulün bütün Japonyaya teşmil edilkikata başlanılmıştır. Bende fazla ini duyanlar, kimi dan farksızdırlar. Ateş söndürmek vası mesile, tamamile değişmiştir. İki cinayet davası para kazanmak hırsı :avlasmı, nargilesini îskambil oyunundan çıkan kavga üzeyoktur. Bu yaştan anda bırakarak, kirine Süleymaniyede bir kahve önünde sonra, milyon ka mi tatlı musahabesizanmışun, ne işime Hasan Hüseyni öldürmekten suçlu Ali ni feda ederek, ona Sırmanm muhakemesine İstnabul Ağıryarar. Ahir vaktidoğru koşuyor. Hatceza mahkemesinde dün devam edil mizde namerdemuha vatmanlar, araba Naşid, dünkü hayranları, bugünkü mişt:r. Şahidler dinlenilmiştir. müşterileri öniinde... tac olmıyalım da!.. annı durdurarak, oAyni mahkeme, Beyoğlunda Güliza En mühim sualimi sona saklamıştım: nn kızı Sabahati öldürmekten suçlu cenu seyrediyorlar. Ya sahne?.. diye sordum, sahne, leb Rahim Yükselin de muhakemesini Her uzattığı bilete, büyük ikramiye « Sadıkzade >, Adrasan kayaiıkları sabet edecekmiş gibi, herkeste bir telâş: büsbütün «Naşid» siz mi kalacak?... yapmış, duruşma tahkikatın ikmaline üzerinde... îlk bil«t benim! En çevik hareketile, topuklan üstünde bırakılmıştır. Finike civarında Adrasan feneri kaya Hayır, olmaz. Ben daha önce gel bir yarım çark çevirerek cevab verdi: Satye şirketi davası lıklarında oturan ve kurtulması imkânı gödim! Sağ oldugum müddetçe sahneyi rülmiyen Sadıkzade vapurunun oturduğu Satye şirketi davası, Îstanbul birind Kalabahğı yanp da ona doğru sokul «Naşid» siz bırakmamağa ahdettim. ticaret mahkemesinde tetkik safhasın yerde vaziyetini tetkik etmek üzere mamak ne mümkün!.. Hele neyse ki, kendi Hamdolsun, rahatsızlığım geçti. Pek ya dadır. Şirket vekilleri, verdikleri bir lâhalline gitmiş olan ehli vukuf şehrimize si uzaktan beni gördü. kmda, belki bir ay bile sürmez, «Na yihada bu dâvaya bakması lâzım gelen dönmüştür. Heyet raporunu Ticaret mahElini sıktım: şid» in gene eski Naşid olduğunu, muh rnahkemenin ticaret mahkemesi değil, hemesine vermek üzere hazırlamaktadır. Tebrik ederim üstad... dedim. Ni terem îstanbul halkına ispat edeceğim! hukuk mahkemesi olduğunu ileri süreSadıkzade vapurunun avarya hesablarınrek, bir salâhiyet meselesi ortaya at hayet, sen de «Hazım» gibi, piyango San'atkânn Allah gecinden versin mışlardır. Mahkemece, henüz bir karar da da âmil olmak üzere vapurun hurda bayiliğine başladın demek... kıymetile esas kıymeti karşılaştırılacaktır. bir aralık ölüm haberi işaa edilmişti. verilmemiştir. Güldü: Vapurun işe yarar kısımları olduğu gibi Ben, bunu ima ederek: Dün şehrimizden geçen Lord Athlon, Sirkeci istasyonunda Su doldurma ihtilâfı Evet... Ne yaparsınız... «Ha sökülecek ve sonra tekne parçalanacaktır. kendisini karşılıyanlar arasında Acaba dedim, hangi şom ağızlı çızım» m siftahı bereketliymiş anla$ı!an.. Sultanahmedde çeşmeden su doldurkardı bu rivayeti?.. Iran Veliahdinin düğününde ingiltereyi temsile memur edilen îngiliz Baksana, bizi de arkasmdan sürükledi. ma nöbeti kavgasında Mahmud isminde hanedan azasmdan Lord Athlon ile Ledi Athlon, maiyetlerindeki zevatla birBiz böyle konuşurken, eş dost, birer Başını salladı: biri Danyalle Aliyi bıçakla yaralamış, likte dün sabahki ekspresle şehrimize gelmişlerdir. ikişer sokularak, «Naşid» e «uğurlu ka Kim çıkarırsa cıkarsm. Onun yaralılar Cerrahpaşaa hastanesine kal Lord ve Ledi Athlon Sirkeci istasyonunda, Vali Muavini Hidai Karatapanla demli olsun» demege geliyorlar. Bazılan, ehemmiyeti yok! Şimdiki halde, «Na dırılmışlardır. Danvelin yarası ağırca 1 dır. Mahmud tevkif edilmiştir. el sıkmağa da kanamıyorlar da boynuna İngiltere elçiliği erkânı tarafmdan karşılanmışlardır. sid» in hiç de ölmeğe niyetli olmadığını sarılıp yanaklarından şapırşupur öpüyorLord ve Ledi Athlon Sirkeciden doğruca Haydarpaşaya geçerek, Toros herkes bilmelidir... ar. Kavgacı çocuklar ekspresile lrana hareket etmişlerdir. Sonra, biraz evvelki ciddî tavrını deBayanlarm alâkası erkeklerden aşagı Hakkı :1e Kemal adında 14 15 yaşlakalmıyor: Bilet isteyen isteyene!.. Gışe ğiştirerek işi şakaya bozdu: nnda iki çocuk, uçurtma yüzünden kav Benimle, dedı, kim talihini tecrübe ga etmişlerdir. nin başındaki delıkanlı, satılan biletleri Kavga neticesinde Kemal, iiletle Hakdeftere geçirmeğe vakit bulamıyor. etmek istiyorsa hodri meydan!.. Sahnekıyı yüzünden, Hakkı da taşla Kemali San'atkânn yanındakilerden biri de olduğu gibi, burada da onlarla karbaşından yaralamıştır. tehalükü görünce: şılaşmağa hazınm!.. Çekelim, birer pi Olur şey değil, dedi... Bilet mi bileti... Bakalım, hangimiz kazaKoîunu makineye kaptırdı satıyoruz, Borsada (Funda) mı satıyo , .. , , ı ı ı n J ınıyoruz?... Belediye tamirat atölyesinde çalışan Salâhaddin GÜNGÖR ustabaşı Selâmi, dün garajada silindir ruz ben de anlamadım! Ben neredeyse makinesini tamir ederken sağ kolunu biletleri müzayedeye çıkarmağa mecbur Kursa devam eden gencler ve hocalar olacağım!.. Kavun satış kooperatifinin kazaen makineye kaptırmış, yaralan mıştır. Vakit buldukça, san'atkârla konuşu hazırlıkları Edirne, (Hususî) Böcekçilik mektebinde üç ay devam etmek üzere bu se yorum: Uzunköprü, (Hususî) Uzunköprü Kunduracı bıçağile... E.. Nasıl oldu da, piyango bayine de bir kurs açılmış ve tedrisata başkavun satış kooperatifi hazırlıklarına deliği yapmağa karar verdin?.. Tavukpazarında 24 numaralı dükkânlanmışhr. Ipek böcekçiliğini fennî bir tarz Efendim... diyor, biz, bir «numaracı» adamız!.. Isimiz gücümüz numara vam etmektedır. Biga ve Karabiga satış da çalışan kunduracı İsmailin yanında da öğretmek ve kozacıhğa çok müsaid o lan bu bölgede bu işi yaymak ve geliştir yapmak!.. Eh.. Piyango bayiliğinde de kooperatifleri de bu sene genişleyecektir. çırak 25 yaşlannda Danyalla 21 yaşla nnda Mahmud kavga etmişlerdir. mek maksadile kurulan mekteb, faaliyet başka işle meşgul olacak değiliz: Gelsin Bandırma Manisa hattından ve TekirBir aralık Mahmud, eline geçirdiği çerçevesini seneden seneye genişletmekte numara, gitsin numara... Düşündüm ta dağ yolundan işleyen ve henüz teşkilât alkunduracı bıçağile Danyalı ağır surette ve bu çalışmalardan müspet neticeler alm şmdım: Anlaşıldı ki kendim zengin ola tma alınmamış bulunan yerlerin de rekaCenterburi Baş Piskoposu dünkü ziyareti esnasında... maktadır. Ziraat Vekâletinin plân ve büt mıyacağım; bari baskalannı zengin ede betten sıyrılması için buralann da teşki başından ve avırmak maksadile aralarına giren diğer çırak Kadxi de elinden Amerikah milyarder Morgan'ın Korser admdaki yatile şehrimize gelen çesi dahilinde çalışan ve fakir böcekçilere yim. Onların sayesinde ben nasıl olsa gelâtlanması ve hepsinin îstanbuldaki meyyaralamıştır. Anglikan kilisesi reisi Canterburi Başpiskoposu dün Fenere giderek ortodoks her rürlü yardım ve kolaylığı gösteren çinir, giderim, dedim! Bilmem iyi mi etva ve sebze birlikleri umum müdürlüğüSuçlu Mahmud yakalanmış, Danyal Patriğini ziyaret etmiştir. mektebin bu sene açtığı kursa küçük ziraa tim?... ne bağlanması hakkında bir cereyan ve hastaneye kaldırılarak tedavi altına a İyi etmez olur musun, dedim. Bu Başpiskopos bilâhare şehirde bir gezinti yaptıktan sonra, akşam üzerı okulu talebelerinden de 20 genc kaydedillınmıştır. zamanda, bir buçuk liralık kâğıdla, ada hazırlık vardır. miştir. yatına dönmüş ve Akdenize hareket etmiştir. Sadıkzade vapuru f Lord ve Ledi Athlon İran yolunda... J Edirnede açılan ipekböcekçiliği kursu ". Canterburi Başpiskoposunun dünkü ziyaretij