23 Eylül 1932 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
umhuriy Her kitapçıda bulunur ATTİl BÎD KITA0 Fiatı 1 Liradır OKUMÂ/I LAZIM HER TÜRKÜN Dofruzuncu sene: No. 3011 İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mefcfup adresi: Cumhuriyet, tstanbul Posta kutusu: îstanbul, No 246 Telefon: Başmuharrlr: 22366, Tahrir mudürü: 23238, İdare müduru: 22365, Matbaa: 20472 Cnma 23 Eylul 932 'iıııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııı ımııııııııımııııııııııııii er Piyasasında Kasten Ihtikâr Yapılıyor Bu kadarına göz yumulamaz ! ııııııtıııııııııımıııııııııııiNinnımınııimıııııııııııııın Buhran Hafifliyor mu? BJr fcaç haftadanberî bütün dünya borsalarında gerek mevaddı iptidaiye fiatlannda ve gerek valörlerdeki tereffü, her tarafta nihayetsiz bir dehlizin karanlıkları ucunda görünen ve ümît müjdeliyen bir ışık tesirini yaptı. Fakat buna rağmen ne iktisadî faaliyette bir hararet, ve ne de umumî istihlâk kabiliyetlerinde bakikî bir kımıldanış bir türlü görülemiyor. Hakikat şu ki, ümit ve iyilik alâmetleri bazı bükumetler tarafından alınan veya alınacak olan tedbirlerin do ğurduğu istikbale müzaf tabminlere müstenrttir. Şu da inkâr olunamaz: Neslimizin geçirdiği üç senelik buhrandan sonra bugün vaziyet biraz tasfiye edilmiş gîbidir. Biiyiik fiat sukutu, bir çok devlet muvazaalanna rağmen bir çok tesebbüsatı sildi süpürdü. tstihsal vadisinde çok teenni gösteren veya iyi îdare edilen teşebbüsat dabi kâna azaldığım göre göre Utihsalâtı tahdide çalıştı. Tesebbüs faaliyeti halen uyku halindedir. Krizlerin tekâmül seyrini izah eden klâsik telâkkiye kendimizi buakırsak, bu vaziyet karsısroda artık buhranın en hâd devrini gcçirdiği neticesine varmamız lâzıın gelrr. Fakat îçinde yaşadığumz devrin husuuyetini unutmamah: Her memlekette smaî sahada istihsalât çok azaldı. Fakat btmunla müterafik olarak her tarafta esya mübadelesine karşı ihâas edilen maninlar, ücret tenzilâtı, irat tenezzülü, müstehlik kütlelerm içtira kabiliyetlerini azaktı. Bundan maada mevaddı iptidaiye vefaubu• Bat stokl&rı dev^m ederek müfkUIâtı jartbrck. O haJde istikbal iıaUcmda ne <Wijtnmett? Kalplere biraz ümit kuv getini aerpen ve bazı bükumetler taj*afmdan ayni zamanda abnan ted Inrlerin bal ve istikbal muvacehesm3eki kıymetleri nedrr?, Eyvelâ hu noktayi tavzm lâzım. Senelerdenberi toplanan konfe ranslarda daima tabrik edilen bir fikir var. Felce uğrıyan iktisadî faaliyeti yeni bir kredi bareketi ile faal bir iatikamete sevketmek. Fakat bugünkü büyük buhranın esasında. mündemiç olan kredi mfilâsyouiMia b'akarak bu f ikrin sakatlığına Sıw,mnanHik giiç olmakla beraber bir çok devlet adamları müşkülâtı ortadan kaldır TP*n«n •ırrmı burada anyorla. Ameika'da hazine, bir mflyar dolarltk bir istikrazın 400 milyonu ile buğday ve pamuk stoklannı tutmak yoluna giriyor. Bu suretle M. Hoover 'devlet kredismi ortaya atarak bazı esaslı mevaddı iptidaiye fiatlarmı yükseltmeği programma bir temel yapıyor. Amerika'da hükumetin noktai hareketi, intihabat arifesmde her neye mal olursa olsun faaliyeti iktisadiyeyi tahrik etmek ve şumajı azaltmaktır. Programın Uham membaı tanmmfm siyasidir. Ve gayesi, ticaret ve sanayi vadismde geniş bir kredi hareketi ile bir faaliyet ihdas etmektîr. Aşağı yukan ayni fikirler Alman iktisadî programına da temel oluyor. Almanya'da, M. Papen Reisicumhura imza ettirdiği son kararnamelerle daba cür'etkâr bir adım atıyor: <Pan halindeki istihsal motörünü tahrik etmek ve dahilî ticareti misli görühnemiç bir şekilde harekete getirmek 5çin> iki milyar iki yüz milyon mark ile işe girişiyor. Papen plânınm orijinalitesi, müstakbel vergilerle kredi ihdasmdadır. Ticarî senetler gibi muamele görecek şekilde «vergî vesi fcaloro mdas edilecek ve bunlar %40 vergi tediye edecek mükelleflere verilecektir. Ticarî senedat gibi kabili devir olan bu vesikalar 1934 ten itibaren vergi tediyatında istimal olunabilecektir. Devlet, mükelleflere adeta müstakbel vergi tediyatma karsı mükâfat veriyor. Plânın, izahı bu rada uzun sürecek olan kontenjana ve saireye taalluk eden diğer mühim noktalarından sarf ı nazar, bütün gaye, bir taraftan yeni kredi membaları temin etmek, diğer taraf tan industrîeyi financer etmek, ziraî kredi müesIselerine müzaheret etmek, bir kelime ile hummalı bir is hareketi vücude getirmektir. Gerek M. Hoover ve gerek M. Papen sistemlerinin esasında iktisadî faaliyeti temin ve fiat sermayesini yükseltsnek i$m devlet kredisini ve 6 aylık stok varken şeker fiatları yükseltiliyor! MiUî fabrikalar 2500 vagon mal arzettiği halde fiat niçin yükseliyor? Ankara 22 (Telefonla) fktisat Vekili Celil Bey bugün de maka mında tetkikatla meşgul olmuştur. Vekil yeni kararnamelerin tetkikah hazırlığile meşguldür. Kararnameler Reisicumhur Hazretlermin tasdiki • na arzedilmiştir. Cumartesi günü Resmî Gazete'de intisarı muhtemeldir. Kahve ve şekerin kontenjana tâbi tutulması umumî olarak iyi bir tesir bırakmıştır. Yeni kontenjan listesi mucibince üç ay zarf mda memlekete 23 milyon liralık mal girecektir. Evvelce hazırlanıp Iâğvedilen lUtede bu miktar 10 milyond'an ibaretti. Iktisat Vekili Celâl Bey Anadölu'da tetkikat yapan Rus Keyeti serefine pazartssi günü bir ziyafet verecek ve salı günü Istanbul'a hareket edecektir. Reisicumhur Hz. Reisicumhur Hz. dün bir yere çıkmamışlar, Dil Kurultayı mütesebbis heyetinin öğleden sonra Dolmabahçe sarayında aktettiği içtknaa riyaset buyurmuslardır. * * * Fransa ile tam bir itilâf ııunuıııuıınınr Fransız sefiri dün akşam Ankara'ya gitti Sefir, Ankara'ya Suriye hududu ve şimendifer işlerini müzakereye gitti Otomatik Telefon Celâl Beyin hareketi Beyoğlu ve Kadıköy'dç işlemege başladı Reisicumhur Hz. Ahmet Rasim Bey merhumun ailesine dün şu tel' grafı göndermişlerdir: Merhum îstanbul meb'usu Ahmet Rasim Beyin kızlan Sasime, Sadiye Eantrrüara ve oğlu Şeyda ve Osman Son günlerde Ankara'dan ve PaBeylere. ris'ten gelen telefon ve telgraf haHeyteliada berleri Fransız dayinler vekillerile C: Değerli babamzm ölümü 6übir müddettenberi devam eden mü • yuk kaytpttr, çok act duydum. zakerelerin lehimizde bir neticeye Reisicumhur bağlanmak üzere bulunduğunu bildir. GAZÎ MUSTAFA KEMALİ mekte idi. Hükumet Saracoğlu Sükrü Beye bu husustaki itilâfnamenin imzası için emir vermiştir. Şükrü Beyin pazar günü şebrimize gelmesi muh temeldir. Şükrü Bey Düyunu Umu miye Türk Dayinler Vekili Zekâi ve Nurullah Esat Beylerle birlUrte Pa ris'e hareket edecektir. Alınan malumata göre kuponlar mes'elesi senede (750,000) altın Iira verilmek suretile tediye edilecektir. Bu suretle borçlarmuz b'eşte bir nisbetinde azakms oluyor. Bütân borçlar tevhit edüerek' ünitürk kmile *ek bir obligasyon çıkarılacaktır. Tediyat üç ve yahut beş sene sonra (Mabadi 6 tncı sahifede ) Şeker niçin yOkseliyor? Hükumet yeni kararname ile kahve ve şeker ithalâtmı kontenjana tâbi tutunca tsanbul piyasasında şeker fiatlan hemen tereffüe meyletti. Dünkü satışlar yükselişi bariz bir •urette gösteriyordu. Bir kısnn tüc • cann ellerindeki malları ortadan geker vaeiyetint tetkfk eden Ticaret Odan Reisi Nemîizade Mithat Bey kaldırarak kastî bir kriz iUdas etmek, stok azhğını veya yokluğunu bahane ederek haklı gösterilecek bir tereffü meydana getirmek istedikleri, vaziyetten sarahaten anlaşıl • (Mdbadt 6 tnet sahifede) Reşit Galip B. çâîışıydr Vekil, dün vekâlet erkânı ile hasbıhal yaptî ve bir konferans verd? Dün gece saat 23 ten itibaren Beyoğlu ve Ka dıköy telefon santralları oto * matik olarak işlemege başla mıstır. Bu yüzden^ bir çok sı kmtılara, tele fon başında beklemelere, tele fon muhabere memurlarile kavgalara da nihayet verilmiş oluyor. ÖuyGudea ftitmrco BcyOglU, İs tanbul ve Kadıkfty aboneleri Ûrbir lerini vasrtaya muracaat etmeden doğrudan doğruya bulup konuşa bileceklerdir. Telefon müdiriyeti o tomatik telefonları işletznek için bü tün tektük servisini faaliyete geçirmiş ve dün geceden itibaren yeni tarxdaki servisi temin etmistir. Şirket yeni rehberler bastırmış ve abonelerme dağıtnuştır. Aboneler E{Mabadi 3 üncü saMfetie) toffFi ICSfit Dö ŞttniSfOfi dTfttptttn Ahmet Rasim öldü! Ölüm haberi derin bir teessür uyandırdi, cenaze bugün kalduılacak Bugün Başhyoruz Maktul Veadrler f Osman oğullannın tarihi kan ve ölümle yuğrulmuştur. Hiç bir devletin ve milletin tarihi bu kadar feci cinayetleri muhtevi değildır. Dört giınlük dunya saltanab için babalannı, kardeşle rini, çocuklarmı dldürten caş yürekli canavarlar neler yaptılar? Saray kapısı civanndaki tbret taslannda görülen beyaz sakal larmdan kan pıhtıları aarkmış kesik başlar kimlerindi?, Osmanlı tarihinde Sokullu'Iar, Köprülü'ler, Damat Ibrahim Paşalar kadar meşhur olan cellât Kara Ah'ler, cellât Sinan'lar, cellât hamal Ali'ler nasıl adamlardı?, '«Osmanlı Tarihinde Maktul Ve zirleT» tefrikanuz size bunlan anJatacakar. Bugün 2 inci sahife mizde okuyun. * * * '. BSySk muhenrrîrin en aon ahnmış reaimlerinden biri Türk matbuat ve edebiyatı evvelki gece büyük üstatlanndan birini daha toprağa verJi. Elli seneye yakuı bir zaman mülî irfan üzerinde nafiz ve müessir olmu* olan Ahmet Rasim'i kay bettik. Bir buçuk senedenberi mefluç denecek derecede rahatsız bulunan büyük muharrir çarşamba aksamı Hey • beliada tepelermden ebediyete kanş • b. Oalip Beyin Maarif Vekâleftnde f? başında altnmış flfc fesmi Ankara 22 (Telefonla) Maarif Refit Galip B. mnallim maaşîarile Vekili Reşit Galip Bey bugün Erkânı derhal alâkadar olda Harbiye Reisi Fevzi Paşayı makamınAnkara 21 Maarif Vekili Resh da ziyaretle 3 saat kadar gorüsmüsGalip Bey bazı yerlerde şekle ait mutür. Mülâkat terbiye mesaili etrafm ameleler yuzünden muallîm maas • da cereyan etmistir. larının geç verildiğini öğrenince derReşit Galip Bey yak'ında Darülfühal bu mes'ele ile meşgul olmağa nun hakkındaki Mals raporunu tet • başlamıştır. Reşit Galip Bey muallim k&e başhyacaktn*. maaşlarının teahhursuz verilmesini Vekil Bey bugün Vekâlet daireleri temin edecektir. Yeni Vekilin Dil Kurultaymda hani gezmiş ve maarifin esaslı mes'e zır bulunmak üzere cumartesi günü leleri etrafmda müdiri umumiler ve tstanbul'a hareket etmesi muhtemelerkânla hasbıhalde bulunarak bir dir. konferans vermiçtir. ıııııııııııtııtıııiftnııımııiTiıııııııııiMiıııııııııııııiMiııınııııııınııııııııiııınıııııııııııı ıııııııııııııııııııııııııııııııiıiifiııııııııııııııı ıııııııııııııı devlet varidat membalarım vasıta ofelce uğradığı şu anlarda bu kabil larak kullanmak vardır. Bu itibarla tedbirlerle umumî iktisadî faaliyetin denebilir ki, buhranın önüne geçe hararetli bir safhaya girmesini mümbilmek için şündiye kadar misli gö kün görmüyoruz. Buhrana takaddüm rülmemiş bir «Economie dirigee» tec eden günlerde bütün industric istihrübesine girişilmiş bulunuyor. salâtımn büyük bir kısmını harice aBütçesi açık içmde bulunan dev • kıtmak için tecehhüz etmişti. Geniş letler için bu tecrübelerin arzettiği bir mikyasta çalışmağa hazırlanan hususî nezaket meydandadır. Bilhas bu smaî techizatın yalnız dahilî pasa kredi inf lationunun «Surpraductizar için çalışmağa mahkum olması on» u tahrik ederek buhrana bir â ile arzu edilen büyük faaliyetin vu mil olduğu düşünülürse bu tedbirlerin kua gelebilmesi müşküldür. müessiriyetine hükmetmek güçtür. Fakat dikkat ediliyor m u ? Asıl büBir çok dtinya memleketlerinin f ilen yük tezada kimse parmağmı dokunharicî tediyat nnkânsızlığı karşısında durmuyor. Ottawa konferansmdan kaldığı, milletlerin gümrük duvarlasonra tngiltere, Diminion'larının ziraî riie kendi kabuklan içine sığmarak ip istihsalâtına karşı himayekâr bir vatidaî bir vaziyete rücula gerek ser zife girmiştir. Fransa, Amerika'nm maye ve gerek es;a hareketlerjnin (Mdba&i 2 inci sahtfede ) {Ahmet Rasım) m pek çok beğendtği bu kankaturu (Şehır Mektupları) mn kapağtnda çüemıstiT. Altmda şu. mtsra vardtr: «Muthıkâtı dehre ben blsem de tasvirim gfiler» Biz burada bu derin yaralı teessürö ( Mabadi 6 tncı sahifede ) Dil Kurultayı Müteşebbis heyeti Gazi Hz. nin riyasetleriııde dün de toplandi 13 Temmuz Cinayeti «13 Temmuz Cinayeti» ma ruf zabıta lomanı muharriri S. S. Van Dine'inin eseridir. «13 Temmuz Cinayeti» 1932 senesinin en fazla basılan ve okunan kitabıdır. «1 3 Temmuz Cinayeti» sonuna kadar merak ve heyecanla takip e•Jeceğiniz bir romandır. Bugün 5 inci ve 6 ıncı sahifelerimizi okuyun uz. Sinema Delisi Kız «Bir Tereddüdün Romanı» bugün bitiyor. Bunun yerine ya rmdan itibaren «Sinema Delîsi Kız» isimli büyük hikâyeyi ko yacağız. <Sinema Delwi Kız» Server 5eSi Beyin eseridir. Mu harririn 'diğer eserleri gibi bunu da alâka ile okuyacağuıızdan eminiz. Dü KurtıUayı müteşebbis heyeti azalanndan bir ktsmt Dil Kurultayı müteşebbis heyeti dün de T. D. T. C. Hâmi Reisi Reisicuınhur Hz. nm riyasetleri altında toplanmış, Kurultayda cemîyet na mına söz alacak zevatın hazırladık(Mabadi 5 inci tahifede)
