9 Nisan 1938 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

9 Nisan 1938 CUMHURİYET MAMURELER YARATAN DÂHi Terbiye bahisleri j PENCERESİNDEN Vazife aşkı şk, bir kuvvet ve bir kıymet olarak birçok şeylere izafe oluYazan: SEUM S1RRI TARCAN nur. Meselâ san'at aşkı deriz ve bu sözle hayatın her zevkini intisab ettiği Şişli Halkevindeki münakaşalt san'at sevgısi uğrunda feda eden daıma konferanslar münasebetile heyecanlı bir insanın mubarek feragatini Karakter! İşte memlekette münevver bedenin inkişafına ehemmiyet veriyor anlatmış oluruz. Yahud fazilet aşkı deriz zümrenın sık, sık kullandığı bır yabancı muş. ve bununla karıncayı incıtmemek kaygukelime. Vak:â buna mukabil secıye ba(Guyau) Güyo: «Terbiyede gaye bir suna kadar her türlü digergâmlığa yürezan da hulk tâbirlerini de kullananlar kimsenin bütün kabiliyetlerini ve kudret ğıni vakfeylıyen hayırsever bir kâmıl şahyok değıl amma, ecnebı dılı bılenler da lerini inkişaf ettirmektir» diyor. siyet ifade etmiş oluruz. Yahud vatan ha çok karakteri kullanıyorlar. Meselâ: Beden terbiyesinin ahlâk ve karakter aşkı deriz ve bu tabirden bize hür nefes üzerinde büyük bir kudretini, bunun na almak, hür düsünmek, hür dolaşmak, Aliyi tanıyor musunuz? Nasıl tanımam, gördün mü adasıl bir enerji mektebi olduğunu anlamak hür yaşamak saadetini veren aziz yurd mı? Oyle derin bir ilim sahibi değil am için bir gencin korkuyu yenmek ve vücu uğrunda güle güle ölmek zevkini sezeriz. Koca Mimar Sinan muhteşem eseri ma, karakter sahıbı! Sözüne güvenilir. dünü islek bir hale koymak için sarfettiği Fakat vazife agkı, aşk kelimesile ifade Süleymaniyenin ayakları dıbindeki gösenerjiyi düsünmek kâfidir. Yaparım dedi mi yapar. ve ifham olunan her haleti ihtiva ettiği iterişsiz mezarında, bugün, tam 350 inci (Anvers) de bizim «beyaz ayılar» çın idrakımıze daha munis geliyor. Çün Veliyi tanıyor musunuz? yaşını bitiriyor! Arab çöllerinden, orta Bırak şu mendeburu! Zeki, çok o adını verdiğimiz yüzücülerimizin kış or kü yurdu, san'atı, hayrı, güzelliği, zaraAvrupa merkezlerine kadar, her geçtiği kumuş, yüksek tahsil görmüş, Avrupada tasmda suya atıldıklarını ve bu sporcula feti, temizliği, ilmi, şiiri ve hulâsa heryerde dehasmdan bir iz bırakıp her ayadoktorasını yapmış amma ne çıkar ka rın kendılerine karşı galebesini görmek hangi iyi bir seyi aşkla sevmek, tekâmül ğını bastığı toprakta bır mamure yaratan rakteri dönek, sözüne bel bağlanmaz. A karakterlerine ne büyük bir terbiye ver etmiş insanlar için bir vazifedir. bıı ölmez Tıirk yapıcısı hakkında salâhi diklerini anlamak için kâfidir. damı atlatır! Işte şu fıkrada da bu hakikat gerçetyetlı bir zattan şu malumatı aldım.: Bu iki muhtelif tipte insanlara hergün (Dr. Boigey) doktor Buaje beden ten güzel bir şekilde tebarüz ediyorî « Sinan İstanbula geldıği zaman, her yerde, her ışte rastgeliriz. İşte bu mü terbiyesi adh son eserinde şunları söylü Mülkiye mektebinin ilk kuruluş yıllannda yirmi üç yaşmda bir babayiğitti. Her him ahlâkî meseleyi birkaç haftadır Şiş yor: kendisine bir kürsü verilen Hekimbaşı babayiğıt gibı o da Yeniçeri ocağına yali Halkevinde memleketin tanınmış güzi«Eski Yunan ve Lâtinlerin hakimane Salih Efendi kudretli bir muallim olduzıldı. Ve ocakta kaldığı yirmı üç sene de hekimleri, ruhiyatçıları, terbiyecileri fikirlerınin bunca zaman canlı kalması ğu gibi vazifeseverlikte de örnek tutuliçinde, derece derece terfi ederek yayabamünakaşa ediyorlar. na ve yirmi asır içinde görülen türlü ba maya lâyık bir kâmil insan imiş. şı, atlı sekban, zemberekçibaşı, subaşı rüt«Karakter irsî midir? değil midir? direlerden sonra gene ölmemesine sebeb Bu büyük hoca, bir gün ders verirken belerini aldı. Türlü seferlerde bulunup, Terbiye ile değişebılir mi? değişemez eski zamanda fıkre aid eserlerin istisnaî nadir otlardan, yahud çiçeklerden birinin türlü maceralar geçirerek, askerliğini bitirbir şekilde kuvvetli olmasından ileri gelmi?» ismini hatırhyamaz ve talebesine söyliyedı. İstanbula a\detinde bir müddet hassa Bu münakaşaları yakından takib edip miştir. Bu eserler tabiî istinadlarını mü mez. O devirde mekteblerde kitabhane" bimarbaşı Acem Alinin yanında çalış istıfade edemedığıme müteessirım. Yal kemmel olan uzviyetin ahenginde bulu yoktu. Olsa da her mevzua taalluk eden tığına, san'atmn ılk feyzini bu Azerî miEdirnedeki Selimiyenin Hünkâr mahfili duvar çinileri nız tabiblerle terbiyecilerin elele verip yorlardı.» kitablan bulmak mümkün değildi. Bıi mardan aldğına kolayca hükmedılebilir. Sporu ve bilhassa atletizmi kendileriBundan sonra, teferruata aid işler, mü camiin dış avlu ihatasmdan sonra, munta her iki tarafı da doğrudan doğruya alâsebeble Salih Efendi ancak hafızasmdan Mimar Ali bu zata Esir Ali de derne san'at edinenler arasında adaleleri zam yollara ayrılmış ve çevresi dahilin kadar eden ruhî ve cismanî meseleler tehassıs ustalara verilirdi. yardım aramak mecburiyetindeydi. Han ler öldüğü gün, Padişah Kanunî Sü (Hypertrophie) dahhameye uğramış, yaMimar Sinanın en meşhur nakkaşı de her biri, asrî plânda bina manzumeleri hakkında fikir teati etmelerini pek hayırlı ni lüzumundan fazla büyümüş kimselere fızası ise o gün inad ediyordu, o nebatıö leyman, ona mimarbaşı unvanını vermekveya çiçeğin ismini vermiyordu. halinde toplanmıştır. Sinanın kuvvetli ter ve pek faydalı bulurum. te tereddüd etmemişti. Bütün bir ömür (Tezkiretülbünyan) ı yazan şair Sâi Çetesadüf edilir. Bunlar iddiamızı cerhetBen de sporun daha şamil manasile sim çeşnisi, yalnız camilerinde ve mesSalih Efendi ders saatinin sona erdidemek olan elli iki yıl, Mimar Sinan, bu lebi idi. Karahisarlı Ahmedle şakirdi mez, çünkü bunlar atlet değil, hakikatte ğini bildiren zil sesi duyuluncıya kadaf Hasan Çelebi de, kendisine hattatlık e cidlerinde değil, bunlann etrafmı kuşa beden terbiyesinin karakler üzerindeki muvazeneleri bozuk insanlardır. unvanı bir hamail gibi üzerinde taşıdı. tan muhtelif örnekteki medenî eserlerin faydalı veya zararlı tesirlerini yıllardanHalbuki spor yapmak gencleri atıl düşünür ve bu sesin belirmesi üzerine Büyük üstadı çekemiyenler, onun yük derlerdi. beri tetkik eder dururum. Nihayet bir Renkli camlarla alçı üzerine ince oy de de görülür. bir hayatın tehlikelerinden korur. Birçok utana utana dersaneden ayrılır. Kensek san'at kudretini hiçe indirmek için gün bu husustaki kanaatlerimi daha Süleymanıyede, I 2 numaralı kıtab suiistimallere karşı spor bir müsekkin deva disi o zaman ihtiyardı. Fakat Köprüden çok çalıştılarsa da muvaffak olamadılar. madan süs işlerini sarhoş Ibrahim usta kuvvetlendirmek için Avrupada bazı mektebe, mektebden Köprüye yaya olayapardı. Neccar Mehmed, tornaci Yetim sarayı olan ulumu âliye medreseleri, matKoca Sinan, 46 yaşında başmimar olpedagoji kongrelerinde tanışıp dostlukla ışını gorur. rak gider gelirdi. O gün de Babıali yobaa halinde kullanılan Darüşşifa, Türk (Marcel Labbe) profesör Marsel Ladu, elli iki yıl bu vazifede kaldı ve niha Ali, en bilgili ustalardandı. rını kazandığım profesörlere bundan iki lile fakat düşüne düşüne Eminönüne Mimar Ramazan, daha sonralan baş ve islâm müzesı ittihaz edilen imaret ve yıl evvel birer mektub yazarak onların be son neşrettiği «Traite de Gymnastiyet doksan sekiz yaşında öldü. indi, Boğaziçine işliyen vapurların yanaşŞu hesabca, hayatı bütün bir asrı dol halife olmuştu. Yakın tarihlerde ele ge taşhane binaları, mükemmel teşkilâtlarile reyini sormağa karar verdim. Aldığım que» adh büyük eserinde ezcümle şunları tığı Köprü iskelesine geldi, bir vapura gir< çen vesikalardan, 971 hicrî tarihinde midiyor: cevablan işte neşrediyorum. di ve hareket düdüğünü beklemeğe komar Hayreddinin de, Koca Sinan yanın«Bir müsabakaya iştirak eden takımm yuldu. Profesör Dr. Piaseckıden: efradınm mecburen tâbi olduklan disipda çalışmış olduğunu öğreniyoruz. Lâkin hep o hain nebatm adını düşüLondra 8 mart 1936 lin ve beraberlık bana ferdin kendini uSinanın mimarideki kudretı, eserlerin nüyordu, sakalını tel tel yolacak kadar nutup cem'î bir vahdete bağlandığmı gösAziz meslektaşım: de, Türk san'atma has olan yüceliği ve Beden terbiyesinin gencliğin karakteri teriyor. Bundan daha mükemmel bir va sinirli görünüyordu. Bu sırada düdük çainceliği verebılmesindedir. lındı, halatlar çözüldü, vapur harekete üzerindeki tesir ve ehemmiyeti hakkında tan terbiyesi olur mu?» Sinanın ilk şaheseri Şehzade camiidir. Bazı şiddetli ve devamlı cehdi icab et hazırlandı ve Salih Efendi feryadı koki sualinizi ihtiva eden 28/2/936 tarihBu camie, dıkkatle bakıldığı zaman, bma 1 H mektubunuza derhal cevab veriyorum. tiren sporların tehlikeli olabileceği tabii pardj: umumî heyetinin müıec'anis şekiller ve Aman durun, ben çıkacağım!.. Ahlâk ve karakterin irsî olduğunu id dir. Hele bazı sporlarda ihtısas yapanlartoplu zemzemelerle nisbetleri ve kompoDenize düşmek tehlikesini göze alaraK dia etmek hakikati yalnız bir cepheden da hâsıl olan kazanç ve menfaat arzusunu zisyonu çok yerinde bir kül teşkil ettiği mütalea etmek demektir. İrsî olan mizac körüklemek doğru olmadığı gibi bu genc iskeleye koşmuştu ve ihtiyarhğından ugörülür. ve ahlâk gibi irade de muhitin terbiyevî lerin hayatı pahasına olan bu fazla cehd mulmaz bir çeviklikle Köprüye atılaralc Şehzadenin, büyük kubbe etrafında tesirlerinden âzade kalamaz. Bu yüzlerini de ayıblamamak elimizden gelmez. nefes nefese yola düzülmüştü. Bu mes'ud dört geniş yarım kubbe ve aynca her yaden karakterlerde büyük değişiklikler Bizim spordan anladığımız mana bu de telâsla yürüdü, Mülkiye mektebine geldi rım kubbe üzerinde daha küçük şekilde ğildir. Bizce sporcu «fair play» kelime ve gene telâsla üç çeyrek saat önce bırakhusule gelir. yarım kürelerle teşkil edilmiş olan plâ Muhitin tesirleri meyanında en ehem sinin müteradifidir. Yani hazımlı, makul, mıs olduğu dersaneye girdi. nında fevkalâde meharet vardır. Başka bir muallim talebeye ders verîmiyetli bir rol ifa eden makul bir beden alicenab bir centılmen!..« Sinanın pek beğenilen bu tertibini, siezdaBpm yordu. Salih Efendi o meslektaşım seterbiyesidir, o da jimnastik oyunları ve nandan sonra tskrarlıyanlar, onun kendi Dr. Rene Ledent de şu cevabı verdi: lâmladı: terbiyevî sporlardır. çırakları olmuştu. Sultanahmed camii, Liege 17 mart 1936 Af buyurunuz, dedi, talebeye bir Beden terbiyesi gencleri iki nevi diBeden terbiyesinin karakterle ahlâk sözüm var. "Yenicami, Fatih camii, hep Şehzade casipline tâbi kılar. Bir yandan jimnastik Selimiyede sahanlık şeklindeki yan mii plânı esas tutularak yapıldılar. SinaVe talebeye dönerei geri gelişindeki onların zihnine mutlak bir disiplini yer üzerine ne derece müessir olduğunu benkoridorlarm üstii kütübhanenin Şamda: SUleymaniye camii den soruyorsunuz. Beden terbiyesinin sebebi anlattı: nın, dört duvar üzerine tek kubbe tar leştirir. Obür yandan toplu oyunlar ve cepheden görünüşü zındaki sade eserlerinin plânmda bile bü birer muhteşem topluluktur. izcılik hayatı onlarda şuurlu bir disip cismanî olduğu gibi ruhî tesirlerini red Demin adını bulamadığım nebatâ durur. Sinanın kendinden evvel, iki bü yük tevazün vardır. Koca mimar, mün detmek bir beşer mahlukunu hiçlikte ya filân dediklerini vapurda hatırladım. SiSinan kanallar ve su yolları inşaatm lin fıkri teessüsüne vardım eder. şatmak demektir. Hiçlik dedim çünkü ze söylemeğe geldim. Defterinize yazıyük ustası vardı. Bu ustalardan birisi ferid sütunlarla, yahud beden duvarla da da mühim tesisat vücude getirmiş, kırkBu tezin bir haddi olduğunu bilmiyor Esir Ali, öteki de Mimar Kemaleddindi. rile birleşmiş mesnedler vasıtasile yeni bir çeşme sulannı akıtan Bizans akedük değiliz. Birçok hususta olduğu gibi bura insan denilen mahluk ta rüşeymden itiba nız!... ren haricî âlemden gelen mütemadi bir Esir Aliyi, Yavuz Sultan Selim, İran tarzı taksime mahsus köşeli birçok güzel leri üzerine, bir mısline yakın ırtıfa vere da da matlub neticeyi elde etmek yalnız İşte vazife askı budur ve bu aşk intakım münebbihlerin tesiri altındadır. Bu sanları hem vatansever yapar, hem seferi dönüşünde yanına alıp istanbula tipler vücude getirmişti. Bunlardan Top rek İstanbulun en yüksek yerlerine ka mükemmel yetişmiş muallimlere nasib omünebbihler olmaymca yaşıyamaz. mes'ud eder. lur. getirmişti. kapıda bulunan Ahmedpaşa camii, mün dar, su çıkartmıştı. Doğumla başlıyan bu münebbihlerin Süleymaniye camii yapıldığı sırada, SiM. TURHAN TAN Bu hayırlı hizmetlerin bir vatandaşm Mimar Aliden sonra, hassabaşmimar ferid sütunlarla altı köşe tertibinde hususî tesiri inkâr edilemediğindendir ki mürebnanın yardımcı mimarlanndan olan neccar ileride asker veya sivil hayatına müessir lık mevkiini alan koca Sinan, mımarî san bir plânla yapılmıştır. Bu eserin taş işçibilerin rolü her zaman örfleri ve karakatını, kuvvetli bir teşkilâta bağlamış, liğinde, oymalı, kabartmalı, hendesî şe Mehmed, su yollar inşaatına memurdu. olabilmesi için dığer ders hocalarının da terleri tekâmül ettirmek için bu haricî Bursada bir tütün borsası Neccar Mehmedin mezan, Fatihde Sa bu noktada teşriki mesai eylemesi şarttır. kendi de bu teşkilâtın başına geçmişti. killer vardır. kuvvetten istiane olmuştur. açılacak ngüzeldeki, harab türbededir. Sinanın Is Karakter terbiyesi yalnız beden terbiyesi Kültür işlerile meşgul olan bir mürebSinanın etrafında başhalife ile muavin Hele cümle kapısının sağ ve solunda tanbul Edirne yolu üzerinde mühim hocalarına kalmamahdır. Talebeye (alBursa (Hususî) Tütüncülerin burabi tevarüsün muzlim emarelerini de dikmimarlardan, ustabaşılardan neccaran, bulunan müezzın mahfillerinın ahşab taköprüleri, kervansarayları bulunmaktadır. truisme) diğergâmlık idealini telkin et kate ahr ve onlarla mücadele etmesini da yaptıkları toplantı sonunda Bursadal hattatan, nakkaşan ve senktraşandan mübir tütün borsası açılması ve bu suretle vanlarındaki, altın yaldız üzerine işlen Trakyanın birçok sehirlerinde, en ziyade mek, milletin ve beşeriyetin hayrı için bilir. İçtimaî ilerlemenin sebebi de bu fiatlann, alım satım işinin mazbut bir rekkeb bir takım san'atkârlar vardı. cehd sarfetmek fikrini kafalarına yerleşmiş savatlı nakışlar, pencere üzerlerindeki Sokullunun bıraktığı Sinan eserlerine dur. ssasa alınması kararlaşmıştır. Gerek aîrgadlığı, ekseriyetle acemi oğlanlar tirmek talim ve terbive ile mükellef olanfilizî renkte hârelere ayrılmış çinı kitabe rastlarız. Ben bu karakter terbiyesi mevzuu üze ıcıların, gerekse müstahsillerin esas itiyaparlardı. Büyük eserlerin inşaatmda lann elbirliğile iş görmelerine mütevakHele, Lüleburgaz, Havsa şehirleri, rinde geçende yazdığım (Zorluk Veren barile üzerinde mutabık kaldıklan bu palanga tertibatım vücude getirenler bu leri, paha biçilmez kıymettedir. kıftır...» baştanbaşa Sokullunun yadigârı olan kıyKoca Sinanın teknik bakımdan en kuvCocuklar) adh eserimde hayli işledim. karar üzerine etüdler yapılacak ve bu ırgadlardı. Sütunlar, ağır taşlar, kemane jfc % % metli mimarî eserlerle doludur. Oyun, jimnastik ve sporun karakter üze borsanın açılması için gereken tedbirler adı verilen gemi direkleri kurdurulmak vetli eseri, Edirnedeki (Selimiye) si olduProfesör J. Gunzburg'un cevabt: Sokullunun kendi ana vatanı olan Virindeki tesirlerini orada izah ettim. Size alınacaktır. suretile, bekereler (makara) vasıtasile çe ğuna şüphe yoktur. Sinanın ruhu, denileAnvers 9 mart 1936 o eserimi gönderivorum aziz dostum bilir ki, ikiye ayrılmış, biri İstanbuldaki şigrat kalesi civarındaki Drin nehri üzerinkilip yerlerine konulurdu. Feci bir bomba kazasî Aziz meslektaşım: de Sokullu Mehmed Paşa adını taşıyan Beden duvarları, dirsekler, çıkıntılar, Süleymaniyenin, öteki de Edirnedeki SeÇok ehemmiyetli bir mesele hakkında kârgir köprü de Sinanın eseridir. Bursa (Hususî) İnegölün Ahmed, Şişli Halkevinin ilmî münakaşalarında ayaklar, kubbe etrafı ile beraber tanbura limiyenin içine yerleşmiştir. fikrimi soran mektubunuzu aldım. Işte oyun, jimnasHk ve sporun mizac, ahlâk köyünde feci bir bomba kazası olmuş Gene Türk smırJan dı;'nda kalan Si Süleymaniyenin müştemilâtı ile birliklar, fakulyalar, meydana çıkınca bina cevabım: ve karakter üzerine tesiri hakkında dü tur. 50 yaslarmda Şaban, bilmiyerek eda kabataslak şekilde tamamlanmış sayı te, ihtiva ettiği toplu plâna bakacak olur nan abideleri arasında (Cisrimustafapa«Bir kimsenin karakter ve ahlâkını "ünceler teati edildi mi bilmiyorum. Fa line aldığı bir bombayı küreğinin sapile sak, ortada muhteşem ahengile yükselen şa) daki meşhur köprü ile Köstendil ile lırdı. vurmuş, bu sadmeden müthiş bir tarraDupniçe arasındaki ortası açık beş gözterbiye edebilmek için onun karakteri ü kat herhalde bu da çok faydalı bir mevka ile patlıyan bomba hem kendisini, lü köprüyü sayabiliriz. Bütün bu eserler, zerine tesir icrası mümkün olduğunu ve zudur sanınm. ^ m de yanında bulunan ayni köyden, SEÜM SIRRI TARCAN Halil Korkmazla Mümin Tokmak adınhâlâ eski Türk gazalannın destanını çağ düzelmeğe istidadı olduğunu kabul et mek lâzımdır. lıyan o hasretli sular üzerindedir. da üç kişivi vücudlerinin muhtelif yer Halbuki tabiî istidadı fena olan bir Kumbaracı yokuşu cinayeti Terinden ağır surptte varalamıştır. Sinanın, Edirnedeki Alipaşa ve Hafkimseye tesadüf edilirse bazan bütün Bir müddet evvel Kumbaracı yoku faflar çarşıları, Rüstempasa hanı, Bakırgayretler en mükemmel vasıtalar onu dü şunda Ömerin ekmekçi dükkânında Ab San'at mekteblerinin danslı köyündeki Seyavüş Paşa kasrı, Topkapı zeltecek yerde fena vaziyetlerini bir kat dullah ismindeki hemşerilerini sarhoş saraymdaki III üncü Murad salonu da çayı ettikten sonra iple boğan Bekirle Ömedaha kötüleştirebilir. asrının mimarisine, mükemmel birer ör Türkiye San'at Mektebleri Mezunlan rin muhakemesine dün Ağırcezada deBeden terbiyesinin rolü bilhassa çocuknektir! cemiyeti baskanlığmdan: vam edilmiştir. ta ve delikanhda iyi olmakla müsaid olan Kız ve erkek san'at mektebleri me Hasılı Hoca Sinan, bir asra yaklaşan Dünkü celsede müdafaa şahidi olarak kabiliyetleri bulmak ve onları fena bir dinlenen Halil Çavuş ve İhsan, Ömerin zunlarmm tanısması için 16 nisan 1938 hayatmda, brkaç asra sığdırılamıyacak yola gitmekten koruyarak iyiliğe doğru babası Halili Abdullahın vurduğunu cumartesi günü akşamı Parkotel saloneserler yaratan eşi bulunmaz bir san'atsevketmektir. memlekette eşittıklerini, esasen Abdul larmda vereceği danslı çaym davetiyekârdı. Bakmız (Montaigne) Monteny ne lahın da o zaman tevkif edildiğini, bu lerini almak üzere her gün saat 18 • 20 Türk; şimdi bu dehanm eşiğinde; tadiyor: vak'a akabinde memleketten avrıldıkla ye, cumartesi ve pazar günleri de 14 ten rihin aynasma akseden azametli sima «Ruhun lcuvvetlenmesî için adaleleri rı için fazla malumatları olmadığmı 20 ye kadar Divanyolundaki 118 numasını görüyor!» sertleştirmek lâzımdır.» Görüyorsunuz ki söylediler. Muhakeme, başka bir güne ralı cemiyet genel merkezinden alabi Babaeskide Ali Paşa camii SALÂHADD1N GÜNGÖR daha o devirde bu zat ruhun ıslahı için bırakıldı. lirler. Koca Sinanın 350 nci ölüm 1 •• • • • • • • yıl donumunu yaşıyor uz Büyük mimarımız elli seneyi geçen san'at hayatı esnasmda, cami, medrese, han, imaret, köprü, kanal ve mumasili olarak yüzlerce eser bırakmıştır Spor ve karakter