2 Eylül 1937 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

2 Eylul 1937 CUMHURIYET «Atatürk bütün devlet adamlarmm en buyugudur) îsveçli gazetecinin intıbaları Adana 1 (A.A.) Müteaddid Is kandinav gazetesinin muhabiri ve son zamanda Başvekilimiz înönü ile mülâkat yapmış olan îsveçli muharrir A. J Fischer şehrimize gelmiş ve üç gün kalarak sanayi ve kültür müesseselerimizi tetkik et miştir. Büyük bir Türk dostu olan M. Fischer Adanadan aynlmazdan evvel Türk Sözüne büyüklerimiz hakkında ve Türkiyede devam eden 8 aylık görüş ve etüdleri nericesinde edindiği ıntıbalan anlatan malumat vermiştir. Fischer istikbalimizden bahsederken Türkiyede gör düğü ileri hareketi daha evvelce ziyaret ettiği Balkan memleketlerile mukayese ederek demektedir ki: «Bu milletlerle Türkiyenin en büyük farkı onlarda mkişaf hareketinin yavaş bir seyir takib etmesine mukabil Türkiyede reformların başdöndürücü bir sür'at almış olmasıdır. Insana en çok şaşkmhk ve hayranlık veren şey Türkiye çok sıcak bir iklimde parasızlık içinde insanlann tekâmüle karşı gösterdiği bu derin sevgi ve inkişaf arzusu nun ortaya koymuş olduğu muazzam eserlerdir. Bu kanaatimi tamamile ifade edebilmek için bir Türk dostu olan îsveç sefirinin şu sözlerini tekrarlıyacağım: «Bir stepten ibaret olan eski Ankaranın yerinde bugünkü modern Ankarayı gördükten sonra burada sekizinci acaibi sebanın meydana gelmiş ve Türkiyede büyük bir mucizenin vuku bulmuş olduğuna inanmamanm imkânı yoktun>. Benim kanaatime göre Atatürk tarihdeki büyük adamlar arasında olduğu grbi bugünkü büyük devlet adamları arasıda da en büyüğüdür. Japonya bütün Çin şehirlerini tahribe karar verdî Şanghay havadan ve denizden mütemadiyen bombardıman ediliyor (Baştaraft l Ind sahifede) şimal istasyonunda ve Kiangvvan'da tahaşşüd etmelerine mâni olmağı istihdaf eden geniş mikyastaki askerî harekâta bu sabah başlanılmışhr. Bir taraftan Japon tayyareleri bombalar atıyor, diğer taraftan Japon donan masile karadaki Japon bataryalanmn toplan bombardıman ediyordu. Japonların Wousung ve Kiangwan daki Çin kıtaatını tecrid etmek istemekte olduklan zannedilmektedir. civarında isyan ettiği ve Jehol'da çıkan karışıklık esnasında iki Japon generalinin katledildiği öğrenilmiştir. Bunlardan biri maiyetindeki askerler tarafından öldürülmüştür. tngiliz sefiri iyileşiyor Şanghay 1 (A.A.) İngiltere se « firinin sıhhati gittikçe iyileşmekte ve m * cibi memnuniyet bir hale gelmektedir. tngiliz notasına henüz cevab verilmiyor Tokyo 1 (A.A.) Hariciye Neza • » reti namma söz söylemeğe salâhiyettar bir zat, îngiliz notasına verilecek Japon cevabı hakkında ileri sürülecek faraziyelerin mevsimsiz olduğunu ve tahkikatm nericesi malum olmadan hükumetin bir karar veremiyeceğini beyan etmiştir. Taarruz eden tayyarenin milliyeti bile henüz tesbit edılememiştir. Iznıir Entemasyonal Fuarında Sümer Bank paviyonu Sümer Bank Paviyonu Bu zarif paviyonu gezenler, buradan memleketin Endüstirileşme davasını daha iyi anlıyarak çıkıyorlar fzmir (Hususî) Yazımıza, en büyük Türkün bir sözile başlıyacağız: «y urdumuzu, dünyanm en mcanur ve en medenı memleketleri seviyesine çıkaracağız. Millelimizi en geniş refah, vasıla ve kaynaklanna sahib kdacağtz. Milli küliürümüzü, muasvr medeniyet seviyesinin üstiine çıkaracağız. Geçen zamana kıyasen daha çok çalışacağtz. Daha az zamanda, daha büyük işler başaracağız.» Başbakanmız Inönü de şöyle demişti: <nEndüstn programımızı azlm ve inanla başaracağız. Sanayi demek, medeniyet demektir.» *** Fuar kazinosunun sol kısmında, sadeliği nisbetinde zarif ve modern üslubda beton bir paviyon var. Bu, Sümer Bank paviyonudur. Bunun önünde geceleri fıskiyesi rengârenk tşıklarla akan bir havuz var. Onun yanında alçıdan yapıl mrç, tabiî cesametin bir buçuk mkli bü yüklükte bir sembol göze çarpıyor: Çıplak, kudretli ve adaleli bir genc ışçi büyük bir çark çeviriyor. Yani Sümer Bank, devletin kendisine verdiği sanayi leşme işini görüyor. Onun eserlerini evvelâ binanın cephesini boydan boya, ve her çeşid mamul için aynlmış olan vrtrinlerde görüyoruz. Bugün 78 milyon lira gibi büyük bir sermayeye sahib olan, fakat ayni zamanda keyfiyet itibarile 78 milyarlık mühim bir davayı başarmağa çalışan Sümer Bank, denebilir ki, îzmir fuannda en güzel eseri yaratmış, gerek binasının güzelliği ve şekli, gerek muhteviyatımn kıymeti, nefaseti ve tenevvüü, gerekse dekorasyonu itibarile bütün dikkati kendi üstünde toplamıştır. Birinci ve ikinci beş yıllık plân, burada tamamile hazır ve nazırdır. Size her köşeden, dünü, bugünü ve yarını anlatan bu en büyük kalkmma, pek hakh olarak herkesi alâkadar ediyor. Ben, antrede dururken, ileriden birisi yanıma geldi: Bayım dedi birşey soracağım. Şurada kâğıdlar var, mukavvalar var; biz mi yaptık onlan? Yüzüne baktım. Fevkalâde heyecanlı İdi. Evet! Cevabını verdiğim dakikada, birden bire gözleri yaşardı. Allah Ona ömürler versin! Dedi. «Ona» diyordu. «O» kimdir? Malum. Ondan sadece «O» diye bahsedilir. Şu bizim milletin bazan ne yaman buluşlan vardır?.. Vitrinlerin önünde, an kovanından çıkmış grbi işliyen seyirciler ve ziyaretçi ler, emin olunuz, bizim grafikleri kıymettcn düsüren, ne nefis mukaveseier vaoı yorlar?. Çünkü onların çoğu, dünü yaşamışlardır. Meselâ Umumî Harbi biliyorlar. Meselâ, kumaşların kâmilen yabancı memleketlerden geldiğini, ham köselenin veya derinin bizden gidip işlenmiş olarak pahalı pahalı bize satıldığını, şekeri başka yerden aldığımızı, sanayi memleketleri itiban kesince, harb olup da yollar kapamnca bir memleketin nasıl çınlçıplak kalabileceğini hep biliyorlar. Tecrübenin kıymetini hiçbir millet bu kadar bilmez ve tecrübeden gene hiçbir millet bu kadar ders almaz. Ankarada, «O» nun büstünün yanıbaşmda, geniş ölçüde bir grafik vardi. Bu grafik, Osmanlı saltanatında ithalât ve ihracatımızı gösteriyordu. Arada da başka bir tablo, işret sofrasında bağdaş kunıp kadın oynatan bir padişahı gösteriyordu. Bu tablo, îzmire şuradan bura dan gelmiş, kasabah, köylü vatandaşlara bir hayli uzun süren bir mevzu oldu: Herifler dedil«> kathnı değil, milleti oynattılar, milleti!.. Neydik, ne olduk?.. Atatürkün büstünün biraz ilerisindeki bir tablo, bugünkü sanayi kalkınmamızı en büyük bir ciddiyet ve en geniş bir vukufla kavrryan Başbakanımızı, halkla karşıkarşıya gösteriyor. Yanıbaşmda da îktısad Vekilimiz Celâl Bayar. Bakrrköy, Kayseri, Ereğli fabrikalannın her çeşid ve her renkten bezleri, Nazilli fabrikasının emprime basmalan, Hereke ve Feshanenin kadın ve erkek yünlü kumaşları, halıları ve kilimleri, Beykoz fabrikasının ayakkabılan, Izmit fabrikasının kâğıd ve kartonlan, burada, Türk gücünün kısa zamanda başarmaya mu vaffak olduğu büyük eserlere şahidlik eder gibi yanyana sıralanmıştır. Salonun sol duvarlan baştanbaşa panolarla kap hdır. Stilize edilmiş bir tarzda olan bu panolarda muhtelif endüstri şubelerinin faaliyetleri stilize edilmiştir. Bu panola rın çok cazib bir hususiyeti, tablolar üzerinde mamul maddelerin resimle değil, asıl örnekleri yerlerine yapıştırılmak su retile ifade edilmek istenilen fikrin daha canlı bir şekle sokulmuş olmasıdır. Bu duvarın iki yanını kaplıyan dört panonun ortasında büyük bir Türkiye haritası göze çarpıyor. Sümer Bankın bütün fabrikaları bu harita üzerinde işaret edilmiştir. Çok güzel ışıklandırılmış olan haritada Sümer Bankın endüstriyel faaliyetinin memleketin her köşesine gitgide nasıl yayılmakta olduğu bariz bir şekilde göze çarpmaktadır. Tam bir sadelik, simetri ve ahenk içinde olan bu uzun salondan geçtikten sonra ilk gördüğümüz yuvarlak salonun öbür ucdaki eşine giriyoruz. Burada Sümer Bankın bir çok fabrikalanna aid büyük kıt'ada resirnler duvarlin kaolamakta. Izmir Enternasyonal Fuarı Vusung'da muharebe vaziyeti Şanghay 1 (A.A.) Japon ma kamlan namına söz söylemeğe salâhiyettar bir zat, Paoshan'in igali üzerine Ja ponların Vusung Paoshan hattı üze rinde mevzilerini tahkim ettiklerini bil dirmektedir. Beş veya altı Çin fırkası Japonlann Lotien istikametinde ilerlemelerine şiddetle mâni olmaktadırlar. Mançukoda bir Rus konsolosluğvt Japonlar bir şehir aldılar Sümer Bank paviyonu önündeki Endüstri sembolü beş yıllrk plânm seyri gene büyük kıt'ada grafiklerle. çok sadeleştirilmiş bir tarzda anlatılmaktadır. Sümer Bank paviyonunun bariz hu • susiyeti, gelişigüzel bir mal teşhir ve satış paviyonu olmaktan ziyade, bir fikri ifade etmek, bir davayı anlatmak gayesini gütmüş olmasıdır. San'atkâr ve kıy • metli elemanlar tarafından hazırlanmış olan paviyonda gerek organizasyonun, gerek dekorasyonun mükemmeliyeti iti barile bu gayeye tamamile irişilmiş ve fikir propagandasının nasıl yapılması icab ettiğine mükemmel bir nümune verilmiş Filhakika bugün birçok memleketlertir. de de inkilâb yapmış büyük insanlar Sümer Bank paviyonunu gezenler, bu vardır. Fakat, hiç birisi Atatürkün yapradan, memleketin endüstrileşme dava * tığını yapmamıştır. Hiç bir milletin büsını daha iyi kavramış ve benimsemiş ola yüğü Atatürkün i§e başladığı zaman i rak çıkmaktadırlar. çinde bulunduğu şartlar altında elden *** çıkmış bir vatanı kurtarmamış ve bu kurDuvarlar, kavrayışlı bir zekânm, Sü tulmuş harabeyi kısa bir zaman içinde mer Bankı oanlandınnak istiyen eserleri bir mamure denilebicek hale getirme miştir. Atatürk Türkiyeyi kısa bir za ve yazılarile dolu. manda Avrupalılaştırmıya ve kuvvetli Meselâ: bir devlet yapmıya muvaffak olmuştur. «Sümer Bank, millî endüstriyi kontrol «Türk inkilâbının bugünkü seyrine ve eder.» sağlam adımlarına göre Türkiyenin ne «Sümer Bank menner fabrikalan, Türkiye pamuklu beş imalâtmm % 61 i kadar bir zaman içinde Avmpanın her hangi büyük bir mdlleti seviyesine çıkani, Yünlü ve ipekli imalâtmm % 60 mı, bileceğini zannediyorsunuz?» sualine de Deri imalâtmm % 30 unu vennekte M. Fischer şöyle cevab vermiştir: dir. « Türk inkilâbı bu ahenkle, bu arBugün Sümer Bankın işliyen fabrika zu ile ve bugünkü gibi bilerek Atatürk ve arkadaşlarının idaresi altında seyrine lan şunlardır: Bakırköy bez, Hereke yün, Kütahya devam edecek ve harb gibi manialarla seramik, Ereğli bez, Bünyan yünlü, karşılaşmıyacak olursa 30, 40 sene sonKayseri bez, Tosya çelik, Izmit kâğıd ra her hangi büyük bir Avrupa milleti fabrikalan. seviyesine yükseleceğine şüphe yoktur.» Sümer Bankın iştirakli bulunduğu fabC U M H U R Î Y E T îsveçli gazeterika ve şirketler: ci bundan sonra büyüklerimiz hakkındaAIpullu şeker, Beykoz deri, ve kundu ki fikirlerini söylemiştir ki zaten bunları, ra, Feshane yünlü, Eskişehir Şeker, Bey kendi tarafından yapılmış mülâkat halinkoz bez, Uşak şeker, Isparta gülyağı, îs de evvelce gazetemizde neşretmiştik. parta iplik, Maraş çeltik, Turhal şeker, Trabzon elektrik.. Ajanslar kongresi Sümer Bankın kurmakta olduğu fabBelgrad 1 (A.A.) Müttefik te!rikalar: graf ajanslannın mümessilleri Kraliyet Izmit kâğıd, İzmit sellüloz, Karabük hükumeti tarafından tahsis edilen hususî demir, Gemlik sun'î ipek, Nazilli bez, trenle dün saat 16 da Split'e gelmişler ve Bursa merinos, Malatya bez. istasyonda merkez matbuat bürosunun Nazilli ve Malatya pamuklu fabrikamümessili Bogdanoviç, Avala ajansmın lan da tamamlanarak faaliyete geçtikten meclisi idare azasından Kootich, Avala sonra 1938 de devlet pamuklu endüstriajansınm başmuharriri Ozeroviç ve birsinin hususî endüstriye nazaran vaziyeti, çok Yugoslav muharrir ve gazetecileri tahususî pamuklu endüstrinin 1935 vaziyetini muhafaza ertıği farzedilerek şöylece rafından karşılanmışlardır. Müttefik ajansların mümessilleri Belkıyas ediliyor: grad'da iki gün kalacaklardır. Bu sabah Devlet endüstrisi: 100 bin iğ, 2868 tezgâh, 9960 işçi, Avala tepesini ziyaret edecekler ve sonra 11.400.000 kilogram pamuk istihlâki, hususî trenle Opleaz'a ve Topol'a gide1,268,000 kilo piyasaya iplik, 8,854.000 rek Meçhul Askerın ve Kral Aleksandr'm mezarlanna çelenkler koyacaklardır. kilo bez. İstasyonda beyanatta bulunan mülte Hususî endüstri: 112,784 iğ, 1589 tezgâh, 10,186 iş fik ajansların mümessilleri Dalmaçya saçi, 12,724,000 pamuk istihlaki, 6 milyon hillerinde Dubrovnik vapurile yaptıklan 621,000 piyasaya iplik, 4,233,000 bez güzel seyahatin üzerlerinde derin bir tesir bıraktığını ve Yugoslav makamları, imalâtı. Hiç şüpkesiz, bu rakamlann, memle gazetecileri ve halkı tarafından gösterilen ketin sanayi kalkınmasında hepimizi inşi hüsnü kabuld«n dolayı müteşekkir oldukrah ve sevincle durduracak rakamlardır. larını söylemişlerdir. İkinci beş yıllık plân tahakkuk edince artık birçok mevaddı tamamile ve kâ bin vatandaş iş buluyor. fi miktarda bizim fabrikalanmız hazırlıYalnız Sümer Bank fabrikalarının he> vacak ve onu, ihracat yapabilmek çare yıl dokuduğu bezin miktarı 52,000,00' ierinin taharrisi takib edecektir. Nitekim, metrodur. Bu rakam, bugün için bir idr paviyondaki bir vecize d« bunu hatırlatı aldir, yann için çok az. Muhakkak l yor: onu aşacağımız yıllarda gelecek.. «Endüstrileşme ilk adımda Türkiye tzmir fuar kupası maçları nin mamul eşya istiklâlini verecek, ikinci îzmir 1 (Hususî) Futbol Fede adım ham madde tabiiyetini kaldıracakrasyonu ikinci reisi buraya geldi. Fu< tır.» Duvardaki temsilî levhalann altında kupası maçlan için 5 eylulde Ankara yatan eşya, bütün bu ileri hareketlerin îzmir, 8 eylulde Ankara îstanbol il< güzel birer nümunelerini veriyor. Deri, îzmir Gencler muhteliti Üçüncü Mü kumaş, reçina, şeker, odun, şap, kâğid, fettişlik muhteliti ve 12 eylulde îzmir herşey, herşey... Yeni fabrikalarda 75 îstanbul muhtelitleri karşılaşacaktır. Şanghay 1 (A.A.) Yangtse nehri Tokyo 1 (A.A.) Suifanho Mam üzerinde Vusung'un şimalinde kâin Pauko'dan bildirildiğine göre Sovyet ma * oshan şehrinin zaptedıldiği Japonlar ta kamlan 2 eylulde Suifanho'daki Sovyet rafından bildirilmektedir. konsoloshanesini kapatmağa karar ver« Sovyetler Çine tayyare mişlerdir. kapatılıyor ... göndermişler Londra 1 (Hususî) Japon menabiinden bildirildiğine göre, Sovyetler Çine 72 tayyare göndermişlerdir. Bu tayyaTeler dün Moğolistan hududunda kâin ŞiangFu şehrine muvasalat etmişlerdir. Aynca yüzden fazla Sovyet tayyaresinin de şimalî Çine hareket ettiği haber verilmekte<}ir. Amerika sendikaları Japonyaya ambargo istiyorlar Şikago 1 (A.A.) Sendikalar itti * hadı için toplanan konferansa iştirak e i den denizciler, ve bütün Japon kıt'alan Çinden çekilinciye kadar Japonyaya iktı» sadî bir ambargo tatbik edilmesini Ame • rika hükumetinden istiyen bir karar su * reti kabul etmişlerdir. Şanghay 1 (A.A.) On beş Japon tayyaresi dün öğleden sonra Hangu'yu bombardıman etmişlerdir. Hasarat ehemmiyetsizdir. Çin tayya • releri mütearrızlan kaçırmışlardır. Şimalde harb şiddetleniyor Nevyork 1 (Hususî) Cumhurreisi M. Ruzvelt bugün donanma kumandanı Amiral Lehi ile uzak şark vaziyetini müzakere etmiştir. Salâhiyettar mehafilden alınan malumata göre, halihazırda uzak Müthi? bir bombardıman şarkta mevcud Amerikan genülerinden Nankin 1 (A.A.) Central News başka Çin sulanna yeni harb gemisi gönÇin Ajansından: derilmesine ihtiyac hissedılmemiştir. Nancang «Şanghaydaki Çin şehri» Olimpiyad geri kalmıyacalc bombardımanı neticesinde kadın ve ço Tokio 1 (A.A.) Tokio'daki ecnebi cuklardan mürekkeb 600 mülteci yara mehafilde Japor^anın Çin Japon ihlanmış veya telef olmuştur. Bu vahşet ha tilâfı dolayısile 1940 olimpiyad müsa reketi, büyük bir nefret uyandırmıştır. bakalarına iştirak etmiyeceği suretinde Çünkü Nancang'da hiçbir muharebe ol deveran etmekte olan şayialar tekzib mamıştı ve şehrin askerî hiçbir ehemmi edilmektedir. Önümüzdeki olimpiyadlara aid hazır» yeti yoktu. Halkın üzerine ağır bombalar atılmış ve halk tavsifi gayrikabil bir pa lıklara faaliyetle devam edilmektedir. niğe uğramıştır. Zira bombardıman edi Rus tayyareciler 15,200 len mmtakalarda tayyarelere karşı mü metroya çıktılar dafaa tertibatı mevcud değıldi. Nan Moskova 1 (A.A.) Tas ajansî cang'daki sivil maktul ve mecruhlann miktarı 300 kişiden ibaret Nankindekiler bildiriyor: 30 ağustos saat 6,40 ta askerî tayyade ayni miktara baliğ bulunmaktadır. reci Ukalnski ve Alekseef Moskova ciPerşembe akşamı Japonlar tarafından Nankinde atılan yangm çıkarıcı bomba vannda 52 dakika zarfında 15,100 metların tesirile yüzlerce sivil telef olmuş roya kadar yükselmişler ve 15,200 metro yükseklikte ilmî tetkiklerde bulunduktan tur. Hong Kong'lu Çin bankerleri, pazar sonra Ivanovo mıntakasında yere inmiş» gününe kadar Kanton'dan yüz milyon lerdir. Uçuş sımsıkı kapatılmış bir gondolar kıymetinde para gelmiş olduğunu dolla yapılmıştır. Tayyareciler gerek beyan etmişlerdir. Para irsalâtı devam et yükselirken, gerek inerken kara ile telsiz irtibatmı devamlı surette muhafaza mektedir. etmişlerdir. Nankin 1 (A.A.) Central News Ajansı bildiriyor: Losten civarında son iki gün zarfında vuku bulan şiddetli muharebeler esnasında Japon kıt'alan, takviyelerine imkân olmıyacak şekilde tec rid edilmişlerdir. Çin kuvvetleri Japonlann muannidane hücumlarına rağmen Şuyungkuna'yı ellerinde bulundurmaktadırlar. Bu müddet zarfında Kvantung ordusuna mensub bir Japon müfrezesi Jehol'dan ilerlemekte ve Çin kuvvetlerini geriden tehdid etaıeğe uğraşmakta ise de şiddetli bir mukave mete maruz kalmaktadır. Tvenşen ve Şanghay mıntakalannda Tsinpu şimendifer hattı uzunluğunda şiddetli muha rebeler cereyan etmektedir. Çin dahilî bir ittikraz yapıyor...Londra 1 (Hususî) Pekinden bildrildiğine göre Çin hükumeti 500 milyon dolarlık dahilî bir istikraz akdine karar vermiştir. Hükumetin bu karan ilân edilir edilmez, daha ilk gün zarfında 20 milyon dolar kaydedilmıştir. Amerikamn karan M. Sandler Cenevreye Londra 1 (A. A.) Manchester geliyor Guardian gazetesinin siyasî muhabiri Japonlann Mançuku'da büyük müşkü Stocholm 1 (A.A.) Milletler Celâta tesadüf ettiklerini bildirmektedir. Bu miyetinin gelecek toplantısına iştirak edehususta az tafsilât alınmış olmasma rağ cek olan İsveç heyetine Hariciye Nazıri men iki Mancuku taburunun Mukden Sandler riyaset edecektir. Mançuko kıtaatı isyan ediyor Karikatürist Orhan Uralm sergisi Genc san'atkârlarımızdan Orhan Ural Eminönü Halkevinde bir karı katür sergisi açmıştır. Sergi ümidin fevkinde rağbet görmüstür. Yukarı . daki resim sergisinin bir köşesini ve genc san'atkârı göstermp't ' " r On disini tebrik ederiz.