24 Ekim 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 6

r Madrid düştükten sonra... CUMHURİYET 24 Birînciteşrin 1936 Ihtilâlciler, Katalonyayı da zaptedebilecekler mi? .. Adet, anane ve lehçeleri Ispanyollardan ayrı olan ve Ispanyayı yabancı bir memleket olarak tanıyan Katalanlar, ihtilâlcilere karşı cephe aldılar Aylardanberi İspanyayı kana boya makta olan dahilî harb son safhasına girerken, tarihte emsaline ender tesadüf edılen bu facianın sebeblerini bitaraf bir gözle tetkik etmek çok faydalı olacak tır. Ekseriyetle günün vak'alarını kayde den gazeteler, İspanya hâdiselerinde u mumiyetle şu veya bu generalin muvaf fakiyetlerinden ve yahud yabancı pro pagandalann tesırlerınden bahsetmekte dirler. Halbuki, İspanyada bugün cere yan eden hâdiselerin asıl sebebi; birçok kısımlarında el'an kurunuvustaî hayatı yaşanmakta olan bu eski memleketin son seneler zarfında maruz kaldığı tebeddü lâttır. îspanyanm son Kralı Onüçüncü Al fonsun firarından çok daha evvel bu değişiklik memleketin her tarafına süratle yayılmağa başladığı için asırdide krallık idaresi çökmüştü. Boğa güreşleri, romantik hayatı, ta rihî abideleri, zen;;in manastırlanle şöh ret kazanan îspanya, bilhassa 1922 den sonra eski tanhınde yepyeni bir fasıl açmıştır. Asırlardanberi haricî âlemle temas im Lik maçları bugün başhyor Yeni sene futbol mevsimi bugün yapr lacak olan B takımlan maçlarile Kadıköy, Taksim, Şeref sahalarında ve hep birden başlıyacaktır. Kadıköyde Fenerbahçe Vefa, Tak • simde Galatasaray Beykoz, Şeref saha" sında ise Beşiktaş Süleymaniye maçları yapılacaktır. Bu arada İstanbulspor Topkapı, Gü* neş Hilâl, Anadolu Eyüb B takımları maçlan da oynanacaktır. Sovyetler bitarafIık komi tesinden çekildiler, Ispanyaya yardım edecekler [Başîarafı 1 incı sahıjedel Askerî liseler atletizm müsabakası Askerî liseler atletizm şampiyonasımn son müsbakaları bugün Fenerbahçe stadında yapılacaktır. Bugün 200, 1500 metro koşular, üç adım atlama, sırıkla atlama, disk ve cirid atma ile tspanyol sularında görülecek bütün 800X400X200X100 şeklindeki Bal Sovyet vapurları batırılacak kan bayrak koşusu yapılacaktır. Geçen Paris 23 (A.A.) Liberte gazete hafta yapılan müsabakalarda Deniz li sinin Salamankodan öğrendığine göre bir sesi 44, Kuleli 42, Maltepe 28, Gedıkli Sovyet vapuru Sanatandere silâh ve ceatletleri 1 1 puvan almıslardı. pane çıkarmağa çalışmaktadır. Atletlerin faaliyet Burgos hükumeti donanmaya verdiği programı emirde İspanyol kara sularında görülecek İstanbul Atletizm ajanlığı kış mevsimi bütün Sovyet vapurlarının tevkifini ve dolayısile geniş bir faaliyet programı ha içinde harb levazımı bulunduğu takdırde zırlamıştır. Kış faaliyeti üç ay devam e* beklendiği haber verilmektedir. decek, şubat ayı umumî istirahatle geç tikten sonra mart başında bütün atletler toplu bir halde piste çıkacaklardır. Bu sene yapılacak Kros Kantriler için atletlerimiz bir ay devamlı bir surette id" man yapacaklar, birinci ve ikincikânunda yedi müsabaka yakacaklardır. îkincikânunun son haftası yapılacak müsabaka (İstanbul Kros) şampiyonası olacaktır. Kısa mesafe koşucularile atlayıcı ve atıcılar açık hava ve salon idmanları ya • parak formlarını muhafazaya çalıştırıla caklardır. Kış mevsimi idman faaliyeti ikinciteş rinin ilk haftası başlıyacaktır. Kros Kantri idmanları Şişli, Hürriyetiebediye yolu üzerinde yapılacaktır. aleyhine bir silâh halini aldığından, Sovyet Rusya gayriihtiyarî olsa dahi haksız bir davaya iştirak edemiyeceğinden Madrid hükumetine de silâh ve cepane satın almak imkânlarını temin için bu günden itibaren kendini bitaraflık an laşmasına bağlı addetmıyor. Sovyet Rusyanın bu karan siyasî mehafilde büyük bir alâka uyandırmışür. Sovyetlerin derhal Madrid hükumetinın yardımına koşacakları söyleniyor. Henüz teeyyüd etmiyen bir habere göre Sovyetler dün Madride 50 tayyare göndermişlerdir. Bugün de 60 tayyare beklendiği haber verilmeektedir. Londranın Sovyet mehafili, bu yoldakı talimatın bugün gelebileceğini beyan etmektedir. Bu mehafil, mesaisinin semeresiz olduğu anlaşılan bu komiteye Sovyet heyetinin uzun müddet iştirak etmesinin muhtemel olmadığını ilâve eyle * mektedir. Bugünkü celse, M. de Bismark tarafından Lord Plymoutha tevdi edilmiş olan Alman notasının müzakeresi ile başlıyacaktır. Havas Ajansı muhabirinin öğrendi ğine göre bu notada Sovyetlerin Almanya aleyhindeki ithamları red ve cerh e dilmekte ve Sovyetlerin ademi müdahale prensipini ne gibi hareketlerle ihlâl et miş olduklarını sayıp dökmektedir: 1 Bir Sovyet gemisi, iki eylulde Barselona silâh ve mühimmat çıkar " mıştır. 2 12 eylulde Sovyetler, Madride 60 tane tayyare topu, mitralyözler ve süngü göndermişlerdir. 3 8 eylulde İspanyol limanlarına 37 Sovyet tayyaresi çıkarılmıştır. 4 Hakkı olmadığı halde ingiliz bayrağını taşıyan Branhili vapuru, 25 eylulde Alicanteye 150 ton silâh ve mühimmat çıkarmıştır. 5 Kuban ısmındekı Sovyet vapuru Cartagenaya elli tank çıkarmıştır. Londradaki Sovyet mehafili, Almanyanm ilk üç ıthamın sarahatten mahrum olduğunu ve son üç tanesinin kolaylıkla red * ve cerh edilebileceğini, çünkü Sovyet vapurları evrakının yolunda olduğunu ve bunların Rusyada olsun İspanyada olsun yapacakları tahmil ve tahliye ameliyelerini kim olursa olsun kontrol e dılebileceğini beyan etmektedirler. Içtimaın nihayetinde Lord Piymouth, îngıltere aleyhine tevcih edilen it hamlara hükumet namına cevab vere " cek ve İngilterenin İngiliz tebaasmdan. herhangj bir kimse tarafından ademi müdahale misakının ihlâl edilmiş olması it hamlarını tetkike âmade olduğunu beyan eyliyecektir. Madrid dün bombardıman edildi Katalonyanın mevkiini gösterir harita ması itibarile haricle daimî ticarî müna sebatta bulunan Katalonyalılar, îspan yanın diğer kısırrrlarındaki halka nisbetle çok daha ileri fikirli, açıkgöz ve zen gindirler. Avrupanın Nevyorku tesmiye edilen Barselonun nüfusu 1,892,000 e baliğ olmuştur. Halbuki Madridin nüfusu en kalabalık zamanlarda bile bir buçuk milyonu aşmamıştır. İspanyanm ticaret hayatını ellerinde bulunduran ve hakikî birer iş adamı olan Katalonyalılar uzun müddettenberi İs panyadan ayrılmağa uğraşmaktadırlar. Ondokuzuncu asnn sonlarına doğru başgösteren bu hareket son seneler zarfında vâsi bir şekil aldığından, İspanya Meb usan meclisi 15 eylul 1932 tarihinde Katalonyaya muhtariyet vermek mecburiyetinde lcaldı. O zamandanberi Katalonya filen kendi kendini idare etmektedir. Barselenda 85 azadan mürekkeb bir Katalan Meb'usan meclisi ve bu meclis tarafından intıhab edilen bir hükumet reisi vardır. Generalitat adını taşıyan Ka talonyanın ilk devlet reisi Don Luis Kampanys, 20 teşrinisani 1932 de ya pılan ilk meb'usan intihabatından sonra kânunuevvel 1932 de secilmistir. Londra 23 (Hususî) İspanyadan alınan haberlere göre, milliyetperverler bugün iki defa Madrid üzerine uçuşlar yapmışlardır. Öğleden evvel saat 10 da yapılan ikinci uçuşa iştirak eden üç tayyare çok alçaktan uçmuşlardır. Hükumet kuvvetleri tayyarelere karşı şiddetli bir ateş açmışlardır. Milliyetperverler bu u çuşların nümayiş mahiyetinde olduğunu söylemektedirler. Madrid hükumeti bütün eli silâh tu tanları cebren milis teşkilâtına almakta dır. Payitahtın müdafaası için yeni askerî kumandanlar tayin edilmiştir. Bugün öğleden sonra Madridle tel graf muhaberatı kesilmiştir. HHükumet kuvvetlerinin zayiatt Elli sene mutemadiyen omrunü Akdeniz kıyüaTirda balık avlamakla geçiren ihtiyar bir Katalonyalı Katalonyalı genc kızlardan ftfr ffp kânlarını bulamıyan İspanyol îcöytuleri, son 16 sene zarfında dünyayı görmeğe başlamışlardır. Şimdi İspanyol köylüsü nün an'aneleri değişmiştir. Kara gözlü İspanyol senorıtaları geniş etekli fistan larını atarak, başka memleketlerdekı hemcinsleri gibi daktilograf, telefoncu veya mağazalarda satıcı olmayı tercih etmektedirler. En uzak köylere kadar giren otomo biller ve makineler İspanyadaki hayatın süratle değişmesine yardım etmiştir. Boğa güreşleri bugün de yapılmakta, fakat eskiden yalnız boğa güreşçisi olan tore adorlar, bugün aynca bir amele birliği nin azasıdırlar. Radyo gıtarla fandagonun yerini al makta, kara gözlü İspanyol dılberleri i se, tarihî demir kafesli penceresıni terkederek âşıkile beraber alenen sinemaya gitmeğe veya son hâdiselerde görüldüğü gibi erkekle omuz omza rrarbetmeğe başlamıştır. gibi cumartesi günü öğleden itibaren pafcartesi sabahına kadar istirahat etmekre, İspanyollar gibi kiliseleri doldurmaktansa, spor oyunları yapmayı tercih eyle mektedirler. Fikir adamlan sahasında Katalonya Madride nazaran ikinci plânda gelmekte ise de, umumıyetle Katalonyada halkın tahsil derecesi, İspanyanın diğer herhanKatalonyada resmî dil gi bir kısmının halkınm tahsil derecesinKatalonyada resmî dıl Katalan dıli den fazladır. Diğer taraftan Katalonya 50 türlü Lehce İspanya hâdiselerini anlıyabılmek için bu geniş memleketin 50 vilâyete ayrılmış olduğunu, ve daha birkaç sene evveline kadar İspanyada 50 çeşid millî dans ve lehçe olduğunu hatırlamak lâzımdır. Adetleri, dilleri, yaşayış tarzlan itibarile birbirindten tamamile ayrı olan bu elli çeşid İspanyol halkı arasında Katalon yalılar hususî ehemmiyeti haiz bulun maktadırlar. Sevilla 23 (A.A.) Corogne radyosunun bıldirdiğıne göre, Bnaval Ka nerno nasyonalıst kuvvetler tarafından zaptı esnasında hükumet kuvvetleri menBir gazetenin iddiası sublarından 200 asker ölmüş, 250 asker Berlin 23 (A.A.) Londradan D. Cumhuriyet bayramı münasebetile de esir edilmiştir. N. B. ajansına bildıriliyor: Ankarada yapılacak büyük resmigeçide Madrid önlerindeki çarpışmalar Deyli Ekspres gazetesi, Sovyet hü • Madrid 23 (A.A.) Havas ajansı iştirak edecek olan 250 izci, dün akşam kumetinin ademi müdahale komitesinden saat sekizde, hususî bir trenle Ankaraya muhabirinden: Cumhuriyetçi kuvvetler, çekildıği gün, İspanyaya harekete ha • taarruza geçmişler ve Navalcarnero mınhareket etmiştir. zır erzak yüklü 26 Sovyet gemisinin KaBu sene, ızcılerin iaşe ve ibatelerile takasında asileri ricate mecbur etmişler radeniz limanlarında bulunmakta oldukMaarif Vekâleti alâkadar olduğundan dir. larını haber vermektedir. izci adedinin mahdud olması, bunların da Hükumet tayyareleri, asilerin tayyarenısbeten yeni ve Ankarayı hiç görmemiş lerini kaçırmıştır. Toledonun cenubunda Ihtilâlciler Madride 14 kilometro yaklaştılar talebeden terekküb etmesi nazarı dıkka asiler, Madridi CiudadReale bağhyan te alınmıştır. Bunların sayısı 1000 ka demiryolunu kesmeğe teşebbüs etmişlerse Burgos 23 (A.A.) Henüz resmen dardır. de taarruzlan tardedilmıştir. teeyyüd etmiyen bir habere göre nasyo Diğer taraftan Maarif Vekâleti, ilk Asiler, dün işgal etmiş olduklan Na nalist kuvvetler Naolcarneroyu aldıktan dcfa olarak bütün izcilerin yeknasak gi val Carneronun bir taarruza uğramasın sonra ileri yürüyüslerine devam ederek yinmelerini de kararlaştırmıştır. Bunun dan korktuklarından bu mevki önündeki Madride 14 kilometro yaklaşmışlardır. icin, dün, Ankaraya giden izciler kısa mevzilerini tahkim etmişlerdir. Asiler, Diğer taraftan İllesaodan ilerliyen lâciverd pantolon, kenarları geniş hâki sçn zamanlarda hükumetçıler tarafından nasyonalist kuvvetler de Madridden on şapka ile hâki gömlek, siyah ayakkabı yapılmış olan müdafaa tertıbatından is üç kilometro mesafede bulunan Getafe ve bir yenilik olarak şimdiye kadar tifade etmişlerdir. mevkiine gelmişlerdir. Madridin askerî oymakların hususî rengini taşıyan bo Madrid hükumetinin tebliği tayyare meydanı Burada bulunmaktadır. yunbağları yerine düz kırmızı floralar Madrid 23 (A.A.) Hükumet, lâbis bulunmakta ve yalnız alâmeti fakendisine sadık olan kuvvetlerin Endü rikalı hususî bayraklarını taşımakta idi lüste ileri hareketlerine devam etmekte ler. olduklannı bildirmektedir. Bu kuvvetler, İzciler, kendi oymak beylerinin neza Castro del Rioyu elde etmişler, 6 top, IBaştarafı l inci sahifede] reti altında gitmişlerdir. Umumî bir ka7 mitralyöz, mühim miktarda silâh ve fiie reisi yoktur. Diğer taraftan izcilere mühimmat zaptetmişlerdir. Asilerden 55 Suriye ve daha birçok yerlerde güzel mıntaka müfettişlik doktoru Hamdi Ka* Türkcemizın yasamasına yardım ediyorkişi telef olmuştur. sım da refakat etmektedir. lar. Bayrama iştirak edecek izciler Antakya Ermenileri tamamen Türklüğe bağlıdır Barselon civarındaki tütün fabrikasında çalışan Katolan dılberleri dir, fakat gerek Madrid, gerek İspanya nın diğer vılâyetlerile yapılan muhaberelerde ispanyolca kullanılmaktadır. 8 teşrinisani 1933 tarihinde neşredilen bir e mirname ile üç senedenberi Katalonya hududları dahilinde mahkemelerde yal nız Katalan dili kullanılmaktadır. İspanya halkı daha ziyade İtalyanlara benzedıği halde, Katalonyalılar, âdetleri ve yaşayış tarzlan itibarile İngilizlere benzemektedirler. Ekseriyeti ticaretle uğraştığı için, Katalonyalılar tıpkı İngilizler beynelmilel şöhret kazanan ressamlar, artistler ve mimarlar yetiştirmiştir. Nite kim bugün Barselonada ve Katalonya nın diğer şehirlerinde İspanyol mimarî üslubundan büsbütün farklı bir Katalan mimarî üslubuna tesadüf edilmektedir. Katalonyalılar Son günlerde sık sık kendisinden bahsettiren Katalonyanın nüfusu üç milyonu tecavüz etmektedir. Merkezi Barselon şehri olan Katalonya; Barselon, Gerona, Lerida ve Tarragona vilâyetlerinden mürekkebdir. Akdeniz kıyısında bulun İspanyol ile Katalon arasındaki fikir ayrılığı Katalonyalılar umumiyetle kendi sây ve gayretlerile, mevki ve servet sahibi oldukları için, dededen veya babadan kalma paralan yemekten baska bir işe yaramıyan İspanyol asilzadelerini sev mezler. Hatta onlan «yabancı» ve on lann yaşadıkları vılâyetlerı de «ecnebi memleketi» tesmiye ederler. Barselondan Madride mektub gönderen Kata lonyalılar zarfın üzerine «Madria, Espana» yazmak suretile Medridin Kata Ionyadan ayn ve İspanya namındaki yabancı bir memlekete aid olduğuna işaret etmek istiyorlar. Madrid postası Barse lona geldiği zaman da postacılar: «Ec nebi postası geldi »diye bağırmaktadır lar. Bütün bu hâdiseler; birçok yerlerin de mütegallibelerle papazların elinde kurunuvusta hayatı yaşamakta olan İs panyol halkile Katalonyalılar arasında yasayıs ve fikir ayrılıklarını göstermek tedır. ispanyanın en zengin kısmını teş kil eden Katalonya, muhtariyetini kay betmemek ve servetini başkalanna kap tırmamak endişesile asilere karşı cephe almış bulunmaktadır. Katalonyanın İs panya için haiz olduğu ehemmiyeti takdir eden Madrid parlamentosu geçenlerde yaptığı son fevkalâde toplantısmda Katalonyaya istiklâliyet vermek suretile, Madridin beklenen sukutundan sonra hükumet merkezini Katalonyaya nakletmek imkânmı temin etmiş oldu. Nitekim halihazırda Katalonyada bulunan İspanya Cumhurreisi M. Azana her tarafta hararetli tezahuratla karşılanmıştır. Bugünkü kanlı hâdiselerin neticesi ne olursa olsun, tarihî İspanyadan artık e ser kalmıyacaktır. Şimdiye kadar kö yünden 20 kilometro bile uzaklaşmıyan köylü, harb dolayısile sehirden şehre koşmakta, muhtelif fikir propagandala rile karşılanmakta ve her adımında ye nilikler görmektedir. Muhtelif an'anele re, muhtelif düşünüş tarzlarına malik o lan milyonlarca insanın birbirine kanş masmdan herhalde yepyeni bir v^ıziyet doğacaktır. Bunun ilk neticesi olarak Katalonya gibi diğer bazı vilâyetler de istiklâliyet ilân edeceklerdir. Eski ve yeni davası Madridin işgalinden ve asilerin tam muzafferiyetinden sonra bile daha uzun müddet İspanya da devam edeceğe benziyor. * • * 14 hükumet tayarecisi idam edilmiş Katalonyalı genc erkeklerden birkaç nümune Seville 23 (A.A.) General de Llano, aralarında kadınlar ve çocuklar da bulunan yedi bin kişinin. geçen hafta Medridde tevkif edildiğini haber ver mektedir. Valladolidden alınan bir radyo ha berinde hükumetin 14 tayyarecisi, yan Çerkesler bu civarda dört köyde ikalışlıkla Toledonun şimalinde Olias del Rey mıntakasındaki hükumet kuvvetle met etmektedirler. Yedi yüz, sekiz yüz rini bombardıman etmiş olduklarından kişidirler. Türkiyeden kaçarak bu köylere iltica etmiş olan birkaç muhalif istisna eMadridde idam edilmisjerdir. dilirse hepsi işlerile güçlerile meşguldürMadridde 1000 rehine var ler. Türklere karsı muhalif vaziyet te alLondra 23 (A.A.) Londradaki mış değildirler. Bilâkis Türklere sempabeynelmilel Kızılhaç cemiyetine Madridtileri vardır. Aksini düşünmek doğru o den gelen malumata göre mezkur şehirlamaz. de rehine ve esir olmak üzere on bin kişi vardır ki bunların 1500 ü kadındır. Diğer taraftan bildirildiğine göre bu ayın on birinde Burgos hükumetile Bilbao İnhisar İdare makamatı arasında rehineler teati edilmiş sinin Cıbalideki kır , ve İngiliz Exmouth ve Esk destroyerleri tu fabrikasında ça* Bilbaodan Saint Jean de Luzea 114 ka lışan Bulgaristan dın rehine getirmişlerdir. muhacirlerinden An Bundan başka destroyer ayın on ye medin oğlu 14 ya disinde San Sebastiyene dört rahibe ve şmda Şevki, üç gün 41 çocuk çıkarmıştır. evvel kaybolmuş • Alman notasının esast tur. Çocuğu o vakirLondra 23 (A.A.) Sovyet sefiri tenberi gören olmaM. Maıski bugün ademi müdahale ko mıştır. Nerede bu mitesinin içtimaında hazır bulunacaktır. lunduğunu bilenle Zıra komiteyi terketmesi için Moskova rin polise veya ba Kaybolan Şevki dan sefarethaneye henüz bir emir gel basına malumat vermeleri rica edilmektedir. memiştir. Bu kadar kuvvetli benzeyiş ve an'ane bağları varken bilhssa mezheb ve milliyet ayırmadan herkese müsavi ve ayni suretle tatbik edilen cumhuriyet kanunlamu bilip takdirle bahseden Sancaklı Ermeniler, biz Türklere karşı aykırı hareket etmiyorlaj. Bilâkis neticeyi bizim gibi sükunetle bekliyorlar. Bir çocuk daha kayboldu