9 Ekim 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 3

9 Birincitesrin 1§35 CUMHURtYET 5ON TELEFON MABE RLER TELCRAF VCTELSİZLE Bugün Kral Aleksandruı ölümünün birinci yı! Ayîn yirmisinden itîbaren ihraç mallarımız Avrupadonumudur ya Köstence yolile ve gayet süratle gönderilecek Ankara 8 (Telefonla) Romanya Köstenceden boşaltma, vagonlara yukile yapılan yeni transit anlaşması bırin leme işleri masrafsız yapılacaktır. Sif citeşrinin 20 nci pazar günü mer'ıyete Köstence satışlarında mallar Köstence girecektir. Transit anlaşmasmın «asla antrepolarında bekliyecek olursa bek rına göre Romanyahlar İzmir ve Istan leme müddeti için her on günde ardiye bul limanlarından Köstenceye ve Kösten iicreti olarak ton başına 65 kuruşa kadar ceden orta Avrupa, cenubî Almanya bir para ödenecektir. Rumenler nakliyab, ve Polonyanın bilumum şehırlenne mu anlaşmaya bağlı cetvellerdeki müddet ayyen bir tarife üzerinden nakKyat ya zarfında yapmayı taahhüd etmişlerdir. pacaklardır. Bu surctle şimdiki ihrac yol Bu cetvellere göre mal, Viyanaya 112, lanna nazaran yandan fazla kısa za Varşovaya 120 saatte teslim edilecek ve manda ve şimdıki tarifeden daha ucuza icabında malların muhafazası için hu sevkiyat kabil olacaktır. Rumenler ih susî tertibatlı vagonlar Köstencede emre rac mevsimlerinde ve ihtiyaca göre ar âmade bulundurulacaktır. Karadeniz iitırmak şartile îzmirden ayda 4, tstan manlarından tevziat şimdilik Istanbuldan buldan 8 vapur kaldıracaklardır. Tacir aktarma suretile olacaktır. Fakat sonraler mallannı Rumen seyrisefain idaresine dan Karadeniz limanlarından Köstenceiereceklerdir. ye doğru seferler kurulması muhtemeldiı. Romanya ile yapılan transit anlaşması Kaybettiğimiz büyük ve merd bir dost Harb ticaretî aldı yürüdü IHEM NALINA MIH1NA Silâh fabrikaları misli görülmemiş bir faaliyetle işliyorlar Almanyanın İktısadî ve Ticarî Hareketler Enstitüsünün son haftaya aid raporu, bu sene harb levazımı ticaretinin bir kat daha artmış olduğunu gösteriyor. 1935 senesinde harb levazımı ihracatı 214 milyon, 1934 sensinde 240 milyon markı bulmuştu. Bu seneki ihracatın 300 nnilyon mark olacağı bekleniyor. Mıktar itibarile harb levazımı ticareti yüzde 29 nisbetinde artmıstır. Halbuki bütün dünyanın umumî ticareti ancak yüzde iki nisbetinde artmıstır. Cihan tıcaretinde harb levazımınm hissesi 1929 senesininkine nazaran iki mislidir (yüzde yüz). Aduayı aldılar amma, intikam alamadılar! abeşistanın şimalindeki sarp dağlarm arasından kaybolmu; birkaç yüz kulübelik bir köy, öyle meşhur oldu ki... Fakat, onun bu şöhreti, eskidir; 3 8 4 0 seneliktir; şimdi bu eski şöhret tazelendi. Baksamz a bu küçük kasabayı Verdöne bile benzetenler var. Bu teşbihi yapanlanmız, Verdön muharebelerini pek iyi bilmediklerini göstennekle beraber, parlak bulduklan bir müdafaayı, Verdöne benzeteceklerine neden Plevneye, Çanakkaleye, înönüne benzeüniyorlar? Fakat mesele orada değil; ltalyanlann böbürlenmelerinde ve onlarla beraber bazı Fransız gazeteleri nin de Italyanlar Aduayı ve 40 sene eTvelki hezimetlerinin intikammı aldılar, diye ötmelerindedir. Halbuki, Eski Yunan Kralının son kararı Parlâmento isterse hemen gelecek Atina 8 (Özel) Kralcılann çağırısına cevab veren eski kralın Yunanıs tanda krallığın tekrar kurulması şeklinin parlamentoca tayinini istdiğini Proiya ı doğru Bir kaynaktan öğrendiğiai /azıyor. Gazetenin bu haberi doğru çıkarsa kralcılar bunu eski kralın parlâmento kararile Yunanistana dönmeği kabul etti ği suretinde tefsir ederek perşembe günü açılacak mecliste genoya başvurmadan önce kralm çağınlmasına karar istiyeceklerdir. Cumlıur Başkanmın istifa edeceği hakkında yeniden çıkan haberlere karşı General Kondılıs bunu zannetmemekle beraber şayed vaki olursa Cumhur Başkanlığına vekâleten ya parlâmento baı^kanımn eetirilecesini v» vahıu1 A* Ralranlar Kızılordunun kuvveti Fransız gazeteleri tarafından verilen malumat Paris 8 (A.A.) Matin gazetesi, Sovyet rakamlarına dayanarak Kızılordu hakkmda şu izahatı vermektcdır: Kızılordunun faal kadrosu, 40 ,bini subay olmak üzere bir buçuk milyondur. Hafif top 1932 yılmda 2400 tan« iken bugün 4000 bindir. Ağır top 1932 de 600 tane iken bugün 700 dür. Tank ve hücum arabaları 1932 denberi 350 den 3500 e çıkmıştır. Sovyet hava kuvveti, 150 si ağır bombardıman uçağı olmak üzere 4300 ü bulmuştur. Müteveffa Kral Aleksandr Bugün, Yugoslavyanm büyük Krali Aleksandnn, bundan bir yıl evvel, kahbe bir elin attığı kurşunlarla öldürül düğü güne müsadiftir. Dost ve müttefik Yugoslav milletinin bu matemli yıldönümü, bizim de gönüllerimizde ayni elemleri uyandırıyor. Kral Aleksandr, sade kendi yurdu, kendi ulusu için büyük bir Kral değildi. O, vefasına inanılır, sözüne güvenilir, necib ve merd bir dosttu. Balkan antantı ile onuclanan kutlu siyasayı takibde bizimle elele yürümüş, Avrupa muvazenesınde cnemli bir mevki tutan bu antantı bizimle ve diğer Balkanlı dostlarımızla birlikle kurmuştu. Belgradda bir Fransız gazetecisi ile görüşen müteveffa Kral, Türkiye Cu mur Başkanma yaptığı göreti (ziyareti) mevzuu bahsederek şunları söylemişti: « Atatürkü, zamanında ihtiyacla rını mükemmel bir şekilde anlıyan ve uusunu o ihtiyaclara uydurmak için devasa bir «vasa oinsmiş olan Ku dâhi adamı seviyorum. Başkanm şahsiyeti, büyüklükle dolu bir karakter taşımaktadır.» Türk ulusundan bahsederken de: « Türkler, asil bir ulustur, Türk arıhinde kücüklük yoktur» demiştir. Bugünkü âyin Yugoslavya Kralı birinci Aleksan drın ölümünün yıldönümü ilgisile bugün saat 11 de Taksimde Sainte Trinte orodoks kılisesinde dinî bir âyin yapıla caktır. Yugoslavların, bugün millet babası larak ağladıkları bu büyük adamı, Türk milleti de ayni hulus, ayni sevgi ile yadediyor ve edecektir. Uzak şarkta Italyan aleyhtarlığı vc IIiudiata.il Kurulunun bu ödevi deruhde edeceğini söylemiştir. Atina 8 (A.A.) Havas ajansımn hususî aytannm öğrendiğine göre Yu nan Kralı Jorj kralcıhğm iadesi hakkmdaki kararın ulusal kurula aid olduğunu Londrada söylemiştir. Gazeteler yapı lacak genoyun bu kararı tasdik mahi yetinde olacağını yazmaktadırlar. Ulu sal kurul perşembe günü toplanacaktır. da yapılan gösteriler Kamutay bugün kanunu müzakereve başlıyor Londra 8 (A.A.) Bombaydan bildirildiğine göre, polis Hindli işçiler tarafından Italyan konsolosluğu önünde yapılacak gösteriyi yasak etmiştir. Gös teri yapanlar, ltalyanlann Habeşistana hücumunu ve çocuk ve kadınlan bom bardıman etmesini takbih eden bir karar almıştır. Royter ajansımn bildirdiğine göre, Melburnda da Italyanlar aleyhine gös teriler yapılmıştır. Avustralya gencleri, Melburnda oturan ltalyanlann evlerini taşlamışlar ve bahçeleri önündeki par maklıkları kırmışlardır. Avustralya Başbakanı Lyons halka yaptığı tavsiyelerde. Avustralyada otu Ankara 8 (Telefonla) Kamutay ran İtalyanlan Italyan hükumetinin tedyann (bugün) çiftçi hakkındaki kredi birlerinden mes'ul tutmamalarını ve bu zihniyelile kooperatifleri kanun lâyihası kabul e îtalyanlara karşı «sporcu» dildikten sonra ziraî satış kooperatif ve hareket edilmesini istemiştir. bırlıkleri hakkındaki kanun lâyihasını da Yeni Türk Yunan tecim görüşmeğe başlıyacaktır. Bu lâyihanın anlaşması kolladığı gaye satışta hakikî arsıulusal Ankara 8 (A.A.) Türkofis ba5 fiatlerin elde edilmesini kolaylaştıracak kanlığından: bir teşkilâtlajımadır. 1 Türkiye ile Yunanistan arasın Bu münasebetle kaydedilen bir nok daki 30 ilkteşrin 1930 tarihli ikamet. tita: Bu kanun lâyihasının herhangi bir şecaret ve seyrisefain mukavelesine 7eyl olkilde olursa olsun bir haricî ticaret mo mak üzere 26 eylul 935 tarihinde Atinanopolü veya ziraî mahsuller satış mhisan da imzalanan avenantın 1 ilkteşrin 1935 gibi bir temayül ve zihniyetin ifaaesi oltarihinden itibaren muvakkaten mer'iye madığıdır. te girmesi îcra Vekilleri heyetinin 2/10/ Maksad ve gayesi köylünün yetiştir 1935 tarih ve 2/3314 sayıh kararna diği mahsulleri, hakikî değerinden daha mesile, düşkün bir fiate ve vaktinden evvel sat2 Türkiye ile Yunanistan arasın masına ve muhtelif sebebler dolayısile da 26 eylul 1935 tarihinde Atinada im alivre satışlann müstahsil ve memleket zalanan klering anlaşmasınm I ilk aleyhine suiistimal edilmesine mâni ol teşrin 1935 tarihinden itibaren meriyete mağa çalışmaktır. girmesi İcra Vekilleri heyetinin 2/10/ Yaptığım tahkikata göre mevcud ko 935 ve 2/3303 sayıh kararnamesile ooperaüflerdeki ortakların adedi şimdi 65 nanmıştır. bin kadardır. İlgililer bu kanun çıktık İki vapur çarpıştı tan sonra ortak sayısının yüz binleri aşaBoston 8 (A.A.) Long Island cağını umuyorlar. sahilinde karakol vazifesi yapmakta olan Sovyet sporcuları geliyor «Argo» adındaki sahil koruma gemisi Moskova 8 (A.A.) Elli futbolcu, 2,200 tonluk «Pronto» adlı İngiliz gemigüreşçi, tenisçi ve eskrimcıden mürekkeb sile çarpışmıştır. bir spor heyeti bugün Ttirkiyeye hareket Pronto batmıştır. Kazazede geminin etmişn'r. Yanlarında Beden Terbiyesi tayfalarmı kurtaran Argo, İngiliz gemiYüksek Meclisi başkanı M. Mantsev sini çekmeğe çalısmışsa da muvaffak olabulunmaktadır. Kendilerini istasyonda mamıstır. Moskovanın spor kurumlan erkânı ve gazeteciler uğurlamışlardır. Paris 8 (Özel) Paris Borsasırun Harbinde tevkifat Harbin 8 (A.A.) Sovyet vatan bugünkü kapanış fiatleri şunlardır: Londra 74,37, Nevyork 15,17 1/2. Ber. 'daşı, beyaz Rus, Çinli ve Koralı 120 lin 610, Brüksel 256,12 1/2, Madrid kişi devletin emniyetine muhalif hareketten dolayı tevkif edilmişlerdir. Bunlar 207,25, Amsterdam 1025,25, Roma 123,65, arasında Harbindeki Sovyetlerin gaze Lizbon 67,80, Cenevre 493,87 1/2, ba tesi olan Novoski Vostokanın tâbu ve kır 4041, kalay 228,5, altın 141,10, gü müş 29, 3/8. birkaç muharriri de bulunmaktadır. Kıymet itibarile harb ticareti 1929 senesininkine nazaran yüzde 86 nisbetin de artmıstır. Bunun sebebi harb levazımı fiatlerinin ve bilhassa Çekoslovakya fabttalyanlar Aduayı aldılar ama Aduarikaları imalâtının ucuzlamış olmasıdır. nın intikammı alamadılar. Büyük harb sanayii olan memleketlerden İngiltere ile Amerika daha ziyade Çünkü 38 yıl önceki İtalya Habeşissilâh yapmaktadır. Belçika ile Çekos tan harbinde, Habeşliler, İtalyanlan Alovakya ise daha ziyade mühimmat ve İtalyanın yaptığı ithalât (1000 liret duada kanlı bir hezimete uğramışlardı. hesabile) mevaddı infilâkıye imal etmektedir. O zamanki meydan muharebesinde ItalHarb levazımı ihracatının artması yanlar 14,000 kişi idiler; Habeşliler ise 1935 senesinin ilk altı ayında, Fransa ile İtalya harb gemileri ihrac etmemiştir. muhtelif memleketlerin müdafaa tesisa silâhlı silâhsız 70,000 kişi idi. Habeş lngilterenin bu nevi ihracatı ise üç misli tınm tezyid edılmesinden ileri gelmışür. kuvvetleri parlak bir zafer kazandılar. Meselâ Romanya bu sene Skoda fabri 4000 i yerli, 8000 i Avrupalı olmak üartmışbr. kasına 600 milyon korunluk îipariş ver zere 12,000 Italyan Aduanm kara kaTayyare ihracatı alelumum artmış, bilmiştir. hassa Fransada iki misli çoğalmıştır. vaları üstünde, kara suratlı Habeşlilerin Türkiye ve Rusya dahi bu gibi sipa kargılan altında can verdi. 1896 daki Şurası da dikkate şayandır ki asrî silâhlann ve bilhassa tayyarelerin ihracatı rişlerde (kısmen Fransaya olmak üzere) Adua, kat'î neticeli bir meydan muha bulunmaktadırlar. Bu iki memleket sipa rebesi idi; ltalyanlann mağlubiyeti ve diğer harb levazımı zararına artmıstır. 1928 senesinde tayyarelerin ve yedek rişlerinde daha ziyade Fransayı tercih e bans yapmalan gibi bir sonuc verdi. aletlerinin ihracatı cihan ticaretinin bejte diyorlar. 1935 teki Adua ise 100,000 kişilik altı Cenubî Amerikadaki Şako harbi, 14 Italyan fırkasmın yalnız 7000 i Aduada haziranda mütareke yapıhncıya kadar bulunan, hakikî miktan meçhul Habeş harb levazımır* karşı talebi artırmıştı ve ileri kuvvetlerine karşı kazandığı bir bu ihracatın nası Belçika sanayıini muvaffakiyettir. Sevkulceyş bakımmdan, müteessir etmıştı. Fakat bunun yerine I alınan neticenin değeri bakımından, har•ouvyj talyan Habeş harbi ihtiyacı kaim ol bin cereyanı bakımından ehemmiyetsiz maktadır. Çünkü Belçikadan Habeşis bir muvaffakiyet, askerce tabirile, mevtana harb levazımı ihracatı ahiren art ziî bir tabiye muvaffakiyeti... mıştır. İtalya harb levazımı ihracını bu sene azaltmış ve bilâkis haricden birçok Buna raşmen, ltalyanlann bu muvaftayyare, mühimmat ve esliha ithal et fakiyetten dolayı sevinmeğe haklan olmistir. duğunu kabul ederiz. Sevinc ve kıvanc Belçikantn harb levazımı ihrac ettîği Italyaya tayyare ve yedek aleller it duymağa, bayram ve donanma yapmağa memleketler. Rakamlar 1000 frank hali geçen seneye nazaran iki misli artüzerine hesablanmıştır. Heptini üç mıstır. Esliha ve mühimmat ithalı ise ge haklan vardır ama Aduanm intikammı almak icin yalnız Aduayı almak kâfi desıfır ilâvesile okuyunuz. çen senenin iki buçuk mislidir. RilJır. Bu intikaım almak için ltalyanlabirini teşkil ediyordu. Bugün ise, yüzde Vaktile italya harb levazımı ihracatı nn Habeş ordusunu kat'î bir mağlubi kırk üçünü teşkil etmektedir. Büyük ih yapan bir memleketken şimdi ithalât yayete uğratmalan lâzımdır. racat memleketlerinden îngilterenın, pan memleketler sırasına geçmiştir. HarFransanın, Belçikanın, Amerıkanın ve bin başlamış olduğu şu sıralarda İtalyaÇekoslovakyanın ihracatı gerek kemmi nın harb levazımı ihtiyacı şüphesiz bir yet gerek keyfiyet itibarile çok artmış kat daha artacaktır. 1935 snesinin ikinci tır. yalnız İtalyanın harb levazımı ihra nısfındakı harb levazımı ihracatının mikcatı geçen seneye nazaran hem miktar tarı Italyan Habeş harbinin seyrine hem de kıymet itibarile azalmıştır. bağlı olacaktır. 1479 Dil için etimolojik bir anket Bu kelimelerin ilk ve asıl kökleri nelerdir? Ziraî satış kooperatifleri Eski ittifaklar veşimdiki Milletler Cemiyeti (Bafmakaleden devam) Nüfus sayımı hazırlıkları Ankara 8 (A.A.) Genel nüfus sayımı hazırlıkları bütün il ve ilçelerde büyük bir faaliyetle ilerlemektedır. îstatistik Umum Müdür muavini Tokadda sayım memurlarına konferans verdıkten sonra Amasyaya, şube müdürle rinden Ali Fuad Erzincan ve Gümüşanede konfrans vererek Trabzona, Nefi de Gazi Antebde konferans verdıkten sonra Urfaya hareket etmişlerdir. Genel Direktör vekili Celâl Aybar da ayın 17 sinde lstanbul radyosu vası tasile lstanbul sayım memurlanna sayım günü yapacakları işler hakkmda bir konferans verecektir. Nüfus sayımının önemi Ankara 8 (A.A.) «Türk ulusunun dirim hareketlerini hiç söz götürmez sayılarla gösterecek bir belge olan ge nel nüfus sayımına her Türkün canla başla ve tam bir doğrulukla yardım etmesi, kendi sağlığının izlerini görüp an laması demektir.» Suda yüzen kayak Berlin 8 (A.A.) Fritz Ernest Neumann, suda yüzen bir kayak icad etmiş ve bu kayakla Baltık denizinde Usedonla Ruegen adalan arasmdaki 23 kilometroluk mesafeyi 4 saatte aşmış tır. Bu kayaklar altı kilo ağırlığındadır. Ve 200 kilo ağırlığında su hacmi işgal etmektedir. Memel meselesi Kovno 8 (A.A.) Litvanya Dış Başkanı Lozoraitis, dün yabancı matbuat mümessillerini kabul etmiştir. Bakan, Memel seçiminden sonra hükumetin ne yapmak niyetinde olduğunu soran gazetecilere, hükumetin statü icabını tamamen yapacağını, yeni hiçbir zorluk çıkmaması için çalışacağını ve bu gayretlerin muvaffak olacağı umidinde bulunduğunu söylemiştir. Bakan, başka suallere de cevab vererek, Lehistan ve Litvanya münaseba tına dair Cenevrede Lehistan Dış Bakanı M. Beck ile yaptığı mülâkattan çok memnun olduğunu ve fakat bu nazik mesele hakkmda tafsilât veremiyeceğini bildirmiştir. ileri sürmektedir. M. Rene Pinon geç' mişe aid ittifaklan müdafaa etmiş olmakla kalmıyarak Cemiyeti tutmak için de bazı büyük devletler arasında eski itti faklara benzer esaslı anlaşmalan adeta ittifaklan lüzumlu bulmakta görünüyor. Sulh uğrunda ve paktı tutmak hususunda elbirliği edilmesini istiyen bu fıkir, pakta aykın birşey olmadığı gibi ortada pakt varken sanki buna ne ihtiyac var diye uluorta yabana atıhverecek bir fikir de değildir. Böylelikle M. Rene Pinonun özel görüş tarzı gidip lngilterenin pakt etrafında toplanan genel düşüncesile birleşiyor veya birlesebilir, demektir. Barışı sevenler onu pekleştirmek için nekadar fazla düğüm bağlasalar asla fazla görülmemek lâzım gelir. Milletler Cemiyetini şimdiye kadar bir türlü yoluna girememiş olan prensiplerinde ve çalışmalannda ikide bir zor mevkilere düşmekten kurtarmak icin geleceğe aid olaRusyada yeni plânör rökorları rak bu türlü düşünceler üzerinde gösteMoskova 8 (A.A.) 1,2 ve üç kirilecek ilgiler hiç şüphesiz pek yerinde olacaktır, ve Cemiyetin evrenselliği an şilik plânörler dünya rökorları kınlmıştır. Bunlardan bir kisılıkler 38 saat 40 cak bu türlü sağlam temeller üzerinde dakika, iki kişilikler 38 saat 10 dakika yükseltilebilir. ve üç kişilikler de 11 saat 30 dakika uçYUNUS NADİ muşlardır. (Ulus arkadaşımız aşağtda yazdığımız kelimeler üzerinde bir anket açarak onu bütün memlekete duyurmak ve daha genel bir ilgi uyandırmak için diğer gazeteleri de yardıma çağırmtşttr. Dil davasını ulusal büyük bir deVrim bilen Cumhuriyet, arkadaşırmzın bu girişitine memnuniyet • le ortaklık ediyor. Husurile ortaya konulan mesele ulusal dil isi nin en önemli bir bölüğüne dokunmaktadır: Etimolojiye, dili • mizdeki kelimelerin kökleri, ehleri Ve teşekkülleri hakkındaki düşünüşlere. tste dil işile uğra şanlara üzerinde zevkle, şevkle durulacak bir alan. Cevablar doğrudan doğruya Ulu» arkadaşımıza gönderilebileceği gibi gazete • mize de yollanabilir. Ankete konulan kelimeler şunlardır.) 1 Sabah, sabahleyin 2 öğle, öğleyin 3 tkindi, ikindiyin ikin dileyin 4 Akşam, akşamleyin S . Yatsı, yatsıyın yatnleyin 6 Gündüz, gündüzün gündüzleyin 7 Gice, giceleyin I) Yukarıdaki kelimelerin ilk ve asıl kökleri nelerdir? II) Bu kelimeler nasıl teşekkül etmişlerdir? III) Bu kelimeleri teşkil etmek için köke ilâve olunan ekler ne lerdir ve eklerin her birinin mana farklan bakımmdan rolleri ne ol muştur? IV) Bu arastırma neticeslnde: A Türk dili kökleri, ve, B Türk dili ekleri, ve, C Türk sözlerınin teşekkülü hakkında bir kaide çıkarmak mümkün müdür? m DİbO 0 PARİS BORSASI