8 Temmuz 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

BUGUN 2 nci sahifede: Siyasî îcmal. 5 inci sahifede: İngilterenin sözünü dinlettıği devirde Berlin kongresinde ge çen bir mücadele. 6 ncı sahifede: Spor haberleri, .„„. İSTANBUL . CAĞALOĞLU p a , p o m k B 0 T mm. • 100C > ! 4jO4 Telgraf ve mektub adresl: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusu: İstanbul, No 245 ^arŞalHDü 0 I BlMnUZ IİM0 Tclefon: Başmulıarrir ve evi: 22366 Tahrir heyeti: 24298 İdare ve matbaa kısmlle Matbaacüık ve Neşriyat Şlrketi 24299 . 24290 umhuri Hayat Ansiklopedisi 10 cildi tamam olmuştur Her eve ve herkese lâzımd Ingiliz Projesi Müzakereye EsasKabulOlundu Devletlerden bizi, tuttuğumuz dürüst yoldan Almanya bunun için inhirafa mecbur etmemelerini rica ederiz Lehlerle anlaşmış gibi..* Başkalarının ihtilâfı Bizi Boğazlan tahkim Etmekten alıkoyamaz ,Tonaj meseleleri Boğazlarîn tahkimi işinden ayrılmalıdır. Jahkim hakkımızı ilânihaye gayrimahlul bırakamayız! oğazlann gayriaskeriliğini ortadan kaldırarak memleketimizin emniyeti bakımından en hassas noktalarından birini teşkil eden bu geçidlerin tahkimi içm vaki müracaatimiz esas itibarile bütün alâkadarlann ve hatta bütün dünyamn tasvibile karşılanmışken ıneseleyi müzakere eden Montrö konferansı birkaç gündenberi birkaç zorluğa uğramış gibi görünmektedir. Meselede bu işin asıl sahibi biz Türkleri alâkadar eden cihet Boğazlann tahkimidir, ve bunda ihtilâf yoktur. Boğazlan tahkim etmek, onlan kapatmak demek değildir. Bilâkis biz Boğazlar üzerinde Türkiyenin emniyetile beraber bu emniyet içinde geçiş serbestliğini de en kat'î şekillerinde temin ediyoruz. Bundan dolayı da alâkadarlar tabiî ancak memnun olabilirler. Biz Türklerden ziyade başkalanm ilgilendiren ihtilâf noktalan şunlardır: 1: Boğazlardan girip çıkacak harb getnileri, 2 : îtalyanın Montrö konferansına îştitak etmemesile beraber îtalyasız bu konferans mukarreratmın keenlemyekün sayılacağı iddiası. Her iki noktanın bizi Boğazlann bütün dünyaca kabul olunan tahkimi zaruretinden ahkoyamıyacağı çok meydanda bir hakikattir. Eğer harb gemilerinin §u yeya bu miktarda, şu veya bu şartla giriş ve çıkışlan üzerinde alâkadar devletler anlaşamazlarsa bu anlaşmazlık Boğazlann tarafimızdan tahkimi zaruretini tehire sebeb teşkil edemez. O halde Bogazların tahkimi esasma karar verilerek oradan geçecek harb gemileri meselesi bilâhareye terk ve talik olunabilir. Danzigde de ârâyi umumiye Montröde dün çok hararetli müzakereler cereyan etti // inci maddeye dair tadil teklifimiz üzerine uzun münakaşalar oldu Ingiliz projesi Ankarada iyi tesir bırakmadı. Montrö konferansının akibetinden endişe edilmektedir Ingiliz kabinesi bu meseleyi Polonyanın takib etmesine karar verdi. Lokarnocular konferansında Danzig işi de görüşülecek Danzigde Polonyanın yavtığı Gdınya hmanından Wr görünüş İtalya Montröye gelmiyecek Boğazlar konferansı guya Italyaya karşı çevrilen bir manevra imiş! Montrö 7 (Sureti mahsusada giden arkadaşımızdan) Bugun, mevsuk bir membadan işitildiği ne göre, İtalyaya gelince Montrö konferansına iştirak etmiyeceğini alâkadarlara resmen bildirmiştir. Zecrî tedbirlerin lâğvından sonra îtalyanın Montrö konferansına iştirak edeceği zannediliyordu. Halbuki İtalya bunun kâfi olma dığını ve zecrî tedbirlere merbut askerî tedbirlerin de kaldırılmasını, bu meyanda bilhassa, Habeş harbi esnasmda İngiltere ile Ak denız devletleri arasında imzala nan karşılıklı anlaşmanm lâğvını istemektedır. İtalya, Akdeniz an Almanya da projeye itiraz ediyor Rus teklifi kabul edilirse İngiltere ile deniz anlaşmasını bozacakmış Londra 7 (Hususî) Alman hükumeti Boğazlar konferansile yakından alâkadar olmağa başla mıştır. Salâhiyettar mehafilden alınan haberlere göre, Almanya bu mesele hakkında İngiltere nezdinde bazı teşebbüslerde bulunmuştur. Ayni haberlere göre, Almanya Sovyet harb gemilerinin serbestçe Boğazlardan girip çıkmasına itiraz etmıs, buna mıisaade edildiği tak dirde Ingiliz Alman deniz anlas masınm bozulacağını bildirmiştir. Alman noktai nazarına göre, Bo ğazlar meselesi Akdenizdeki kuv vetlerin muvazenesîni değiştirecek mahiyette olduğundan, Almanyayı yakından alâkadar etmektedir. Berlin 7 (A.A.) M. Grei=er, dün bütün gün nasyonal sosyalist liderlerıle görüşmüştür. Bu görüşmelerin mevzuu hakkında hiçbir şey ifşa edılmemiştir. Siyasî mehafil, Danzig meselesinin Berlinle Varşova arasmdaki iyi anlaşma için bir engel teşkil etmemesi lâzım geldiğıni kaydetmektedırler. Havas ajansının muhabiri, nazi lider lerinin Danzig âyan reisine son derecede itılâfcuyane bir hattı hareket kabul et mesini tavsiye etmiş olduklannı isuhbaratına atfen bildirmektedir. Eğer plebisit yapılırsa Berlin 7 (A.A.) M. Greiser, bu gece Danzige gitmistir. Diplomasi mehafil, Danzig statüsünün [Arkası Sa. 4 stıtun 4 te\ Afişaj meselesi Mültezim Giresun saylavı Hakkı Tarık Usun tenkidlerimize gönderdiği cevab! Cazetemizin 5 iemmuz 936 tarihli ı/ı mucib haıekeilerin maddi ve manevî nüshasında afişaj işi hakkında bir tenkid mes'uliyeiini deruhde ederek bizim kenyazısı çıkmıştı. Bu ı/azı üzerine afişaj ış disini hiç olmazsa bu yiızden sıyanet efj lerinin multezimi Giresun saylavı Hakkı mek istiucn hayirhah tekayyudlerimizii Tank Uslan bir mektub almıştık. Fakai boşa cıkarmışlır. Bundan dolayı, bizim] guua neşriuatımıza cevab vermek isliyen yGpılmamasını isiemiş olmakhğımıza rağ' bu mektubdc, anlaşdan hiddet sevkıle men cevabm şuna buna laarruz teşkil csatja sola tarizler ve taarruzlar yapılmış den aksamı maatteessüf mahkcmeui yeolduğundan bu yazıuı matbuat kanunu ni yeni dacalar ve dava aleddavalarla ahkâmma lecfıkan Muddeiumumihğe ışgal elmis olacaktır. göndermiştık. Muddeiumumilik, bu ce • Her ne hal ise biz, sırf kanun hük vabı töhmeti mucib haşcıyatımn bazda miıne uymuş olmak kaygusile arkadaşı nndan lecrid ederek bize iade etmiştir. mızın mektubunu Müddeiumumilikten Garibdır ki arayerde biz bu muame gelen son şeklıle neşrediyoruz: leyi yapar ve yaptınrken Bay Hakkı Gazetenizin bugünkü 5 temmuz pa Tarık Us bize gönderdiği meklubun ta zar sayısında birinci sayfada (Afişaj mamını kendisine aid gazetelerden birin Skandalı Mültezim Beledıyeyi de feci de neşretmiş ve bu suretle kanunen ceza[Arkası Sa. 7 sütun 1 de\ ııiııımııııııııırtıııııııııı ııııı ıı ııııııııııı ııııır mı iHiiııııiMimııııııııııııııııiMimıııııııııtıııııiHiıııınıııııııııımııınııim franstz'T>aş delegetsi M.'P'at. , , > honfçransa gehrken' .I . Türk tezinde Rus menfaatlerinin kâfi bir tesahubla nazara ahnmamış olduğunu iddia eden Sovyet dostlarımız yeni vaziyet muvacehesinde bu işin bizden başkalarınca nasıl telâkki edılmekte olduğunu görmekle biraz munsıf olmağa avdet ederler sanırız. Biz daha ziyade Karadenize girecek gemilere ehemmiyet vererek ojadan çıkacaklar için ve daha umumî bir îfade ile Karadenizde sahildar devletler donanmalanna nisbeten çok zarurî ve mahdud bir kayid koymakla iktifa etmiştik. Başkalarının meseleye daha fazla bir ehemmiyet atfettikleri görülüyor. Karadenize girecek harb gemilerinin tonajı mecmuu bizim teklifimizde de, Ingiliz projesinde de mahduddur. Karadenizde sahildar devletlerin harb gemilerinin bu denizde ilelebed mahpus kalmağa mahkum tutulamıyacağına da şüphe yoktur. Fakat milletlerarası münasebetlerine taalluk eden bu merasimin Boğazlar üzeîinde tesisi zarurî emniyetin biran evvel *Tİcude getirilmesine mâni teşkil edecek geyler olmadığım kabul etmek lâzımdır. Montröde toplanan devletler murahfiaslarmın Boğazlardan geçecek harb gemileri üzerinde anlaşmalannı temenni ederiz. Fakat onlar bu anlaşmada geci kirlerse kendilerinden büsbütün ayn bir mesele olan Boğazlann tahkimi esasına olsun bir karar vermiş olmalannı istemek hakkımızdır. Biz mahdud miktarlarda harb gemileri giriş ve çıkışlarına muanz Heğiliz. Bu mesele bizden ziyade başkalanm alâkadar eden bir meseledir. Boğazlann tahkimini bu harb gemileri ge çişi merasiminden ayırmak ve tahkim işini Türkiyenin hayatına taalluk eden Almanyamn ceb ztrhlılarından Doyçland müstakil bir mesele saymak lâzımdır. Montröden gelen haberler, Boğazlar ki efkân umumiye anlasın ve biz de tahTürkiyenin bu en hassas noktalanmız daki emniyetinin açıkta ve havada ol konferansmda, 26 maddelik bir Ingiliz lil, tetkik ve tenkid imkânmı bulabilelim. duğuna ve Boğazlan tahkimie oraya aid mukabil projesinin müzakeresine başlan Gerçi, Ajans İngiliz teklifinin yeni birşey emniyetimizin tesis ve tekmili lüzumuna dığını ve bazı maddelerinin kabul edildi olmadığım, Türk projesinde teknik komitede muvakkat anlaşma üzerine elde edilen bütün devletler kanidirler. îşte bizim asıl ğini bildiriyorlar. Anadolu Ajansının bu müzakereler noktalar gözönünde tutularak yapılan tameselemiz buradadır, ve biz bütün devhakkmdaki tebliği hayli eksiktir. Ajans, dilaUn neticesi olduğunu, yeni îngiliz YUNUS NADt l&rkast Sa. 3 sütun 3 U\ İngiliz projesiniu dc metnini yermeliydi Su, 3 sütun 3 tel Projie; harb zuhurtmda Boğa'Zİarı kapatmadan evvel Türkiyenin Mılletler Cemiyetini haberdar etmesini derpiş etmektedir. [Arkası Sa. 6 sütun 6 dai Japon heyeti bu şekle şiddetle itiraz ederek Türkiyenin bu vaziyette Milletprojesmde, Boğazlardan geçecek harb Montrö 7 (Sureti mahsusada giden ler Cemiyetıne müracaate tâbi tutul gemileri tonajı için tesbıt edılen 15,000 arkadaşımızdan) Boğazlar konferanmamasmı, çünkü Boğazlar rejiminin ton miktarmı büsbütün kaldırmak teksı İngihz projesi üzerine müzakerele müstakil bir mesele olduğunu ileri sür lifinde bulunuj^ordu. Bu şekil Sovyet rine devam ederek çok müsaid şekilde müştür. Rusyanm hoşuna gitmekle beraber, İnçahşmalannı ilerletmektedir. Dün yapılan iki celsede İngiliz pro giltereyi pek memnun etmiyordu. İyi haber alan kaynaklara göre, İn jesinin müzakeresine devam edilmiştir. Konferans bu maddeyi .tahrir komi giliz projesi Karadenizdeki Sovyet do11 inci maddeye kadar olanlarm bir tesince hazırlanacak muaddel şeklıle nanmasma karşı daha sıkı tedbirleri kısmı kabul, bir kısmı tehir olunmuş kabul edecektir. muhtevi ve Türk teklıfine çok müşa tur. Bir devletin Karadenizde durdurabi bıhtir. 11 inci maddeye dair Türk heyetinin leceği gemilerin tonajmı dörtte ikiye Konferans bu projeyi müzakereye e tadil teklifi üzerine hararetli münakatenzil etmiştir. sas olarak kabul etmiştir. şalar başlamıştır. Heyetimiz, Ingiliz [Arkası Sa. 6 sütun 1 de\ Ingiliz hava ordusu son sür'atle kuvvetleniyor Şimdi yerden telsizle idare edilen pilotsuz tayyarelere çok ehemmiyet verilmektedir Konferans etrafında tetkikler Başvekilimiz bu Ingilizler Karadeniz sabah geliyor İsmet İnönü akşama tekhakimiyetini Almanlara rar Ankaraya dönecek mı vermek istiyorlar? Çünkü Ingiliz teklifi, Alman ceb zırhlılarının Karadenizde hakimiyetini temin edecek şekildedir ingiltere, h a v a kuvvetlerıni tanzim ve tensike, hazır ladığı tayyare in şaat progıamını büyük bir faaliyetle tatbika girişmiş bulunuyor. Geçenler Ankara 7 (Telefonla) Başvekil İsmet înönü bu akşam Eksprese takılan de Ingilterede ya hususî bir vagonla Istanbula hareket etti. pılan büyük hava îstasyonda şehrimizdeki bütün Vekiller, şenlıklerinde, bu huVekâletler erkânı, vali, polis müdürü susta nekadar bü ve Ankaradaki meb'uslar tarafmdan u yük bir gayret sar fedilmekte olduğu ğurlandı. bilfııl görülmüş, İnAdliye Vekili Şükrü Saraç Başve gilterenin, havacı kilimizle birlikte Polathya kadar gitti, lıkta, kaybettiği za sonra avdet etti. General Salih te Baş manı telâfiye kuv vekille birlikte îstanbula hareket etti. vetle azmettiği anlaîsmet İnönü Perşembe sabahı Anka şılmıştır. rada bulunacaktır. İngilizlerin tay Beşinci sahifede Cenevrede dünyamn merkezlerinden biri Yazan: Muhiddin Birgen yarecilikte göster dikleri en son te k â m ü 1, otomatik tayyareler mesele sidir. İngiliz donanmasma mensub eski bir tayyare nakliye Londrada son yapılan hava şenlıklerinde gosterış yapan gemisi, tayyare defi Ingiîiz tayyareleri endaht talimleri i çin kullanılan tayyareler nev'inden, tel hiz edilmiştir. Bu gemi Argus ismindeki siz vasıtasile işliyen otomatik tayyareler gemidir. lArktuı Sa. 1 «üttta l »4 için hava üssü vazifesi görmek üzere teç