26 Mayıs 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 6

CUMHUBİYET 26 Mayıs 1936 Mecliste yeni sene bütçesinin müzakeresine dün başlandı IBaş tarafı l inci sahifede] 3,960,000 Maliye ketimizin müdafaasını, imanm, ziraat ve 6,780,000 Müdafaa grupu sanayileşme cephesinden inkişafını, aziz 3,000,000 Ziraat 1,200,000 Maarif Türk milletinin irfan ve refahmı temin 360,000 Sıhhat ve İçtimaî Muavenet gayesile yüksek heyetinizin verdiği direk 2,000,000 Diğer daireler, müfettişi u tîflerden ve büyük şeflerin çizdiği pro mumilikler, vilâyet ve kaza teşkilâtı ve mütefeiTik ilâvegramlardan 936 senesine aynlmış olan ler. faaliyet kısımlarınm muvaffakiyetle başanlması için icab eden bütün tertibatı 17,570,000 bünyesinde toplamış, cumhuriyet bütçe Maliye bütçesindeki fazlalığın nerelelerinin bu mümtaz karakterini bütün kuv re aid olduğunu şu rakamlarla arzedecevetile muhafaza ve hatta takviye etmiş gim. 1,000,000 geçen sene kabul buyurulan tir. kanun mucibince ziraî borclann faizleBu bütçenin tahliline girişmeden evvel, rinin indirilmesi ve taksitlendirilmesi son ayını kapabnak üzere bulunduğumuz yüzünden Ziraat Bankası ihtiyat serma1935 bütçesi tatbikah neticelerini hulâ yesine ilâve edilmek üzere verilmesi icab eden. saten arzetmek isterim. 1,000,000 silolar inşaatı ve buğday zaVergi tenzilâtımn meşkur rarı karşılığı için verilmesi lâzım gelen. neticeleri 500,000 Denizyollan ve Akay işletmeYüksek heyetinizce kabul ve tasdik si için mubayaa olunacak vapurların buyurulan 1935 senesi bütçesi mütevazin taksiti için. 500,000 sosyal yardımlar için. olarak 195 milyon lira idi. Bu bütçenin 450,000 Hava Yollarına yardım için. tatbik mevkiine girdiği sırada zarurî ih350,000 buğday koruma vergisi teşkitiyaclar arasında bulunan tuz ve şere gilât ve masrafı olarak evvelce muvaze bi iki mühim maddenin halkımızca ucuzne haricinde yapılan sarfiyat. ca tedarik edilebilmesini temin maksa 100,000 Tahran elçiliği binası inşaatı. dile iki kanun kabul buyurulmuştu. Bu Milli müdafaa kısmındaki kanunlar bütçe tahminatına giren vari fazlalık dattan yedi buçuk milyon liralık bir tenMillî Müdafaa kara kısmında görüle zili icab ediyordu. Bu kanunlann tatbiki neticesinde bu maddelerin istıhlâk mikta cek olan 2,200,000 lira ile deniz kısmın n yüzde otuz derecesinde bir tezayüd daki bir buçuk milyon lira fazlalık geçen göstermek itibarile bu tedbir vatandaşla sene kabul buyurulan kanun mucibince nn ihtiyaclannı tatmin hususunda çok birer derece yükseltilen maaşların farkının faydah ve meşkur netice vermekle bera ve bir kısım hizmetlerin istilzam ettiği fazber kısmen de bütçede bu vergilerden la masrafların karşılığıdır. Bu sene kabul buyurulan Hava Kuruaçılan boşluklan doldurmuştur. muna yardım vergisi hasılı tamamen hava Varidat fazlalığı en ziyade bütçesine tahsis ve ilâve edilmiştir. Bu tehhangi mevzulardadır? likeyi bilen vatandaşlann Hava KurumuBundan başka diğer vergi membalan na yaptığı taahhüd yardımlan santimine mızda da inkişaflar görülmüştür. Bugün kadar ayrıca bu ihtiyaclara tahsis ve sarelimizde bulunan on bir aylık varidat he folunmaktadır. Vatandaşlann bu kuruma sablanmıza göre 1935 malî senesinin yaptığı teberrü ve taahhüdlerinin vatanî en on bir ayı zarfında 180 milyon lira tah büyük bir vazife olduğunu ve bu yardımda silât yapılmıştır. Geçen senelere kıyasen gösterdikleri şevk ve hemiyeti bu ihtiyacm son aylık tahsilâtımız bu hesaba katılırsa istilzam ettiği mühim masraf rakamlannı 1935 senesi bütçesini 200 milyon liralık ölçen bir maliyeci sıfatile huzurunuzda bir tahsilâtla kapatmış olacağımızı kuv şükranla söylemeği bir vazife bilirim. vetle ümid edebiliriz. Şu vaziyete göre Şu noktayı da kaydetmek isterim ki 195 milyon liralık varidat tahminimizden cihanın silâhlanma yolundaki kuvvetli demin arzettiğim yedi buçuk milyon lira hareket ve faaliyetleri müvacehesinde nisbetindeki tenzilât telâfi edildikten başTürk vatanının müdafaa ve sulh vasıtası ka beş milyon lira derecesinde bir varidat olan kuvvetlerinin ihtiyac gösterdiği masfazlasile 1935 bütçe hesablannı kapat raflar, bir taraftan bütçelerdeki inkişaf mış olacağız. Bu fazlanın mühim bir kıslardan elde etmekte olduğumuz paralarla mı istıhlâk mevzularındaki vergilerde ve diğer taraftan yüksek heyetinizin irşagörülmekte olmasına göre halkımızın redile takib edilen malî siyaset neticesinde faha doğru gitmekte olduğu neticelerini elde ettiğimiz devlet itibarına istinaden çıkarabiliriz. Bunun da cumhuriyetin temin ettiğimiz büyük mikyasta kredilermüspet mesailerinin semereleri olarak le tatmin edilmektedir. zevkle ve şükranla kaydetmek isterim. fevkalâde membalardan temin olunan pa lira alacağunızı tahmin eylemekteyiz. Bu ralarla karşılanmaktadır. tahmin biraz evvel arzeylediğim tahsi lât vaziyetimizin seyrine uygundur. tktısad ve sanayi işlerimiz Kabul buyurduğunuz kanun mucibinVaridat bütçesi yekununun 36 milyon ce îktısad Vekâletine merbut bir dfcvlet 800 bin lirası vasıtasız vergilerden, 83 müessesesi olarak çalışmakta olan Sümer milyon 980 bin lirası vasıtah vergiler Bankın tatbikine memur olduğu sanayi den, 36 milyon 600 bin lirası înhisar işletme programımızın istilzam ettiği mas lardan ve mütebaki 56 milyon lirası da raflar bir taraftan Düyunu Umumiye muhtelif hasılât ve varidattan terekküb bütçesinde, diğer cihetten fevkalâde mem eylemektedir. balardan elde edilecek varidat arasında Vasıtasız vergilerimizden arazi ve bi derpiş edilmiştir. Bu programın demire na vergilerile bina vergisi buhran müteallik kısmı müstesna olmak üzere tes zammı 1936 malî senesi bidaye bit edilen nisbetten daha evvel tatbiki tinden itibaren vilâyet hususî idare için icab eden tertibat alınmıştır. Ayni lerine devrolunmakta ve bu idarelerin dizamanda gene geçen sene kabul buyu ğer devlet vergilerindeki hisseleri kaldı rulan kanun mucibince tesis olunan ma nlmaktadır. Tabiri diğerle mahallî idaden arama ve işletme teşekküllerinin faa reler vergi sisteminde vergilerden hisse liyetleri için lâzım gelen masraf ve ser tefriki usulü yerine müstakil vergi usu maye temin olunmuş ve 936 senesinden lüne geçmiş bulunmaktayız. Bu devrim itibaren bir kısım bakır ve krom maden muamelesi yapılırken arazi vergisinin tarh lerinin işletilmesine başlanacağı gibi hisse ve cibayetini ıslah için yegâne çare olan de devlete mal edilmek suretile Ergani arazi tahriri işine son derece ehemmiyet madeninin iki sene zarfında tesisatının ik verilerek Türkiyenin iki sene zarfında amalile işletilmesi için lâzım gelen hazır cele tahririnin yapılması için kanun alınlıklar yapılmıştır. Bundan başka zengin mış ve malî sene bidayetinde derhal tatkömür havzamızın kâmilen devlet eline bikına başlanması için icab eden istihza alınarak rasyonel işletilmesi neticesinde rat yapılmıştır. maliyet fiatlannın tenzili ve bu sayede Keza bir takım iktısadî vaziyetler icahem ihracatımızın çoğaltılması hem mem bı olarak binalann gayrisafî iradlarında leket dahilinde istihlâkinin temini için ik görülen tenezzüllerinde nazan dikkate tıza eden faaliyet tertibatı hazırlanmıştır. alınarak matrahlarından yüzde 25 ten Yüksek fırınların inşası ve ana demir sa ziline gidildiği muhterem heyetinizin manayiinin kurulması için olan teşebbüsümü lumudür. Bu yeni tertib dairesinde arazü biran evvel tahakkuk ettirmek için cid zi ve bina vergilerinin tarh ve cibayetinin diyetle çalışmaktayız. daha muvaffakiyetli olacağını ümid ey tetkikleri suretile 935 malî senesine 8 milyon 950 bin liralık borcla gireceğimizi arzetmiştim. Bu vaziyetimiz 934 malî senesi iptidasındaki nakid vaziyetimize göre nisbî bir salâh ifade ediyordu. 22 mayıs 936 günündeki hazine hesabımı zın gösterdiği rakamlardan ise tasarruf mevduatı karşıhklan olarak bazı banka lar tarafından hazineye vaki olan tevdiata mukabil verilen bonolar dahil olmak üzere bu borcu tamamen imha etmiş, yeni seneye hiçbir borc devretmiyerek girmiş olacağımızı anlamaktayız. Bu neticenin devlet itibarında yarattığı kuvvet ve genişliğin çok feyizli semerelerini her sahada bize yapılan kredi tekliflerile ölçebilmek mümkündür. Türk Cumhuriyeti ha zinesinin temin ettiği ve malî tarihimizin sitayişle kaydedeceği bu yüksek itibar mevkii hiçbir vakit yanılmıyan daima yükselmeyi istihdaf eden kararlarınız ve irşadlannızla husul bulmuştur. lecek yeraltındaki zengin madenlerimizm hariç pazarlara gönderilmesi yolunda verdiğiniz direktifler dairesindeki çahş malarımız bu meesleyi esasmdan hallet miş olacaktır. Haricî ticaret Cumhuriyet maliyesinin düsturu hesablı yürümektir Şimendifer ve sulama işlerimiz Memleketin imar ve inkişafında ve ayni zamanda müdafaasında en kuvvetli bir vasıta olan şimendiferler inşaatı programının istilzam ettiği bütün masraflar derpiş edildiği gibi Sıvas Erzurum yolunun ihalesindeki muayyen müddet ten bir buçuk sene daha evvel bitirilmesi için icab eden karşılıklar aynca düşünülmüş ve bulunmuştur. Kezalik, Cumhuriyetin üzerinde ehemmiyetle tevakkuf ettiği su işleri dahi programları dahilinde faaliyet sahası her sene biraz daha kuv vetlendirilebilmek suretile inkişafını ta kib etmektedir. Işte bütçede görünen inkişafın ve hazinece derpiş olunan fevkalâde membalardan elde edilebilecek paraların ve temin olunan kredilerin başta memleket müdafaası gelmek üzere tahsis ve sarf mahallerini hulâsaten arzetmiş bulunu. nuyorum. lemekteyiz. Hayvanitr vergisi Hesabı kat'ilerin mukayesesi Bütçenin tahlili Ziraat bütçesindeki fazlalık Takdim ettiğimiz bütçenin tahlili: Elimizde 1935 bütçesinin sekiz aylık varidat hasilâtı olduğu sırada tanzim edilen 1936 bütçesi 216 milyon 800 bn lira olarak varidat ve masraf arasında tevazün temin edebilmek suretile yüksek Kamutaya takdim edilmişti. Bütçenin encümende tetkiki sırasında on aylık tahsilât rakamlannı elde etmiş bulunuyorduk. Bu son rakamlara göre evvelce yaptığımız tahminlerden bir kısmında tenzilât ve bazı membalara da ilâveler yapmak suretile tadilât yapılması, kezalik nhtım mubayaa taksitlerinin bunlan işleten müesseseler bütçelerine ithali suretile umumî muvazeneden çıkarmağı, bazı vergilerin idarei hususiyelere devri münasebetile hazineye idarei hususiye den verilecği tahmin edilen varidatm bilâhare hazırlanan 1934 hesabı kat'isine göre tayini icab etmiş ve bütçe encüme nile mutabık olarak yapılmış olan bu tadilât neticesinde bütçenin varidat tahmini 212 milyon 764 bin lira olarak tespit olunmuştur. Masraf kısmı da bütçe encümeninin çok kıymetli mesaisi neticesinde bu hadde indirilmek suretile hakikî b ; r tevazün halinde tadilen yüksek heyetinize sunulmuş bulunmaktadır. 935 le 936 bütçeleri arasındaki hakikî fazlalık Bu miktar 1935 bütçesine nazaran on yedi milyon yedi yüz bin lira bir fazlalık göstermektedir. Şu kadar ki bu fazlanın yedi milyon liraya yakın miktarı 1935 senesinde bütçe haricinde idare edilmekte iken bu bütçede yer alan buğdayı ko ruma vergisinden 4 milyon liraya kanb miktan da gene bu sene içinde kabul buyurduunuz Hava Kurumuna Yard m vergisinden doğmuş olduğundan mukayese için bu iki verginin tenzili halinde 1936 bütçesinin 1935 senesi bütçesine nazaran hakikî fazlası beş buçuk milyon lira olduğu tezahür eder. Işte bu fazla bu sene elde ettiğimiz varidat rakamlarına uygun olduğu gibi bütçe rakamlanndaki 'amimiyeti ifade eder. Ziraat bütçesinde görülen 3 milyon liralık fazlaya gelince: Köylünün hayatını yükseltmek hususunda en sıkı ve heyecanlı alâkasını her vesile ile gösteren Cumhuriyet, bu parayı köylü emeklerini kıymetlendirmek ve ayni zamanda memleket iktısadiyatını kuv vetlendirmek için tahsis etmiştir. Bu sa haya para ayırırken büyük bir inşirah duymaktayız. Bir taraftan sanayişleme mesaimizin muvaffakiyetle başarılması için icab eden pamuk, yün gibi iptidaî maddelerin ıslahını ve ayni zamanda u cuzlatılmasını, diğer cihetten ihracat maddelerimizi teşkil eden bu maddelerle kuru ve yaş meyvalarımız için yeniden pazarlar açılabilmesini temin edecek olan bu semereli masrafların yakın bir istikbalde feyizli neticelerini elde etmiş olacağız. Köylümüze yardım bahsinde, geçen se ne kabul buyurduğunuz kanun mucibince Ziraat Bankasmdaki borçların taksitlendirilmesi ve faizlerinin azaltılması keyfiyeti daima minnetle bahsettiğimiz bu sınıf vatandaşlann hayatında büyük bir ferahlık yarattığı gibi mahsulleri hasara uğnyan mıntakalardaki müstahsillere ver diğimiz müsaade üzerine dağıtılan 2,250 milyon lira kıymetinde tohum luk ve yemlik buğdaylar da bü yük bir müstahsil kütlesini sarsmtıdan mahfuz tutmuştur. Masraf kısmı hakkında maruzatıma nihayet verirken yüksek Kamutaya takdim edilmiş olan 1934 hesabı kat'isile bir sene evvel ki hesabı kat'î arasında bir mukayese yapmayı da faydah buluyorum. 1933 senesinde, bütçe varidatmdan ve fevkalâde membalardan 174 milyon lira tahsilât yapılmış, bunlara mukabil 1 70 milyon lira tediye olunmuş ve aradaki 4 milyon liralık farktan, sene nihayetirrde bütçe emanetine alınan ve ertesi sene de tediye edilecek olan 3,300,000 lira çıkarılınca hesab devresi 700 bin li raya yakın bir fazla ile kapanmıştı. 1934 senesinde ise gene bütçe varidatile fevkalâde membalardan 207 milyon lira tahsilât olmuş, bunlara mukabil 195 milyon lira tediyat yapılmıştır. Aradaki 12 milyon liralık farktan sene sonunda bütçe emanetine alınan 7 milyon lira in dirilirse hesab devresi 5 milyon liralık bir fazla ile kapanmış demektir. Işte bütçe tatbikatmın bu neticeleri bütçelerimizin tahminlerindeki ciddiyet ve ısabetı ve tevazünlerindeki resanet ve selâbeti gösteren en kat'î delillerdir. Hayvanlar ver&isi 1936 malî senesi başından itibaren yeni kanun mucibince tahsil olunacaktır. Bu vergide yapılan tenzil nisbeti vasatî olarak yüzde 30 derecesindedir. Memleketimizin başlıca servet membalarından birini teşkil eden hayvancılık üzerindeki vergi sıkletini hafifletmek yolunda katolunan mesafe as Ia küçük görülemez. Yeni hayvanlar vergisi kanunu ile yapılan tahfif 5 milyon liraya yakındır. Şu noktayı derhal arzetmeliyim ki, yeni kanunda kabul ettiğiniz tahfif ve ıslah hükümleri birinci senede hayırlı neticesini vermiştir. Bu neticenin rakamla ifadesi şudur: 935 senesindeki sayımda vergiye tâbi 28,963,743 baş hayvan kaydedilmişti. Bunların tahakkuk eden vergisi miktarı hususî idare hisseleri de dahil olduğu halde 17,487,07 lira idi. Yeni kanun mucibince yapılan sayım neticesinde ise, 2,367,042 koyun 1,315,986 kıl keçi 430,490 tiftik 10,677 deve 68,000 manda 698,327 sığır 78,999 at 5,078 katır 673,843 eşek 1,368 merinos ki, ceman 5,146,803 baş fazla kay dedilmiştir. Bu fazlanın vergisi gene kanun mucibince yaptığımız tenzilâtın yüzde ellisini telâfi etmiştir. Bütçeyi tahmin ederken tenzilâtın bu nisbette telâfi edilebileceğini düşünmüş ve varidat tahminımizi ona gore yapmıştık. Sayımın elde ettiğimiz ilk neticesine göre, tahminimizin tahakkuk edeceğini görmekteyiz. Bu suretle yüksek heyetinizin mükel lef ve hazine menfaatlerine muvafık olarak aldığı kararlann çok isabetli olduğu bir kere daha tecelli ve tebarüz etmiş demektir. Vezne mevcudları vaziyeti Hükumetin varidat işlerindeki hedefi nedir? Kazanc ve muamele vergilerinin tat bikatında müşkülâtı mucib olan cihetlerin bertaraf edilmesi ve kazanc vergisinde biraz ağır görünen bazı nisbetlerin tahfifi maksadile hazırlanmış iki kanun lâyihası encümenlerde müzakere edilmektedir. Münasib düştükçe huzurunuzda defaatle arzettiğim veçhile vergilerin hiçbir zaman istihsali tazyik etmemesi, istihlâki azal tacak bir raddede bulunmaması varidat işlerimizin idaresinde hedefimizidri. 1933 senesi içinde çimento, şeker, tuz resimle rinin ve 1936 senesinden itibaren hay vanlar vergisinin azaltılması bunun filî misalleridir. Memleketin iktısadî haya tında görünen hareket ve faaliyet daha fazla inkişaf ettikçe vergi tenzilâtı yo lundaki programımıza devam edeceği?. Cumhuriyet hükumeti vaziyetin icaba tına göre vergileri tezyid ettiği gibi za manı gelince azaltmakta da tereddüd etmez. Vergilerde kanunî hükümlerin tensik ve tevhidi tarh ve cibayet usullerinin ıslahı için başladığımız mesainin semere lerini yakında yüksek huzurunuza tak dim edebileceğimi umuyorum. Bu mesai bilhassa matrahların iyi bir kuvvetle tesbitine, istikraz ve tahsil muamelelerinin tanzimine taalluk etmektedir. Maarif bütçesinde fazlalık Vezne mevcudları vaziyetine gelin ce, 1933 senesinden 1 haziran 1934 te ertesi seneye devredilen vezne ve banka mevcudları ile yoldaki paralann umumî yekunu 6,300,000 lira olup bundan bütçe emanetine alınan miktarın karşılığı olan 3,300,000 lira tenzil edilince 1934 senesi malî senesine müdevver kabili is timal nakid mevcudu 3 milyon liradan ibaret kalır. 1934 senesinde ise, 1 haziran 1935 tarihinde devredilen vezne ve banka mevcudlarile yoldaki paralann umumî ye kunu 21,5 milyon lira olup sene nihayetinde emanete alınan 7 ve fevkalâde tahsisattan ertesi sene de sarfedilecek olan 6 ki, cem'an 13 milyon lira bundan tenzil edilirse 1935 senesine devrettiğimiz kabili istimal nakid mevcudünün 8,5 milyon liradan ibaret olduğu anlaşılır. Bu rakamlann mukayesesi gösteriyor ki, 1934 senesinde varidat ve masraf rakamları 933 senesine nazaran mühim nisbette artmış olduğu halde malî vaziyetimizin seyji eski seneden daha çok memnuniyete şayan neticeler vermiştir. Bu vaziyetin ayni tezayüd seyrile 1935 se nesinde de devam ettiğini ve 935 senesine girdiğimizden daha iyi bir vaziyette 936 senesine gireceğimizi emniyetle söyliyebilirim. Varidat fazlasımn tevzi şekli Masraf bütçesinin tahlili, ve varidat fazlasımn tevzii şekli: 1935 masraf bütçesi 195 milyon olmasma göre bu sene bütçenin fazlasını te;kil eden 17 milyon 700 bin lirasmın tevziini gösterir başlıca rakamlar şöyledir: Maarif Vekâleti bütçesindeki bir milyon iki yüz bin liralık fazla geçen sene umumî müvazeneye alınan san'at mektebleri masrafı ve her sene büyük milletimizin ilim ve irfana karşı gösterdiği iştiyak ve rağbet neticesi olarak tedris hayatm daki inkişafm istilzam ettiği fazla mas raflann karşılığıdır. Sıhhat ve îçtimaî Muavenet Vekâ leti bütçesinde görülen 630 bin liralık fazla, halkımızın sıhhatini ve binnetice kuvvetini korumak yolundaki devlet vazifelerinin başmda tuttuğumuz mücadele hizmetlerinin takviyesi içindir. Haricdeki ırkdaşlarımızdan ana vatana iltihak edenlerin iskânlarını ve derhal müstahsil vaziyetine gelmelerini temin için her ciheti inceden inceye tetkik edilerek hazırlanmış olan programın tatbikine devam edilmekte bu büyük millî işin de muvaffakiyetle başarılması ve muhacirlerin yeni muhitlerine geldikleri sene içinde ev, toprak ve çift ile ziraî aletlere sahib ol maları için ihtiyarı lâzım gelen masraflar Nakid vaziyeti Geçen sene 935 bütçesi münasebetile Varidat bütçesi hazine hesabımızın vaziyetini yüksek hu1936 senesi varidat bütçesinde normal zurunuzda izah ederken bankalardaki avaridat membalarımızdan 212,764,000 lacaklı ve borclu hesablnmızın karşılıklı Bütün taahhüdlerimizi gününde ifa etmekte bulunuyoruz. Devletten iş ala bilmek yerli ve yabancı bütün iş adamlannın en emin bir sermaye ve faaliyet zernhn olmuştur. Büyük emeklerle yaratılan bu devlet itibannm sarsılmaması hergün biraz daha kuvvetlenmesi hususunda çok hassas bulunuyoruz. Dahilî işlerimizde yabancılarla akidlerimizde bu hususta büyük bir dikkat ve itina ile hareket e diyoruz. Zamanında ödiyememek suretiMillî paralar le itibanmızı sarsacak taahhüdlere ne Millî paramızın kıymeti 1930 sene kadar cazib olursa olsun bağlanmaktan sinde tesis edilen parite üzerinden ve hiç tevakki ediyoruz. Hesablı yürümek cumsarsılmadan devam eylemektedir. Bütçe huriyet maliyesinin düstürüdür. Bu düsve tediye tevazünlerine dayanan millî patur bütçemizin, hesablanmızm muvazeramız her yerde lâyık olduğu itimad mevneli olmasını telkin ediyor ve bizim için kiini almış ve en kuvvetli paralar sırasınen büyük kuvvet membaı oluyor. da rağbet kazanmıştır. Merkez Banka * Bunu söylerken elimizde olmıyan bir sındaki altın stoku 1935 takvim yılı içinnokta üzerinde tevakkuf etmeyi de vazife de 2 milyon liralık bir çoğalma ile 29,50 bilmekteyim. Bu da tmparatorluktan milyon liraya baliğ olmuştur. Her vesile devren aldığımız borclardır. Bunda dahi ile her fırsatta bu stoku çoğaltmak eme aldığımız taahhüdleri tamamen ve günü limizdir. gününe ifa etmek en samimî emelleri Gümüş para mizden biridir. Diğer memleketler bu giVerdiğiniz salâhiyete istinaden bu a bi borclar hakkında ne gibi karar alırsa ym nihayetine kadar \2 milyon liralık alsın bizim bu samimî düşüncemize tesir gümüş para tedavüle çıkarılmış bulunu edememektedir. Ancak, yüksek heyeti yor. Gümüş paranın halkımızca gördüğü nizin malumudur ki bu gibi borc mese rağbeti ve ayni zamanda ufaklık parada leleri bütçemizin, hesablanmızm muva hissedilen ihtiyacı nazarı dikkate alarak zeneli olmasile halledilemiyor. Ecnebi önümüzdeki sene de daha dört milyon parasile ödenmek lâzım geliyor. Bundan luk çıkarmış olacağız. Bunun icab etda arsıulusal ticarî münasebetler amil ve tirdiği gümüş hazırdır. Bu suretle güıhfi; hâkim oluyor. Ticarî münasebetler daralpara darbı hakkındaki kanun hükmünü dığı, nekadar alırsan al o kadar alınm, yerine getirmiş ve verilen salâhıyet dairekaideleri yerleştiği sıralarda bu borclasinde darbiyatı tamamlamış olacağız. ra mukabil ödenen Türk paralarınm Borçlar transferlerinde ciddî müşkülât ve hatta Dahilî ve haricî istikrazlarımızın de imkânsızlıklar gösteriyor. Işte Türk ha miryolu inşaat ve mübayaatı için çıkan zinesi bu sene bu gibi bir sıkıntaya matuz lan bono ve tahvilleri ve muhtelif kanunkalabileceğini hissetti. Alacaklılanmızın larla eski ve yeni borçların senelik itfa vekillerine, borclulanmızm en büyük kıskarşıhklan olarak lâzım gelen tahsisat mınm taalluk ettiği Fransız hükumetine, bütçeye tamamen konulmuştur. 100 kuvaziyeti ve ticaret kifayetsizliğinden his ruşu geçmiyen tekaüd ve yetim maaşlarısetriğimiz sıkıntılı vaziyeti izah ettik. İki nın tasfiyesine devam olunmaktadır. hükumet arasında memnunyetle zikredeBu sene 40 kuruştan 75 kuruşa kadar ceğim bir anlaşma husule geldi. Sonra olanların tasfiyesi bitmiş ve 1936 malî bu esas dairesinde Düyunu Umumiye senesinde 76 100 kuruşa kadar olan kısmeclisile yeni bir mutabakat hasıl oldu. mın onar senelikleri verilmek için şimdiBu borclardan Türkiyede Türk para den teblıgat yapılmıştır. sile tediye edilen kısmile Almanyada, Bu suretle bu tasfiyeye taalluk eden mahallî para ile ödenen ve Almanya ile kanun hükmü de tamamen yerine getiri'yapılmakta olan klering mukavelelerinin miş olacaktır. Bu bahse nihayet verirken lehimize temin ettiği farklarla karşı vermiş olduğunuz salâhiyete istinaden lanmakta bulunan kısım konuşma haricin1935 senesinde Sıvas Erzurum istikrade tutulmuştur. Türk Alman hamillen zının 4,5 milyon liralık üçüncü tranche'ibundan zarar görmiyecek, Türk hamüleni de muvaffakiyetle neticelendirmiş buri Tük parası, Alman hamilleri de Al lunduğumuzu ve büyük Türk milletinin man parası alacaklardır. Bunlar haricinmillî vazifesini idrak ve ifa hususunda de kalıp senede 85 milyon frank tutan bu gösterdiği tehalükü büyük bir zevk ve borcumuzun yansını Türkiyeden mal muminnetle arzederim. bayaası suretile ödenmek esasına müs Bu istikrazın 1936 senesinde gene 4.5 tenid beş senelik bir anlaşma yapılmışmilyon liralık üçüncü tranch'i de ç.'karıtır. Sanayiimizin inkişafı için muktezi lacaktır. bu beş senelik devre zarfında aynca her Millî bankalar sene yirmi, yirmi beş milyon Fransız Heyeti umumiyelerini akdetmiş bilânfranklık bir döviz kredisi almakta itilâfıçolarını neşreylemiş olan millî bankaU mız ahkâmı cümlesindendir. Beş seenlik devre için haricî borçlan rımız bir senelik iş hayatlarını kârla kamıza karşı taahhüdümüzü ifayı kolaylaş patmışlardır. Bu netice hususî kredi işlerınin de iyi tıran bu anlaşmayı huzurunuzda arze bir durumda olduğunu bize anlatması itiderken ati için de tedbirler almak vazifesini ihmal etmiyeceğimi de ilâve etmek barile üzerinde memnuniyetle durulacak isterim. Bütçe encümeninin üzerinde u bir hâdise teşkil eder. Bankalardaki mevduat cüzdaıılan mumiyetle durduğu bu mevzuda aldığı muhteviyatı inkişafını muhafaza etmek mız tedbirleri teshil etmek üzere bütçe kanununa ilâve ettiği bir madde ile her se tedir. Bu vaziyet millî bankacılığın iş ne îcra Vekilleri Heyetince tasdik edile tutumu itibarile yüksek mevkiini ifade etcek bir cetvelde döviz ihtiyaclarımız tes tiği kadar halkın bankalara olan itima dının da canlı ifadesidir. Mevduatın bit edilmiş olacaktır. korunması için alınan devlet tedbirlerinin Aynen bütçe tahsisatı aşılamıyacağı gibi bu cetvelin hududu dahi aşılamıya ve millî tasarruf ve iktısad cemivetinin cak ve ayni zamanda döviz işlerimiz ve kıymetli faaliyetinin de bu memnuniyet murakabesi büyük Başbakanımızın yakın verici neticeler alınmasındaki rolü bü murakabesi altında cereyan etmiş olacak yüktür. Son sözler: tır. Bu tedbir döviz olarak elimize geçeSayın heyetinizi fazla tasdi etmek îs cek olan paralann hesablı istimalini takviye etmiş olacaktır. Diğer taraftan de temem. Sözümü bitirirken 1936 iş hayamin dahi bir münasebetle arzettiğim gibi tımızı ifade ve ihtiva eden bu bütçenin daima yabancı pazarlarda müşteri bula tevazüünde ve rakamlarının samimî ifa cak pamuk, kuru ve yaş meyva gibi istih delerini muhafaza ve temin hususunda salâtımızın çoğaltılması sayesinde bu ih bütçe encümeninin pek büyük dikkat racat maddelerimizin ve her sene binlerce ve mesaisini yüksek huzurunuzda zik ton hacim ilâve edilmekte olan silola retmeyi ve kendilerine teşekkür eylemeği rımızda temizlenecek olan ve büyük pa vazife bilirim. zarlarda kendine has ve kıymetli bir tip isabetli ve daima feyizli karariarımt» olarak tanılan buğdaylarımızın ve işleti la 1935 senesi bütçesini nasıl muvaffa Takvim yıllanna göre hazırlanmakta olan haricî istatistiklerimiz 1935 yılındaki iktısadî bünyemizin bir sene evveline nazaran memnuniyetle karşılanacak bir inkişafını kayid ve işaret etmektedir. 1934 senesinde ithalâtımız 86,790,000 1934 senesinde ihracatımız 92,149,000 1935 senesinde ithalâtımız 88,823,000 1935 senesinde ihracatımız 95,861,000 Bu rakamlar bir taraftan iktısadî buhranın geçirilmekte salâha doğru gidilmekte olduğunu gösterdiği gibi diğer cihetten ziraî ve sınaî sahalarda aldığımız tedbirlerin müsbet neticelerini işaret etmektedir. Filhakika mühim bir ihracat madde * miz olan üzüm fiatını korumak için Ziraat ve îş Bankalarının koyduklan sermaye ile bu mevzuda çalışan teşekkül bu mah7 sulürn> .ün değer fiatla satılmasında büyük bir kuvvet olmuştur. Bu iki millî bankamızın bu husustaki mesaisini huzuru • nuzda şükranla anarım. Pamuk mahsulümüzün değer fiatla satılmasında da bu sene faaliyet sahasım genişleten millî sanayiimizin büyük rolünü zikretmek lâzımdır. Tütün, fındık, incir gibi diğer ziraî maddelerimiz ile hayvanî maddelerimiz de değer fiatlarla elden çıkarılmıştır.