21 Ağustos 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

21 Afustos 1935 Komşu yurdlarda neler oluyor? IRAK CUMHURİYET Romanyada garib bir kaçakçılık Fransadan tayyare ile ipekli getiriyorlarmış! Bükreş (Özel) Draganeşte köyü civarında birkaç jandarma, Sud France kumpanyasına aid bir uçağm bir tarlaya indiğini ve yolun kenarında bekliyen bir otomobile paketlerle bir şeyler taşmdığmı görmüşlerdir. Fakat ne ol duğu anlaşılamadan otomobil kaçmış, uçak ta havalanmıştır. Jandarmalar, otomobilin tuttuğu is tikametten Bükreşe gideceğini kestirerek ora polisini vak'adan haberdar etmiştir. Otomobil şehre girerken yaka lanmış ve yapılan araştırma ve soruş turmalar sonund? önemli bir kaçakçılık vak'ası karşısın "»ulunulduğu anlaşılmıştır. Tarlaya konan uçak Fransanın Lyon şehrinden 85 kilo ipekli kumaş getir mekte imiş. Bu kaçakçılığı yapmakla maznun Burleton adında zengin bir fabrikatör Siplândid otelinde bir kadınla b c " u * T yakalanmıştır. Mumaileyhin Sud France uçaklarından ikisini bu iş için kiraladığı anlaşılmı.jtır. BAMİSLERİ Italya, Habeşistanı, hava harbi ile kolayca ezebilecek durumda mı? talya ile Habeşistan arasındaki mesafenin uzakığı, İtalyan havacılarının işini çok güçleştirecektir Italya tarafından Habeşistana karşı çılacak bir harbin üçlüklerinden dün lahsetmiştik. (Bu azı dünkü sayı mızda başmakale oarak çıkmıştı.) Bugün de hava aarruzundan bah ;edeceğiz. Hava harbinde. vvelâ şunları bil mek lâzımdır: 1 Her havE oıvvetinin ancak üçte biri her zaman için uçuşa hazırdır (Bu da, uçuştan onra doğruca tek rar kendi asıl uçur meydamna gönde rilmek şartile), bu uvvetin diğer üçtf biri vazifeden he nüz dönmüş, tamir dedir; üçüncü kıs. mı da yeni bir uçuşa hazırlanmakta ve istirahattedir. İBİDflkPA Darlığı bana kaldı!.. Eski mevlevî zariflerinden Niyazi Dedeyi, Konya Çelebisi Anadoluda oldukça varidatlı bir türbeye türbedar tayin etmiş. Niyazi Dede kasabaya gelerek türbenin yanındaki höcereye postu ser miş. Aradan on beş gün geçmiş geçmemiş, devamlı ve dehşetli bir yağmur kasabayı altüst ettiği gibi türbeyi de, De denin höceresini de seller yıkıp götür müş!.. Aybaşı, Evkaftan türbenin varidatını tahsile giden Dedeye Evkaf memuru: «Mademki türbe yıkıldı, türbedara meşruta olan oda da yıkılmışhr. Vakıf ta münderis olmuş demektir. Ben beş para veremem!» demiş.. Zavallı Dede eşraftan birinin yardımile bir ay içinde tekrar Konyaya dönmüş ve dergâha mihman olmuş. Bu sırada Dedeyi gören Çelebi Efendi: Oo.. Niyazi Dede ne çbtfuk ve neden avdet ettin? Diye sorunca, Dede: Efendim türbeyi, höcereyi vagmur yıktı, Evkaf memuru da türbe yıkıhnca türbedara ayhk veremem dedi. Ne yapahm: Türbe yıkıldı (darlığı) bize kaldı!... Demiş. ÖTÜKCÜ Son isyanlarYeni seçim Irak ordusu ve mecburî askerlik Istanbuldan Bağdada demiryolu Irakta sağlık durumu • • on aylar Irakta mühim hâ diselerle geçti. Fırat havza sının ortasında yaşıyan ka bileler iki defa isyan ettiler. Bu isvanlar Irak ordusu ve hava kuvvetleri tara fından ateş ve kana boğularak bastırıldı. Irakm başma büyük işler açması muhtemel olan bu isyanları idare eden Şe}7h Kıvamın karargâhının birdenbıre basılmış olması isyanm yayılmasına ve kuvvetli bir merkez bulmasına mâni oldu. Maahaza Sevkulşüyuhta asilerin Fırat setlerini bozarak ortalığı bir de niz haline getirmiş olmalan ordunun tedib hareketini hayli güçleştirdi. İsyan bastırıldıktan sonra taraf taraf teşkil olunan divanıharbler asilerin e lebaşılarını muhakeme ederek şiddetli cezalara çarptı. Bunlann başı Şeyh Kıvam İdama mahkum edildi. Fakat sonradan cezası müebbed küreğe çevrildi, kendisi Musul hapisanesine gdnde rildi. • Yenl seçim ve: Irakta isyanla iyeni p a r l a m e n t o : r m b ü y ü m e s i üzerıne Kral Gazinin ilk işi bütün siyasl partilerden ve memleketin en değerli, tecrübeli devlet adamlarından büyük bir ulusal kabine teşkil etmek olmuştu. Yeni kabinede dört eski Başbakan vardır. Kabinenin başmda Yasin Haşimi Paşa bulunuyor. Yeni kabine isyanları kılıc ve bomba ile bastırdıktan sonra işini bitirmiş saymadı. İsyanın derin sebeblerini aradı. Asi kabilelerin başları, parlamentonun şehir münevverlerinden ve politikacı larmdan mürekeb küçük bir zümrenin elinde kaldığmdan ve Irak halkınm muhtelif unsurlarmı ve bahusus kabilelerini temsil etmediğinden ötedenberi şikâyet ediyorlardı. Bunun için hüku met intihab usulünü değiştirdi ve bu esaslara göre umumî seçim yapıldı. Her 20.000 nüfus bir saylav çıkardı. Bu suretle parlamentoya 107 üye seçildi. Geçen meclis 88 üye (aza) dan mürekkebdi. Son tahrirde nüfusun arttığı anlaşılmış ve saylav sayısı da çoğaltıl mıştır. Yeni saylavlarm üçte ikisinin şimdiki ulusal (millî) hükumet taraftarı olduğu tahmin olunuyor. Bu tahakkuk ettiği takdirde hükumetin mevkii bir kat daha kuvvet bulmuş olacaktır. Yukarıda Kral Birinci Gazî ma • nevralarda, aşağıda Irak askerler* orduya tevdi edılmesi bir zaruret ol muştu. Halbuki Irak halkının mühim bir kısmı göçebe olduğundan ve muhtelif sı mflara ayrıldığmdan mecburî askerli ğin birçok ta muhalifleri vardı. Yeni hükumetin en büyük işi mecburî as kerlik kanunu tatbik mevkiine koyması olmuştur. Bu kanun mucibince herkes askerlik yapmak mecburiyetindedir Maahaza kabileleri tedricen askerliğe alıştırabilmek için Krala bazı istisnalar yapmak salâhiyeti bırakılmıştır. Yeni kanun şehirlerde ve bilhass: Bağdadda büyük sevinc v.e gösteri (te zahürat) lerle karşılanmıştır. Yüksek mekteblerin talebesinden 4000 kişi es nana dahil oluo olmadıklarına bakmı Kendisine gazeteci süsü veren Ko cea admda bir Rumen de yakalanmıştır. Balıkesirde bayındırlık işleri Balıkesir (Özel) Burada baymdır lık işleri günden güne artmaktadır. İlyaslar mezarlığının park haline getirilmesi işine son gayretle çalışılmaktadır. Parkın ortasında yapılmakta olan büyük yüzme havuzu da bitmek üzeredir. İstasyon civarında da bir Cumhuriyet alanı yapılmasına karar verilmiştir. Alan mahfel ve şehir kulüblerinin bahçelerinden de bir kısmını ihtiva edecektir. Izmir panayırı açılıyor (Bas tarafı 1 inci sahifede) Nurullah Esad olduğu halde Ertugrul vatile Mudanyaya ve oradan da trenle îzmire gidecektir. Başbakan îsmet înönü, Floryada ya pılacak Bakanlar Kurulu toplantısın da bulunmak üzere İstanbulda kalacağ için Arsıulusal İzmir Panayırınm açılı: törenini Başbakan yerine Ekonomi Bakanı Celâl Bayar yapacaktır. Celâl Ba yar oradan Nazilliye geçerek Sümer Bank basma fabrikasının temelatma törenini yapacak ve Keçiburluya gide cektir. Bakan Keçiburlu kükürt fabri kasını da tetkikten sonra şehrimize dönecektir. Italya ile Habeşistan arastnda vuku bulacak bir hava harbinde, Eritre ve Somalidekilerden maada İtalyan tayyarelerinin nekadar uzak mesafeler kat'ına mecbur olacaklarını gösterir harita Ekonomi Bakamnın tetkikleri Ekonomi Bakanı Celâl Bayar dün Ayvansaraydaki Nurkalem fabrikasın gezerek gördüğü intizamı ve yapılan kurşunkalemlerinin mükemmeliyetın takdir etmiştir. Bakan memleketimiz ihtiyacımn bi buçuk misli bir randımanı olan bu fab rikanm himayesi için Sanayi Genel Di rektörlüğü ile Türkofis başkanhğın emirler vermiştir. Sergiye gidenler binleri buldu Yarın büyük törenle açılacak olanAr sıulusal İzmir Panayırma iştirak ede cekler ve ziyaretçiler için Denizyollar idaresinin bu ayın on ikisinden itibaren tatbik ettiği yüzde elli tenzilâtlı tarif serginin kapanacağmdan bir gün ev veline kadar devam edecektir. Denizyolları idaresinin yaptığı bı tenzüât yüzünden İstanbul İzmir yol cuları çok artmıştır. Şimdiye kadar sır Bağdadda yoğurd satan kadırTar sergi için İzmire gidip gelme bilet a [Yoğurd kapları ağac kasnaktanaır. lanların miktarı binleri bulmuştur. Köylü kadmlar sekiz tanesini Dün İskenderiyeye kalkan İzmir VE başlarında taşırlar] puru da İzmir panayırma iştirak ede yarak yeni orduya yazılmışlardır. Bu İstanbullu endüstriciler ve tecimen suretle artık Irakm kuvvetli bir ulusal lerle dolu idi. ordusu vardır, denebilir. Sergi için İzmire gidenlerin birçoç :Son manevralar: Kral Gazi ordu • da Bandırma yolunu tercih etmekte • ve geçit resmi ya büyük önem dirler. (ehemmiyet) veriyor. Birkaç gün ev vel Divaniyede büyük manevralar yapya mümessilleri Suriyeye gitmişlerdir tırdı. Manevraların sonunda şimdiye kaBurada hattm Suriyeye aid kısmı hak dar Irakta misli görülmemiş bir geçid kmda görüşeceklerdir. Daha sonra Tür resmi yapıldı. kiye ile müzakere yapılacaktır. Manevralara ve geçid resmine asi Kerkük petrollerini işletmekte ola Fırat kabilelerine karşı tedib harekâtını Irak petrol kumpanyasının Akdenize yapan kıt'alar da ayaklarının tozile iş döşettiği 600 mil uzunluğundaki boru tirak ettiler. hattı on milyon îngiliz lirasma mal olmuştu. Yeni kumpanya böyîe bir mas raflı boru hattı döşemek istemediğm den Türkiye ve Suriyedeki demiryolu hatlarından istifade ederek petrollerini Musuldan Akdenize vagonlarla taşımağı daha idareli bulmuştur. Irakta açılan : Yeni Irak hüku sağlık savaşı meti o topraklarda şimdiye kadar misli görülmemiş geniş likte bir sağlık savaşı açmıştır. Bağdaddaki Tıb mektebinden bu sene yetişen talebenin pek çoğu Avrupaya gönderilmiştir. Her sancakta bir asrî hastane ve her kaza merkezinde birinci derecede bir hastane yapılıyor . Her nahiye merkezinde de bir dispanser bulunması mecburî tutulmuştur. Bundan başka seyyar sağlık heyetleri de teşkil edilmiştir. Bunlar her köyü dolaşıp halka öğüd verecekler ve yar dımda bulunacaklardır. Bağdadda mevcud hastanelere ilâveten Muallim mektebi 150 yataklı asrî bir hastaneye tah vil edilmiştir. Böyle bir savaş açılmakla Irakın en derin ve müzmin bir derdi üzerine parmak konmuş oluyor. > Her devletin mevcud bütün tay dahi gidip gelme 40004500 kilometro yareleri diğer bir devlet arazisine taar dur ki çok uzundur. Şu halde İtalya ruz için kullanılamaz. Çünkü her tay kendi ana vatanı ile Habeşistan arasınyare bu maksada yarıyamaz. Mevcud da evvelâ Trablusgarbda, sonra da Erit İzmirde bir otomobil kazası askerî tayyare tiplerinin üç cinsi var rede iki büyük tayyare karargâhı üssü İzmir (Özel) Kestelli caddesinden meydana getirmek mecburiyetindedir. dır: inmekte olan şoför Menemenli Hüsa. Birincisi: Keşif ve tarassud tayyare Ve ancak Eritre ve yahud Somaliden yin oğlu Şerif Ali idaresindeki bir oto • uçuracağı tayyarelerle Habeşistanda leri, mobil, sokakta karşısma çıkan Salâ tahribat ve zayiat yapmağa çalışabıl'r. haddin oğlu 4 yaşmda Necmiyi çiğnedi, İkincisi: Av tayyareleri, Bu keyfiyet ise şöyle bir neticeye vafrenleri de tutmadığı için bir müddet Üçüncüsü: Bombardıman tayyareleri. rır: sürükledi ve ölümüne sebebiyet verdi. İşte düşman arazisine taarruz için I) Mevcud İtalyan bombardıman ve Şoför yakalanmıştır. kullanılabilecek olanlar bu üçüncü sınakliye tayyareleri üç kısma ayrılmak nıf tayyarelerdir ki bunların da gece mecburiyetindedirler. (Ana vatan gruve gündüz uçmağa mahsus ayrı tip pu, Trablusgarb grupu, Eritre grupu). Fransa Cumhur Başkanı Brükleri vardır. sel sergisini gezecek II) Bu üç kısımdan da ancak üçte bir Demek oluyor ki bir devletin ne ka miktarı uçuşa iştirak edebilirler. Paris 20 (Özel) Cumhur Ba? dar bombardıman tayyaresi varsa en III) Binaenaleyh İtalyanm mevcud kanı M. Löbren pazar günü Brüksele gifazla olarak bunun ancak üçte biri bir bütün bombardıman tayyarelerinden derek arsıulusal sergiyi ziyaret edecek memlekete taarruz edebilir. ancak dokuzda bir kısmı Habeş top tir. Bu ziyaret hususî mahiyette olmakla 3 Yapılacak tayyare taarruzu ile raklarını bombalıyabilir. beraber M. Löbrenin Belçika Krali üya gaz bombası, ya yangm bombası, yaHalbuki Habeşliler buna mukabil şu çüncü Leopoldla görüşmesi muhtemeldır. hud da paralayıcı maddelerden yapıl vaziyetlere maliktirler: mış ve top mermisi gibi tesir yapan A) Habeşin yanacak yeri yoktur. A takdirde de Suriye mandasını üzetahrib bombası atılır. disababa ve Harrar icabında terkedile rinde bulunduran Fransanın İngiltere Yangm bombası, yangm çıkabilecek siyasetine zıd bir siyasa gütmeğe ve bilirler. yerlerde tehlikeli olur. Eğer o yerlerde B) Gerek gazle, gerek tahrib bomba İtalya tarafını tutmağa karar vermiş itfaiye teşkilâtı yoksa... sile zarara uğratılacak kesif nüfuslu Ha bulunması; yani İngiltere ile bozuşmağı Paralayıcı bombalarda paralıyacak beş şehirlerı yoktur. Adisababa 50,000; göze alması lâzımdır ki bu da beklenebir şey bulurlarsa, düştükleri yerin 50Harrar 50,000; Cerren 20,000 nüfuslu mez. 60 metro uzaklarına kadar tesir yapardurlar). Diğer küçük kasabalarda ise Afrika üzerinden İtalyan tayyareleri lar. ahali her zaman dağlara çıkmağa ha için başka bir istikamet aramak hatıra Gaz bombalarına gelince, 500 kilo zırdır. gelse de müsaid bir güzergâh bulmak metroluk bir gaz bombası ancak bir C) Havadan ağır olması yüzünden çu filen mümkün değildir: Trablustan cehektarlık bir arazi parçasmı gazlıya bilir. (Büyük bir şehri veya arazi par kurlara toplanacak gazlerden, Habeş a nuba doğru bir istikamet takib edilse, çasmı gazlemek hususunda bu rakam razisinin hemen her tarafında vaktin gene Fransız ve Belçika sümürgele bir ölçü olabilir). Bu miktar gaz, bu a de yükseklere çıkmak suretile korun rini geçmek lâzım gelir ve ondan son ra şarka dönülerek İtalyan Somalisine razide yaşıyanlar için tehlikeli olabilir. mak mümkündür. D) Diğer harb malzemesi arasmda varılmak mümkün olur ki bu; yukarıFakat şu şartlarla: A) Eğer hava durgunsa veya rüzgâr Habeşin kâfi mıktarda gaz maskesi ve da yazdığımız, imkânsızlığı ortadan kaldırmadıktan başka çok uzun bir istikayedek parçaları almış olması da saniyede 23 metroyu geçmezse, mettir. meldir. B) Bombanm düştüğü yer ve etrafı çukursa, C) Ayni mahalle ve hemen civarma 1015 dakikada bir tekrar ayni miktarda gaz atılabilirse, D) Taarruza uğrıyacak halk gaz maskesi taşımazsa, E) Taarruza uğrıyan tarafta «gaz temizleyici» teşkilât mevcud değilse. Demek oluyor ki zehirli gazlerin de zararlı ve tesirli olabilmesi için birçok şartlara ihtiyac vardır. Yoksa öyle uluorta ve kuru lâfla bir hava ve gaz taarruzu kat'î netice vermez. Şimdi bütün buraya kadar saydığımız şeyleri gözönüne getirerek Habeşıstanın böyle bir hava ve gaz taarruzu kar. şısmda ne dereceye kadar zarara uğrıyabileceğini düşünelim: A) İtalyanm ne miktar bombardı man tayyaresi olduğunu bilmiyoruz. Fakat her halde İtalyadan bir uçuşta Habeşe varacak ve tekrar geriye dönecek kabiliyette uçağı olduğunu zannetmiyoruz. Her ne kadar bir uçuşta Amerikadan İstanbula kadar gelen tayyareler biliyorsak ta, bunlar yalnız kendi benzinlerini taşıyabilen spor tayyareleridir. Halbuki bombardıman tayyareleri, çok daha ağır makinelerdir ve taşıdıkları bomba miktarınca ağırlıkları artar. Ağırlıkları artınca da uçuş men zilleri azaları. İtalya; Habeşe olan taarruz yolunu kısaltmak için bombardıman tayyarelerini Trabulsgarbdan uçurabilir. Fa kat en kestirme yolla bile bu mesafe *** Buraya kadar olan yazımız bir tay yare taarruzunun filen yapılabildiği ihtimaline karşıdır. Fakat bir de böyle bir tayyare taarruzuna imkân olup olma dığını gene coğrafya hartası önünde gözden geçirelim: Sırf harbin önüne geçmek maksadile Süveyşi İtalyan gemilerine kapıyacağı söylenen İngilterenin; böyle bir şey yaptığı takdirde, hava yollarım İtalyan tayyarelerine açık bırakmasma ihtimal verilebilir mi?... Elbette verile mez!. Şimdi hartaya bakalım; bir İtalyan hava taarruzu Habeşe hangi istikametten gelebilir?. Bu biricik istikamet: (İtalya Trablusgarb Eritre Habeş) tir. Fakat Trablusgarb ile Eritre arasında Sudan arazisi vardır ki bu İngil*z sömürgesinin kendisi gibi havası da İngiltereye aiddir; binaenaleyh İtalyan tayyarelerinin bu arazi üzerinden uçabilmelerine ihtimal yoktur. Acaba İtalyan tayyareleri için başka istikamet yok mudur?.. Filvaki (Trablusgarb Fılıstin Kırmızı deııizin şark sahili «Hicaz» Eritre) istikameti varsa da Filistinde İngiliz mandası altındadır ve netice İngiltere bu istikameti de İtalyan tayyarelerine menedebile cek mevkı ve vazıyettedır. Bu istika metin Filistinden değıl de; Suriyeden geçmesi suretile daha şimale alına rak değiştirilmesi mümkünse de bu ^ s î j î 3JC : Irakta mecburî Irakm en nazık İ askerlik | meselesi askerlik meselesidir. Şimdiki ordu gönüllü ve ayhklı askerlerden mürekkeb olduğundan hazineye çok pahalıya mal olmaktadır. Ordu profesyonel olduğundan mükemmeldir. Fakat büyük bir lıarb çıktığı takdirde hududlarm müdafaasıTürk Irak : Musul petroMe na kâfi gelemez. Bunun için Irakın baDemiryolları | r i n i i ş ı e t e c e k İn şuıda bulunanlar mecburî hizmet usugiliz petrol kumpanyası tarafından Irak lünün vaz'ı lüzumunu ötedenberi dü demiryollarile Türk demiryollarım bırşünmekteydiler. birine bağlıyacak bir demiryohı inşası İngiltere Irak üzerindeki mandasından için yapılan müracaat neticelendirilmişferagat ederek ordusunu Firat ve Dicle tir. havzalarmdan çektikten sonra memle Irak hükumeti kumpanyanın dilek ketin müdafaaauua büyük bir ulusal lerini tasvib etmiştir. Şimdi kumpan Hulâsa: İngiltere İtalyaya karşı müsaid davranmadıkça Habeşistanın bir îtalyan hava taarruzundan dahi kork ması hatıra gelemez. Bu duruma göre vaziyet şöylece toparlanabilir: İtalyan çizmesi Musolininin ayağında, oldukça derin, bir batağa girmiştir. Bu çizmenin bu bataktan çıkması İn gilterenin; yüzünü İtalyaya dönmüş bir siyasa kullanmasına bağlıdır. Halbuki Musolini hem bu meselede îngiltereye epey kafa tutmuştur. Hem de bundan evvelki Avrupa ve dünya memelelerinde, İtalyanm birinci derecede rol oym. yabilir bir devlet olduğunu ilân eder gibi vaziyetler almıştır ki, böyle şeyleri kolay hazmetmiyen İngiliz midesinin rahatlanması için İtalyanm ensesinden bir parça kan alınmasına seyirci kalacağını ve yahud kendisine karşı pes etme , sini bekliyeceğini kabul etmek doğru olur. Zaten İngiltere; İtalyanm böyle bir çıkmaza girmesini istememiş olsaydı daha. İtalyan hazırlıkları bu, geri dönülmez kerteye gelmeden evvel, bu işia önüne geçmek çaresini bulur ve son kozunu o zaman uzaktan olsun gösterirdi... İngiltere; Roma bülbülünün ağzına tıj kadığı dutu çıkarmazsa, bu hırçın bül I bulün bir daha çıkmamak üzere sesininj kısılması uzak değildir. C. D. Musutda Belediye bahçesi