8 Mayıs 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
Hayat Ansiklopedisi inci cüziı çıkti 31 Ookuzuncu sene: No. 3232 umhurı İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mefctup adresl: Cumhuriyet, Istanbal Posta kutasu: lstanbul, No 246 Telefon: Basmuharrtr: 22386, Tahrlr müdüru: 23236, tdare müdüru: 22366, Matbaa: 20472 Pazartesi 8 Mayıs 933 Hayat Ansiklopedisi Büyük bir kitüphaneyî blr arada evinize gefiren en faydalı eserdir. Her evdo bir lane bıılnnmak lâzımdır. miHimııııııımıııuıımııııııııııımıııııııı Gazi Hz.nin Son Hâdiseye Dair intibaları Kâzım Karabekir Pş.nın mahut mektubu 933 bütçesi hazırlandı Kurtuluş cidalinde: Milli sır/ O 1k Büyük Millet Meclisi devrine aît bazı notlann neşri münasebetile, o zaman Şark cephesi ku mandanı olan Kâzım Karabekir Paşa, guya kendi şahsma temas eden bir noktayı tashib ettimnek is* tiyen bir m«ktubu ile adeta kaş yapayun derken göz çıkarmışhr. Me«elenin esası sudur: Gunün birinde Ankaraya o zaman Erzurumda bulanan Kâzım Karabekir Pafadan gene o nralarda bir arkadaşile intihap dairesi olan Erza ruma gitmiş olan Celâlettin Arif Beyin Şark vilâyetleri umum valiliğine tayini mavafık olacağtna dair bir inha veya bir teklif gelmifti. Damdan duşer mahiyette olan ve hay retle karşılanan bu teklife Ankara derhal olamaz cevabtm vermekle beraber bittabi bu garia rtin mahi yetini de anlamak istemişti. O iş fabit olmadı ve bütün tetkih ve tah kiklere rağmen bizce o işin içyüzü karanltk kalmaktan kartalamadt. Şimdi Kâzun Karabekir Paşa guya bu karanhğt gidermek için me • seleyi föyle izah ediyor: < Celâlettin Arif Bey geldi, bana Ankara seni Şark vilâyetlerine amumî vali yapmak ittiyor dedi. Ben bana mavafık balmtyarak kendisi amumî vali olaa daha iyi olacağını »Syledim, ve ona bunu ikna da ederek Ankaraya teklif ettim. Ankara kabul etmedi.* Ve ilâve ediyor: Etse iyi olardu ama etmedi. Ne Şarkta umumi bir valilik ih dastm, ne de o valiliğe Kâzım Ka rabekir Pafayt tayin etmeği dü*ünmemi$ olan Ankara ne için Celâlettin Arif Beyin Kâzım Karabekir Pa' şa tarafından teklif olunan umum valîliğini kabul edecekti, ve kabulü takdirinde bunun neresi iyi olacaktı?.. Meçhul. Bilâkii o vakrt Kâzım Karabekir Paşanın: Doğra, bu adam beni aldat mış, yamlmifim, teklifimden vaz geçtim. Diyen son bir telgrafnamen var ki dotyanndadtr, yani eldedir. Mesele yalnız, şüphesiz Kara bekir Paşa için şerefli tarafı ohm yan, bu çapraşık hikâyeye kalsa idi sozü uzatmaŞa mahal olmazdı. Fakat Kâzım KarabekJr Pasa bu fır »attan istifade ederek millî kurtuluş harekerinin ilk nüvvesint Erzurumda kendisinin kurmuş olduğunu, Mus tafa Kemal Paşayı Anadoluya da vet ettiğini ve millî kurtulus progra mınm orada beraberce tesbit ed:l miş bulunduğunu kaydederek ve bu na Ermenistana karşı a»kerî hare ketlerimizi de ilâve eyliyerek millî mücadelede kendisi tarafından oy nanılmış olan mühim mühim rolle rin biz gazeteciler tarafından unutulmuş olmasma karsı serzeni=kâr «ikâyetler serdeylemektedir. Bun dan dolayıdır ki tarihi yanlış vadiye sürüklemek istemek mahivetindeki bu baJâpervazhğın kendi hakikî çercevesine ircaı bu yakm ve «erefli tar?himizi yakından yaşamış olan bizlere gore bir zarurettir. Umumî barbin mütarekesind'en sonr a Türk vatam tehlike lerin en büyüğüne ugramıstı. Av rupa, asırlarca söylenilmiş ve alısılmış bir fikre tevfikan Osmanlı tm paratorluğunun tasfiyesini hemen hemen Türklüğün imha*:le kanştı ran bir yolda yürümeğe baslamıstı. Bu büvük tehlikeye karsı büyük bir bedbinlik icinde bulunan memleketin şurasmda burasmda, h^ç olmazsa kendilerine ait parçaları olsun Icurtarabiliriz diyen hususî gayret Ier belirmişti. Esasında medîh olunmağa lâyık olan bu hareketler, hakikatte memleketi bir de kendi eli mizle parcalamak gibi bir sakamet arzediyordu. Merkezi Erzurum ola rak Kâzrm Karabekir Paşanın da alâkadar oldu&u Şark vilâyetleri tesekkülü iste bu tesekküllerden biri idi, ve onun gayesi Sark vilâyetle rini Ermenistana verdirmemek için çalısmaktı. Yalnız Şark vilâyetlerini ele al sak bu tesekkül kendi başına kal dıfcı takdirde bu vilâyetlere gelecek felâketin onüne geçmek ihtimali olmadığmı ve olamıyacağını o gün de, bugün de anlamak güç değildir. O zamanın mazereti şudur ki o vakit bu islere muvaffak olup olmıyacağı düşünülmiyerek can havlile girişilmiştî. Memleketin bu olüm dirim zor D Büyük Reisimiz diyorlar ki: Ankara 7 (A.A.) Yarınki Hakimiyeti Milliyede şu fıkra intişar etmektedir: 5 mayi8 tarihli milliyet gazetesinde Kâzım Kara Bekir Paşanın Mülici imzasile neşrolunan hatıralar münasebe tile bir mektubu intişar ettiği malum dur. Anadolu İstiklâl mücadelesinin ilk zamanlarile alâkası olan bu mektup hakkında Başmuharririmiz Falih Rıfkı Bey Reisicumhur Hz. nin miitalealarını istif sar etmiştir, Başmuharririmizin bu mektubun kendileri tarafından gb'rülmüş olup olmadığına dair sualine Gazi Hz. kısaca şu cevabı vermişlerdir: Okudum, Bu hususta intibaınızı sormaklıği' ma müsaade buyurur musunuz? Evet. Bu mektubu yazan üzerine akıl doktorlarının dikkat nazarını celbederim. "Bu mektubu yazan üzerine akıl dok Bütçe azamî tasarruf esaslarına göre tesbit ediltorlarınm dikkat nazarını celbederim,, miştir ve mütevazin olarak 170,5 milyon liradır Yeni seneye 10 milyon lira borçla giriliyor Kontenjan kalkıyor mu? Eylulden sonra bu usul yerine ticaret muahedelerinin kaim olması ihtimajti kuvvetlidir Norveçle aktedilen ticaret ahedesinin mer'iyete girdiği gümrüklere tebliğ edilmiş ve (modus vtvendi) ahkâmı yerine tatbika başlanmıştır. Fransizlarla ticaret muahedesinm feshi dolayısile muahede dört ay sonra hükümden sakıt olacaktır. O zaman a kadar yeni bir (modus vivendi) yapılmasına çalışılmaktadır. Devletlerle, Amerika ile yapılan ticaret tnuahedesindeki mukabil anlaşma esasları dahilinde ticaret muahedeleri yapmak üzere müzakere cereyan etmektedir. Bu muahedeler haziran sonuna kadar yetistirilerek yeni ihracat m e r siminden azamî istifade edilmesi temin edileceği ve eylul sontında müddeti bitecek olan şimdiki kon tenjan kararnamesinden sonra yeni kararname çıkmıyacagı söylenil mektedir. tspanya ile aktedilen ticaret mu~ ahedesi, ihracatımız nisbetinde her nevi fspanyol eşyası ithaline mü sait bulunduğu için müddeti bir sene olan bu muahedenin hitamın dan sonra tekrar temdt edilmiyerek sanayicilern istediklerini de tatmin ed«r bir anlaşma teminine çalışıla caktır. İktısat Konferansma Kimler gidecek? İHariciye, İktısat, Maliye^ Vekilleri gidecekler Ankara 7 (Telefonla) Londra tktıaat konferansı için Ha riciye Vefcâletind» yapılan ha zırlıklar bitaniftir. Konferansa gidecek murmbhaslarrmız henüz tayin edilmerniştir. Maamafih Hariciye Vekilinden başka tktı sat ve Maliye Vekillerinin d"e gi d«cekleri kuvvetle tahmin olun maktadır. Heyetimizin sureti tasekkülü Hariciye Vekilimizin Cenevreden avdetinde belli olacaktır. Ankara 7 (Telefonla) 933 bötçesi ? ve encümen mazbatası basılmişhr, meb uslara tevzi edüecektir. Bütçe encümeni mazbatası, icinde bulunduğumuz maK senenin, vaziyethn kısaca tetki ederek 932 için malî senebaşmda 169,146,747 lira masraf kabul edildiğini, fakat bütçede hizmetler için ayrdan tahsisat miktarmuı ihtiyaçlan tamamen karsuama mif olmasmdan dolayı bunlarm ktsmen fasülar arasmda münakale yapılmak ve kısmen de düyumı umumiye bâtçesine mevzu tahsisattan 3,263,000 Iira nakledürnek suretSe nisan sonuna kadar olan 11 aylık devre için munzam tahsisat almmakstzın devlet daaelermin ihtiyaçlan karşılandıgını, düyunu umumiye bütçesinden tefrflt edüen 3 küsur mfl yon lira munzam tahsisat sayılırsa 932 MaUy« Vekili Mustafa AMttlhiIlk Bt» masraf bütçesi tahsisahnın 172,409,911 liraya bab'ğ olacagı söylenmektedir. zaras 6,333,000,bütçenin son va«yetrai nasaran 3,072,000 Kra fazk ofanak 3 • Ancak, 932 senesinin, bütçe tatbütazere 175,482,204 Kra olarak t e k » •• tında tasarrufa en çok riayet edüen sedildigi, aradaki farkm hastahk mö • < nelerden biri oldugu memnuniyetle cadeleleri ve yeniden açılacak mektep ' kaydedilmektedir. Ier ve bu mahiyette möbrem gorâleıı Yeni tahsisat nerelere aynldı? işler için ilâve edfldigi izah ohramak Mazbatada hükumetm bu sene isteiMabadi 2 inel saMfede) diği tahsisatm geçen sene bütçesine na A. i Komünistler "Türkiye den bize hayır yok,, diyor Şefik Hüsnüye yazılan bir mektup yakalandı Adliyede istintak devam ediyor Japonya ile mOddet uzatıldı Ikdmt Vekifi Celâl Bey luk yeşil etiketli paketlerin mı müvaredatm fazlalığı dolayısile posta idaresince muvakkaten menedflmisti . Ticaret Odası bu memnuiyetin uzadıgmı görerek bu paketlerin ithaline yeniden müsaade edilmesi için teşebbüsatta ba nmmuştur. Darülfünun Islahatı Dün Vekâlette ve M. Malşın iştirakile bir içtiına yapıldı Ankara 7 (A.A) Profesor Malş Darülfünunun ıslahı meselesi etrafında Maarif Vekâleti ile te maslarma devam etmektedir. Bugün saat 15 te M Malş ile fakülte reisleri ve vekâlet erkânmdan bazıları Maarif Vekili Dr. Reşit Galip Beyin reisliği altmda toplanmışlardır. Bu toplantıda Maarif Veki li Bey Darülfünunun ıslahı hakkında şrmdiye kadar yapılnuş olan te~ şebbüsleri izah etmişler ve şimdi bu ıslahatın inkılâp şeklinde tecelli etmesindeki zarureti anlattıktan sonra fakülte reislerinin, fakültelerinin ıslahı hakkmdaki mütalealarına müracaat ederek bu mütaleaları birer lâyiha halinde yazıp yarına kad'ar getirmelerini tebliğ buyurmuşlardır. Toplantıya yann saat 11 de djvam olunacaktır. Komunist maznunıan dto Adllyeye götürOlflrlerken kında tevkif karan verihniştir. Dördüncü istintak hâkimliği taDördüncü istintak hâkimliği Bcinrafmdan dün sabahtan akşama kadar komümst propagansı yapmaktan ci parti olan bu 13 kssilik komunist şebekesi hakkmdaki tahkikatma bumaznun olan 13 kisi hakkında tah gün de devam edecektir. kikata devam edilmiştir. Şefik Hasnaye yazılan mektup Komunist maznunlan dün tevkifhaneden adliyeye getirilerek birer Geçenerde tevkif edilen Emin rs< Mabadi 6 mct sahiiede t birer sorguya çekilmiş ve hepsi hak Tiftik satışlan tstanbul Ticaret Odaodb tetkicatına göre, tiftik ihracatmm takasa tâbi tatui* ması memleketimizde tiftik stokunun çok azalmasını temin etmiştir. 931 de şehrimizde 17670 balya olan tiftik stoku 932 de 27,000 balyaya çAmiş, sonra takas dolayısile tedricen a zalmış, 933 sen* başında 10,410 bal yaya inmiştir. Geçen kânunusani icinde yeniden Anadoludan mal gebnesi hase bile 30.000 balyayı geçen stok, bilhassa Sovyetlerin mubayaah üzerine 10,000 balyadan aşagı düşmüştür. ımnntıııııııtıııııımıııııııııııımmıiııumiiMnııntıiHirıııi Japon hükumetile aktolunan muvakkat ticaret itilâfı (modus vivendi) 5 n\ayısta hitama ermiş ve azamî tarife tatbikına başlanmıştı. Dün telgrafla gümrüklere yapı lan tebliğata göre, bu (modüs vi vendi) 5 mayıstan itibaren daha üç ay uzatılmıştır. Yeşil etiketli paketlerin ithaline mösaade istenildi Son kararname fle kontenjan harici olarak ithaline müsaade edilen bir kilolugu önünde bütün şartlarile umumî halâsı düşünen biri vardı ki filha kika o ilk günlerde Istanbulda idi, ve plânını hazırlamakla meşguldü: MUSTAFA KEMAL. 1919 mayısının on dokuzuncu veya yirnrnci günü Samsunda Anadolu karasına aynk basan Mustafa Kemal o günden itibaren plânını tatbika da başla ~ mıştı. Bu plânın mühim noktala nndan birini memleket dahilindfki muhtelif teşekküllerin bir kül ola rak bütün vatanı kurtarmak f ikri etrafında birleştirilmesi teşkil ediyordu. Erzurum kongresinî Sıvas kongresinin takip etmesi bundandır. Nitekim senesine varmadan bütün memleket Ankarada Türkiye Büyük Milîet Meclisinde kendi mukadderatına sahip ve hâklm yepyeni bir devlet haline geçmiş bulunuyordu. Ondan sonra Türk davası muvaffak olmak için sarfolunan maddî ve manevî mesainin bvyüklüğü akılla ra hayret verecek mikyaslar arzet miştir. Sakaryadan, Dumlupmardan, Mudanyadan ve Lozandan şimdi epeyce uzaklaşmış bulunuyoruz. Her günü yeni bir safha arzeden yeni Türkiye hayatımn millî cidaldsn sonraki muvaffakiyetleri cidalin devamı esnasındaki zaferlerden aşağı değildir. nııuıtııiMiıınıııııııııııııııııııııııııııııiMiıııııııııııııııııııınııııtifiııııııııııtiııı mnııı Gazi Mustafa Kemal büyük tarihî nırtkunda yakın tarihiaıizin vâkıalarına hâkim olan kudreti Milli bir aır olarak ifade ehniçtîr. Hakikaten bu sır safha safha inkişaf ederek yalnız millî cidalin sonuna kadar değil, daha sonralarına kadar devam etmiştir. Bütün hayırlı verim kabiliyetlerile hâlâ vatan ve milletin kılavuzluğunu yapıp gidiyor. Türk mille tinin bir büyük oğlunda tecelli eden bu millî nr. içtrmaiyat dilinde milli deha tabirile ifade olu Kâzım Karabekir Pasa memle kete hizmet etmemiş midir? Herkesin canla başla ifa ett'ıgi bu hizmetlerden Kâzım Karabekir Paşanın hissesine düşenini inkâr eden yok tur. Fakat her hizmet ancak kendi hududunda ve kendi miktarında kalmakla muteber olabilir. Bunu gecmek gayreti h?zmetin o derecedeki kıymetini bile düşürmek teh likesi vardır. Türkiyenin halâs ve istiklâli bizim millî deha dediği miz iste o millî sırrtn bütün tarihte eşsiz bir eseridir. YUNUS NADİ Atina müzakereleri Celâl ve Numan Beylerle; Cenevreden dönen Yunan Hariciye Nazırı ara»ında da temaslar başladî Atina 7 (Hususî) Mütehassı* komisyonlar azası yann aktedecekleri müşterek içtimada ticarî itilâfm kat'î met nini kararlastıracaklardır. Bütün noktalar üzerinde mutabekat hasıl olmuş olduğundan hiç bir müskülâta tesadüf edilmiyeceği ümit ediliyor. îçkiyi incesaz Himaye ediyormuş! Fahrettin Kerim B. «bu musiki kalkmab» diyor Jçki aleyh tarı gençler ce miyeti reîsi Fahrettin Kerim B., alaturka musiki taraftarları nın cemiyete musikiyi içki aley hinde propaganda silâhı olarak kuilanmak ta> siyesinde bu Ûr. Pahrettln Kerim & lunmalan üzerine dün bir muhar {Mabadi 6 mct sahifede) Hariciye Nazırile murahhaslarımızın teması Atina 7(Hususî))Dün Cenevreden avdet eden Hariciye Nazın M. Maksimos i'e birlikte Yunanistanm malî vaziyetini tetkik edecek olan Cemiyeti Akvam mütehassıs muavinleri buraya gelmiştir. M. Maksimos Türkiye murahhaslanmn ziyaretipi bugün kabul edecektir. Dün aksam Ba3vekil Hariciye Nazm ile istişarede bulunarak Türk Yunan müzakeratı ve istihsal edilen neticeleri hak kında kendisine malumat verdMen sonra tsmet Paşa tvafmdan yapılmış flti fatkârane davet üzerine yapacak'an Ankara seyahati ve tarihmin tesbiti hakkında görüşmüştür. Bu seyahatin ileride icra olunacak belediye intflıabatından sonra yapılması nur. dostlngunn takvlyeye «ahşacağını söylüyen, fırlca liderlerlnden M. Papanastasiyu rauvafık görülmüştür. {Mabadi « mct aaMfede)
