19 Mart 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

19 Mart 1934 Dünya hâdiseleri Bir haftalık Cumhuriyet Inkılâp Enstitüsünde dünkü ders Maarif Vekili Hikmet Fey dün her maddesi Türk milletini ayrı ayrı ölüme mahkum eden Sevr muahedesinin mahiyetini anlattı (Birinci aahifeden mabat) fa toplanan Heyeti Vekilenin, bütün Cihan Harbi galiplerile yeniden muharebeyi kabul edeceğimize göre ha • riçten müttefik aramağa karar verdi ğini, Sovyet Rusya ile anlaşma yoluna gidilmesi için Bekir Sami ve Yusuf Kemal Beylerden miiteşekkil beyetîn gönderfldiğ^ni, gene ba nrada cenup hudutlanmızda yenilmis olan Fransızlarla kısa bir mütareke aktedildiğini söyle • di. 11 mayısta Sevr muahedesinin imzalandıgını, 22 hazîranda Yunan or dusunun yeniden taarruza geçerek ilerlediğini Oâve etti. idraksiz, akılsız, birsey anlamaz farzedip onu aldatmak, mukave metini selbedip millî hükumetten soğutmak içindi. Siyasî kısmın 122 nci maddesi, Türk olsun ve yahut baska zümre • lere mensup ekalliyetler olsun kâffesi için müttefik zümrelere men • sup devletler tebaalığına geçmek hakkını verir ve bu hususta Osmanlı hükumeti hiçbir itirazda bulunamaz. Meselâ, Ermenistan kanunlan bir adamm kendi tebaalığına geçmesi için ne gibi hükümler koymussa bu hükümler muteberdir. Bu <fa Os • manlı hükumetini hiç tebaasız bi rakmıya matuf bir madde idi ki, Sevr tatbik edilseydi vaziyet aşagı yukan böyle olacaktı. ıçtndı. Türikiye dahilinde her türlü imtiyaz vermek salâhiyeti bu komisyona aitti. Yavaş yavaş ve mümkün mertebe devletin bütün varidatım Düyunu umumiye cibayet edecektî. Gümrükler müdürü umumisi bu komisyon tarafından tayin ve azledilecek, gümrük tarifeleri bu ko misyonutı nzasile yapılacaktı. Bü tün bu hükümler Osmanlı devletini Kongo gibi, Cezayir gibi bir müs • temleke haline indiriyordu. .5 Iktısadî ktsım M. Venizelosun telgrafları LOH . NESS CANAVARI: tngilteredeki Loh . Ness göhmde balıkçılar tarafradan gSrülen esrarengu canarar bir zamanlar butün Avrupayı meraka düfürmüstü. Ecnebi matbuatmda dedikodusuna hâlâ tesadüf ohman Loh • Ness cana • van nihayet Kerkyfl sahOlerinde yukanda gördüğünüz vaziyette yakalanmıshr. Hikmet Bey, bu taarruzun ne gibi tesirler altmda yapıldığmı izah etmek için bazı miihim vesikalar okudu. Bu vetikalar M. Venizelosun Atinaya çektiği telgraflardı ve bu telgraflarm bi rinde «Kemal ordusunu harap edecek olan Yunan kuvvetlerin'n hiç k'mse den yardım istemiyecegmden» bahsediliyordu. Görünüyordu ki tngiliz Başvekili Loit Corda Venizelos müsterek çalışı yorlardı; fakat tngiliz Harbiye Nanrı Turklerin kolay kolay ezileceğine kani degildi. Venizelosa gelmce, Sevr muahedennin Türkiyede tatbikını deruhte edebilecek kudreti kendinde görüyor, bu takdtrde rmıahedede bir taraftan Puntos ve Ermenistanı İhtiva eden mfittehit bir devletin teşkili, diğer taraftan Turklerin tstanbuldan uzakUshnlması ve Yunanistaıun Edremit havalisine kadar yayüması gibi şartlar dahilinde Yunanistan lehine tadilini umuyordu. Bu iimitlerle 22 haziran taarrnzu yapılmış ve Yunanlıiar büyük mikyasta arazİ kazanmulardu Hikınet Bey bu taisilâtı verdik • ten aonra dersine söyle devam ettîı « Sevr muahedesi bircok kısımlan mubtevidir ki, her kısmı bir milleti yok etmeğe kâfidir. Birinci kisim, bütün muahede • lerde mevcut olan kısımdsr. Cemiyeti Akvam misakım mubtevidir. Bun lar üzermde durmıvacagun. tkinci kisıtn Türkiyenin hudutlamu gösterir. (Hikmet Bey bu hudutlan harita üzermden talebeye gösterdL) Fakat bunlar da zâhiri hu • dutlardı. Hakikî hudutları tetkik edecek olsak görürüz ki tstanbul civarında bir komisyon tarafından U dare edilecek olan bir Boğazlar mıntakası teşkil edilmistir. Bu komis • yonda, Cemiyeti Akvama girdikten sonra Bulgaristamn dahi aza olması kabul edilmisti Fakat Osmanli hükusnetinin murahhan bulunmıya • caktı. Orada bulunacak olan Müttefik devletlerin Baskumandam, Osmanlı jandannasının dahi kumandanı o • lacaktı. Bımdan maada Adana, Mamuretilâziz, Diyarbekir, Sıvas Vi lâyetlerini muhtevi ve ta Tokada kadar yaklaşan bir hudut ta Fran • sızlara verilmişti. Burada Fransızlar tam surette hâkim olacaklardı. tk^ısad? isler ve imtiyazlar için orada Fraraızlar rüçhan hakkına tna • lik bulunacaklardı. Ayni surette Bursaya kadar çıkan Kayseriye yaklasan bkr mmtaka da ayni şerait altmda ltalyanlara verilmişti. Tür kiyeye bırakılan küçük kvsım ise, hakikatte gene Türkiveye kalmıyordu. Sevr muahedesi MUAZZAM BİR KANAL: Sovyet Ru«yadw fehiren muazzam bir kanal insa olunrouşhnr. Ba kanal Arkanjelden Leningrata kadar uzan • maktadır. Resımmiz Bahriebyaz 3e Balhk de nizinî birbirine rapteden ba «an'î nehrin bir «kapı» sau göeteriyor. 3Kİ KRALtÇESt: Almanyad. ka dmlar arasında yapüan sld müsabakannda Froylayn Kristel Krauz birinci • ligi kazanarak şampiyon olmustur. Yukandaki resimde kendisini muvaffakiyetinden az sonra alkışlanırken görü • yorsunuz. Httdatlar BtR FİLtMDEN ÇTKAN HADlSE: «Raspotk» bimli bir filirode kendisinm Raspotmle sevisir şekilde teşhir olunduğundan dolayı Prenses Yusupof Londrada Amerikalı filim sirketi aleybine bir dava ikame etmisti. Evvelce haber rer • diğimiz gibi bu dava Prensesm lebine neticelenmis ve kumpa nya 25 bin tngiliz lirası tazminata mabkum olmustur. Resmimiz Prensec Raspotmi öldüren koçan Prens Ynsupof la beraber davaya mevzu oUn fümi tetkik ederken gösteriyor. Siytui ktsım MtSTİNGET CAMBAZ MANÇUKUO İMPARATORÜ Yeni Mançukuo împaratorluguna Puyi'nîn inGhap ohm Fransanın meşhur rövü artistlerinden Matmazel Mistinget duğu malumdur. Puyi şimdiye kadar üç defa tmparator ol eVtiren Pariste fakir artistler meırfaatine verflen bir müsame » reye atla iştirak etmiş ve çok beğenilen bir numara yapmiftır. * tnuftur; bu soa tmparatorluğu dördüncüsüdür. Muahedenin üçüncü kısmı siyasî hükümleri ihtiva eder. Bu maddelerin en mühimmi muahedenin 36 ncı maddesidir ki, tstanbulun Türkiyeye ne gibi »artlarla bırakıldığım gös terir. Eğer Türkler, Sevr muahed'esine, sartlarına ve muahedenin ekalli yetlere ait kısmma riayet etmezlerse tstanbul Turklerin elinden alına caktı. Sevr muahedesinin siyasî kısmında Kürtlere müteallik bir madde vardir: (64 üncü madde). Bunda denir k l muahedenin mer'iyete konulmasmdan bir sene sonra Kürt'er ayrı bir devlet kurmak isterlerse, bu devlet kuulacak ve bu takdfcde Musul Vilâyetinm Kürtlerle mes kun olan yeri de Kürtlere verile cektir. tzmir ve havalisine ait olan ah kâm gayet riyakârane yazılrmştır. Denir ki: «tzmir, Türkiye hâkimiyeti al hndadır ve bunun delili hariç kalelerin birinde temevvüç edecek olan Türk bayraguhr; fakat Osmanlı hükumeti lzmirin idaresini Yuna tıî»»juM devredecektir. Sayet 5 sene sonra oradaki ma hallî parlâmento tzmirin Yunanis tana ilhakını ekseriyetle arzu eder ve Cemiyeti Akvam da bunu kabul ederse Türkiye buna itiraz edemi yecektir; fakat isterse Cemiyeti Akvam plebisit yapabilecektir.» Butün bu maddeler Türk milletini Muahedenin 9 uncu kısmı rktı sadî hükümlere darxlrr ki en mü • him maddesi müttefikler tabîri altmda toplanan tngiliz, Fransız, ttalEkalliyetlere ait kısım yan, Japon, Ermni, Belçîka, Yunan, Muahedenin dördüncü kısmı ekalliHicaz, Portekiz, Yugoslavya, Çe • yetlerin himayesinden bahseder. O va • koclovakya, Polonya tebaalarının kitki düşmanlarumzın teskil edecekleri kapitolasyonlârdan istifade ederek, muhtelif komisyonlar memleketin muhhetnen hiçbir vergi vermemeleridi. telif yerlerinde bulunacak, muharebe Muahedenin şu başlıca maddeleesnasmda ekall'yetlere sui muamele etrmi hulâsa edecek olursak anlarız miş olanları siddetle cezalandıracaktı. ki Türk vatanı parca parça oluyorYani, her Türk günün birinde bir du. Hiçbir kısmmda Türk hâkimi iftiraya uğnyabilir, kendi hükumeti ağyeti kalmıyomdu. Türk askerî kuvzını açmağa salâhiyeti olmadao, düş : vetleri sıfıra yakın bfr dereceye kımanlannın teskil ett ği bir komisyon dirildikten baska ecnebi kumandatarafından sürülebilir, hapsedilebüirdi. n altma giriyorlardı. Türk tebaa Muahedenin 147 nci maddesine gösı kalmak yalniT en âcizlerin kân re Avrupada herhangi bir memleket • olacaktu Bütün halk ecnebi tabii ten sehadetname alan herkes Tiirki • geçmeğe teşvik diliyordu. yede istediği işi tutabilirdi. Bu madde Bu üç nevi hükmün ayni zamanda Türk maarifini imhaya matuftu. tatbik edilince tabiatile artık hiçbir 148 ve 149 uncu maddeler burada şey kalmıyacaktı. Türk milleti or bulunan bütün ekalliyetlere içtimaî, tadan kalkacaktı. Bunu raıllî hükuharsî, dinî cemlyeüer teskil etmek, hatmet ve akh basında herkes az çok ta Darülfünun açraak hakkını ver'yoranlatnıslardrr. Hatura bir sual ge • du. Binaenaleyh memleketin muhtelif lir. Bunu o zamanm padisah ve hüanasırını bir daha toplamak ve bifbirkumeti anlamıslar mı, anlamamış lerine ısındırmak imkânı kalmıyacaktı. lar mı? Babıalideki evrak karıstıBu hükümleri tatb'k etmek içm o va nhnca anladıklan anlaşıl»r. kitki düşmanlanmız her türlü tedbiri Fakat, padisah, tahtmı ve sarayıalmakta serbestiler nı kaybetmemek için o vakitki düşAtkeri kısım manlarımıza nasıl yaranacağını bilBesinci kısım askerî hükümleri ih • miyordu. Ordu teskil ediyor o vativa eder. Bu hükümlere göre bize şu kitki düşmanlanmızla benaber mılnevi askerler veriliyordu: Padisahın lî kuvvetler aleyhme yürüyor ve muhafızı olarak 700 kişi, 35 bin jan • kendi teçfcil ettiği ordudan bhr kıdarma, 15 bin kis.Uk jandarmayı tak • sım insanlar millî kuvvetler tarafı viye kıt'ası. Jandarmada yüzde 15 nisna geçince o orduyu derhal lâgvedi betinde ecnebi zabitler bulunacak, tes yordu. kilâta, tensikata, kumandaya iştirak eSevr muahetfesmi imza edenler deceklerdi. o zamanki maarif nazın ile, surayî Jandarmsya muavin kıt'anın 275 mit devlet reisi Raza Tevfrk, Bem sefiralyöz ve 75 dağ topu olacaktı. Bun • ri Resat Halistir. lar ücretli askerler olacak, en asağı 12 Sevr muahedesini tatbik edilemisene hizmet edeceklerdi. Bundan makyeceğini anladıklan için düşmanlasat ta bir iki senede bir yeni asker alarak runizm hiçbhi tasdik etmemiştL birçok kiailere talim yaptırmamakh. Buna mukabil Babıali hükumeti o Harp gemisi olarak ( 6 0 0 ) tona kadar zamanki düşmanlanmızdan ziyade müsaade ediliyordu ki aşaği yukan bitelâs gösteriyor, muahedenin biran zim Kadıköy veya şirket vapurları kaevvel tasdikmı bekliyor, bu hususdar birseydi. ta teşebbüslere geçiyordu Her türlü tahkimat memnu, askerî Bu muahedenin her bir maddesi bi» tayyare memnudu. Bütün Türkiyede ka* zi öldürecek mahiyettedir. Mücadele lacak ufaktefek kuvvetlerin muraka ye bu vaziyette başlanmış, hemen bübesi için de birçok askerî komisyonlar tün dünya ile üç sene harbedilmiş, hsp teskil edilecekti ki, Osmanlı tmparatorsine karsı muzafferiyet kazanılmış ve luğunun bir Harbiye Nazın kalsa bi nihayet bugünkü vaziyet istihsal edille, emir ve kumanda bu komisyonlann miştir. Bu mukayese daima gözönünelinde olacaktı. de kalmahdtr. Muahedenin 206 ncı maddesi riyaAnkaradıaki vaziyete gelince, Sevr kârane b'r surette harbi devam ettirir. muahedesi ile hiç meşgul olunmamışBu madde ile mütarekenin bir takım tır. Millî hükumetin bu muahede ile maddeleri ipka edumiş ve Türkiyenin yegâne münasebeti bu muahedeyi pro» birçok yerlerinin yeniden ifgali hakkı, paganda sahasında kullanmak olmuş bizimle sulh akterenlere verilmişti. tur. O zamanki düşmanlanmız 16 mart Mali kısım hâdisesile nasd kuvvetli bir hükume Sekizinci kısmı tnalî hükümlerden tm teessüsüne yardım etmişlerse, Sevr bahseder. Bu kısmm beşında denir ki: muahedesile de milletin dövüşmek az« «Türkiye müttefiklere sonsuz zararlar nani ve kudretini arbrmıslardır.» ika etmistir ve bu zararlan tazmin" e • ALENÎ TEŞEKKÜR decek serveti yoktur. Teskil edilece1 : Son mesnedim olan sevgili babacıolan bir kom syon Türkiyenin rmsi ğımm da ölümüe beni yeise sürükliyen kalkuımasını temin edecektir!» büyük kederimi paylasmak için gerek Asağıdaki hükümler bu madden n el'an almakta olduğum mektup ve telne kadar istihzah olduğunu gösterir: graflarla taziyede bulunan ve gerek Türkiyenin bütçesini, tedavül ecenaze merasimine bizzat teşrif eden decek parayı tayin edecek olan komerhumun silâh arkadaşlanna, tnhisar» •nısyonun nzası almmadan hüku lar tdaresi memurlarına, banka ve Bor» met hiçbir istikraz yapamıyacaktır. sacı arkadaşlanmla sair muhterem zeTürkiyenin bütün varidatı elinde vata ve çelenklerle merasime iştirak olan komisyon evvelâ Düyunu umulutfunda bulunen Galatasaraylılar Cemiyeye para verdikten sonra sıra miyetile Galatasaray Ticaret mezunlar» ile su masraflan yapacaktır: b:rliğine ve babacığımın şifa bulmaa Evvelâ komisyonun kendi mas hastalığı esnasmda insanî vazifelerini rafları, sulh muahedesi meriyete son dereceye kadar ifa ederek beni girdıkten sonra Türkiyenin birçok kendilerine minnettar eden muhterem yerlerinde kalacak müttefik ordu profesör Nurettin Kâmil ve çok kıy ların masraflan, Osmanlı kalacak metli doktorumuz Besim Beylerle Cer« yerlerde mütarekenin aktinden culrahpaşa hastanesinin şefkatli doktor ve hun imzasına kadar müttefik orduhemsirelerine ayrı ayn teşekküre teesların manafları. Harp esnasmda siirüm mâni olduğundan muhterem gazarar görmüs olan müttefik tebaazetenizin bu hususta tavassutunu rlca smın zararlan da ödenecek, bütün ederim efendim. bu masraflar çıktıktan sorra kalan Topçu kaymakamlığuKİan mütekaît para Osmanlı bütçesini teskil ede Yanyalı merhum Na;l Beyin oğlu cekti. Emlâk Bankasmdan Feridun Harp esnasmda yapılmışolan bütün istikrazlar, bilhassa îstikrazı dahilî keenlemyekün addediliyor • du Bu maddeyi koymaktan mak sat, Türk tebaasının kendi hüku metine olan itîtnadmı selbetmek Hanımefend;. Kaydedinız... YAKUT isfanbul