12 Eylül 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

12 Eylul 1934 M. B0NNETN1N MAKALELERlı Şark Şimendiferlerinde Kızılorduyu tetkik bulunan yolsuzluklar Türk toprağı ve dışpazar Türk köyünün verim kabiliyeti yükseltîlmekle Sovyetler ordu için hiçbir fedakârlıktan ALMANYA MEKTUBU Camharîyet '• kaçmmayorlar ve bunda tamamen haklıdırlar (Birinci sahifeden mabcdt) sanlann tamamlanması için cetveller kumpanyaya iade oiunmustur. Kumpanyanın mubasdbe dairesi teftiş ohmurken goze çarpan en muhim yolsuzluklardan biri de kanunî mem • nuiyete rağmen hâlâ fransızca îbarelerî mubtevi rvrakm kullanılmasıdır. Baş • müfettislik muamelâtın Hirkçe yapılması lüzumunu ehemmiyetle isaret ederek fransızca yazılı evrakm derhal kaldı • nlması ve bütün muhaberat ve hesap evrakında türkçenin kullanılmasını şiddetle tebliğ etmistir. Nafıa Veküi AK Bey dün fantiyazh şirketlere ah kanşık islere dair alâka darlardan izahat almışhr. beraber iptidaî maddelerimizi bilhassa Almanyaya fazla satmağa çahşmalıyız Vekfl Beyin bugün muhim teftisler yapacağı ankfilmaktadır. Ali Bey, son vaziyet fizerine daha bir hafta kadar şehrimizde kalmağa karar vermistir. Nafıa Vekili Ankaraya avdet ettik ten sonra elektrik şirketile esaslı «urette müzakeırlere girisecektir. Nafıa Vekâleti bu meseleye çok e • hemmiyet vermcikte ve bu memleket ifinin biran evvel halledibnesini iste mektedir. Tünel şirketi muam'lâbsa ait tetkiklerde, şirketin mukavelesine ria • yet rtmedigini gostermîstir. Mukaveleye mugayir olarak Tünelin Galata cihetinde yapılmamıs olan btnanın s5r*atle inşa ettiribnesi için kumpanyaya tebligat yapdnnfbr. Posta ve Telgrafta ıslahat Nafıa Vekâkti Posta, Telgraf ve Telefon muşaviri Kadri ve Posta umum müdur vekili Bekir Vefa Beyler şehri • mize gelmişler, Istanbuldaki posta ve telgraf merkezlerfle Posta ve Telgraf fabrikaom ve (elsiz istasyonlanm t«t • kika baslamıslardn'. Bu tetkîkler neticesrâde Posta ve Telgraf idaresi için yeni bir teskflât kanun lâyibası hazırlanacak ve Medism îTk içtnnama yetistirumesine calısılacakhr. Ytiksek MütiendSs meictebine bag • lanması kararlashnlan Posta ve Telgref ve Telsiz mektebmin ycıti şekKne ait hazırlıklar tamamlanmak üzeredir. Yeni mektep beş «mrfJı olacak ve bu ders senesi başma yetiştirilecektir. M. Nermi Bey, makalesinin dün çı kan kısmında yeni mahsul ve yeni zeriyat vaziyetlerinden bahsetfîkten sonra Türk milletinin mesnedini teşkil eden köylünün hiç değilse buhrandan evvelki yılların verim derecesine yükseltil mesi lâzım geldiğini yazıyordu. Makalenin sonu şöyle devam etm«ktedir: tsmet Paşa Türk koyünden iki mısli ekin istemekle, Türk köyünün geleceğini istemiştir. Türk köyü iki, üç, dört, beş v. s. defa fazla bir ekine orağım salmalıdır. Bu köksüz bir dflek ve istek degfldir. Genç devlet niçm demiryolu yjapıyor, niçin azgm ırmaklan dlenoir betonla aşıyor? Biliyoruz ki Türk kö yünün parası ne kadar kıtsa borcu o kadar boldur. Türk istihsalinin en büyük sıkınttsı buradadır. Bu yurt istihsali için çok ehemmiyetli vaziyeti ta«fiye • nin yolunu bulmakla işe baslıyabilîriz. Türk çif çfligi, ilkönce, başlıbasına bir işocağı (teşebbüs) olarak muhakeme edflm'lidir. tşocağmm borcu, temeli ve vergi kudretini sarsmamak şartüe, yüiık verime göre, ufak parçalara aynlarak, yavaş yavaş ortadan kaldınlmahdır. Verimi 20 lira olan bir dönümün borcu 40 lira olursa, bunun için düşünülecek itfa sisteminm çok başka olması lâzmv dır. Fabrika işlermde olduğu gibi toprak îşlermde de sağlam isocağı prensibini gütmeğe mecburuz. Yahuz verinv li işocaklandtr ki yannm inkişafma uygun bir kudret varlığı haline gek fcflir. Bu göriişe göre tasfiye edilen ve yeni baştan kurulan köy, istediğimiz inkişa fa ayak başmış sayılabilir. Yol poEtikaımzm ebranmîyetli bir parçası, arbk gerçekleşmiştir. Kara ve demiryollan mız, adeta, yeni keşfedümiş mıntaka • lardan geçiyor ve bu yeriiri, budunlararasi temaslarma kavuşturuyor. Yann, yol pofitikamız, köy istihsalinin, dünya alıpverişine kolaylıkla yayılması imkânlanm, daha büyük bir olçude, gerçek leştirmiş olacakbr. Fakat bütün flcbsat işleri biribirine bağhdır. Borç içinde yflzra, işlebne parası krt bir köy ne yapabiKr? Boyle bir köyün imar hissesi, imar yardıım ne olabillr? Para krthğı.ve borç bofluğu toprak ve taria admı verdigi m» işocağmı iflâsa sürükler. tşocağı ortadan kalkar, serbcst kSylü ya yaneı orer veya büyük şehirlere koşar ve uşakbk eder. Her îşocağmm kapanmasi, vergi politikası ıtibaröe, bh gelir kay • nagnun kuruması demekbr. Köylerdeki işocaklartnm tasfîyesi böyle menfi bir mkişafm önüne geç mek için tutulacak biridk yoldur. Bu rada da nazariyeden, başka ülkeleri Srndc almaktan kaçmümalıdır. Çünkü gerçekliğm Sâcı, yalnız gerçekliktir. Köyü tam manasfle dirfltecek tasfî ye ışmden sonra, surumun elıeuımıyeb gelir. Son devrin yüksek politikasmı gSzden geçirirsek, her budunun bir iktıaat tahanı arkasmda kostuğunu görürüz. Şimdiyedeğin düsünü • Ien flcbsat sahalanndan yalmr Tuna aahası (Donauraum) m habriat • mak isteriz. Bu «ahada beliren devlet Ktzd ordanan tGvarileri Eski Fransız Maliye Nazm M. G. J Bonnetnin Sovyet Rusya seyahati hakkındaki yazılannı nakle devam ediyo» ruz: Bı'r ordunun vaziyetini tam «urette bilmek için en emin membalara utinat «den rakamlara ve vesikalara sahip olmak kâü degfldir. Onna aaal çalışfağı ve manevi baleti ruhiyestain ne şekilde olduğo hakkında bir hüküm verebfl mek ancak utirahat veya faaliyet zamanmda o ordaya bizza! gormeğe m3« tevakkıftır. Onan için Kızılordunun falîm ve tır» biye edOdigi kamplardan birini görmek istedim, Harbiye komtserliği za • bitlerinden biri beni Moskovadan 60 kilometre uzak bir mesafeye kadar götürdü. Derhal sSyByeyim ki Kmlordonan talim ve terbiye edfldiği yerler Frransadakflere kafiyyen benzemiyor. Frantadakîier gayet genif meydanlar • dır. Aakerler oraya mubtenf kuvvetler baEade senede bir fld kere gelip birkaç bafta talim yaparlar, tonra tekrar garnizonlanna giderler» Bnrada ise bflâkis atkerler havala • nn iyi gittiği bütün bir mevsim, yani mayu iptidasnıdan tesrinievvele kadar kamplarda kalnlar. Efrat tam beş ay oralarda açık hava bayahna bazan da feoa bavalara auşırlar. Kamp gayet genif, ormaah ve bir nehrin yakinindedir. ZaLitler ve a» • kerier bunbda aüelerOe oturabflirler. Kampm bir de tiyatrosu var, erkek ve kadmlardan mSrekkep bir koro heyetmtn sSyledigi Rns havalsnm orada dmledflt. Keza talimden «onra askerlerin Sovyet Rusyada yapJan en aon fiKmleri seyredebflmeleri için bir de M • nema meveut ZabH ve askerlerin ço • enklannm tahsO etmeleri ve oyun oy« namalan için bir de eoc'illar evi ya • pıİRBf. ötede bir telsiz telgraf fetar • yonn görünüyor. Gunün »on haberlcrmi ahp bOdiriyor. Askerler onar onar çadırlarda yatıyorlar. Kendikrine hergün gazete geüyor. Kampra ih de kütüp • hanesi var. Askerler oradan kitap alı • yor, okudoktan »onra tekrar geariyorlar. Zabhler için çok sağiam, ahşap evler yapılmts. Her evde ikf aüe otnro yor. En büyük edipler, âîimler, profesoıier, m&bendislerin buraya gelip askerlerin seviyesini yükseltmek için konferanslar vermekte oMukîarau söylediler. Kampın knmandam jeneral Taço • nof genç, uzun boylu, methı tavırlı bir zat. Bizi çok nazikâne bir «urette karşıladı ve bemen tribüne çıkartb. Ora • dan askerlerin talimlerinj <ok güzel görüyoruz. Süvarilerm braicflikte meharetleri mükemmel ve bindîkleri atlar çok kuvvetli ve güzel.. Dönmeler, yandönmeler, dortnala giderken ayak değistir> meler, mania atlamalar, kılıç döndürmeler, diğer mahirane oyunların hep • si onlar için bir sır olmaktan çıkmtş. Her kıt'anm bir mitralyöı takımı var, onlarla beraber çok üstadane mnrevralar yapıyorlar. Ordudaki trnbat mükem • mel.. Kampta jeneral Taçonofla bir Iflrte dolaşryonız Her kıt'anm kumandam on adım otemizde durap selâm ve rapor veriyor, sonra jeneral geçinciye kadar dimdik duruyor. Jeneral bu açık havada geçirüen kapm bayatmm talim ve terbiye irın çok f*ydah olduğunu soylüyor. Kampı ruhumozda bırakhğı intizam, ciddiyet ve inzibat tesiri altmda terkettik. Yalnız birşey bn mükemmeliyet a • rasmda siyah bir nokta gibi durıyor. Yolsuzluk ve nakliye vAMtalarının ki fayetsizliği.. Bundan hokaç ay evvel M. Vorosilof ta bu meseleden sikâyet ediyort c Nakliyat meseUsinin ıslahmın gayet ağır inkişaf etmeıi Scvyet hükumetinin millî iktısadiyahnm vmıunî terakkisi noktasmdan çck teessürü ma x dp bir haldir. Evet, naklive van aUn hali hazırda gayrikâfidîr. Bonun ıslahı gecikmekte devam edî»e " rounu vade tesiri olacakbr. llele ordunun nakliye isleri Sovyet Rujyada en rouhim meseleyi teskfl etruektrcir.» Diyordu. Bundan da^a iyi ne s?ylenebiür. Şimendiferleria suraK bâli vasat derecededir. Ekserivetle gayriroüntazam ifliyorlar ve geç kalıyorlar. Bir çok mfihim yollarda hatlar tektir ve nakliyahn lâyıküe ifasına muudt değildir. Yollar da gayrikâfidir. Mevcutlar fena bir haldedir. Moskovadan, Minske giden kırk küometroluk yol detikdepk bir şekildedir. Otomobflle saatte on be» Icflometrodan fazla gidflemiyor. Onlarm gelip gideceği yoUar yapıl • mazdan evvel Moskovadaki A n » möeneseleri gibi seri balinde kamyonlar insa eden b&yâk fabrikalar vficude getirilmedne bayret ettira. Fakat bana su cevabı verdOer: Şimdiye kadar bu hususa lâkayt kalan in • •anlar kamyon sahibi olunca o yolla • rm ulabmı istiyeceklerdir. tste fabri • kalar bunn temin için karufanustur. Sonra dedfler ki: Reis Molotof Yoldasın ikmci beş senelik plân hakkın • dalri nutkunu okuyunaz.. Endişe >ttigmiz nokta bakkmda sizi mukemnıelen tatmin edebilir. Yakında binlerce kilometroluk yol yapılacak, S bin kilometrohk elektrik simendiferi msa edfle cek, 10 bin küometroIuK anayollar iki misline çıkanlacak w M bin kilometroluk yol da yeniden yapılacak. Plân mukemmel.. Fakat biran evvel (se baslansa daha tyi olacak. Vukua gelmiş teahburu biran nvvel ortadan kaldınnak evv^la ordunun menfaati Octızasmdapdır. Zabitlerden biri bana dedi ki: Ordu için biçb'r fedakârlıktan kaanılnnıyor I Bu söz çok doğru ve manidardır. Hakikaten onun idaraesine ve baznr • lıklanna ait faydah marraflann hiçbirinden çekinflmiyor. Lâkin, boyle bir lisan kullamyorlar diye Sovyet RusyaUan mflitarizm taraften olmakla ithanaa kaOcmaym! Çiinku Kızılordunun vaziyeti diğer roemleketlenn ordularm dan çok farklıdır. Kızılordu vatamnı mudafaa ederken, ayni zamanda bir rejimi ve Rus millettni zulöm alhnda inlemekten kurtaran bir ibtilâli de müdafaa edecek demektir. lste Kızılordu bu vaziyette! Ehrenburg diyor ki: < Bu ordu, canh insanlardan zi yade makineli bebeklere benziyen eski ordulara kat'iyyen benzememektedir.» Hükumet, ordunun mületle bir ol • ması için bütGn gayretmi sarfediyor. Askerlerin ve zabitlerin daimi bir propaganda fle daimi bir tehdit altmda bulunan ihtilâlin zafer ve muvaffaki • yetlerini müdafaa etmeleri lâzım geliyor. Eger bu haleti ruhiyeyi daha iyi anlamak isterseniz, Moskovadaki Küit parkma gidiniz. Orada sizi bes alb yafmdaki birçok sevimli küçük çocuklar karsüıyacakhr. Kabsnk göğüslü ve parlak gozlfi bu yavruları dinleyinizTC)n lar: « Biz teşrînîevvel ihtüâlinin çocuklanyız! Küçük olduğumuz için parlak nutuklar soyliyemeylz. Fakat hiç kim umide kapılmasm. Bize hücum etmek istiyen olursa buradayu ve herseye hazuız!» diyorlar. Kumpanyanm telgraf muhaberf lerinde, istasyon isimleri rumuzlan da franstzca olduğu gorülerek onune geçömiştir. Başmtifrttîşlik, kumpanya memurlannın sicnierini de tetkik etmege baslaniıştır. Kumpanyada çahstmlan ecnebi mütehassıslarm kunturatlan da gözden geeirilmektfdir. Mubtelif zamanlarda kumpanyanm brrcok haksız it<razlannda müessir ol • duğu anlasılan hareket dairesi şefi M. Antomarini kuntrat muddetk bihnif ve merun'n memleketine gihnistir. Kumpanytanm hayvan nakliyahnda latbmy« ( ! ) nanu altmda vagon başma aldığı 90 kurus ve hububat nakliynhnda ton bastna aldıgı 41 knras tah'Jye Screti hakkında bazı sikâyistler oldu • ğundan bımlann mahalline masnrf olup ohnadığı da araşfanlmaktadır. Kumpanya mSdürünün tarifeleri ncuzlatmak üzere Paristeki merkezîne yaptığı müracaate benuz cevap gelmemistir. ler, şimdflik, şunlardır: ttalya, Avusturya, Çekoslovakya, Macareli, Yugoslavya, Romanya ve Bulgareli.. Almanya» nin bu iktısat sahasmdan uzak kalmasî isteniliyor. Bunun sebeplerini burada sayaoak değiliz. Bu Tuna sahasmm, şimdikî halde yalnız nazarî bir değeri vardır. Böyle bir sahada bizim içm bir faaliyet imkâm var madn? Biz oyle sanıyoruz ki bizim en büyük faaliyet yerimiz, bugün ve yakm bir geleoek için, yalnız yüksek sanayili köy istibsaline rauhtaç ülkelerdir. Bunlarm başmda Almanya gelir. Almanya dovizsîzlik yüzünden kha« lâtını boyuna daraltmak med>uriyetnıde kahyor. Gene dovizsizlik yüzünden Almanya, Hitlfrin ve Dr. Schacht (Saht) m nutuklanndan oğrendiğimize gore, keşfedeceği yeni ham maddeler • le işlemeğo karar vermistir. Biz Almanyanın istediği ham maddelerin büyük bîr kısmını verebiliriı ve bu, Türk köyü için, Alman işi için çok ebemmiyetli ve karşıhkh bir yardım kaynağı olabflir. Alman sanayn çok geniştir ve bizhn her türlü ham maddemizi işliyebilir. Fakat bunun için geniş olçude bir anlasma temeli buhmmalıdn. Büyük hnar programuu gnrçekleştirmek iste yen Türkelmde Ahnan sanayii için ge • niş bir faaEyet sahası vardır. B « e göre karşıbklı aktif bir daering politncasile iki büyük budun çok verimli bir iktısat politikası devrini açaJbüirler. TürkrH, geniş okjüde bir su politikası (aagm ırmaklan düzeltmek, kurak yerierde su • lama bentleri yapmak v. s.) güfanek, topraktan en büyük Slçüde verim al mak mecburiyetmdedir. Çünkü bizim nüfus polıtikamnt, budun bununla sunsıkı bağlıdn*. Su politikamızı gerçekleştinnek için en afağı 800 mflyon Türk Krasna mtryacsnaB Temelli bir anlaşmadan sonra, bdyfik* olçude artacak ham madde ihracatmsnn vergi hissesi çok cbenaniyetll olacakbr. Onun Içm yil1^"*!!^1^! büyük imar işlerini usun vadefi bir fmans işfle uzlaşhrmak imkâm bnksnmoş orar. fld üDcenin iktuadî teması içm bakmacak anlasma temeli her 3d tarafa, ydlarca, büyBk UKnfaatler getirebflİr. Türk kSyü yeni çahfiua yılma rirer ken AhnanelOe yapılacak aktif claermg poliHkamtzı karşthkh teabft etmeliyk. Aknanlar bizden gelecek ydda ne ka dar kenevir, ne kadar keten, ne kadar' pamuk, ne kadar tfitün v. s. alabuirler? Bizim azamt ihracabmıaa göre, Al • manlar da Türkelme azamt îhra catta buhmabilirler. Türkeli ihracab için altm mark, Ahnan ihracab içm bugünkü kursu ile Hra temel olmahdv. Bu nazart claermg kurulduktan sonra mal mübadelesram claermg be • saplan en sağlara temele bağhnmış o» hn* ve para farkı tettşı ortadan büsbü •' tün kalkar. Böyle büyük bir anhşma, gfinün blrinde gerçekleşirse, b&yük hnar işleri mizi mracabn getireceği vergi verimfle; daha kısa bir zamanda basarmts ohmn. Almanlığm goreceği fayda da, bizhn kmden hiç asağı ohmyaeak ve Alman sanayu için lâzrnı olan ham madde dÖ • vizsiz temtn edîlmis buhmaeakbr. Türk köyünün y<«ıi toprak güreşi başlarken böyle karşılıklı bir menfaat gerçekliği v'Tİne devamlı bir yapı kurul&büece ğini sanır ve temelli bir anlasmanm bovl^ bir neb'ceye varmasmı yürekten di'eriz. Çünkü baska budunlann iktısa•»nla^malan (Bulgarlar, YuRoslav lar v. «.) düşüncelerimize imkân ve gerçeklîk rengi vermektedi'*. M. NERMİ Morro Kastel vapuruna kundak koymuşlar (Birinci aahifeden mabcrit) evvel, gemide bir yangın çıkanlma tesebbüsü meydana çıkarılmış ol • masıdır. Yeni Jersey meb'uslanndan M. Sutfayn, tahkikata riyaset eden M. Huvere gönderdiği bir telgrafta Morrokastlin tayfasınin tamamen disipILnsiz ve yeni alrnmıs gemicilerden mürekkep olduğıma dair ma» lumatı oldugunu bildlrmistir. Hakney, kaptan emir vermeden evvel denizin ortasında tabltsiye sandallan gordugünfi soylemistir. Bu sandallarla. kaçanlar fevkalâde acele ediyorlar gibiydi. M. Hakney bütim yolcularra kabinelerinden çı • kabilecek vaziyette olduklarını söylemiştîr. Fakat çoğu çıkmak iste • memislerdir. M. Hakney d'emiştir Idı « Pek fazla disiplin yoktu. Za • ten bu şerait altmda disiplm ola • M. Varms şunları da «öylemiftir: « Zanmma kalrrsa, bhisi, ge "•mmin elektrik kontrolu odasına bir Gazetelertn neçriyatt kundak koymuf ve kundak ozun y Nevyork 11 (A.A.) «Katledİmüddet orada yanmıştır. Zanne len 163 kifb serlevhaJı bir makaledOdiğine gore ilk imdat isareti, sade Nevyork Deyli Niyuz gazetesî, at üçü on bes geçe gönderilmiftir. Morrokastl vapurunda yangın ç i Bundan sonra telsiz telgrafçı gele» madan evvel iki patlama olduguna rek benden emir istemiştir.» dair delUleri olduguna bfldirmek Tabkikat memuru kaptana «or tedir. nniftur: Bu gazeteye g&re, Havanad'an ge Ne diye sizden emir istemiftir? len tekjraflar, Küba polisinin grev M. Varms, bilmiyorum, demi, ve balinde bulunan Vard Layn kum • panyaa nhtım isçilerinden bazılantayfaya tam bir itimadı oldugunu bü • mn gemide isyan çıkarmak ve ge dirercjc şunlan Oâve etmistir: miyi mabvetmek kjin Morrokastle < Teblike isareti verildigi za • bmdaderi bakkındaki şayialan tahman bazı yolcular kabinelermden kikle mesgul oldugunu bildirmek • çtkmak tstememislerdir ve zannuna katedir. ltr»a haddmden fazla içenler pek Bu grev esnasmda nbttm ifçile • çoktu» rinden iki kişi Slmüftü. Kazadan evvel, aksamüzeri, ta • mamen sarhos bir balde bulunan alb TahJdk edilen bir şayia yedi kadm, kabinelerine koltukla Nevyork 11 (A.A) Gizli pogötürültnüştü.» lk memurlan, Morrokaatlde kaçak iki yolcu olduğu bakkındaki şayiaMorrokastlin oteki zabitleri de tabkikle mesguldfir. şehadet etmişlerdir. tkinci zabR M. Izmirin kurtuluş bayramı intıbaları Bulgarların yeni tütiin takası (Birinci aahifeden tnabait) kuuanacak olan sigara fabrikalan şun* krdır: Reemtsma (Türkiye fahri konsolosunun hissedar olduğu fabrikalar züra re«i), Neuerburg (keza), Brinkmann, Lande, Dressler (Sturm), Greilmg, Ausbia... Yeni Bolgar takasına giren tütün teslimatı 19341938 yıllanndan bes yılda yapılacakbr. Buna mukabfl Almanya dan 2 yıl içinde Bulgariara asağıdaki sanayi eşyası gönderüecektir: Vagon, telefon aletleri ve tesisab, çel'k ve dokme borular, lokomotif, makmeler, dermiyolu makaslan, otomobu v. s. 71 kalem sîparişten ibaret olan bu muamele 4 3 fabrika tarafından gSrii • lecek ve Snüm&zdeki ytk* «rtalanadsi ifa edihniş olacakbr. Gelen ve gelecek seyyahlar Dün Vienna vapurile sehrimize bir miktar seyyah gelmistir. Bir baftaya kadar büyük bir transat lântikle sehrimize 1,200 Amerikalı turist gelecektir. Omerik vapurile tstanbula gelecek olan büyük seyyah kafilesini gezdirmek için bir program hazırlanmaktadır. Omerik vapuru limanımıza geldiği gün Boğaziçinde bir cevelân yapacaktır. FRENGtDEN SAKINMAK için, Teksayt prezervatifleri eczaneler • de arayınız. Pazar günü, on ikinci kartaluş ydı teg*it Yukarıda sağdat Vali Kâzım Paşa Belkahvede nutuk söylüyor, ortada Şehitlikte muallim Zeki Bey hitabesini irat ederkat, golda büyük merasimi takip ** olanan Izmird* bnyuk merasîmden intıbalar: eden halk.Afağıda sağda: Geçit retrmne iştirak eden kahraman suvarilerimiz, »olda kahraman piyadelerimiz geçiyorlar.