1 Aralık 1989 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 22

DONANIM K Geçeu ay transistörlerin iç yapısını tanımıştık. Bu sayımızda ise transis- tör devrelerini inceleyeceğiz. 'Bipolar transistörler, basit olarak akım kontrol elemanları olarak dü- şünülebilirler. Küçük bir baz akımı, eğer yeterli gerilim mevcut ise büyük bir kollektör akımı oluşturur ve baz akımı kontrol edilmek suretiyle kol- lektör akımı da kontrol edilmiş olur. Pek çok devre bu basit fikri kullan- maktadır. Örneğin Resim 1'de bir bi- polar transistörün anahtar olarak kullanılışı gösterilmiştir. Eğer hiç baz akımı akmazsa, kollektör ve emiter- den de akım akmayacağı için bu tran- sistörün bağlı olduğu devre çalışma- yacaktır. Ancak bazına tatbik edile- cek bir akım ile transistörün kuman- da ettiği devre çalıştırabilir. Bir transistörün diğer önemli bir özelliği Ohm kanununa uymaması- dır. Çünkü baz-emiter gerilim ve akım eğrileri ile kollektör-emiter ge- rilim ve akım eğrileri doğrusal değil- lerdir. Baz-emiter devresinden küçük bir akım akıtırsak ve kollektör geri- limini yavaş yavaş arttırarak kollek- tör emiter akımını ölçersek (Resim 2) akımın önce yükseldiğini fakat belli bir değerden sonra kollektör gerilimi- ANIL GÜL c_ — e —o Pit DEVRE KONTROL UCU o- o Resim i: Anahtar devresi. ni ne kadar yükseltirsek yükseltelim sabit kaldığını görürüz. İşte bu yüz- den diyotlar gibi transistörlere de -doğrusal olmayan elemanlar- denir. Bu durumu daha güzel olarak, de- ğişik değişik kollektör akımlarına karşılık kollektör gerilimlerini göste- ren Resim 3'teki grafikler yardımıy- la görebiliriz. Bu eğrilerin her biri de- ğişik baz akımları için çizilmiştir. Kollektör-emiter geriliminin çok dü- şük değerlerindeki ani değişimler ha- riç kollektör akımının sadece baz akı- mına bağımlı olarak da değiştiği açık- ça görülmektedir. Tahmin edebileceğiniz gibi bütün bunlar önemli bir sonuç ortaya çıkar- maktadır. Farzedelim ki bir transis- törün kollektör devresine Resim 4'teki gibi bir direnç bağlanmış olsun. Bu direnç üzerinden akacak akım de- ğeri bağlı bulunduğu gerilim tarafın- dan değil, transistörün baz akımı ta- rafından kontrol edilecektir. Bu di- rencin üzerinden bir akım aktığında ise, direncin üzerinde Ohm kanunu- na göre bir gerilim oluşacaktır. Böy- le bir devrede neler olacağını Resim 5'teki grafik yardımıyla daha detay- h olarak inceleyelim. Eğer hiçbir baz akımı yoksa, kollektör akımı da oluş- mayacağı için direnç üzerinde her- hangi bir gerilim meydana gelmesi sözkonusu olmaz. Dolayısıyla 1Kohm'luk direncin her iki ucunda da 9 Volt'luk besleme gerilimi bulu- nur. Şimdi farzedelim ki kollektör dev- resinde | mA'lik bir akım oluştura- cak şekilde bir baz akımı akıtılıyor. 1KOhm'luk direnç üzerinde ImA'lik bir akım, | Volt"luk gerilim düşümü olacağı için transistörün kollektör ucundaki gerilim besleme gerilimin- den | Volt eksik, yani 8V olacaktır. Pekiyi baz akımını arttırırsak ne olur? Baz akımı, koöllektör akımı 2 mA olacak şekilde arttırırsak, 1 Kohm'luk direnç üzerine düşen geri- lim miktarı 2 Volt olacağı için kollek- tör gerilimi de 7 Volt'a düşecektir. Bu şekilde görülüyor ki baz akımı arttıkça, kollektör gerilimi de devam-