26 Temmuz 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ânsiklopedisi ncı cüzü çıktı 36 Onuncu sene: No. 3311 umhuriyet İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektup adresı Cumhurıyet, Istanbul Posta kutusır îstanbul, No. 246 Telefon: Başmuharrir 22366, Tahrir müduru. 23236, Idare mudurü 22366, Matbaa: 20472 Hayat Ânsiklopedisi Çarşamba 26 Temmuz 933 Biiyiik bir kütüphaneyi bir arada evinize getiren en faydalı eserdir. Her evde bir tane bnlunmak lâzımdır. Hayatî meselenin Yeni bir cepheden Mütaleası HiıııımınıiMiiHHmmiMHiımiHiiHiıııırmıuıınmııııiMt IMIIIIItlMIIIIIIIKMIIIIIIIMMIIllllMIIMIIIIlmillllınıltıııııınMM..,.,..» Maarif Vekilimiz dün büyük bir kaza geçirdi ' mlllmlllmiınn|n n| eni bir hakikati anlamanın ari • fesinde bulunduğumuzu zanne. diyoruz. Galiba selâmet bütçe. nin artırılmasından ziyade eksiltilme . sinden gelecektir. Fakat mesele çok mühim olduğu için bu ifade mutlak değildir. Onümüzdeki mevzu binbir safhası ayn ayn ve derin derin tetkike muhtaç bir mensurun çok karışık ahengini ar . zeder. Bu tetkike istidat ve ehliyet kazanabilmek için herseyden evvel itiya . dm fevkine çıkabılmeklığımiz lâzımdır. Meselâ nmumun itiyadmda paraların mütekâsif kıymet ifadesidir. Halbuki hakikatte biz biliriz ki para ancak bir miibadele vasıtasıdır. tçtimai hayatta hakikî kıymet çalısma kabiliyeti ile is . tihsal kudretindedir. Elde para diye bir mikyas olmasa dahi biz hayatı yal . nız o çalısma kabiliyetile istihsal kud retine istinat ettirerek idame edebiliriz. Sonra, hususile altın esası kanştığın • danberi paranın ne seyyal mahiyetli bir kıymet olduğu hakkmda çok kuvvetli müsahedelere malik bulunuyoruz. Pa. ranm altın kıymeti bile bu seyyal ma • hiyettedir. O azçok sabit bir ölçü ola . bildiği kadar kıymetli bir alettir. Niha. yet hakikî kıymet, istihsalin ifade etti. ği kudret ve kabiliyette mündemiçtir. Eğer radyonuzda borsa haberlerini dikkatle dinüyen biri iseniz bugünlerde orada meselâ beyaz peynirm teneke • sinin 320 . 330 arasmda tehalüf etti . ğini işitip duruyorsunuzdur. Bu toptan fiattır. Perakende olarak bu teneke çar. şıda 420 ile 450 kurus arasmda alınıp satdıyor. Safi 1011 okka olan bu peynır bu fiata alınıp satılmak için sütün köydeki kıymeti 3 . 5 kuruş gibi birşey olmalıdır. Etin toptan fiatr, «ma burada Istan • bulda 20 ile 30 kurus arasmdadır. Top. tancı celep eti piyasada bu fiata ver . mek îçin koyunu köyde kaça almalı • dır? 150 • 200 kurusa değil mi ? Yünün kilosu tstanbulda 35 ile 40 kurus arasmda bocalayıp duruyor. İs tanbulda yün fiatı bu olmak için bu me. taın köylü elinden kaça almdığmı he . sap edersiniz? Yallah yallah 20 . 25 kurusa değil mi? Halbuki bu fiatlar üç beş sene evvel bunun iki misli, sekiz on sene evvelse lâakal üç misli idi. Şimdiki tenezzülün hikmeti nedir? Ve tekrar fiat tereffiiü ihtimali var mıdır? Amerikada para kıymetini düşürerek eşya fiahm yükseltmek istiyorlar. Bu • nun içinden çıkılmıyacak veçhile top . lanmış borçlann tasfiyesine faidesi olsa bile istikbale muzaf müstakil bir kıy meti olamıyacağım takdir etmek halli möskül bir muadele teskil etmez. Pa . radaki tenezziil esyadaki tereffüün asa. ğı yukan ayni ise ortadaki kazanç bir hayalden, brr aldanmadan baska ma. na ifade edemez. Hele bu tehlikeli tec. rübe albn stokları bol olmıyan milletler için felâket olabilir. Amerika en . flasyon tecrübesinde istediği noktada tevakkuf edebilecek kadar altına ma • lik bir memleket diye biliniyor. Bu tecröbe onun için bile tehlikeli sayıhrsa o kudreti haiz olmıyan memleketlerin bu türlü hafifliklerden ne büyük dikkat. lerle sakınmalan lâzım geleceğini uzun boylu izaha hacet görülemez. Fakat bu o demek değildir ki diğer memleketler için yapacak hiçbirşey yoktur. Bilâkis diğer memleketler pa . ra ile esya arasındaki münasebetleri mu. temadi göz önünde tutarak umumî ha yatlarını ona göre tanzirn etmekte çok dikkatii olacaklardır. Hikmet ve kimya işlerinm lâboratuvarlan olacak ta para işlermin, iktısadî ve malî islerin niçin lâboratuvarlan olmıyacak? Bilâkis bu isler bizce muasır cemiyetlerden belki daha rtinalı çalışmalara sahne teskil e . decek lâboratuvarlar ve enstitüler is • temektedirler. Enflasyon meselenin belki zâhirde kolay görünen bir halli şeküdir. Ayni meseleyi daha esaslı su. rette halledecek baska sekiller yok ol . masa gerektir. Ezcümle maliyat ile 9c. tısadiyahn münasebeMerini sıkı bir ta. kibe tâbi tuhnakla da bu hususta elbette enflasyondan daha esaslı bazı haki. ketlere varmak imkânınuz ve hatta bizce mecburiyetimiz vardır. Yukarida bir misal diye kaydettiği . miz peynir, et ve yün maddelerini ele alalım. Bu maddelerin aslı malumdur ki koyunda, toplanır. Gördüğümüz manzaralarm biri şudur: Sekiz on sene evvel 8.10 liraya olan bir koyun bugün bir buçuk iki liraya düşmüştür. O za manld para ile bu zamanki para ara. sında bu büyük farkı izah edecek bir Reşit Galip Bey ölüm tehlikesi geçirdi Maarif Vekilimiz maruz kaldıgı bu tüyler ürpertid kazayı «Cumhuriyet» e anlatıyor Maarif Vekili Reşît Galip Bey dün çocuklarile beraber Moda ko. yunda çok mühim bir deniz kazası geçirmiştir. Kaza hemen hemen bir faciaya inkılâp etmek üzere iken bertaraf olmuş, Reşit Galip Bey, çocuklan ve aOesi efradından diğer yavru adeta ma. cize kabümden kurtulmuşlardır. HâdİM öğle ü*. tn vuku bıılmuf, kısa bir zaman içinde tstanbulda ve lstanbula telefonla bağlı olas büyük şehirlerde duyulmuştur. Akşam nstü bir arkadaşımız kıy. metli Maarif V». kilimizi Modada Foİo Yedigün ki evinde ziyaret Reşît Galip Bey, refikan Hammefendi ve ederek kendisi . çocukları ile beraber ne «Cumhuriyet» ailesi namma «geçmiş oisun» demiştir. nuna alarak öğle vakti bir yelkenli san. Yorgun ve yan basta bir halde ts dala bmdim. Moda plâjile tayyareei tirahat etmekte bulunan Resit Galip B. Vecihi Beyin hangarı arasında bir yerde geçirdiği büyük tehlikeyi muharririmne yelkenliyi demirledik. Burası sığlıkti. şu sekîlde hikâye etmiştir: Çccuklardan ikisi denize girdiler. Fakat riizgâr çıktı; ve kayık demir « Biz bugün, bir değil, iki kaza getaramaya başladı. Çocuklan sandala çirdik. Sabahleym baldızımın üç ço . çağırdım. Suda biraz daha kalmak is • cuğu bize misafh gelmişlerdi. Çocuk • tedîfer; gelmediler. Sandal demirini ta. lanm misafirlerile beraber denize gir. ramakta ve binaenaleyh, denizdekilermek istediler. Anneleri rahatsız olduğu için çıkamıyordu. Bana yalvardılar. Be. den uzaklaşmakta devam ediyordu. Küçükler zannettiler ki ben kasten açılı • nim de pek niyethn yoktu. Fakat hatır. yonım. Ve kosa koşa sandalı takibe ko« lanm krrmamak için razı oldum. Bal Mabadi 6 ıncı sahifede dızımınkilerle beraber alh çocuğu ya • Moda koifundaki müessif kaza ' iıınMiımnmmmııiMnımımıımHiMniMMmiMiııiMimımırnım^ 9 mıiMiıtııııııııııınıuııııiHiıımıııııııınıııiMiıııııııımııııııtıımMinmıllHHlııiMimiMitmııımıı Lozan gününde Lozanın bir zaf eri Lozan mua hedetinin im • zcdandtğı gii nun onuncu yddonümün • de Lozanın bir zaferini ıdrak ettlk: Kaçakctlıb eden bir tngi liz kaptant Cumhur i y e t Mahkemesin de muhaheme ve mahkCrm e • dildi. On bir tene evvel Lozan yokken fröy'« birşey yanılamazdt. Müc • rim kaptan gemitine binîp giderdı. Biz de ar kanndan baka kahrdıh. Türkiyeyi Ingiltere gibi büyük devletlerle bir sımf ve seviyeye yükselten Lozandır. Lozan bir yan mâatemlekeyi tam bir devlet yapmıştır. Var oltun İA>zant yapaniar! Çin Denizinde siyasî bir hâdise Fransa hükumeti yedi adayı işgal altına aldı Resmî bir tebliğ bu adaların bundan böyle Fransız hakimiveti altında kalacağını bildiriyor Dün gelen bir telgraf haberi Frar sanın Çin denizin. de bulunan 7 ada ile bunlara tâb bir takım adacık . ları işgal ettiğinı bildirmekte d i r. Gene ayni haber lere göre Partste neşredilen resmî bh tebliğ bu ada. ların bundan böy le Fransanm hakimiyeti altında ka. lacağmı haber ver. mektedir. Telgraf. lar işgalin sebebi ve mahiyeti hak kında hiç bir şey yazmaktadnlar. Bu itibarla hâdise şımdilik müp . hemdir. Bu husus. FTansanın işgal ettiği adaların mevkiini goslerfip ta her bangi bir harita (Adaların bttlanduğa yer bir daire mütalea yürütme • dahiline alınmışttr) den evvel gelecek tafsilâtı beklemek lâzımdır. Dün gelen 10 nisanda Ugal edSen fld adadaa telgraf şudur: mürekkep bir grup Paris 22 (A.A.) Havas ajansın. 11 nisanda işgal edilen Loaite itmJn. dan: Çin denizinde ve Hmdi Çinî ile deki küçük ada Borneo ve Filippin arasında bulunan bir 12 nisanda işgal edilen Thi Tu adaaî takım adalann 19 temmuzda Fransız ile bunlara tâbi bütün adactklar. harp gemileri tarafmdan işgal edfldi . Fattaki harekât ğini bildiren tebliğ resmî gazetede çıkRabat 25 (A.A.) Seyyar grup * mıştır. Bundan böyle Fransız hakimiyelar» yeni ileri hareketleri Meknes ve tme geçen bu adalar şunlardır: Tadladaki askerlerin ikisak hatlanm 12 nisanda işgal edilen Spratly adası kuvvetlendirmiştir. 7 nisanda işgal edilen Gaye d'AmMerakeş grupunun bh* ileri hareketî boine adası esnasmda Jeneral Manginin oğhı moii • 10 nisanda işgal edilen ltu Aba iszim Mangm ölmüştör. nünde küçük ada Gazi Hazretleri Dün Yalovadan Istanbulu teşrif buyurdular Yalovada bulunmakta olan Reisicumhur Harretleri don tstanbulu teşrif buyurmuşlardır. Gazi Hazretleri, şehrimize avdet buyururlarken, Maarif Vekili Reşit Galip Beyin geçirdiği müessif kazayı haber almca yatlarile Modayı teşrif bu • yurmuşlar, Resit Galip Beyefendinin köşklerine giderek geçirdikleri kazadan dolayı kendilerini tebrik etmişlerdir. Reisicumhur Hazretleri dönüşte bîr müddet Moda iskele kazraosunda isti rahat buyurmuşlardır. Gazmin azimet ve avdeti esnasında iskele ve civannda bulunan bmlerce halk samimî tezahürat yapmıştır. Haydutlar itiraf ettiler! Bursa soyguncularmın elebaşısı Mustafa bir muharririmize faciayı bütün tafsilâtı ile anlattı Samsunda yakalanarak şehrimi . ze getirilen Bursa. • Orhaneli yolu { soygunculan hakkında Istanbul Emniyet müdürlüğünce yapılmakta o • lan tahkikat dün aksam bitrrflmiş • tir. Sakiler ve kendilerme firardan sonra yataklık edenler, muhtelif muvaceheler neticesmde tamamen tesbit olunmustiır. Samsunda yakalananlardan üçünün çeteye mensup olduklan kendi hiraflarile de teeyyüt etmiştir. Bunlar, eski şakilerden Piyade oğullan Rizeli lâz Mustafa ile küçük kardeşi Karabiber namile maruf 16 yaşlarında mükerrer sabıkalı Mehmet ve enistesi Bekirdir. Piyade oğullanndan Rizeli Mustafa, bunlann elebaşısıdır. Çeteyi tertip, sevk ve idare eden bu azılı serirle diğer mevkuf arka • daşlan, sorguya çekilince evvelâ cüMabadi 6 ıncı aahifede Tefecilik yapan doktor 47,000 lira ceza ve vergi tarhedildi, doktor memurlara rüşvet verirken yakalandı Sehrimizde icrayi tababet eden göz hekimlerinden birinin tefecilik suretile para isletmekte olduğu Eminönü tahsil şubesine haber veril miş, yapılan tetkikat neticesinde bu haberin doğru olduğu anlaşılarak bu doktora ceza ile birlikte 47,000 lira vergi tarhedilmiştir. Doktor, bu vergiyi vermemek için memurlara rüşvet teklif etmiştir. Memurlar rüsveti alacaklarını söylemisler ve Sarayburnu parkında randevü vermislerdir. Doktor orada memur lara para verirken cürmü meşhut yapılarak alâkadaranın buzurunda bir zabıt varakası tutulmuş, ve is bu suretle mahkemeye intikal etmiştir. başlıca âmil para değildir. Bu âmiller aranılıp bulunabilir. Onlar aranakon stm biz derhal su hakikati görüp tes . Ihn etmeğe mecburuz ki koyun kıy . metinden kaybettiği kadar sahibine nis. betle bir servet tenakusu arzetmiştir. Dört bes bin koyunluk bir sürü sahibi sekiz on sene evvel adeta zengince bir adamken şimdi eski haline nisbetle fakir düşmüştür. Ama diyeceksiniz ki: Düsen valnız koyunla onun müstahsalâtı kıymetleri değildir. Eibette baska fiatlar da düsmüs olduğundan sürü sahibi bu diğer dü şük4üklerde kendisme telâfi çaresi bulmustur. Acaba öyle midir ? , öyle ise pek mesele kalmaz. Filhakika fiat sukutu bütün eşyada vardır. Fakat buna rağmen ne garip . tir ki bütün bu sukutlar sürü sahibinin ziyanmı telâfi edememektedir. Sebebi şudur ki bilhassa vergi ile alâkadar maddelerde değisiklik olmamıs ve ya. hut olmussa sürü sahibinin aleyhine ol. muştur. Ağnam vergisi denilen sabit mükellefiyet eksilmemis, belki artmıs tn1. Tuz daha ucuza alınmamaktadır. Şeker daha pahah olmustur. Yol parası herhalde azalmamış, belki biraz daha Yeni Fransız Sefiri Fransanm muh. telif memleketler • deki sefirleri ara . nnda büyük deği . şiklikler yaptığm yazmıştık. Bu cöm leden olarak Ankaradaki Fransız büyük elçisi M. dö Şambrön Roma bü yök elçiliğine ta yin olunmustu. Fransa hüicumeti Ankara büyük el. M çiligme de Bue nos Ayres boyük elysi M. Klenşam tayin etmiştir . Yeni Fransız sefirmin elde ettiğhniz bir resmini koyuyoruz. ÛBrmümeşhadun yaptldığı Sarayburna kazinosu dersiniz ki kıymet ve servetinden kay beden koyuncu masraflan itibarile kâfi bir telâfiye mazhar olmaktan uzak ve binaenaleyh çıkmazdadır. Meseleyi bir de baska sekilde mu . talea edelim: Aslma sabit servet farzolunabilen bir koyun ne irat temin eder ki onun için vereceğimiz vergi makul, âdil ve tahammülü kabil bir miktar o. labilsin ? Yukarıki fiatlara nazaran bir koyu nun iradı ancak ancak 100 kurustan ibaret olabilir ki vergi ile beraber o . nun uğrunda ibtiyar olunan masraf bu miktarı tecavüz etlhektedir. Demek ki bu hal ile bu isin iktısadî manası ve malî kabiliyeti kalmamıştır. Koyunun vergismi tenzil edelim, pek iyi ama bütçeyi nasıl yapalım, yani dev. let< nasıl id*re edelim 7 İşte bizce mese'e gelip buraya daya . nıyor, ve bıze öyle geliyor ki bu me . seleyi esaslı surette halledebilmek için bütçeyi iratlannda olduğu kadar masraflarmda da iktısadî hayatın cereya . nına tevafuk edecek bir tenzil ile ta • dite tâbi tutmak mevzuu karşısuıdayız. Itikadımızca bize nisbetle günün mü • him meseielerinden biri budur... YUNUS NADİ Çete relsı Tiz Maitafa miMiııııınııııııttiMiucııııııııi' •rtl Dün Leningratta yapılan ikinci maçı da 2 1 kaybettik çoğalmıştır. Çoban ücreti ayni ve belki tefavüt yoktur. O halde kıymeti düsüren ' biraz daha pahalıdır. O halde hukme . ilk maçtan iki enstentane: Sağda Ras kalecisi bîr futa tutarken, »olda hucağında ço» cakla maça gelen Jbir seyirci ile dolmuş bulunuyordu. Seyirdlerin bîr takımı ile karşılaşmişhr. Türk Leningrat 25 (Hususî Muhabirimizkısmı daha öğleden evvel stada gelmiştakimının oyununu görmek üzere stadden) Türk futbol takımı bugün Le . Mabadi 6 ma »ahifmd* ningrat stadyomunda Leningrat muhtelit yom yirmi beş binden fazla bir seyirci Moskovada yapılan