15 Mayıs 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 11

15 Mayıs 19*5 Almanya intıbaları Cumhuriyet 11 îş karargâhları Munih civannda görünuşü itibarile pek gösterişli olmıyan, fakat aldığımız tafsilât bakımından çok mühim o lan bir yer gördük: Benediktbeurendeki iş kampı... Burası başta Fransızlar olmak üzere bütun dünyayı alâ kadar eden mecburi iş karargâhla nndan biri idi. Alman dostlanmızda hiçbir şeyl zekâya ve ferasete bırakmamak, birer birer göstermek, yazmak, anlat mak merakı vardır. Onun için karargâha gittiğimiz sabah, havanın so • ğuk ve hafif yağmnrlu olmasına tağmen, bize bu çamurlu karargâhı en küçük teferruatına vanncıya kadar gösterdiler, gezdirdiler, anlattüar. Burası Almanyada ender görülen metruk, ekilmemiş, geniş arsalar ve araziden ibaret bir yerdl Bir köşe sinde bir takım yeni eski barakalar vardı. Umuml Harbde burada mu vakkat bir cepane fabrikası kurul muş, sonra, Versay muahedenamesi ahkâmına tevfikan, birçok emsali mühimmat fabrikalan gibi, atölyelerinin büyük bir kısmı yıkümış, yal nız kalın beton temelleri ve döşemeleri kalmıştL İş kıt'alan teşekkül e derek iş karargâhları kurulunca burada da bir karargâh tesis edilmiş ve barakalann tahribden kurtulanlan tamir edilmiş, bazılan yeniden ya pılmıştı. Karargâhın cümle kapuın da bir onbaşı ile iki kürekli nefer bizi selâmladılar. Bunlar tüfek yerine küreklerle selâm duruyorlardı. Ka rargâhta tam bir askerî hayat hükum sürüyor, içindekıler askerleşmiş a mele yahud ameleleştirilmiş asker. Trampetecilerin talim ettikleri ba rakadan gezmeğe başladık. Küçük ve tavanı basık barakanın içinde 20 trampet, bize bazı havalar çalarak kafalanmızı iyice şişirdiler. Sonra, yatakkane, jimnastikhane, dershane, yemekhane hizmetini gören barakalan dolaştık. Karargâhın kuruldu • ğu arsa, hırdavat demirlerle, inşaat maİ2emesi dolu bir viranelik olmakla beraber insanlann oturduğu ve çahştığı barakalar tertemizdi. Alman milleti zaten çok temızdir. Bu bara kalarda kışlalara ve ordugâhlara has halâ kokusu, ayak kokusu, meşin kokusu, küf kokusu gibi şeylerden eser yoktu. Barakalann gezintisi bittikten sonra, bizi bir hayli yürüterek bir kö şesinde kuyruksuz koyunlann otladığı çıplak araziye götürdüler. Metruk ve pash bir demiryolunun traversleri üstünden sekerek ayaklarımızı ıslak çayırlarda çamurlanmaktan kurtar dık. Burada bir işçi asker grupu onar metroluk parçalar halinde kurulmuş, eski bir dekovil hattmı yere yerleştirmekle meşguldü. Kılavuzla nmız, galiba ömrümüzde dekovil raylannın nasıl döşendiğini bilme diğimizi sanıyorlardı ki bizi epey müddet orada tuttular. Nihayet, ge ne barakalara döndük. Şifahî ders ve şarkı dinledik. Işçilere mahsus yüz lerce sağlam bisikletin muayenesin de bulunduk, amele askerlerle be raber yemek yedik. Aydın zeytîncileri kooperatif yapacak B e y a z Bakanlık da burada bir yağ fabrikası açacak îzmir (Hususî) îzmir, Aydın ve bu muhit üzerinde tetkikler yapan Ekonomi Bakanlığı heyeti, Bakan lığa bir rapor vermiştir. Bu raporda, önümüzdeki yıl için ancak üzüm mah sulünün standardize edilmesinin mu vafık olacağı bildiriliyormuş ...tncir mahsulü için bir mülâhaza serdedilmiş değildir. Heyet reisi îç Ticaret Genel direktörü muavini Salâhın Aydındaki tetkik esnasındaki bir ifadesi ne göre, incir üzerindeki tetkik, istihsal ve Oıraç mevsimine terkedilmşitir. Bu suretle daha iyi bir kanaat elde edile ceği anlaşılmışur. Maamafih bu me yanda, yeni kurulacak sabş, koopera tiflerinin faaliyet zeminleri hakkmda tetkikat yapılması da muvafık görül • miiştür. Aydında, bundan evvel de Ekono mi Bakanlığı ve Ziraat Bankasına mentub bir heyet tarafından bir tetkik yapılmışnr. Salâh, Aydın zeytinciliğinin, gerek kemiyet. gerekse nefis zeytin istihsal etmek noktasından ehemmiyetini gör mü| ve Aydının büyük bir inkijafa namied oldugunu söylemiştir. Diğer heyetin tetkikab ekseriyet itibarile zeytin üzerinde geçmiştir. A y dmdan gelen haberlere göre, Bakan lık, burada yeni bir zeytinyağ fabri kası inşa etmek ve randımanı, fcnnî bir fekilde arnrmak, mahsulün nefasetini Diğer taraftan da Aydında olduk ça büyük bir kalabalık teşkil eden zeytin müstahsilleri bir kooperatif etra fında birleşmektedirler. Çünkü geçen yıllar içinde müstahsil, teşkilâtsızlık yüzunden sık sık istismar edilmiş, fiat • ]ere hâkim olamamış, zarar görmüştür. yenfden 4 Kartalın dirilişi Bu karargâhların gayesi, hem sınıfsız bir genclik yetiştirmek, hem de 20 30 milyon insan daha besliyecek yeni toprak kazanmaktır Koridor meselesi Versay Andlaşmasmın Avrupa bünyesinin içinde bir mik rop gibi bıraktığı bu pürüz, er geç beşeriyetin huzurunu tehdid edecek en mühim bir davadır. Uanztgde batıkhane Dünya tavajmda üste çıkan Fransa, bir gün önceki düşmanlarına karşı beslediği hınc sönmedtn, banş konuşmalanna yanaşmak için, en zorlu hasmı olan Almanyanm parçalanarak ufalhlmasınt şart koşmuştu. Polonya devleti, ve hâlâ bugün bile dünyanın başına belâ kesilmek istidadını gösteren Koridor meselesi Fransa dcvletinin bu hmandan doğmuştur. Polonya, kısmen Alman camiasmdan kopanlan topraklarla ihya edil mişti. Silezya ve Pomcranyanın bü yük bir parçası, kıymetli kömür madenleri ve miimbit arazisile Polonya dev letine bahşolunuyordu. Gelgelelim, geriye kalan Almanya bile hâlâ Fransanın gözü önünde kavi bir yıgın olarak kalacakb. Bu yıgını da bölerek, Cermen satvetini daha da zâfa uğratmak lâzım geliyordu. . Fcansız kodamanlan tuttMİar. Polonyaya, denize çıkar bir yol vermek istediler ve bunu tam Prusya ülkesinin göbeğinden geçirdiler. Bu suretle şarkî Prusya anayurddan uzak düşürül dü. Hrle, arayere bir de, hususî bir rejime tâbi ve bazı hususlarda Polonyanın hakimiyeti albna konmuş Danzig serbest şehri yaratıldı ki ayrılık daha da uzasm. Bu icraat acaba ne gibi neticeler vermiştir? Bunu bir gözden geçire lim. Memleket piyasasmdan uzak ve bittabi kendi ulusal tjfaretini gözetip koruyan yabancı bir ülke ile yarı çevrilmiş olan şarkî Prusya, eger ana yurddan yardım görmese bunalır, kalırdı. Bir vakitler, dünyanın her tarafından akm eden tüccar gemilerinin yüklenmek ve boşalmak için günlerce sıra bekledikleri Königsberg limam, şimdi bir mezarlık kadar ıssızdır. Versay andlaşmasmın yarattığı vaziyel yerli ahalinin eski kafalıhğı ve ekonomik işlerde taassub derecesine varan ulusseverliği yüzünden şarkî Prusya bugün pek ziyade darlık içindedir. Bu elvermiyormuş gibi, Şarkî Prusyayı için için kemiren bir endişe daha vardır: Könisberg eskiden çok ya man bir müstahkem mevki idL Versay andlaşmasmın 196 ncı maddesi bu • radaki istihkâmlann olduğu gibi bi rakıbnasını emretti. Öyle ki bugün hiç bir askeri kıymen" kalmamıştır; ve Polonya ordusu, üç taraftan akın ederek, az zamanda, daima, bütün memleketi kolaylıkla istilâ edebilir. Versay andlasmasını yırtan Almanyanm gözüönünde, Şarkî Prusyanm bu tehlikeli vaziyeti, heyulâ gibi bir an bile eksik olmamışnr. Acaba bu korku, ne dereceye ka dar yerindedir? Polonyanın emperyalist emeller besIediğine dair hiç bir emare yoktur. Halihazırda memleketi idare edea «Miralaylar hükumeti» Almanya ile bir ademi tecavüz andlaşması akdet miş, iki ülke arasında, epi uzun bir müddet için, her türlü davah meseleleri uyutmuştur. Polonyanın yegâne en dişesi, Versay andlaşmasmın kendisi ne temin eylemiş olduğu yerler üze rinde hakimiyetini muhafazadan iba retb'r. En geniş noktası birkaç kilometroyu geçmiyen koridorun denize müntehi noktasındaki ufak bir balıkcı köyünü, milyarlar ve fevkalbeşer emekler sarfederek, dünyanın en muazzam ve modern limanlanndan biri olan Gdyniayı vücude getirmiştir. Danzig lımanmda, ahden kendisine bağışlanan imtiyazlardan istifade ederek, Polonya denize mahrecini buradan pekâli temin edebilirdi. Bu kıriz devrinde, bu liman kendisine yeterdi. Fakat Fakat Gdyniayı tesis ile, Polonya, Koridor üzerindeki haklannı sağlamak ama cını güttü. Bundan başka Polonya zimamdarlan Danzig üzerinde kendile rine bağlanan haklardan da emin de ğillerdl Danzig, medeniyet ve kültür itibaril* Almandır. Gerek şehri ve gerek onun hinterlândını Polonyalılaşhrmak, ahaliyi belki kâmilen istibdal etmekle mümkündür. Bu da kabil olamryacağından, serbest şehrin, günün birinde yeniden Alman camiasma rücuu zarurî görü lür. îşte bunu hesaba katan Polonya hükumeti Gdyniayi bunun için yaratmışbr. Burası cesim antrepolan, uzun ve geniş nhhmlan, modern tesisaü, deniz mektebi ve transatlantik gemileri ko layca banndıracak cesametteki sun'i Kmanı ile az zamanda, kocaman bir şehir, bir bender olmuştur. V e Gdynia limanı, tabiatfle Danzigi ölüme mahkum etmiştir. Polonya ile diğer ülkeler arasında ticari nakli yat, ihdas olunan bir takım muafiyet ler ve kolaylıklar sayesinde bütün buraya intikal etmiş ve ötede, Danziğin ticari faaliyeti hemen hemen kendi arazisine münhasır kalmıştır. Gdynia limanı, bugünkü halile, bir milletin, azim ve ulusal kaygulannm nelere kadir olabileceğine canlı bir mi saldir. On, on beş evli bir balıkçı koyünden birkaç yıl içinde koskoca bir şehir, muazzam bir liman yaratan Polonyahlar. bu eserlerile, yaşamağa lâyık bir ulus olduklannı isbat etmişlerdir. Gdynianm nüfusu 1919 da 1200, 1921 de 2500. 1927 de 14.000. 1928 de 22,000, 1931 de 60,000, bugün ise 71,000 dir. Son zamanlarda, muteveffa ma resal Pilsudskinin emrile burası, Varşavaya ve Varşavadan, kömür havzasına bir demiryolu ile bağlanmıştır. Lâkin bütün bunlar, Koridor meselesini ortadan kaldırmış değildir. Bel ki muvakkat bir zaman için şiddetini kaybettirmiş, uyutmuştur. Versay aBdlaşmasının birer mikrop gibi, Avrupanın bünyesinin içinde bı » rakmış olduğu pürüzler arasında Ko ridor meselesi, Şarkî Prusya ile Almanyanm iltisakı meselesi, yann için be » şeriyetin huzurunu tehdid eden iki mü' him davadır. Ercumend Ekrem TALU Feyzîpaşa Diy?rbekir hattında faaliyet Alman iş karargâhlannda alh ayltk meebttrî iş hizmetini ifa • • eden gencler küreklerle telâm dttr vaziyetinde fikrînde idL Bunun için de fırka ve smıf farklannı kaldırmak lâzımdı. Parti resmen bunlan kaldırdı. îş karargâhlan, bu farklan, filen, hayatta da kaldırmak için kurulmuştur. Nasyonal sosyalist partisi iş başına geç meden evvel, kafa işçisi el işçisine, şehirli köylüye hakaretle bakıyor, onu hor görüyor, el işçisi de kafa iş çisine, yani amele münevvere düş man kesiliyordu. Bütün bunu yapan, kapitalizmin de, sosyalizmin de, ko munızmın de başında bulunan Ya hudilerdi Hitlerin partisi, Alman milletinin her sınıfına her tabakasına mensub gencleri bir araya toplayıp çalıştırmak, beraber yaşatmak, onlan birbirine sevdirmek istedi ve bunun için de iş karargâhlarını kurdu. İş karargâhlannın manevi ve içtünaî bakımdan tesislerindeki maksad ve gaye budur: Alman gencliğıni, hiçbir sınıf farkı olmaksızm yanyana ya şatmak, çalıştırmak, hepsini bir ka lıb içinde dökmektir.» nesil... Burada genclere, nasyonal sosyalist terbiyesi verilir, parti akideleri aşılanır. Çünkü Almanyayı an cak millî sosyalizm kurtaracakür v e kurtarmaktadır. Bütün Ahnanyada 1200 karargâhta 250,000 genc bu suretle millî birlık talim ve terbiyesi almaktadır. Hiz met müddeti altı ay olduğuna göre senede 500,000 genc istediğüniz ter biyeyi almaktadır. Karargâhta, günde beş altı saat çalışılır. Gencler, kendılerine, menafii umumiyeye hadim işler görürler. Tarih okurlar, kültür dersleri görürler, muhtelif bilgiler öğrenirler. Arazi üzerinde tatbikat yaparlar, ziraat ya • parlar, toprak tesvıyesi yaparlar, jimnastik, spor, yanaşık nizam talimleri ve yürüyüş yaparlar. Kurutulacak bataklıklan kuruturlar, sulanacak arazide sulama işlerinde çalışırler, or man yetiştirirler. Bütün işlerini kendileri görürler. Meselâ barakalannı kendileri yaparlar, patateslerıni, zerzevatlannı kendileri ekerler. Akşaml a n kampa avdet etmek üzere m e zunen şehre giderler. Aralannda musiki v e tiyatro müsamereleri ter'.fj ederler. Geceleri 10 da yatmak mecburidir. Kendılerine küçük bir gün delik te verilir. Hususî bir ünifor malan vardır. Karargâhlarda, tamamen askerî bir disiplin hâkimdir. Feyzipaşa Diyarbekir hatb inşa ab hayli ilerlcmiş, Feyzipaşadan iti baren 4 8 0 inci kılometreye kadar ray döfcnme i$i bitmi§tir. Şimdi iki dağın arasında geçmesi zarurî olan tren hattı ıçın Deveboynu gcçidi üzerinde 140 metro uzunluğunda bir köprü yapıl maktadır. Diyarbekire 2 0 kilometro mcsafcde Leylek istasyonu binasınm zemin ve birinci kat inşaaü bitmiştir. Bu bina pek geni; bir mikyasta ya pılmaktadır. Diyarbekire kadar olan yolun tesviyesi bitmiştir. Bu sene sonunda Diyarbekir de trene kavuşmuş bulunacakbr. Pamuk borsası 11/5/935 te kapanış fiatleri pamuk Liverpul vorsasında librc başına Amerika pamuklan mayıs 6,47, temmuz 6,43, ilkteşrin 6,37 sonkânun 6,35 Mısır pamuklannın Skalaridis cinsi mayıs 8,14, sonteşrin 8,14, sonkânun 8,14 Penidir Nevyork borsasmda libre başma mayıs 11,9495, temmuz 11,94 11,95 ilkteşrin 11,92 senttir. Stop bugday Liverpul borsasmda 100 libre başına mayıs 5,4 1/8 temmuz 5/5 1/2 ilkteşrin 5,8 3 / 4 ilkkanun 5.10 şilindir. Mısır Liverpul borsasmda 4 8 0 libre başına çift plata mayıs 26 ^6 temmuz 26,4 1/2 ilkteşrin 26.4 1/2 ;i lindir. Hakikaten biraz evvel onlan der sanede, yemekhanede gördüğümüz, Sivil hayatta san'atleri garsonlıık jimnastikhanede ve açık havada topolan birkaç taned bize hizmet etti lu olarak beden terbiyesi hareketleri ler. Yemekleri siyah ekmek, çorba, et, yaparken seyrettiğimiz vakit içlerinpatates bir de tatlı idi Asker işçıler de, köylüler, işçiler, şehirliler oldu içmediler ama zabitleri, su istediği ğunu, münevverler, ameleler, tabir mizi görünce bize bira ikram ettıler. caizse cahiller bulunduğunu farket • Boks talimlerini ve açık havada çalgı miştik. ile jimnastik hareketlerini de seyretZabit izahatma devam etti: tikten sonra, karargâh kumandanının « Alman gendiği bu büyük işe salonunda amele kıt'alan âmirlerin yardım etmekle şeref ve iftihar duyden biri bize izahat verdL Büyük makta ve davete memnuniyetle ica harbde zabit olan bu Alman askeri bet etmektedir. ingilizce ve fransızca da konuşuyor, İş hizmeti mecburidir. 19 yaşmdan bize üç dille izahat veriyordu. Anlat25 yaşma kadar her erkek Alman, tıklan gösterdiklerinden herhalde iş karargâhlanndan geçmeğe mec çok daha enteresandı: burdur. İş hizmetlerini ifa ettiklerine « îş bölüklerini ve karargâhla dair vesika alrruyanlar, hiçbir iş bu nnı niçin tesis ettiğimize dair ecne lamazlar. Her resmi ve hususî mü • bi memleketlerinde birçok rivayetler essese onlardan vesika arar. Karar dönüyor. Kimisi, bu karargâhlan asgâhlarda hizmet müddeti altı aydır. kerî hazırbk talimgâhı, kimisi ucuz Her genc kendi bildiğini, arkadaşla işçi temin etmek için bulunmuş bir rma öğretir. Meselâ, hususî hayatta çare sanıyor; kimisi de tahkimat yapmusiki muallimi olan, arkadaşlarına mak için amele bölükleri sanıyor. musıki dersi verir. Boksör olan boks Hakikatte ise maksadımız büsbütün hocaL^ı yapar. Hulâsa herkes birbi başkadır. İş karargâhlan kurulması rini yetiştirmeğe, arkadaşlarının ek nasyonal sosyalist partisinin progra sıklerini tamamlatnıya çalışır. mına dahildir ve asıl maksad, fırka Karargâhlar Alman milletinin mave sınıf farklannı kaldırmaktır.» nevî birliğini kurmağa yanyor. KaAlmanyada ilk ve son defa olarak rargâhlanmız, bütün muhtelif sınıf, burada bize Yahudilerden bahsedil meslek ve fırkalara mensub gencleri d i Amele karargâhlannın yüksek âbir arada kaynatıp eriten bir potamirlerinden olan zat izahatma şu su dır. Alman gencleri burada birbirine retle devam etti: kaynaşır ve hepsi ayni ruh ve ayni <Almanyada kapitalistlerin başın ülküde bir Alman genci olarak bu • da Yahudiler, amele hareketlerinin ba radan çıkar; fırkaların ve smıfların çında da gene Yahudiler vardı. Bun fevkinde yalnız Almanyayı düşünen lar Alman milletini sınıflara ayırı ve Almanyayı herşeyden üstun tu tan gencler olarak... yorlardı. Bu sınıflar birbirine fena halde düşman olmuştu. Nasyonal Bu itibarla karagâhlarda yeni bir sosyalist partisi, milletin sınıf ve fır Alman nesli yetiştirilmektedir. Smıfka mücadeleleri yaparak boğuşması sız bir nesil, ferd yok, cemiyet var; önüne geçmek fırka yok, Almanya var; diyen bir derken o da yanımızda bulunuyordu. Türkiyede okumuş ve güzel türkçe Ana çalışma programında üç esa öğrenmiş olan bu delikanlı, sırf mecsa itına edilir: 1 Memlekette iş sa • burî iş hizmetini ifa etmek üzere Türhasını daraltmamak; 2 Millet için kiyeden kalkıp Almanyaya gelmişti. faydalı olmak; 3 Menafii umumiyeYorucu toprak tesviyesi işlenne alışye hizmet etmek. mamış olmasına rağmen karargâh Eğer nasyonal sosyalist fırkasının iş karargâhlan tesisinden beklediği hayatından memnundu. maddî menfaatler tamamen tahak Bu iş teşkilâtı, adeta bizdeki amekuk ederse memlekette Bavyera i l e lei mükellefe usulünün Almanlara Vurtemberg cesametinde ham arazihas bir tarzda, daha teşkilâth, daha yi ziraate, ormancılığa salih bir hale esaslı ve daha vâsi bir şekli idi. Vakgetireceğiz, Şimal v e Baltık denizleri sahillerinde denizi doldurarak top tile işsiz kalan ameleye hiç çalıştır raklarımızı artıracağız. Böylece de madan milyonlar veren Almanya, Saksonya kadar arazi kazanacağız. İş şimdi bu teşkilâtla senede 500,000 genprogramımız bittiği zaman Almanya, ci, memlekete faydalı bir surette çakendi 70 milyona yakm nüfusundan lıştırmanm ve muhtelif sınıf ve mesbaşka 2030 milyon insanı daha ge çindirebilecek kadar toprak kazan leklere mensub gencleri birbirme mış olacaktır. Işte iş karargâhlan tekaynaştırmanın yolunu bulmuştu. sisinden v e iş bölükleri teşkilinden Karargâh, ayni zamanda, kaç sene maksad ve gayemiz bu kadar büyükdir kışla hayatından uzak kalmış olan tür. Alman gencliğini bir arada yaşatı îftiharla tekrar edeyim ki Alman yor, onlara askerliğe hazırhk terbiyegencliği iş karargâhlannda memnu • si de veriyordu. Üniversiteyi bıtir niyetle çalışmaktadır.» miş gözlüklü ve münevver Her DokFilvaki, genclerin memnuniyet ve tor ile işsizlikten serseri olmak teh neşe ile çalıştıklan görülüyordu. Almanyanın Ankara sefaretinde istih likesine doğru giden amelenin ve barat şefi olan, Türkişe Post gaze çiftlikte domuz çobanlığı eden basit tesinin eski müdürü Her Şimit D d köylünün yanyana yaşamalan ve çamon dostumuzun genc oğlu da, Mü hşmalan, gencliğin manevi birliği ve nihte başka bir iş karargâhında ça terbiyesi bakımından ne mühim şeylışıyordu. Bizimle beraber seyahat eden babasını görmek için izinli gel dir. miş olduğundan karargâhı ziyaret eABlDlN DAVER Umumî mağazalar açılacak Ekonomi Bakanlığı Istanbulda u « mumî mağazalar açmağı düşıinmektedir. Bunlann Îzmir ve Mersinde de birer şubesi bulunacaktır. Umumî mağazalara tüccar mahnı koyacak ve buna mukabil de kredi sahibi olacaktır. Takas heyetleri Görülen lüzum üzerine şimdiye kadar 14 yerde bulunan takas beyetle rine ilâveten Trabzon, Izmit, Edirne, Artvin ve Eneste de takas heyetleri ihda» edilmiştir.