7 Temmuz 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

BUGÜN 2 nci sahifede: Siyasî icmal 3 üncü sahilede: Yurddan yazılar îsmail Habib 5 inci sahifede: Eski Bizans sarayları M. Turhan Tan 6 ncı sahifede: Yaşadığımız korkunc macera umhuriyet .«« İSTANBUL CAĞALOĞLU « . , •... S3yi! 4u0ü Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, istanbul Posta kutusu: İstanbul, No 248 öflll I I CUllTlUZ İSÛD Telefon: Başmttharrlr ve evl: 22366 Tabrir heyeti: 24298 İdare ye matbaa kısmlle Matbaacılık ve Neşriyat Şirketl 24299 . 24290 Hayat Ânsiklopedisi 10 cildi tamam olmuştur Her eve ve herkese lâzımdır J Montröde Ingiliz projesinin Danzig meselesi, Avrupa için bir tehlike oluyor müzakeresine dün başlandı Türk tekliflerine geniş tavizat veren maddelerden 6 sı kabul edildi Konferansın cumartesiye Asambledeki bitmesi muhtemeldir Vaazları tsviçre mektubları Almanya, Avrupanm siyasî istikrarına vuracağı ilk darbeyi Danzigden indirecekmiş! Fransız gazetelerinin iddialarına göre M. Hitler, Polonya ile anlaştıktan sonra Danzigin işgaline karar vermiş..* Londra 6 (A.A.) Dangiz buhranı, çok büyük bir huzursuzluğa sebebiyet vermiş ve Almanyanın, Avrupanm di ğer kısımlarile olan münasebetlerinin hâd bir devreye girmiş olduğu intibaını tev lid etmiştir. Danzig meselesi, bugün öğleden son ra Avam Kamarasında müzakere edilecektir. M. Edenden Danzigdeki vaziyetin bir tablosunu yapması ve Almanyanın în giliz sualnamesine vereceği cevabın ne şekilde olacağı ve Almanyanın tahkimatı hakkında malumat vermesi rica oluna caktır. Bazı mehafil, Hindenburg zeplininin birçok defalar Southampton doklan, Calshot askeri tayyare meydanı gibi sanayi [Arkast Sa. 6 sütun 1 de] Dinledikten sonra «Daha iyi anlıyorum ki her milletin yegâne dostu gene evvelâ kendisidir» Türkiye ile dört büyük devlet arasında mutabakat hasıl olmak üzeredir. Italyanın istiraki ihtimali son dakikada gecikmiştir Montrö 6 (Sureti mahsusada giden Cenevre 2 temmuz 1936 arkadaşımızdan) Boğazlar konferanugün Milletler Cemiyeti toplan sı bugün hususî bir içtima yapmıştır. Içtitısmın üçüncü günüdür. Uç gün mada İngilterenin yeni projesi teklif edilde on beş devlet namına on beş miş ve projenin müzakeresine başlanmış,hatib söz aldı. Yarın toplantı nihayet bu tır. Konferansın bundan evvelki içtima Rusların yersiz çikâyetlerinlacak. Böyle mühim bir mesele etrafında annda müzakere edilmiş olan Türk tekden tonra tngilizlerin yeni bir müzakere edilirken Türk gazetecilerinin lifi üzerindeki neticelerle mutabakat gösprojelerini müzakere ediyo « Milletler Cemiyeti koridorlannda dolaş teren bu teklif altıncı maddeye kadar ruz. Harb gemileri Karadenimalan ve müzakereleri yakından takib müzakere edilmiştir. ze şu veya bu miktarlarda giedebilmeleri Türk karileri için yeni bir îngiliz teklifi 26 maddelik Türk teklirip çtkabilsin diye. hâdise oldugunu düşünerek bir taraftan finin muaddel bir şekli denebilecek mahimüzakereleri takib ve bir yandan da veBiz Türklere göre mesele yette hazırlanmıştır. Bu projede büyük sikalan tetkik ettim. Şimdi size neticeden mahluldür: Boğazları tahkim ne anladığımı yazacağım. edebiliriz, ve sulha zarar verEvvelâ şunu söyliyeyim: Maalesef simiyecek harb gemileri giris ve i e yeni ve orijinal birşey öğretebilmek çıkıslartm bizzat kendimiz her mevkiinde değilim. Siz uzaktan ne anlahangi bir muahededen daha 'dmızsa, galiba, pek az farkla, ben de yaiyi tanzim ve idare edebiliriz. kından onu anladım! Nihayet makul ve mantıki Medisin ilk günü enteresandı. Bir Inhareket tarzım alâkadar devcil vâizinin lâhutî ve mistik dilini andıran letlere tebliğ etmekliğimiz de bir ifade ile yüksek insanlık prensiplerinpek iyi bir hal turetidir, ma • den bahseden Arjantin ki bu defaki içdem ki milletleraran münasetima onun davet ve teşebbüsile vaki olubetlerinin şimdiki »eklinde Bo» yordu diplomatının esas mesele hakkında hiçbir dişe dokunur söz söylememiş ğazlarımıza müteallik emni olmasma rağmen onu takib eden ltalyan yet garantilerinin nfır olduğu Yeni Ingüiz Başdelegesi Lord Stanley muhtırası ve Necaşinin nutku ortaya büve bundan dolayt onları tah tonilâtoda olan gemilerin Karadenizden yük meseleyi olduğu gibi koymuş ve elli kim etmek hakktmız umumen çıkmasına dair madde hazfedilmiştir. Boiki devletin iştirak ettiği meclisi bu hususve mutantan bir surette teslim ğazlardan Karadenize geçecek harb geta karar vermeğe davet eylemişti. edilmiştir.... milerinin tonajı 15,000 olarak tesbit edilItalya demek istiyordu ki: Ben Habemiştir. Bir anda Karadenizde toplanabiMontrö konferannmn muhşistana medeniyet sokmak istiyordum. Elecek, Karadenizde sahildar olmıyan devtelif projelerin labirenti için ger beni yalnızbaşıma bırakmış olsaydıletlere mensub harb gemilerinin tonajı de böyle zahirde bir taraflı, nız bu işi kolayca hallederdim. Siz Ha30,000 miktannda olabilecektir. Ancak fakat hakikatte kimsenin itibeşistana yüz verdiniz, onu cesaretle ve Karadeniz devletleri donanmalannı artıraz edemiyeceği umumî mahisilâhla kuvvetlendirdiniz. Harb uzadı, nrlarsa bu miktar azamî 45,000 ton olyetli bir neticeye varmamannı fakat, nihayet İmparator kaçtı, memleketi mak üzere fazlalaştınlacaktır. işgal ettim. Şimdi orada hayata tamamen herkesten evvel biz temenni Görüşmelere yann da devam edilecekhâkimim. Ondan evvel birkaç defa ben ederiz. anlaşmıya hazır oldum anma kâh Neca tir. Bu projenin heyeti umumiyesile kabul Fakat çaretiz kalırsak ku şi, kâh Avrupa devletleri benim göster e"dıleceği zannolunmamaktadır. Türk tur bizde olmıyacaktır... diğim hüsnüniyetin neticesiz kalmasına teklifi ve Rus noktai nazan arasında he** sebeb oldular. Bana karşı zecrî tedbirler nüz, Boğazlardan geçecek gemiler mesetatbik ettiniz, fakat bunun da neticesi lesi üzerinde bir mutabakat hasıl olma çıkmadı. Ben de sizin aranızda bulunarak mışsa da bu mevzua dair mübayenetin nn konferansa geleceğine delâlet eder bir emare mevcud değildir. Italyanın zecrî sizin meselelerinizle meşgul olmaktan çok sürmiyeceği ümidi kuvvetlidir. Ruslarla İngilizler arasmdaki noktai tedbirlerin ilgasile iktifa etmiyerek Ak yazgeçtim. Eğer benim aranıza avdet ettiğimi istiyorsanız benim arzularunı yerine nazar farkı ortadan kalkacağa benziyor. deniz muvazenesinde kendisine hâkim bir Esas Türk teklifi olduğuna göre iki ta rol verilinciye kadar beynelmilel meselegetiriniz. raf telâkkilerinde yapılacak tadilâtta lere kanşmamaktaki karannda devam eİtalyanm istedikleri nelerdir? Çok yubir esas üzerinde anlaşmak ümidi kuvvet deceği söylenmektedir. tnuşak ve lâstiklik kelimelerle yazılmış lidir. Maahaza lngiltere, Rusya, Fransa ve olan bu muhtıra bunlan sarih söylemiyor. ttalyanların istiraki Türkiye arasmdaki noktai nazar birli Ancak istenilen şeyler malumdur. Bir riBugün konferans havasında ltalyan ğinin Montrö Konferansım teahhurdan yayete göre zecrî tedbirlerin kaldırılması lann işjirak ihtimalini gösterir bir cereyan kurtararak matlub şekilde bir karara göşimdilik barışmak için kâfi gelecek. Diğer rivayetlere göre de îtalya bununla hasıl olmuş görünüyordu. Maahaza şu türeceği kanaati umumîdir. [Arkası Sa. 7 sütun 1 de] kalmıyarak bir yandan ilhakın da tasdi dakikaya kadar Italyanın bugün veya ya ııiııııııııııııııtııııııııııııııtıııııııııııııııııııiıııııııiııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııtııııııııııııııııııııııııııııııııiıııııııtıııııııııııııınMiıııııı İkını ve diğer taraftan da Habeşistanın Cemiyetten çıkanlmasını istiyecektiıv jBakalım ne olacak? Necaşi ne dedi? O, çok şey söyledi, Çok kuvvetli ve açık söyledi. Habeşistanı medenileştirmek, teşkilâtlandırmak husuNakilİ sundaki mesaisine karşı Italyanın, dahilAbidin Daver ide yaptığı tahrikâtla nasıl daimî manialar içıkardığmdan, harb patlamazdan evvel Italyanın mütemadiyen silâhlanmasına Arkadaşımız Server Bediin rağmen Avrupanm kendisine bütün im "Serseri,, Romanı bugün bikânları nasıl kapamış bulunduğundan tiyor. Onun yerine arkadabaşlıyarak asıl kabahati gerilik ve kuvVetsizlik olan memleketinin bütün derdşımız Abidin Daverln lerini döktü. Kendisinden her türlü yardınaklettiğl mı kıskanmasına rağmen İtalyaya ne suretle yardım ettiğini söyliyerek hatta Fransaya hücum bile etti. Sonra Millet ler Cemiyetini beynelmilel hak ve adalet prensiplerinin ve bilhassa beynelmilel ahadlı yeni bir aşk romanını üâk düsturunun önüne getirerek «haydi tefrika edeceğiz. bakalım, kolaysa Italya lehinde karar veriniz!* der gibi onlan karar vermeğe daVet etti. Bilhassa nutkunun basmda, îtal Boğazlar meselesi ne olacak? Danzig serbett şehrinden bir manzara Türkiyenin tezi çok sağlamdır Boğazlar üç mühim unsuru Negüs nevmid ve kararsiz Londraya avdet etti Konferansının Bir Habeş delegesi «Bize ihanet edildi. Eğer silâh bulursak bir tek Habeş kahncıya kadar harb edecegiz» diyor Cenevre 6 (A. A.) Pek ziyade yorulmuş olan Necaşi, Asamble nin cumartesi günkü toplanhsından sonra apartımanından çıkmamıştır. Necaşi, gazetecileri kabul etmekten ve istikbale aid plânlan hakkın da onlara malu mat vermekten imtina etmiştir. Kendisinin yakmmda bulu nanlar, bu dakikada tmparatorun tek bir arzusu bulunduğunu söylemektedirler: « İngilterede Ceneıreden gonderıimış resımletden: İmparator kalmış olan çocukvagonunun penceresinde lannı tekrar gör mek. Plânlarını bilâhare tespit edecektir. tir. Habeşistanın Londra sefiri Martinle Necaşi, dün akşam saat 22,50 de ve Ras Kassa kendisine refakat etmektedir. Paris tarikile Londraya hareket etmiş [Arkast Sa. 1 sütun 3 te\ ııiınıiiiımımıııı Pariste çıkan Lu mecmuası, bu haf taki sayısında Boğazlar meselesine iki büyük sahife tahsis etmiş, bu meyanda arkadaşımız Abidin Daverin gazete mizde çıkan bir başmakalesini de ay nen almıştır. Mecmua, Pariste intişar eden Affaires Etrangeresin Boğazlar hakkmdaki bir makalesini alıyor. Bu makalede: tTürk hükumetinin, Boğazlar rejiminin tadilini istiyen 10 nisan tarihli notası. elbet müsaid surette karşılanacaktı. Birçok devletlerin, beynelmilel muahedeler hakkında, en sinik <cynique» vaziyet takındıkları sırada, Ankara hükumetinin müracaat ettiği usulün dürüstlüğü, elbet beynelmüel nizama karşı bir hürmet eseri telâkki edılecekti ve Türkiyenin tezi çok sağlam olduğu için bu hürmet eseri o nisbette e hemmiyetliydi.» Dedikten sonra Boğazlar meselesinin 1774 ten itibaren bir tarihçesini yap makta ve sözü hükumetimizin notasma intikal ettirerek şu suretle devam et mektedir: <Türkiyenin talebi 1923 tenberi ah valin cezrî surette değişmiş olması e sasma istinad ediyor. Türkiyenin, o tarihte, Boğazlarm askerlikten tecridini kabul edişi, mukabilinde teminat almasmdan dolayı idi. 18 inci madde, Mil letler Cemiyeti paktmm 10 uncu mad desindeki garantiye, mümzilerin ve herhalde dört büyük devletin, müştereken ve Milletler Cemiyeti Konseyi ta[Arkan Sa. 1 sütun 3 te] Hâdiseler arasında rıııııııınııııiHiııııııııııırıııı ıııııııııııııınııııııiMiımııııtıımııiHiıııııııiııtımıımıiııııııııııııı tiııııııııııııııııııııııııı Avrupalı mütehassıs A vrupalt mütehassıslara kimimiz' * » hayramz, kimimiz düşman. j Hayran olanlarımız, bu <tAvrupalv> ve «mütehassıs» kelimelerinin halis şarklı olduğumuz devirlerde bize teker teker yaptığı büyüleyid tesiri hâlâ içlerinde saklıyanlardır. Bunlar föyle düşünürler: «Biz Asyalıyız ve geriyiz. Hiçbir inkılâb bizi Avrupalı lar kadar Avrupalı yapamaz. Onlara, daima, muhtacız. Malın iyisi, fikrin mükemmeli, insanın halisi Avrupadadır. tlim, teknik, iktısas Avrupalıdır. Sureta Avrupaya karşı siyasî istiklâlimizi kazanmış olsak ta hakikatte biz onun manevî, ilmî himayesi, nü fuzu, mandası alttndayız.» Böyle düşünenler, bilerek veya bilmiyerek, mütarekede tngiliz himayesi, Fransız nüfuzu, Amerikan man dası istiyenlerle ayni fihirde Ve ayni meşrebdedirler. «Avrupa?> ve «mütehassıs» kelimeleri, üstüste düşen iki yıldırım gibi onların sahsiyetlerini hemen yakar, kül eder. Ve millî gururlarmdan gelebilecek mukavemeti hemen sıfıra indirir. Onlarca talebe ancak Avrupalı mütehassısın elinde yetişir, hasta ancak Avrupalı müte hasstsm elinde iyi olur, is ancak Av rupalt mütehassısın elinde yürür. Teklif e cesaret edemedikleri bir fikirleri daha var: Memleketin başına Avrupalı bir hükumet getirmek! Böyle düfünenlerden halka »irayet eden bir tesir içinde, Avrupalı doktor ölüleri diriltir, fakat onun dirileri ol< dürdüğü hiç görülmemiştir. Bu fikrin bir de aksülâmeli ve tam\ tersi vardır ki çoğumuzu Avru, mütehassısa düşman etmiştir. Bilh sa onun Türk meslektaşları bu züm redendirler. Avrupalı mütehassısa badeti haklt olarak tenkide, fak Avrupalı meslektaşlarını haksız oL rak battrmıya çalışırlar. Kabahat Avrupalı mütehassım değil, onu köşe koltuğuna oturtaca ları yerde tepelerine çıkaranlardadt Onu Allahlaştıran, kendi milletin medenî tarihine, kendi nefsine güvı nini kaybetmiş, pısırık ve süne, müstemleke ruhunun devammdadır. Bu ruhun sahibine anlatamazsınız ki biz de Avrupaltyız ve bizim de mütehassıslarımtz vardır; fakat onun düşmanlarına da anlatamazsınız ki Avru palı mütehassıs bizden evvel Av " rupalı ve bizden evvel mütehassıstır. Bu vaziyette yapılacak şey, Avrupalı mütehassısı hayranlarının başı üstünden ve düşmanlirınm ayakları altından alarak lâyık olduğu köseye oturtmaktr; çünkü o ne bir evliyadır, ne de bir iblis, sadece bir Avrupalı ve sadece bir mütehassıstır. Onun ecnebi tarafını ihtiyat ve dikkatle, ihtisasını da hürmetle karştlıyaltm. Zecrî tedbirler tarihe karıstı! Takayyüdat ayın 15 inden itibaren kalkıyor Cenevre 6 (A.A.) Tanzim ko mitesi, zecrî tedbirlerin Fransız Ingiliz tekliflerine tevfikan kaldırılması tarihini bu ayın 15 i olarak tesbit etmiştir. Ko mite, îtalyaya karşı tatbik edildigi şe kilde bu tedbirlerin makanizması ne oldugunu teknik noktai nazardan tetkike nıemur bir komite ihdasına da karar vermiştir. Bundan maksad, bu tetkikatta is tikbal için faydalı olacak hükümler istimzaç etmektir. Cenevre 6 (A.A.) îngiltere ve Fransanın Hindistan ve Avustralya delegeleri tarafından muzaheret edilen tek lıfleri üzerine zecrî tedbirlerin kaldınl ması tarihi, müzakereye lüzum görül meksizin kabul edilmiştir. M. Vas Soncellos, kısa bir hitabe irad ederek arkadaşlarına teşekkür etmiş ve celsenin kapanmış oldugunu söyle mi§tir. Mülâzimin Romanı Mülâzimin Romanı MUHİDD1N BÎRGEN LArkası Sa, & sütun 4 te] Perşembe günü başlıyor PEYAMl SAFA 4