24 Mayıs 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 11

24 Mayıs IV*? Cumhurîyel Marsilga cinayeti tahkikatı Fransız matbuatı, bizde adalet öldü, diye bağırıyor «Bir gün gelecek Kral Aleksandrı öldürenlerîn hapishanede ihtiyarlıktan öldüklerini Öğreneceğiz ve adalet yerini bulacak!» Yarınm evinde elektrik dâhi bir köle olacak! Size kapıyı açacak, ateş yakacak, krema yapacak, tozları alacak, mayonez döğiip, saat kuracak ve ve çamaşır yıkıyacak ve nihayet... Medeniyetın ne garıb bir cılvesidir ki, terakkinin en geç ve en guç gırdiği yer, evlerimızdır. Evvelâ havaga zini, onun arkasmdan elektriği evlere sokuncaya kadar ne zahmetler çekılmedı! On dokuzuncu asrın ortala rında, Parısm göbeğinde, seyyar su cular dolaşırdı. Bır parça dıkkat edilse, yirminci asırda, elektrıksiz evler bile goreceğız. Meselâ bır otomobü de, bir radyo merkezinde en son yenılıkleri gormek ıstedığımız halde mutfaklarımız, rahatlık, sağlık, hatta ekonomi bakımmdan, hâlâ eski za man mutfakları halindedir. gün geldiği zaman buz dolabı, şim dıki fırm kadar manasız ve lüzum suz olacaktır. r VVertınghausun, j arının evine yerleştirdiğı konfor vesaiti arasında meselâ firiogorifık cihazını ele alalım; bu cıhaz, fabrıkadan çıkarken bir defaya mahsus olmak üzere ayar edilmiştir. Artık ona el sürmeğe, bağlamağa, ayar etmeğe kat'iyyen lüzum yoktur. Bu dolabın yedi muhtelıf soğuk derecesi vardır ve her bir dere ce, basit bir duğmeyi çevirmekle hasıl olur. Tarîhsel izlere Topkapı sarayındak köşkler değerl Bağdad kasrmın nefis mimarisi daima göz alan çok ince bir san'at eseridir 4 Otomatik fırınlara gelince, bunların Amerikalılar, bırçok sebeblerle, bida en mükemmelı, haber verici tertizi bu sahada geçmiş görünüyorlar. batlı olanıdır. Fırınm bir zıl tertıbatı Banyo daıresi, mutfak, kıler, ısıtma vardır. Kızarmak ve yahud pişmek üsoğutma tertıbatı, temizlik, mekanik zere fırına bir yemek konulduğu za Buğaatt ve otomatik eşya denilen şeyleri onman, tertıbat, muayyen bir muddet Revan köşkünün önündeki merdivenhanesindedir. 1669 da vefat eden Tı Marsilya saikasdinden acı bir hatıra:Cani, Kralın arabasına saldırırhen lardan öğrenıyoruz ve öğreneceğiz. den çıkıhnca, soldaki havuzun sağın haneli Mahmud Çelebi, sarayın ea Çünkü onlar, bu pratik terakki şekilfa edilmesi bir hatadır. Bu işte Fran[Dost Yugoslavya Kralı Aleksandr mergub hattatlardandı. da, kalblere ferah ve inbisat veren ge lerini çok severler ve evlerinde hersanın şerefi, birliklerimizin hayatı ile Fransız Hariciye Nazırt Bartımun niş bir mermer taşlık vardır. Taşlığın Köşkün Boğaza bakan kapısından Marsilyada feci sekilde öldürülmelerin mevzuu bahsolduğunu düşünmek gerek şey yenidir. Ev konforu Amerikada o karşısında Halice bakan, incirlerin koçıkıldığı zaman, Boğazın ruha neşe vekadar ileri gitmiştir ki, Westinghaus, ti. den sonra 7 ay geçti. Tahkikat ve muyu yaprakları arasına gömülmüş gibi ren sulan üzerinde Üsküdar kıyılan senelerce süren tetkikat neticesinde hakemenin hâlâ ne safhalarda olduğu Fransa hükumet makamlan, bir megörünen yaldızlı Sultan Ibrahim ka nın yeşil akisleri, Halice nazır kaelde ettıği tecrubelere dayanarak Ohmalum değildir. Bu vaziuet Franstz muru azletmek suretile, şiddetin son meriyesi, sağda geniş ve yayvan damdan bakıldığı zaman, iri incir ve yoda «yarının evi» diye bir ev yap malbualmda ftrhnalar koparmakla haddini tatbik ettiklerini zannederler, lı, dış duvan kâmilen mavi ve beyaz lenbik ağaclannın dallan arasıı n tırmıştır. Bu evin mahzeninden tavan dtT. Aşağıya aynen koyduğumuz Lö fakat bunda yanılıyorlar. On birinci Halicin sakin sulan, Sultanselim, Fa renkli çinilerle süslü bir bina vardır ki, arasma kadar, her tarafı, içinde otuJurnal gazetesinin başmakalesi mat Lui, memurlan, daha rahatsız vazi tih ve Süleymaniye camisinin muhteşem Bağdad köşkü burasıdır. racak olanlarm zevki ve istırahati dübualm bu durumu ve Fransız adliyesiyette ve daha uzun müddetle; «Ben kubbeleri ve narin minareleri gökyüzüKöşkün kapısı üzerinde farisî bir beşünülerek yapılmış, tertıb edilmiştir. ni ne kadar şiddetle tenkid ettiklerini vazifemi fena yapıyorum» sigasını tasnün mavilikleri içine Türk san'atinin yit vardır; kapıdan içeri girildiği za Elektrık evin her köşesine yayılmışgSstermektedir: ] rife mecbur edecek daha kuvvetli ce ölmez abideleri gibi yükselir. man, gözler renk ve elvan içinde ka tır ve orada sessız sadasız, yorulmaz zalar icad etmişti. 24 haziran 1894 tarihinde, Lyon şehKöşkün etrahnda taş kaldınmlarla maşır. Yaldızların, sedeflerin, çin'le ve dâhi bır hizmetçi olarak çalışır; rini ziyaret eden Reisicumhur Karno, bu Gelelim katillerin cezalandınlma döşeli geniş bir koridor vardır. Bu korin parlak ve çekici ra'aklıkları c siz kapıya yaklaşırken kapıyı açar, aziyaret şerefine yapılan şenlikler essına: ridor, köşkün Boğaza açılan kapısı sında insan hangi gü ' irk ve t; teşi yakar, suyu ısıtır, krema yapar, nasmda Kazerionun bıçağı altında can Katilin cürüm ortaklannıun derhal nın sağından başlar, ve Sultan Ibra • yiz edeceğini şaşınr atlı per parkeleri temızler, halıların ve döşevermişti. muhakeme edilmesi lâzımdı. Efkân uhim kameriyesine kadar devam eder. relerin san, mor, yeşil, kırmızı ve e; menın tozunu alır, mayonez döver, Ayni senenin 2 ağustosunda katil mumiye bunu bekliyordu. Fransanın, Aksamleyin Süleymaniye camisinin mulâtun camlarından yaldızlı çiniler ve saatleri kurar, çamaşır yıkar ve nihacinayet mahkemesi huzuruna çıkmış, Şu küçük Food Mbcer makinesi adaleti süratle tatbik etmek sayesin azzam kubbesi arkasmdan seraayi ate}sedef kakmalı dolab kapaklarile za yet, gece olunca, butun odalara, gozayni gün ıdama mahkum olmuştu. Jüde, temiz ve kuvvetli büyük bir mil yumurta çalkalamamaktan bı lere yakarak bakan güneşin ziyalan rif vazolar ve müzeyyen höcrelere serlerı yormıyan tatlı ve musavı bır ışık rinin müzakcresi beş dakikadan fazla let olduğunu tekrar göstermesi ümidi çak bilemeğe kadar bütün ev pilen ziyaları büyük bir zevk ile seyret yapraklar arasında oynaşnğı zaman, yayar. sürmemişti. vardı. Katiller, kralı öldürmek için beş mermer havuzun fıskiyesinden yükseiflerini görür mekten kendini alamaz. Böyle bir evin yapılması için orta dakika vakit sarfetmişlerdi. Biz onla len sulann zemzemesi ruhu sennest Ondan tam on dört gün sonra, 16 Bağdad köşkünün tavanı kubbe seküzerine âyar edilir. Zamanı gelince, halli bir bütçe kâfıdir. Fakat butün nn hesabını sekiz gün içinde görme eder. İşte o zaman, Dicle sahillerinde, ağustosta, Kazerıo darağacındaydı. lindedir. Kubbenin kırmızı zemini bir cereyan kendiliğinden kesilir, fırın bu teferrüatm tekemmül ettirılmesi liydik. Halbuki yedi aydanberi hapisBağdad çöllerinde, önlerinde kızıl hığ9 teşrinievvel 1934 te, saat 16 yı 20 dantelâ kadar ince yaldızlarla işlenmiş, soğur ve zıl yemeğin piştiğini size için milyonlar sarfedilmiştir. te oruruyorlar. Niçin? Çünkü tahki lar, at oynatan Türk yiğitlerini akla geçe, Büyük Harbde Fransanın kahbazı noktalan mavi renkte dairevî çi haber verir. kat hâkimi işin içinden çıkamıyor, işin Yarının evi ayarında bi reser hergetırmemek, Sümer illerinde kazanı raman müttefiki olan Yugoslavyanın çeklerle tezyin edilmiştir. Kubbenin Elektrikli mutfağın faydalarım biehemmiyeti onun kudretinin fevkindekes için ders alınacak bir iştir. Herlan zaferleri yadetmemek mümkün deasker kralı birinci Aleksandr, Mar kaidesi bir tavana istinad etmiştir ki, bu rer birer saymağa luzum yok. Elek dir, onu eziyor. Çünkü ortaya arsıuhangi bir tesisatta yapılacak tadilât ğildir. Bağdad köşkü inşa olunurk silyada bir Balkan tethişçisinin kurşu tavanın dört çıkıntısı ve dört girintisi trık, komur devrını ortadan kaldıra lusal bir takım meseleler çıkıyor ve cihakkında fıkırler verdikten başka miTürk askerleri Dicle ve Fırat kıyı nile öldü. Hariciye Nazın M. Bartu, vardır. Çıkıntı teşkil eden kısımlar, gecak ve kömür, bundan sonra, elektrik nayetin de, kurbanile beraber topra marlar için de güzel bır tetkik sahalannda çarpışıyorlardı, ve zaferlerinin hükümdann yanında yaralandı... Halk niş birer şehnişin gibidir. Bu şehnisinlerin fabrıkalannın ocaklarından başka ğa gömülmesi, dünya sulhu için belki sıdır. Bugün, mımarın vazifesi, eskisi abidesi de îstanbulda dikiliyordu. katili linç etti... Katılin, tehlikeli ve tavanları gayet ağır, arab tarzında henyerde yakılmıyacaktır. de daha isabet olurdu dıye düşünülü • gibi, muayyen miktarda odalara bö faal cürüm ortakları çabucak yaka Köşkün inşası hakkında Naima desî şekillerden mürekkeb, som yaldızEvlerde, gündelık işleri kolaylaştıyor; çünkü henüz dosya tekemmül et landılar. lunmuş, etrafı bahçeli, görüşü şi hâdise kaydediyor; bu hâdiseyi lı, kenarlan havaî mavi ve kırmızı çizran bır takım aletlerin kullanılması memiştir ve suikastm daha bazı nok rin bir bma kurmaktan ibaret değilFakat tahkikat yedi aydanberi deHekimbaşı Zeynelâbidin Efendi hi gilerle müzeyyendir. Her şeklin orta talannı tetkik etmek icab ediyor. artacaktır. Meselâ Amerika evlerı için dir. Yirminci asır mımarisi, bu binavam ediyor. Meselenin cinayet mah kâye etmiş. Köşkün duvarlan yal sındaki yaldızlı toplar bu ufak parça düşunülmuş ve yapılmış bir alet varların içinde geçecek ömurlerın kabil Hayır. kemesine ancak 1936 şubatında intikitabelerle süslenirken birçok ayetlef lann nefasetini ve kibarlığını itmam dır kı ayni zamanda yumurta çalkakal edeceği bile söyleniyor.. Bir takım Kral Aleksandrın katilleri daha mu olduğu kadar rahat, kabıl olduğu kayazılmış. Bu ayetlerden biri de Hazreti eder. Yalnız bu dört zarif tavan, Türk lamak, krema yapmak, salata karış idam cezaları verileceğine şüphe yok, hakeme edilmedi. Çünkü, adalet, Fran dar tatlı bir şekılde geçmesi içm insan ıbrahim hakkındaki ayet imiş. Bereket san'atinin en nefis örneklerinden sayı tırmak, gümüş takımlarmı parlatmak, zekâsmm icad ettiği butün vesaiti fakat kral katilleri bu cezalarını ne sada imkânsız bir şey olmuştur. Fran versin dördüncü Murad farkına var Iabilir. Tavanların altlannda birer se bıçak bilemek gibi bir sürü işi yapaoraya yerleştirmeğe mecburdur. zaman görecekler. sa adaleti artık muhakeme etmiyor. mamış. Varsa imiş, kendisinden sonra dir vardır ki, bu sedirler asıl köşkün zecak tertibatı taşır. Birkaç senedenberi verilen hükümler Bır gün gelecek ki, her apartımanyerine kardeşi mahpusta oturan Ibra •#• mininden yüksektir. Köşkün zeminine ya men'imuhakeme, yahud muvakkat da ısınma tertibatı kadar soğutma terEvlerimizin, asrın konforlarına uyhimin geçeceğini ima eden bu ayet üzeyeşil, nefti, san ve mavi ipeklerle iş Bundan yedi ay evvel, Kral Alektahliye kararlanndan ibarettir. tıbatı aramak ta tabıî bır hal alacaktır. gun olması için, göreneklere esır olrine Sultan Ibrahimi derhal öldürürdü, lenmiş Nil renginde ipekli bir örtü sesandr Marsilyaya ayak basmıştı. KraBu mesele henuz bazı guçlüklerden maktan kurtulup, Amerikalılar gibi demiş. Türlü türlü caniler haklunda, ci rilmiştir. Kubbenin ortasında, duvarlalın Marsilyaya çıkmasına mâni olmak dolayı halledılmiş değildir. Fakat o düşünmeliyiz nayet mahkemelerinin verdikleri be Bağdad köşkünü de inşa eden, devnn mavi ve yeşil çinileri, ceviz dolab için hiçbir şey yapılmadı. Halbuki raet kararlarmdan, çocuk mahkemerin başmiman Hasan Ağadır. Yalı köşlann beyaz sedefleri ortasında nurdan Marsilya, ne kadar faaliyet dolu, ne lerinin ehemmiyetsiz ceza hükümlerinkünün iç taksimatını Gallandın tasvir bir deste halinde büyük bir avize gö kadar hararetli, ne kadar güzel bir şeden bahsetmeğe lüzum bile görmü ve taritinden anlıyoruz. Bağdad köş rülür. Fakat asıl gözleri celbeden gühir olursa olsun, bu zamanda, bir krayorum. Böyle hükümler vermektense kü gezilince, anlaşılır ki, Yalı köşkü zellikler, sedef tezyinat ile çiniler ve lın karaya çıkmak üzere ayak basaca* hiç muhakeme etmemek daha iyi olur. de tıpkı o biçimde inşa edilmiş. Yani bu tezyinat ile imtizac eden yaldız ğı bir yer kat'iyyen değildir. Marsilya Bağdad köşkünü yapan mimar, Yalı Fransız adaleti ölmüştür. Onun malardır. polisi, yok denecek bir nesnedir. Kra » köskünü örnek tutarak yapmış. temini tutalun ve öldürenin kim olduğuKapıdan girildiği zaman, sağda bir la, memleketimize başka bir kapıdan nu anlamağa çalışahm. Korkanm ki oBağdad köşkünün temelini teşkil eşehnişin, yanındaki çıkıntı üzennde tagirmesi kemali hürmetle rica edilse yenu hükumetlerimiz öldürdü. den taş direklerin aralan eskiden kâvana kadar yükselen yaldızlı bir yaş terdi; kral bu ricayı hiç şüphesiz kamilen açıktı. Her ramazanın on beşinAdaletin yerle gök arasında, ayn mağı havi bir şömine, sonra gene bir bul edecekti. de ıkinci Abdülhamid Peygamberin bir vücud olduğuna, her türlü tazyikşehnişin, şehnişinin yanında Boğaza Bu yapılmadı. hırkasını usulen ziyarete geldiği za ten azade bulunduğuna, kendinden başdoğru açılan bir kapı, yanında diğer Katillerin, kralın yanına kadar yakman, Bağdad köşkünde istirahat ederka hiçbir kimseden direktif almadığı bir şehnişin vardır. Şehnisinlerin pen laşmalanna meydan vermemek için hiç di. Köşkün altına bomba komasmlar na uzun müddet inandık ve bu tatlı cereleri gayet müzeyyen olduğu gibi, bir şey yapılmadı. Zabıtanın aldığı teddiye bu direklerin altını kapatbrmıştır. inançla aldanarak yaşadık. iç duvarlan da rengârenk çinilerle kapbirleri sinemada gördük. Bu tedbir Köskü eski haline koymak için o duHalbuki adalet, resmî bir daire lıdır. Şöminenin solundan itibaren ka ler Öyle şerait dahilinde yapılmıştı ki, varlar yıkılsa fena olmaz. Sarayın bü den başka bir şey değildir. Hâkimler, pının kaidesi alhna çepçevre mavi çi insan bu tedbirlerin plâmnı bir delinin tün binalan ve daireleri içinde en za hüküm vermekle mükellef birer devlet nılerle ayetler yazılıdır. Yazılar, Tophazırladığına, bunlan tatbike de aprifi Bağdad köşküdür. Mimar Sina memurudur, nasıl ki, emniyet müdür haneli hatta Mahmud Çelebinindir. tallann memur edildiğine kanaat gerinın yaptığı üçüncü Murad dairesi bile leri ve polis müdürleri krallann öldüHattat Mahmud Çelebi, Hazinei hürir. Kral Aleksandr, Kongolu her hanbu zarif köşkün yanında loş bir mabed riilmesine mâni olmakla mükellef birer mayunda mahfuz bulunan Şeyh jıatgi bir kabilenin her hangi bir zenci manzarası gösterir. Amerikada Ohyoda yapılan «Yarının evi* devlet memurudur. tile yazılmış bir kuranı takliden yaz kralı gibi karşılandı. Etrafmda ne bir mıştır ki, bu kuran Ayasofya kütüp Zabıta işleri fena gidiyor. Adalet AHMED REFlK muhafız, ne de bir maiyet takımı. Kiişlerinin iyi gitmesi için hiçbir sebeb yokmin canı isterse, bir kaldınmdan kar tur. şı kaldınma gecmekte ve intihab edeHükumetin, mahkeme kararfannî cegi hedefe silâh atmakta hiç bir güç hendi arzusuna uydurup uydurmadı lük çekmezdi. ğını bilmem. Bazılan buna müspet Hiçbir sey düsünülmemiş, hiçbir hacevab veriyorlar. Fakat ben bu hususzırlık yapılmamıştı. ta fikir sahibi değilim. Yalnız bir nokta var ki, ondan hiç Ancak alh ay sonradır ki, bu mesele süphe etmiyorum. Hükumet, adalete ile ciddî surette meşgul olmağa başla kendi kanununu veriyor ve onun kendi nılmıstır. Altı ay sonra, gazetelerde, ahengine, kendi yürüyüşüne uyduruyor. memleketimize gelecek krallann ne şe Adaletin uyuması, zamana hükme kilde kabul edıleceğine dair bir tebliğ denlerin pek uyanık olmadığını gösteçıktı. rir. Artık zannederim ki müsterih ola fciliriz. Krallar, bundan sonra, tedbirli Adalet, katilleri muhakeme etmek davranırlar. için yedi ay beklerse, bu, zimamdarla rın kararlannı vermiş olduklannı gösCinayet işlendikten sonra, mes'ul terir. Belki de bu kanh işleri düzelt makamlann cezalandmlmasma da te ~ ihtiyar Mareşal Makenzen Macaristan hükumet merkezine gitmi? j şebbüs edilmedi. Bir polis müdürünün mek için bunların unutulmasını bekli ve merasimle karşılanmıstır. Mareşal eski Imparatorluk ölüm ho azledilmesi fazladır, yahud pek az yorlar. Bir gün gelecek ki, Kral AlekAlmanyada Danneştad ile Frankfort arasında yapılan otomobil sarları kumandanı üniformasını giymiş bulunuyordu. Sağında gö dır. Bu işte kabahati yoksa bu me sandn öldürenlerin, hapishanede, ihti rülen sivil elbiseli zat Mareşahn oğlu ve Almanyanm MacaruUn şosesi bitmiştir. Almanlar bu ve bunun gibi şoseleri bilhassa ifsizmuru azletmek haksızliktır. Kabahayarlıktan öldüklerini öğreneceğiz ve I 1 • 1 1* • 1. ] •! • 1 «. J 1. lerin adedini azaltmak sayesile yaptırmaktadırlar. ti varsa, o takdirde yalnız azlıle iktisefiridir. adalet te yerini bulacak. Mareşal Makenzenin Budapeşte seyahatî Almanyada işsizliğe karşı bulunan çare