28 Mart 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi înci cüzü çıkti Gediğine konulan taş: Türkîye Avrupa'iıdır! Silâhlan azaltma konferansı Milletler Cemiyeti teskilâtmdan bir parçadır, hem de ehemmiyetli bir parça. Beş sendir bu konferanstn mesaisine bii yük bir dddiyet ve kayitsiz şart« z bir hüsnü niyetle iştirak edip dn • duyoruz. Ahiren Milletler Cemiyetinin kucağmda da yerimizi aldık. Biz Milletler Cemiyetine girerken Japonya oradan çıkmak tehdidile dünyaya meydan okuyordu. Ve nitekim son zamanlarda bu tebdH ika dahi edilmistir. Japonyanın Avnıpa Milletler Cemiyetine mokabil bir Asya'blar ittihadı teşkil etmek yolımdaki fikir ve tesebbüslerine karsı bizim telâkki tarzınuz bu sütunlarda açık söylenmiştir: tnsanhk, kuvvetülerin veya kendilerini öyle sananlarm oyuncağı olmak niyetinde değildir arbk. Eğer Milletler Cemiyeti, esas itiba rile, insanlık medeniyetinin bir merhalesi ise kime karşı olursa olsun biz bu fikre sadakatten hâli kalamazdık. Nitekim diğer bir vesile ile ayni fikri bütün •arahat ve kat'iyetile Avrupa'ya da ihtar etmis bulunuyoruz. Silâhlan azaltma konferansmda murahhasımız Cemal Hüsnü Bey Makdonald projesini tenkit eden son nutku ile kendi gür sesinde yeni Türkiye'nin sesini Avrupa'nın kulaklarmda çınlatmıs olduğu gibi tngiliz Basvekilinin son teşebbüslerine karşı Ankara'nın gayrihassas kalmamış olduğu tngiliz maslahatgüzannm Hariciye Veki'imiz Doktor Tevfik Rüstü Beye verdiği izahattan anlaşümıştır. Ce mal Hüsnü Beyin açık ve kat'i sözlerite yalnız Türkiye'nin defü hakikatnı ve ekseriyetin hissiyatma tercüman olmus olduğu, nutkunun hitamında bu vaziyeti böylece ortaya koyan takdir ve tebriklerin çokluğunda görüldü. tngiltere sefaretinin Haridye Vekâletimize verdiği izahatuı Türkiye'de ancak mentnuniyet ve emniyet tevlit edebilmi» olduğunu ise söylemeğe bile bilraiyoruz ki hacet var mıdır? Biiyük devletler kendi aralannda bir anlaşma temia ederek dünya ahvalmi ıslah etmeli imişler. Evvelâ Mister IVaSöonaM'h», sonra da Sinyor Jjfosou1ni'nin ele aldıklan bu mevzu ilk zâhirî şeklmde onlann küçük sayabiiecekleri devletleri ayni zamanda hiçe de sayabildikleri veya sayabilecekleri fikrine meydan verdiğinden pek haklı olarak şiddetli ve umumî bir veto ile karşılandı. Milletler Cemiyetine bundan daha ağır bir darbe indirilmi» olamazdı. Hakka olduğu kadar hakikate de muhalif olan bu nevi fikirlere karşı daimî surette, açık ve kat'î olarak muanz olacağnnızı bir de burada tekrara lüzum görmüyoruz. Bilâhare verilen ve hâlâ verilmesinde devam olonan izahlara göre meğer biiyük devletlerin kendi aralannda bir anlasma temin efaneleri teşebbüsü orta veya küçük diğer nnlletleri hiçe saymak değümis. Bu sözleri de bütün bütün esessız telâkki etmemekliğimiz için ortada sebepler eksik değildir. Milletler Cemiyetini şhndiye kadar yürütmiyen belli başL âmilin bilhassa büyük devletler arasmdaki iddia ihtilâf ve zıddıyetlerinde toplandıği kimsenin meçİJUIÜ olmasa gerektir. Hiç Milletler Cemiyeti unvanını taşıyacak bir beyet sanki Umumî Harp sulhlarmm zabıtası vazifesini görecek bir derekeye indirflmis olabilir miydi? O sulhlann içinde tashih olunacak hatalar varsa göz göre görs bu hatalar ebediyete sürüp gidecek midir? Bu yanlış maksatla değflmidir ki filân devlet, Milletler Cemiyetine rağmen kendine göre bîr kuvvet manzumesi teskil etmekte ve meselâ İngiltere ise bütün müstemlekelerile cemiyetin içinde başlı başma bir âlem tenuil eylemektedir? Demek ki Milletler Cemiyetini ve onun silâhlan azaltma ve saire gibi teşkilâtmı zâfa ve akamete sürüklemekte olanlar binnefis atlarma büvük devlet dentlen heyetlerdir. tnsanlığın mukadider ve zarurî olan salâh ve felâhına set çeken bu devletlerin büyük unvanına ne kadar lâvık olduklan düsünülme • ğe de&er. Eğer Viktor Hügo sağ olsaydı: ! Asıl küçük devletler işte bunlardır! Derdi diye tahmm ederiz. Cemal Hüsnü Bey güzel nutkunda Makdonald projesmin pürüzlerini ortaya koyarken yeni Türkiye'nin Avrupa milletleri ailesinden en ırfak ihmali kabul edemez bir cüz oldugunu tam yerinde ifadelerle ve etraflı olarak anlatmıştır. O cümledcn olarak Lozan muahedesinin Çanakkale etrafmda bize tahmii ettntf tahditlerin hiç bir hüküm ve manası kalmamış oHuJu dahi kezalik bu nutvUta gereğt gibi ifade ve izah edilmistir. Boğaz'lar beynelmilel mü 28 Ookuzuncu sene: No. 3194 umhuriyet İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektup adresl: Cumhurlyet, tstanbul Posta fcutusn: lstanbul, No 246 Telefon: Başmaharrir: 22366. Tahıir müdürü: 23236, tdare müdOru: 22365. Matbaa: 20472 Salı 28 Mart 933 Hayat Ansiklopedisi Büyik bir kütiiphaneyi bir arada evînize geliren w faydalı eserdir. Her evde bir tane bultmmak lâzımdır. Silâhlan bnrakma işi nereye gidiyor ? Dil anketi => 17 numaralı liste Ankara 27 (A.A.) T. D. T. Cetniyetinden verihnistir: Karşihkları aranacak arap ça ve fança kelimelerin 17 nu • maralı listesi sudur: Tek kitap mes'elesi M. Musolininin Londraya gitmesi bekleniyor Dört devlet birliğine küçük itilâfın da girmesi teklif edilecek. fakat kücük itilâf taraftar degil! Maarif Vekili Beyin muhabirimize beyanatı Vekil Bey bir yazımıza cevap vererek tek kitap mes'elesini tenvir ve izah etti [Evvelki gankü nüshamızda Pe • yami Safa Beyin, tek kitap mese/esı hakkında bir yaztn çıkmıştı. Bu yaztyı havi Camhuriyet dün Ankarafya oartnış, ve Maarif Vekilimiz, arkadaştmtzm yazısını okuyarak de rakap müsiacelen cevap vermek ntretîle meseleyi tenvir ve izah etmiştir. Genç ve inktlâpçı bir Maarif Vekiline yaraşan bu süratten dolayı Resit Galip Beyefendiye tebrik ve tefekkürlerirmzi nmartz.'] Ankara 27 (Telefonla) Maarif Vekili Reşit Galip Bey bugün Peyami Safa Beyin tek kitap hak kındaki yazısı üzerine bana su mühim beyanatta bulundu: «Peyami Safa B. in bugün gelen Cumhuriyet'teki yazısını okudum. Tek kitap isinin epeyce yanlıs anlasılmıs olduğu görülüyor. Gazetelere verdiğimiz talimatname projesi nin birinci maddesinde söylend4ği gibi tek kitap usulü demek çocuk elindeki ders kitabından baska hiç bir kitap okumıyacak demek değildir. Vekâlet makalede ileri sücülen zannın tamamile zrttma olarak çocukların bîr mevzuu muhtelif kî 1ŞAHIS 2ŞAHİT A S YET I 8ŞEVK I 9ŞART H SŞAİR W$ER 6ŞltR \\12ŞEREF 7 ŞATARET 11/3 ŞER1AT Listelerde çıkan kelimeler den manalan birden fazla olan lann her manası için a y n karşılıkalr ileri sürülebilir. ŞAIBE î " J İl0ŞAY,A Edirne'nin işgal Edildiği gün Evvelki gün Edirne'de yapılan büyük tezahürat Edirne 27 (A.A.) Türk Edirne 1912 bozgununun kara gününü dün çok heyecanh bir surctte yasadı. Türk'ün kalbinde unutuutıaz bir yara halinde daima kanamakta olan bu acı hatmyı yaşatmak için bu büyük ya* gününe on btnden fazla yurttas istirak etti. Yalnız Edirne'nin değil civar kaza ve köylertn haHn da bu yas gününde bulunuyordu. Saat 13 te sokaklarda akın akm halk tabakalan kadın ve erkek derin bir heyecan içinde yasın amlacağı Selimiye'ye doğru üerlemekte idi. Selimiye avlutu dolmue, taşmıştı. Bir çok hatipler coşkun ve beyecanlı notuklar söyledüer. Bah snunnm evlâtlan Türk tarihinm bu kara ve acı gününü teskil eden 26 martı yasarken bu günün büyük kurtajrıcıla rmt mranet ve şükranla habrladılar. Ak»am Halkevmde bir toplantı yapılarak ^ üzerinde konferanslar verüdi. Dün Ankara'ya Taran bir vasımusa sfiratte cevap veren kıymetll Maarif Vekllimto Resit Galip Bey taplardan, muhtelif muallimlerin görüş ve mütalea edis tarzlanna göre tetebbu etmelermi, taleb«nin basmakalıp fikirler bellemek yerine tahlil, tenkit ve muhakeme kabiliyetlerini inkifaf ettrrecek usuller * Ie çalısmalannı ve yetişmelermi temin için kuvvetil tedbirler almıs bulunuyor. Bu maksatladır ki bu yil 4 üncü saMfede) Ingiliz Basvekilinin Mühim beyanatr ve Italyan Basvekfllerlnlıı son Roma muT&lcatmda Hk SafçıIâçCtKffin a&Hfca. i»C Mac Donald tayyareden lniyor ve M. Musollni tarafmdan lstlkbal edlliyor niden tetkiki için sarfedilecek gavret lerrâ ancak bir ralb ve sükun havası içinde yapılabileceğini söylemifthr. Mumaileyh, «eğer muahedelerin yanhflannı ve noksanlaruu tashih etmek maksut ise evvelce takip edilmis ve Cenevre 27 (A.A) Bu saban âlemin basma bütün bu musibetleri çısilâhlan bırakma konferann umumî kokarmış olan usulleri takip etmemek âmnyonunda Musolmi projesinden bahIMdbadi 3 üncü saMfede) seden M. Madariaga, muahedelerin ye Hilâliahmer gençlik teşkilâtı yapıyor Üçten fazla mektebi olan bütün sehir ve kasaba larda gençlik deraçkleri açılacak Ankara 27 (A.A.) Hilâliahmer umumî merkezi salibiahmerlerin gençlik teskilâttm tetkik etmis ve bu teskilâtın nizamnamelermden mem lekethnize uygun ve tatbikı kabil olanlannı esas tutarak bir Gençlik derneği talimatnamesi yapmıstır. Talimatname Sıhhat ve tçtimaî Muavenet ve Maarif Vekâletlerince kabul ve tasvip edilmistir. Bu talimatname su gayeleri ihtiva etmektedir: A Çocuklan insaniyet, sefkat ve birbirine yardım hislerile yetiş tirmek ve bu maksadın yerine geti rilmesi için topluluk hayatına alıs • tırmak. B Türk gençlerinde fazilet ve vatandaslik hisleri yaşatmak. C Hıfzıssıhha kaidelerini yayarak, memleket dahilinde umumî saIığın yükselmesine çalıstnak. D Mektep talebesini Hilâliah mer iflerile yakından alâkadar et mek suretile onlara Hilâlianmerin maksat ve Rayelerini örretmek ve bu Sirkeci gan suüstimali Maznunlar çoğalıyor Sirkeci garı suiistimalin in tahkikatı çok mühim ve şümullü neticeler vermektedir Şark Demiryollan kumpanyasmm SBkeci'deki birinci ve ikinci mevki btlet gişelerinde yapılan ihtilâs dolayuile zabttaca isticvaplanna lüzum görülen kumpanya kontrol dairesi müdürii Muiz Kohen Efendi, basmüfettiş Refet, memurlardan Astm, Murat Beylerle Alçi Efendi ve gise memuru Suat Bey evvelki geceyi polis 3dnci sube müdürlüğünde geçirmişlerdir. Mürteciler Mahkuın oldu Çorum'da dün 5 suçlu birer sene ceza yediler Ç*rum 27 (Hususi Muhabtrirrıiz den) Ağırceza mahkemesi bugün Afif Beyin riyasetinde toplanarak türfcçe « a n aleyhinde fesat çıkarmaktan maznun olanlardan bir kısmuu daha muhakeme ve bunlar hakkmdaki karan tefhim etmiştir. Bugün muhakeme edilenler sunlar Zabıta, mes'elede alâkadar olmala dır: Salih, oğlu Asım, Hüseyin oğ!u rını muhtemel gördüğü bu altı memu Kadir, Abdullah, Rasih hoca, Izzet oğru dün de geç vakte kadar isticvap et lu hafız İsmail. miş, kumpanyanın hareket dairesi reisi Bunlardan Salih ile tsmail, ticaret M. Antomari'yi de sahit sıfatile celbe için Turgutlu'dan Istanbul'a gelmijler derek hâdise hakkında kendisinden mave avdette Salih Bursa'y» uğramı^tır. Iumat almışhr. Salih, Bursa'da ezanın türkçe okundu Şimdiye kadar icra edilen tahkikat, ğunu duyunca «tstanbul'da ve Turgu*ihtilâsm sadece bir gise memurunun isi Sirkeci garutddht sulistimalin vukutouldiıgu Iu'da ezan arapça okunuyor, Istanbul'ohnadığını göstermekte, kumpanyanın da ezanı türkçe okumak için iki mey • birinci ve ikinci mevki biiet kontrol, teftis ve gise kısımlan arasınzin öğrenmi», bunlar da gramofon plâhesini uyandmnaktadar. da tesekkül eden bir şebekenin sene ğma okumuşlardır. Meyzinlerin bu haBidayette maznun bar kişi iken zalerdenberi faaliyette bulunduğu, son reketi tstanbul'da büyük bir teessür uyan bıtanm esash tetkikleri neticestnde bu 15,000 liraltk ihtilâsm, evvelce yapıl • dırmıştır.» demistir ve bundan suçlu • (Mabadi 3 üncü sahifede) mıs suöstimallerin mabedi olduğu şüpdur. I I ( I I I | I I I I I I I I I 1 | | ( I I I I | I I I | | | 1 M l l l l l l t 11(111 I I I I I I I I K t l l l l l l l l t IIIIIIII l l < l < < l l ( l l t l t l l l l l l t • • • • f l f l l l l l l I l l l l l t l M I I I I I I I I I I I I I I I I K l I I I I l l I I f l l l I I ıfllâliahmer cemiyetinin relsl SıhhJye Vekfll Doktor Ref ik Bey suretle Hilâliahmer cemiyetinin muV takbel azalannı hanrlamak. ( Mabadi 2 incı sahifede > miMiıııııınııııtınınıiMiııııııtınııııııııııııııııııııınıııııııııııınıııiMimıııtıııııiMiıiMiınııııııiHiıımımnımıımnıııımıırtmnıııiHiımııiHtmınıı» Hereke Fabrikası Yanan kısım mükemmel bir halde tecdit ve son sistem makinelerle teçhiz edildi Türk Talebe Birliğı Birlik reisi yüksek tahsil gençliginin nasıl çalısa cağını ve neler yapacağını anlatıyor Millî Türk Talebe Birliği idare heyeti persembe günü toplanacakbr. Bu içtimada, yüksek tahsil gençliginin, dilimizin ıslahı yolundaki faa liyeti esaslan birliğe dahil mekteplerin spor işlerinin, birliğin idaresî alhna alınması görüsülecektir. Bundan baska Macar talebe birliği tarafmdan teşriki mesai için vaki olan müracaat ehemmiyetle nazarı itibara almarak verilecek karar tesbit olunacaktır. Birlik reisi Tevfik Celâl Bey, bu içtimada bilhassa birliğin dil isle rini ehemmiyetle takip ve uhdesine terettüp edenî yapması ve diser millî müesseselerin de lâzım gelen neşriyatta bulunması için çıkarılacak mecmua isinin de neticelendirtlece ğini bir muharririmize söylemis ve su izahatı vermi^tir: c Beynelmilel talebe tesekkül lerile de temasa gelerek memleketimizi hariçte tanıtmağa çaltşacağiz. Kadir ile Abdullah, Armut'luda çarsıda «ezan leKrar arapça okunacak, tamim geldi, kasabada eskisi gibi arapça okunuyor» demekten suçludurlar. Müddeiumumî Tahsin Bey, idd>anamesinde şahitlerin ifadelerile ve kendi Hiraflarile cürmün sabh oldugunu »öy liyerek ceza kanununun 163 üncü mdadesi mucibince tayini ceza talebinde bulunmustur. Heyeti hâkime, müzakere den sonra karannı tefhim etti. Maz • nunlann hepei birer sene ağır bapse mahkum olmuşlardır. Asım beraet et mistir. Rasih hocanın yaşı 65 i geçtiği için altında bir nisbetinde azaltılmıştır. Emre Hasan Kurban Bayramı çarşamba günu tstanbul Müftiliğinden: 4jıisan 933 salı günü zilhiccenin dokuzuna mtısadif olduğundan arife, çarşamba günü de kurban bayramı olduğu ilân olunur. Milü 1*ürk Talebe Cemlyetl reisi Mtthendls mektebi talebeslnden Tevfik Celâl Bey Içtimaî sahada bütün millî mes'e( Mabadi 5 inci sahifede ) Zevali Ezanî Hereke fabrikasının son sistem makinelerle takvhe ed'len lpllk oairesı Hereke fabrikasının yünlü kumaslar şubesimn bir kısmı geçen sene kazaen yanmısh. Bu kısım, «gortadan alman paralar ve ilâve edilen tahsisat ile eskisine nazaran çok mükemmel bir halde yeniden yapılmıçhr. Hereke, bi» yeni te sisatile dünyanın en modern yunJü men> sucal fabrikalanndan biri olmuştur. Yün kumas dokuma tezgâhları, evvelce 5 0 iken şimdi yeni maktnelerin H>ve»ile 100 e çıkanlmıstır. Yeni makineler, yün IMabadi S üncfi sahifedei bayram namazk S D YUNUS NADt (Mabadi 2 inci sahifede) 11 6 12