18 Kasım 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7
* 18 İkinciteşrin 1936 CUMHURİYET Ingiliz satveii Akdenizde Deniz Mektebimizin 161 inci iflâs eimek üzere mi? yıldönümünü kutluluyoruz! M. Çörçil «Hayır!» diyor TARİHE~BİR BAKIŞ «Bilâkis Akdenizde İngiliz donanması 912 den daha Imparatorluğun son yıllarında uzun kuvvetlidir ve Türkiye ile Yunanistan dostlukları bu ve karmakarışık devirler geçiren kudreti takviye etmiştir, İngiltere ölmek üzere değildir» müessese, bütün vatanla beraber, en feyizli juinüne, Cumhurîyette kavuştu Bugün Deniz mektebimizin 160 mcı yılını kutluluyoruz. Bu mes'ud anda, gözlerımız, kendıli ğinden, onun tertemız, şerefli mazisine dönüyor ve görüyoruz ki; 18 inci asra kadar engin denızlerin coşkun dalgala nndan, azgın rüzgârlarından başka hocası olmıyan denizcıliğin yürüdüğü zafer yollannda devam edebilmesi için ilme ve fenne sarılması icab ettiğini bizde ilk anlıyan, Cezayirli Hasan Paşa dır. Heybeli Deniz mektebinin büyük salonundaki sessiz köşesinde kallâvi sarığı, ak çember sakalı ve azametli duruşile bir peyda olmasına pek te şaşılamaz. Çünkü İtalyanlar, silâhlan bırakmakta İngilterenin gösterdiği gayrete ve örneğe, İngiltere hükumetinin mütereddid ve zayıf tavır ve hareketine, Britanya adalarındaki sulhperverlik propagandasına, Hindis tandaki Ingiliz otontesının zâfa uğradı • ğına, İngilterede gencliğin askerlik he vesine bakarak hakikate tevafuk etmiyen istihraclarda bulunmuşlardır. Fakat bu telâkkilerin doğru olmadığını İtalyanlar da şimdi anlasalar gerektir. Çünkü bu telâkkilerin saikleri bir nihayet bulmuştur. İngiltere şimdi geniş mikyasta 1 ,* *v • \\ H nında eski Mühendishane binası da kül olunca mekteb, Parmakkapı civarındaki i BrM?**ı!r \ * errehaneye, yani bıçkı mağazasına nak lolundu. Bu sırada bina kötü idi amma, mekteb esaslı ıslahata uğramıştı. Orta havuzun Bugünkü müessesenin ilk banisi sayılabilecek olan Hasan Paşa inşası münasebetile bir gün oraya gelen yıkılmıştır. 1408 e kadar 54 sene devam Ikınci Mahmud Bahriye mektebini bu eden idadî sınıflan harb sınıflanna talebiçimsiz ve daracık yerde görünce, yeni be yetiştirmek bakımından çok faydalı ve muntazam bir binanın yapılmasma e olmuştur. mir verdi. Meşrutiyetin ilânından biraz sonra İ İngiliz donanmasından iki manzara Sabık Ingiliz Nazırlarından Mister hası var: îngiltere demokrasiye dayanan Çörçil Akdeniz meselesi hakkında şu kanunu esasisinden dolayı /âfa uğramış mühim makaleyi yazmıştır: ve sulhperverliğile bozulmuştur. İngilte«Avrupanın mukadderatına taalluk renin mirasına faşist İtalya konacak, Akeden hâdıselerle dolu bulunan bu sene denizdeki İngilternin hâkim mevkiini ve içinde Akdenizdeki Ingiliz İtalyan yerlerini İtalya tevarüs edecektir. münasebatı mühim bir rol oynamıştır. Eğer bu zihniyet İtalyanın kat'î fikir Bu denızde Ingiliz donanması kısa ve kanaati ise bu iki büyük devletin bir bazı müddetler istisna edilirse iki yüz gün çarpışmalarının önünü alrnaktan üseneden fazla bir zaman hükmünü sürmidi kesmelidir. müştür. Hiç te hoş olmıyan bu vaziyeî hava Geçen asrın ortalarında Kavourun dehası ve Garıbaldının kahramanlığıle I süâhlarının inkişafı ve bunun harbde talyan mılleti tefrikadan kurtulup bü kat'î rol oynıyacağı anlaşılmış olrnasile yük bir devlet olarak birleştiği zaman bir kat daha vahamet bulmuştur. bu hâdise Ingiliz ve Fransız demokratları İngilterenin Akdenizde tutunabilmesi tarafından hararetle karşılanmıştı. İtal için yalnız donanma kâfi değildir. Do yan mılletinın bu inkısafı Ingiliz donan nanma kuvvetli bir hava donanmasının masının himayesi ve Fransız ordusunun yardımile muvaffak olmuştur. Bundan elli sene evvel Italya Avus turya ve Almanya ile birlikte ittifakı Müsellese dahıl olduğu zaman Italya hıç bir zaman İngilterenin aleyhine bir harbe girişmiyeceğinı gizli bir madde ile taahhüd etmiş, sonra Umumî Harbde garbın iki demokrat devletinin muzaheretıle eski müttefıklerine karşı harbetmişti. Harb bittikten sonra Fransa ile Italya arasında kıskanclık çıktı. Fakat 1935 senesi yaz mevsimıne kadar ingiltere ile îtalya arasındaki geniş dostluk hiçbir zaman gölgede kalmadı. 1935 senesinin ilk ayında Italya ile Fransa arasındaki zıddiyet te Roma anlaşma'ile bertaraf olduktan sonra Akdeniz devletleri arasındaki sulh ve işbirliği Avrupanın kat'iyetle sağlamlaşmış bir M. Çörçilin, Bahriye Nazırı olduğu temelini kuracak zannediliyordu. sıralarda refikasile birlikte *** Muvakkaten Heybelideki bahriye kış İngiltereye gönderilen Bahriye mektebi Iasına taşınan mekteb, şimdiki Deniz has muallimlerinden İbrahim Aşkı orada întanesinin bulunduğu yerde yapılan asıl giliz bahriye mekteblerini de tetkike memur edilmişti. Bu zatın, avdetinde verdiği rapor üzerine toplanan komisyonun kararlan Bahriye mektebine yeni ve en iyi şeklini vermiş oluyor. Haddehanenin kapanmasından son ra 1906 da tersanede açılan çarkçı mektebi de, oradan Heybelideki Rum ticaret mektebine ve nihayet 1918 de gü verte mektebine alınmıştır. Böylece, Umumî Harbin, talim ve Ingiliz İtalyan harbi eli kulağında idi Bu parlak ümıdlerin peyda olması akabinde manzara birdenbire değişti. îngiltere Mılletler Cemiyetine karşı olan taahhüdlerden dolayı Habeşistanm is tılâsına kalkışan İtalya ile ihtilâfa düştü. İtalya Maltayı tahrıb ve İngiliz donanmasmı Akdenızden defetmek teh didinde bulundu. Diğer taraftan İngilterenin İtalya ile Habeşistandaki büyiik ordusunun deniz muvasalasını ya Akdenizde yahud Süveyş kanalında kesmek teşebbüsünde bulunması tehlıkesi kendısini göstermiştı. alınmış bir resmi himayesi altında bulunmadığı ve hava hücumlarına karşı kâfi derecede mahfuz harekât üslerine dayanmadığı takdırde çok büyük tehlikeler karşısında kalacaktır. İngiltere eski emniyetini bulması için yukarıda söylediğimiz vesait ve tesısatı temin eylemesi için fevkalâde gayret göstermek mecburiyetinde bulunuyor. Halbuki İngiltrenin bu gibi hazıriık ları yeni endişelere ve İtalyanın yanlış istidlâllerde bulunmasına sebeb olacak tır. Neticede gerek Akdeniz meselesinde, gerek Avrupanın umumî ahvalind.e İ talyan politikası kendi bildiği yolda yürüyecektir. *** Çok tehlikeli olan birkaç ay içinde her an İngiltere ile İtalyanın harbe girmeleAkdenizde emniyet lâzım ri ihtimali vardı. Sonradan tehlike bertaraf oldu. Çünkü İngiliz donanması İHerşeyden evvel Akdeniz devletleri talyaya karşı harekete geçmedi ve İtal karşılıklı anlaşarak Akdenizin su'armı ya Habeşistani zaptetti. hertürlü fırtınalardan masun bulundur İyi fena, İngiliz İtalyan münaseba malıdırlar. Zaten Avrupanın karasında tındaki harb ihtimali devresi kapandı. o kadar çok zorluk ve ihtilâf vardır ki Fakat bu devre tehlikeli bir vaziyet bı bunlara yenilerinin ilâve edilmesine varakmıştır. Bugün ne İngiltere, ne de î ziyetin tahammülü yoktur. talya kendılerini Akdenizde emniyette Benim fikrime göre Akdeniz bu su görmüyorlar, ikisi de birbirine vahim za larda herhangi alâka ve menfaati bulurar ve ziyanlar ıka edecek kuvvet ve nan büyük ve küçük devletler için ser kudreti haiz bulunuyorlar. M. Musolini best ve emin muvasala yolu olmalıdır. Alman millî sosyalizmile fiskos yapma Bende hasıl olan intıbaa göre M. Mu ğa başladı. İtalyanın bu hareketi İngil solini de son nutkunda bundan fazla birtere ve Fransa aleyhinde bir politika mı şey istememiştir. Fakat İtalyada halk İnolacak, yoksa yeni dostane bir anlaşmagilterenin hayatiyetini kaybetmiş ve azaya kapı mı açacak? Hakikati hiç kimse met devri geçmis ve zaman geçtikçe ın söyliyemez. hitat ve sukutu daha ziyade tebarüz eder> bir devlet olduğunu hiç durmaksızm hüİngiltere can çekişen kumetinden işittikçe ahvalin şayanı arzu devlet değildir surette inkişaf eylemesine imkân bulunaFakat ortada herşeyden ziyade ma maz. nidar ve derin ehemmiyeti olan bir va Böyle bir hava içinde İtalyanın ihti* ziyet var: İtalyada İngilterenin yaşını rasları ile İngilterenin emniyetsizliği ve geçirmiş ve ölmek üzere 6İan bir devlet itimadsızlığının çarpışması çaresiz ola olduğu kanaati iyice yerleşmiştir. Gün caktır. den güne bu telâkki kuvvet buluyor. Daİtalyada böyle tehlikeli telâkkilerin silâhlanıyor ingilterenin zenginliği, mü esseselerinin sağlamhğı, zengin membaları ve rabıtaları İngilterenin kuvveti yük selmesine yardım etmektedir. uçuk asır geriden bugüne bakan bu der% * * * ya kaptanının teşebbüsiledir ki 1776 seİngiliz donanması çok kuvvetlidir nesi teşrinisanisinin 18 inci günü (Tersaingilterenin donanması Avrupanın ra nei Âmirenin Darağ*acı semtinde) ka kıbsizr en muazzam deniz kuvvetidir. dirgaların çekildiği gözlerden birinin Donanmaya seneden se*ıeye fazla taıSsi derunüne inşa olunan Hendesehane merasimle açılmış ve derslere başlanmıştı. sat veriliyor. Yeni AJman donanması Altı yıl sonra ise, bu ilk mektebin ihBaltık denizinde kat'î hakimiyeti haiz tiyaca yetmediği anlaşıldığından, gene bulunsa bile tahtelbahirleri müstesna olatersanede üç ambarlı kalyonların yapılrak İngiliz donanması karşısında kat'î edığı yerde şimdiki Camialtı yakınındahemmiyeti haiz olması için daha birçok irkac odadan ıbaret yeni bir Mühendis mektebin inşaatı bitince 1842 de oraya seneler geçecektir. hane kurulmuştu. yerleşti. Onümüzdeki dört beş sene zarfında O sırada Rusların, Şahin Girayı hi Bu tarihte mekteb nazırlığını üzerine ana vatan donanması muhakkak daha zimaye bahanesıle Kırım Hanlığı işlerine alan Patrone Mustafa Paşanın hazırlayade büyüyecektir. Bu itibarla Umumî karışmaları üzerine orduya istıhkâm ve dığı lâyihaya göre dört smıflı olan mekHarbden evvelki vaziyet ve diğer dev kale işlerinden anlar Fransız mühendis tebin 120 talebesi olacak ve bu talebeler letlerin donanmalarile mukayese edilirse ve zabitleri getirilmışti. Darülfünundan talebe ahnması imkânı ingilterenin bugün o zamandan ve mevBu kale mühendislerinin vakıâ tersa husul buluncıya kadar Kur'anı hatmetcud donanmalardan daha kuvvetli oldune işlerile münasebetleri yoktu amma, miş, sülüs yazabilen 1416 yaşlarındakı ğuna hükmetmek icab eder. memlekette de başka mühendishane bu zabit ve deniz mensublarının evlâdların1912 senesinde saffıharb zırhlıla lunmadığından, bunların tersanedeki dan seçilecekti. rını Akdenizden geri çekmeği ve Mühendıshanede ders vermeleri irade oBahriye meclisi ise bu lâyihaya iki bu sularda Fransa ile tabiyevî irtibatta lundu ve bu maksadla mekteb civarında mühim madde ilâve etti: bulunmak şartile bir saffıharb kruvazörü ki Aynalıkavak sarayı bahçesinde yap1 Şimdilik Adalardenizinde ve ilefılosu ile bir kruvazör filotillâsı bulun tırılan istihkâm modelinde ay tabya, ride Okyanusta dolaşmak üzere bir veya durmağı maslahata muvafık bulmuştum. gizli yollar, şivler, kaponierler vücude iki talim gemisi hazırlanması, Şimdi ise Akdenizdeki saffıharb zırhlı getirildi. 2 İngilizcenin mecburî ve fransızlarını geri almak ihtiyacında değiliz. canın ihtiyarî olarak tedrisi. Bu işlerden kuşkulanan İmparatoriBu lâyihanın kabulile, 65 sene evvel Tahtelbahirlere karşı da müdafaa va çe Katerinanın teşebbüsile 1788 de sıta ve âletleri çoğalmış olduğundan bu Fransız heyeti memleketine dönünce, Hudavendigâr firkateyni ilk talim gemisi olarak, enginlere çıkmış, Tunus ve tehlikenin ehemmiyeti de küçülmüştür. mekteb de gene kendi elimizde kaldı. Aradan çok geçmeden Nizamı Ce Trablus önlerinde dolaşmıştır. Akdenizin sulan berrak olduğundan de1846 ya kadar Kasımpaşada, şimdiki rine kadar görünüyor. Şimal ve Manş did esasını kurmağa çalışan Üçüncü Selimin Hasköyde kumbaracı ve lâğımcı deniz hastanesının bulunduğu yerde kadenizlerinin bulanık ve karanhk âmakına nazaran Akdenizin sulan tahtelbahirler kışlalan civarında (Mühendishanei A lan Bahriye mektebi, bu tarihte birçok masrafa malolan yeni ilâvelerle tadil ve için pek müsaid değildir. Ortada yalnız mire) yi yaptırdığını ve bir müddet sonra tamir edilen Heybelideki kışlaya taşındı. hava tehlikesi kalıyor. Bu sahada azim ise deniz ve kara Mühendishanelerinin, yani ordu ve donanmaya zabit yetiştiren Demek ki, Deniz mektebi, tam 90 semasraflar ihtiyar ettik. Bunların nümu iki askerî mektebin idare ve tedris cihe nedir bugünkü binasında yerleşmiş buluneleri görülmeğe başlandı. tile birleştiğini görüyoruz. nuyor. Abdülâziz zamanında Bahriye mekBahriye nazırlığmm ihdası üzerine bu İngilterenin, Akdeniz müttefikleri vazifeye getirilen Moralı Seyid Ali E tebinin dershane binasile vapur iskelesi aLâkin surasını da nazarı itibara alma fendi zamanında şimdiki havuzların ol rasındaki meydan üzerinde koca bir ahlıdır ki İngiltere Akdenizde yalnız de duğu yerde büyük ve mükemmel bir de şab köşk yapılmış ve 1887 de burası ğildir. Kuvvetli ve değerli dostları var niz hendesehanesi kurulması için padi (Ticareti Bahriye) mektebi ittihaz olundır. Avrupadaki ahvalin inkişafı İngiltere şahm iradesini almağa muvaffak oldu muştu. 1904 te de lâğvedilen bu mektebin taile Fransayı birbirine daha ziyade yakın larsa da patlak veren Kabakçı isyanı bu lebesi, olduğu gibi Bahriye mektebine hayırlı teşebbüsü yanda bıraktı. laştırıyor. 1821 deki büyük Kasımpaşa yangı verilmiş ve meşrutiyeti müteakıb bina da İngilterenin Yunanistan ve Türkiye ile olan dostluk münasebetleri de ma • lumdur. Ispanyadaki dahilî harbin sonu ne olacağını kimse bilemez. Fakat şurası mu hakkaktır ki Akdenizdeki sulhu muha fazada cümlesi alâkadar ve zengin menr balara malik devletler her halde birleşe rek muhteşem bir zümre teşkil edecekler dir. Temenni ederiz ki itimad ve hüsnü ni yete dayanan bu yeni mevziî misaka İtalya da iştirak ederek bu tarihî suların her türlü engellerden âri serbest münaka lelere ve sakinane emniyete bir sahne olmasına yardım etsin.» Mektebliler, yelkenli ile tatbikatta ve tamirhanede amelî derslerde terbiye sistemleri ve programlarında icab ettirdiği her türlü yenilik ve değişiklikleri de ihmal etmiyen Bahriye mektebi, Mütarekenin kara günlerinde bir hayli sarsıntıya uğradıktan sonra, bütün bir vatanla beraber, en feyizli gününe, Cumhuriyete kavuşuyor. Şimdi, tevhidi tedrisat kanunu mucibince (Deniz Lisesi) olan yüz altmış yıllık Bahriye mektebi, onu bitirip te mekteb gemisi ve donanmada kıt'a ve staj hayatlannı geçirdikten sonra bir ders yılı kadar nazarî tahsil görenlerin (Deniz Harb mektebi) ile beraber, ayni çatı altında en mes'ud istikbale doğru yürüyor. KANDEM1R WİNSTON ÇÖRÇİL Deniz Lise ve Deniz Harb okulu talebesi, son geçid resimlerinde, alkış topltyan çelik gibi sert yürüyüşlerile geçerlerken
