14 Nisan 1937 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

14 Nisan 1937 CUMHURtYET Kitablar arasında Ulu Şef Atatürk; Hâmide Başvekil Kr al Aleksandrbüyük cenaze merasimi ın mezar ına çelenk koy du Türk iktısadî kalkınması yapılmasını emretti tsmet tnönüne ve Türk heyetine karşı dost hakkında bir eser [Baştarafı l inci sahifese] hazırlıyacağını söyledi ve bunlarla meşgul olmak üzere Maçkapalastan ayrıldı. Bu sırada apartımanı dolduranlan tehyic eden bir hâdise oldu: Çehrelerinde hazin bir ifade ile içeri giren üç Türk zabiti Hâmidin yattığı odaya girdiler ve mahmuzlannı şaklatan sert bir toplanma ile Türk milletinin büyük şairi önünde bir dakika selâm durdular. * * * Milletin Hâmidi, bütün milletin ziyaretine serbest bırakılmıştı; bu kutsî tazim resmi bütün gün devam etti. * * * 4 Atatürk, îsmet înönü, Şükrü Kaya namlarına bırer çelenk konulacaktır. memlekette candan tezahürat yapılıyor Bütün îstanbul merasime hazırlanıyor iştirake Atatürkün büyük alâkaları Ulu Türk Örtderi Atatürk, Hâmidin ölümüne pek müteessir olmuş ve şairin ailesine bu hissiyatile beraber selâmlannın söylenmesini dün akşam İstanbul Vali sine emretmiştir. Büyük Atatürk Abdülhak Hâmid için resmî cenaze merasimi yapılmasını, cenazenin top arabasile naklini de emir buyurmuş, ve kendi namına merasimde bulun mak üzere sureti mahsusada yaverlerini tstanbula göndermiştir. Yaverler bu sa bah şehrimize geleceklerdir. Vali ve Belediye Reisi Üstündağ dün gece tekrar Maçkapalasa gelerek Ulu Şefin emirlerini ve selâmlarmı şairin ailesine tebliğ etmiştir. Büyük Reisimizin bu ulvî kadir şinaslığı Hâmidin ailesinde olduğu kadar haberi işiten bütün halk üzerinde de çok derin bir memnuniyet, minnettarlık uyandırmıştır. Denilebilir ki Abdülhak H â mid, Türkün millî kudret ve kıymetlerini lâyık olduğu dereceye eriştiren Atatürkün bu cîhan değer alâkası ve sevgisile, ulaştığı ebediyet âleminde bir daha mes'ud olacaktır. Hâmidin ölümü istisnasız her Türkü sarsmıştır. Onu tanıyan da tanımıyan da; eserlerini okuyan da, okumıyan da hakikî bir teessür içindedir. Dün hemen her mecliste, her mahfilde Hâmid, Hâmidin kıymeti, ölümürKin verdiği keder konuşulmuştur. Bilhassa büyüklerimiz hak kında çok kadirşinas olan genclik ve yüksek tahsil talebesi bir heyecan dalgası içindeydi, denilebilir. Bizzat gördüğü müz, duyduğumuz ve duyup görenler den işittiğimize göre Hâmidin cenaze merasimine belki bütün İstanbul iştirak edecektir. Şairi âzamın kabrine konulmak üzere pek çok çelenkler hazırlanmıştır. Muhakkak ki îstanbul bugün, fahid olduğu cenaze merasimlerinin en büyüğüne sahne olacak ve bütün istanbul bugün; en büyük Türk şairinin son teşyiinde hazır bulunacaktır. Dâhi edibin mezarında da birçok hitabeler söylenecektir. *** Yugoslavyanın Türkiye ticaret ataşesi Dr. DraDün gece Belgrad elçiliğimizde muhteşem bir goslav Mihayloviç, çok güzel bir kitab neşretti Yugoslavya hü suvare verildi; Başvekilimizin bugün Saray kumetinin Türkiye ticaret mümessili Dr Bosnaya hareket etmesi muhtemel Dragoslav Mıhay Ioviç memleketimİ7 hakkında sırbca çok güzel bir eser neş retmiştir. Eser Bel gradda Balkan Entitüsü namına tabe dilmiştir. Eser bilâ hare ayni enstitu tarafından fransız caya tercüme edi lecektir. Dr. Mihayloviç kitabının kabına şu güzel cümleyi yazmıştır: «Türk Yugoslav dostluğunun esaslannı müteveffa şövalye Kral Aleksandr ile Kemal Atatürk koydular.» Yeni Türkiye hakkında çok güzel resimlerle dolu olan iTürkiyenin bu eserine dok tor Mihayloviç îktısad Vekilimiz Celâl Bayann bir mukaddemesile baş lamaktadır. Doktor Mihayloviç bu eserinde Atatürkün hayatından ve eserlennden, yeni Türkiye devletinin teşekkülünden, Türkiyenin coğrafî vaziyetinden, nüfusundan, devlet teşkilâhndan, bele diye, maarif, ziraat, kooperatif, banka cıhk, tasarruf, malî, inhisarlar ve iktısadî siyasetinden, Türk parasından, Türkiyenin haricî ticaretinden, bu ticaretin inki şafı için tesis ettiği müesseselerden, Tür kiyenin deniz ticaret ve nakliyatından, Şehrin kadir şinaslığı Başvekilimiz Belgrad istasyonunda heyet azası ve Yugoslaı crkânile "bir arada [BaştaTaft 1 inci sahifesei Yugoslavya meb'uslarından biri heye canlı bir nutuk söyliyerek: « Yugoslavyanın kalbi olan Ople natz'a safa geldiniz» diyerek sözlerine şöyle devam etti: « lki milletin mukadderatına açılan Ankara 13 (A.A.) Başvekil bu yeni yolu müteveffa Kral Aleksandrİsmet İnönünün Belgrad seyahati la Atatürk tayin ettiler. Sizin de M. Stodolayısıle Yugoslavya Kral Naibi yadinoviç'le beraber ayni yolda yürüdüAltes Ruayal Prens Paul ile Türğünüzü görmek çok memnuniyeti mucib kiye Reisicumhuru Atatürk arasınolmaktadır. Çünkü bu dostluğu iki millet da şu telgraflar teati edilmiştir: istıyor.» Ekselâns Türkiye Reisicumhuru îsmet İnönü, cevab vererek gördügü ANKARA hüsnü kabulden çok memnun olduğunu ve Başvekilinizi büyük bir memnu daima bu dostluk yolunda yürünüleceğiniyetle şimdi kabul ettim. Kendisi ni söyledi. nin buradaki bulunuşunu nekadar Bir genc kız, heyecanından ağlıyarak takdir ettiğimizi bilhassa arzetmek Başvekılimize bir buket takdim etti. îsisterim. Samimî ve zeval bulmaz met İnönü sırbca olarak: dostluğuma inanmanızı rica ederim. Jivila Yugoslavya §Ya§asuıYu Paul goslavya» diye bağırdı. ' """* Altes Ruayal Kral Naibi Paul îstasyonda bulunanlar türkçe vc sırb• BELGRAD ca olarak: Başvekilimin, şahsî dostum kahra Yaşa, diye mukabele ettiler. man Kral Aleksandr'ın lâyemut eYollara dizîlmiş olan mekteb çocukserlerine sahne olan güzel payıtahları mütemadıyen: tınızda bulunuşu hakkında altes rua Jivila Türka, jiviyo Atatürk, jiviyalinizin ihtisaslarını bildiren telgrafyo Îsmet İnönü diye bağırıyorlar ve ellelarını aldım. Altes ruayalinize teşekrindeki Türk ve Yugoslav bayraklarını kür eder, samimî ve zeval bulmaz sallıyorlar, Başvekilin ve heyetin önüne dostluğuma inanmalarım rica ederim. çiçekler atıyorlardı. Atatürk Başta İsmet İnönü olmak üzere hepi miz, yürekten kopup gelen bu tezahüratgezildi. Bu sırada kale meydanına Türk tan büyük bir heyecan duyuyorduk. bayrağı çekildi. Başvekilimiz askerî müKralın mezarında zeyi ziyaret etti. Oraya Atatürkün hediye Bundan sonra otomobıllerle Kralm eltiği Atatürk tablosu biraz evvel getirilmezarına hareket ettik. Yolda bütün mişti. Büyük memnuniyetle karşılanan bu köyler halkının alkış ve selâmları arasında hediyenin altına aîtın bir plâka takıldı. müteveffa büyük Kral Aleksandr'ın çok Bu plâkada Atatürk bu tabloyu mütevefmuhteşem mermer mezarına gittik. Bu fa Kralın hatırasına ithaf ettiğini bildiri rada îsmet İnönü, büyük bir sükut içinde yordu. Tablo ressam Bayan Mıhrinin eseüstüne muhteşem bir çelenk koyduğu ridır, çok güzeldır. Ankarada Halkevinmezarın önünde eğıldi ve dost milletin de duran bu resmini, Atatürk, Belgrad büyük Kralına hürmeten iki dakika duraskerî müzesine göndermiş ve yerine müdu. teveffa Kralın kendisıne verdiği resmi Müteveffa Kralın köşkünde koymuştur. Merasim bittikten sonra Kral Alek Askerî müzede Fransızların gafletine sandr'ın mühim kararlar vermek üzere kurban giden müteveffa Kralın bütün haçekildiği köşkü ziyaret edildi. Köşkte tıraları toplanmıştı. Kanlı elbiseleri, vumüteveffa Kralın mesai odasında ailesi rulduğu otomobil, kendisini öldüren taefradının resimleri arasında birkaç ecnebi banca ve kurşunlar hepsi burada bulu resmi de vardı. Bunlar arasında Atatürnuyordu. kün müteveffa Krala vermiş olduğu reYakında bir Türk salonu ilâve edilesim en mutena mevkie konulmuştu. çek olan müze, ziyaret edildikten sonra Avala'da îsmet İnönü Niyabet meclisi azalarının Buradan Avala'ya geldik; Başveki verdiği çaya gitti. Gece sefir Haydar selimizi bir bölük asker karşıladı. Bando farethanede çok güzel bir suvare verdi. îstiklâl marşımızı çaldj. İsmet İnönü Bu suvareye Belgradın güzide zevatı dameçhul askerin mezarına da büyük ve vet edilmişti. Suvare cidden pek parlak güzel bir çelenk koydu. oldu. Halk, İsmet İnönünün geçeceği îsmet İnönünün, müteveffa Kral Alekyollarda beklemekte, hakikaten candan sandr'ın mezarına ve meçhul asker abitezahüratla Başvekilimizi alkışlamakta desine koyduğu çelenkler şimdiye kadar dırlar. Bu yürekten kopan tezahürler îsburalara konan çelenklerin en büyük met İnönünü ve bütün heyeti pek ziyade leri ve en muhteşemleri idi. mütehassis etmektedir. îsmet înönünü burada, Galatasaray liABÎD1N DAVER sesinde ve îsmet İnönünün okuduğu topBugünkü program çu mektebinde tahsil görmüş bir general Belgrad 13 (Hususî) Türkiye karşıladı. Bu general, İsmet İnönü üçünBaşvekili İsmet İnönü ve maiyetlerindeki cü sınıfta iken, birinci sımfa girmişti. Başvekilimiz, meçhul asker için yapı misafirler yann sabah Belgrad civarın lan ve dünyanın en büyük abidesi olan daki tayyare meydanmı ve tayyare moyeni abideyi gözden geçirdi ve pek be tör fabrikalannı ziyaret edeceklerdir. ğendi. Bu esnada İsmet İnönünün, Yu Tayyare meydanında misafirler şerefine goslavya Başvekilinin ve Harbiye Na bir öğle ziyafeti verilecektir. Bu ziyafetzırının refikaları da geldiler. Avala'dakı te Türk gazetecileri de bulunacaktır. İsmet İnönü ve maiyetlerindeki zeva otelde yemek yenildi. tm yarın akşam Saray Bosnaya hareket Askerî müzede Yemekten sonra otomobillerle Gülpoz etmeleri muhtemeldir. Gazeteciler şerefine verilen na oradan da eski Belgrad kalesinin bir çay ziyafeti köşesinde kurulmuş olan hayvanat bahçesine gidildi. Bahçe ve kalenin bir kısmı Yugoslavyanın sandalyesiz nazırların Dün Hâmidin ailesini birkaç defa ziyaret eden Vali ve Belediye Reisimiz Muhiddin Üstündağ, merhumun ailesi hakkında kendisinin ve şehrin hissiyatını izhar ederken Hâmidin yakınlarma: « Hâmide şehir tarafından aynlan bir tahsisat vardı. O öldü, fakat ailesi bize vediadır. Yann (bugün) toplanacak Şehir meclisine bu tahsisatın ailesine verilmesini teklif edeceğim» demiştir. Valimizin düşüncesi, Hâmidi ve ailesini sevenleri çok sevindirecek bir fikir dir. Tahmin ediyoruz ki Şehir meclisimiz Dahiliye Vekili Şükrü Kaya da Vilâ de adeta bir vazife teşkil edecek olan bu yete gönderdiği bir telgrafla Hâmidin a hizmeti büyük şairimizin ailesinden esirilesine taziyet ve hürmetlerinin bildiril gemiyecektir. mesini, merlıumun cenazesi için hemen bir heyet teşkilile, program Vıazırlanma Hâmid hakkında Londra smı istemiştir. radyosunun neşriyatt Londra radyosu dün akşam Şairi azam Cenaze merasimi Abdülhak Hâmidin ölüm haberini verHâmidin cenaze merasimi bugün sa miş ve demiştir ki: bah saat 11 buçukta, Maçkapalastan kal«Türkiyenin millî büyük şairi mem dırılarak namazı Teşvikiye camisinde kı leketimizde tanmmış bir sima idi. Os lındıktan sonra Zincirlikuyudaki asrî me manlı Imparatorluğu devrinde yirmi sezarlığa götürülmek suretile yapılacaktı. ne îngilterede kalmış ve Ingiliz hükumeFakat Atatürkün emirlerine göre hare ti nezdinde memleketini temsil etmiştir. ket edilmek üzere merasim öğleden sonra Abdülhak Hâmid Kraliçe Viktorya'nın ya bırakılmıştrr. Cenaze saat 3 buçukta şahsî dostu idi.» Maçkapalastan kaldınlacak ve namazı *** gene Teşvikiye camisinde kılındıktan sonHâmidin molajı ra Zincirlıkuyu mezarhğma naklolunaGüzel San'atlar Akademisi profesörcaktır. lerinden heykeltraş Nejad, dün MaçkaBelediye, Zincirlikuyuda inşaatı henüz palasa giderek büyük şairin yüzünün kaikmal edılen asrî mezarlığa ilk defa o lıbını almıştır. Bılâhare Hâmidin büst ve larak büyük Hâmidin defnine ve orada heykelleri yapılacaktır. kendisi için hususî bir makbere yaptmlmasına karar vermiştir. Bu mezar, Hâ Maliye Vekâletinin yeni bir midin şanına lâyık bir abide olacaktır. emri İstanbul Belediyesini, verdiği bu karar • Ankara 13 (Telefonla) Maliye Vedan dolayı, şimdiden tebrik ve takdir et kâleti vergi tahsilâtı hakkında Defter mek isteriz. darlıklara telgrafla yeni bir emir ver miştir. Vekâlet bu emrinde yapılan müteaddıd tebligata ve kadroların da ih Vilâyetin tebliği tiyacı karşılıyacak şekilde takviye edilîstanbul Vilâyetinden: 1 İstanbul saylavı büyük şair Ab miş bulunmasına rağmen tahsilâtm düdülhak Hâmid Tarhanm cenazesi 14/4/ şük olması sebebinin hemen izahı ve 937 saat 15,30 da Maçkapalastaki daire malî senenin hitamma bir buçuk ay gibi sinden kaldınlacak, namazı Teşvikiye kısa bir zaman kaldığından alâkadarlacamisinde kılındıktan sonra Zincirliku rın azamî snrette faaliyete sevkedilerek yudaki yeni mezarlığa defnedilecektir. tahsilât nisbetinin behemehal haddi lâ2 Atatürk bu merasimde bulunmak yıkına iblâğile vazifelerinde ihmal ve lâkaydisi görülenler hakkında takibat üzere yaverini göndermiştir. 3 Cenaze büyük merasimle ve top icrasile neticenin bildirilmesini iste mektedir. arabasile kaldırılacaktır. birden bir kara haber getirmiş gibi sarsıl dım. Maçkaya vardığım zaman onu yata ğmda, arkası yastıklarla beslenmiş, etra fmı tanıyamıyan, konuşamıyan bir halde, yarı oturur bir vaziyette buldum. Hali çok vahimdi. Hepimiz bir yeis ve keder içindeydik. Nabzı 106 ile 110 arasmda, teneffüs te 30 du. Gündüzkü muayenede sadnnın arkasında akciğerde kan toplanması hissolunmuşsa da son muayenede böyle bir alâmet görülmedi. Fakat yatakta otunır vaziyette bulunuşu ve bacaklannda duygu oluşu gibi se bebler ümidimizi kesmemize mâni oluyordu. Bilhassa nabzın durgunluğundan do layı bir üremi vak'ası şüphesi duyarak kalbe biraz daha kuvvet verebilmek, ve uyuşuk hali gidermek için hazır bulunan doktorların ittifakile biraz kan ahndı. Ve nefesinde bir sıkıntı olursa arkasına kuru hacamat çekilmesini söyliyerek, yapacak başka birşey olmadığı için oradan ayrıldık. Giderken, Hâmidin halini soran Ba yan Lüsyen'e: Çok vahim. Fakat ümid kesilmez, dedim. Hakikaten öy]e idi. Ben oradan çıkarken Hâmidi edebiyen kaybedeceğimize inanmış değildim. Ve profesör, sözlerini şöyle bitirdi: « Onda ırkî ve ailevî asalet kadar bedenî asalet te vardı. Fakat ah ihtiyarhk!..» İktısadî Kalkınmasu kitabının kabı Türkiyede ziraat, balıkçılık, avcılık, ormancılık, madencilik, sanayi ve sınaat, münakalât, nafıa işleri ve turizmden, Ankara şehrinin imarmdan ve Yugoslavya ile Türkiye arasmdaki ticarî münasebattan bahsetmektedir. Görüldüğü gibi memleketimiz hakkında çok esaslı bir malumatı havi olan bu eser dost Yugoslavyaya memleketimizi hakikî ve doğru bir surette tanıtmağa muvaffak olacak ve bu dost millete memleketimizi ve milletimizi bıhakkin sevdire z cektir. Bu kıymetli eserinden dolayı dok a tor Mihayloviçi takdir ve tebrik ederiz. ™ AtatürMe Yugoslav Kral Naibi arasında teati edılen telgraflar 94 saatte Tokyodan Londraya Japon tayyarecıleri Londraya indikleri zaman Japon tayyarecıleri «uyuya kalmamıza müsaade etmej'in!» dıyorlar. Tokyodan kalkarak 94 saatte Lon draya vâsıl olan Japon tayyarecileri İngilterede fevkalâde dostane tezahüratla karşılanmışlardır. Toprağa basar basmaz ilk arzu ları memleketlerindeki zevcelerine tele fon etmek olmuştur. Pilot Masaki 26 yaşında ve radyo operatörü Kenji de 38 yaşındadır. «İlâhî Rüzgâr» admı verdikleri tay yarelerile en yorucu geceyi Fransız Hindiçinisindeki dağları aşarken geçirdıkle rini söyliyen tayyareciler «uyumadan uçmak kabil olsa îngiltere ile Tokyo aradan Şevki Behmen, bugün öğleden sonra Türk gazetecileri şerefine bir çay ziyafeti vermiştir. sındaki mesafe (50) saatte başanlabilecek» demişlerdir. Yolda yiyecek olarak pirinç lapası ve turşunun esas gıdalannı teşkil ettiğini söylemişler ve kendilerine ikram olunan mükellef yemeği büyük bir iştiha ile yemişlerdir. Japon tayyarecileri Kral George'un tac giyme merasimi dolayısile Japonlann İngiliz milletine bir hitablannı da birlikte getirmişlerdir. «îlâhî Rüzgâr» yolculan arasında Japon İmparatorunun kardeşi Prens Chichibu'yu hâmil bulunan Queen Mary transatlantiği üzerinde uçarak prense arzı tazimat etmiştir. Atatürk G. Tavsend'in refikasmı kabul etti nı, fakat Atatürkün bu kabul ve iltifatının bu hatıralan ebedileştirdiğini söyliyerek şükran ve tahassüslerini arzettikten sonra Atatürkten aynlmıştır. Yazıişleri Müdarümüzün Belgrad [Baştarajt l inci sahtfese] radyosundaki hitabesi tarafmda kocasının hatıralarını yaşadığı«Cumhuriyet» ve «La Repüblik» gazeteleri Tahrir Müdürü Abidin Daver bu akşam saat 19,45 te Belgrad radyosunda kısa bir hitabe irad ederek, Türk gazetecilerine karşı Belgradda gösterilen fevkalâde kardeşçe hüsnü kabule teşekkür etmiştir. «Aşk, onun sözünü dinliyeni severim /» Ben Hâmidi, son defa, tngiltere Kralı tahtmdan feragat ettiği gün görmüştüm. Sokağa çıkıyordu. Koluna girerek a partımanın merdivenlerini inmesine yar dım ederken, ona sormuştum: « Ustadım, siz Krahn yerinde ol saydmız, ne yapardınız? Birden dincleşmiş, gencleşmiş gibi dimdik durmuştu: Aşk insana sade tac ve tahtı değil, dünyasını, hayatını da feda ettirebilir. Ve yavaş yavaş adımlannı atarken, kendi kendine söyler gibi: Aşk... Aşk... demişti... Onun sö zünü dinliyeni severim! Şimdi, kulaklarrmda hâlâ bu yumu şak, titrek, zayıf, fakat içten gelen ses ve gözlerimde o (aşk) derken alevlenen bakıslar... Heyhat... Arhk ne o ses, ne o bakıslar kaldı. Hâmidi de gömüyoruz. KANDEMİR Büyük Önderimiz, ünlü îngiliz generalinin bayanına imzalarile bir fotoğ ~ raflarmı hediye etmişlerdir. Türk sanayii nefise sergisi Bu ziyaretten sonra Ankarapalas sabugün açılıyor lonlannda kendisine mülâki olup tahas Belgrad 13 (Hususî) Türk sanasüsatını soran bir muharririmize Madam yii nefise sergisi yarın sabah saat 11 de Tavsend şunlan söylemiştir: Prens Pol müzesinde açılacaktır. İsmet « Büyük Şefinizle görüşmemden İnönü, Tevfik Rüştü Aras, Stoyadino viç ve Yugoslav nazırlan serginin küşad hâlâ heyecan içindeyim. Türkleri bu derece derinden seven kocam, bilhassa Amerasiminde hazır bulunacaklardır. tatürke, bu eşsiz asker ve dâhi devlet aSaat 13,45 te Türk sanayii nefisesi damına karşı büyük bir hayranlık hissi hakkında Belgrad radyosunda türkçe bir beslerdi. Görüşmemiz esnasında bütün konferans verilecektir. bunları hatırladım ve bu sebebden heyeGece, îstanbul saatile saat 19,30 da îsmet înönünün hayatı ve eserkri hak canım bir kat daha arttı. Türkiyeye kocakında Türk dilinde bir konferans verile mın hatıralarını yaşamk üzere gelmiştim. Bu mülâkat bunun bir tetev\ücü oldu.» cektir.