1 Mayıs 1986 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 9

Ses ve Özellikleri Bildiğiniz gibi ses havada (ya da başka bir ortam içerisinde) dalgalar halinde yayılır. Dolayısıyla iki sesi ayırdetmek demek, iki dalgayı birbi- rinden ayırdetmek demek. Ses dalgalarını ayırdederken başlı- ca üç değişkene başvururuz. Bunlar- dan birincisi dalganın genliği (amplitude): Bağırarak konuşan bir adam havada çok yüksek dalgalar ya- ratacaktır; tersine alçak sesle konuşan bir adam ise alçak dalgalar yaratacak- tir. Sesin genliği , desibel (dB) de- diğimiz bir birimle ölçülür. Sesleri birbirinden ayırdederken kullandığımız ikinci bir değişken de, sıklık ya da frekanstır. Frekans, iki dalgacığın tepe noktalarının birbirle- rine ne kadar bitişik ya da birbirlerin- den ne kadar uzak olduklarının ölçü- südür ve Hertz (Hz)adlı bir birimle öl- çülür. Dalgaların tepe noktaları bir- birine ne kadar bitişikse, sözkonusu sesin frekansı o kadar yüksektir, ya- ni ses o kadar tizdir. Düşük frekanslı sesler, örneğin bir viyolonselin sesi ise pestir. Ama seslere asıl şahsiyetlerini ka- zandıran özellikleri, onları oluşturan dalgaların biçimi, şekli, şemalidir. Bir keman ve bir piyano aynı — genlikte ve aynı frekansta birer ses dalgası üretebilirler, ama yine de işittiğimiz sesler birbirlerinden alabildiğine farklı olacaktır. Çünkü ürettikleri dalgala- rın biçimleri farklıdır. İşte SID'in en keyifli yanlarından biri de, bize ses dalgalarının biçimleriyle oynama, on- ların şeklini değiştirme imkânı tanıma- sıdır. Nasıl mı? Bunun için artık SID”- in özelliklerini incelemeye başlamamız gerekiyor. Ses'in evreleri SID temelde 29 sicilden (REGIS- TER) oluşan bir yongadır (chip). Bu 29 Register programlanabilen üç ta- ne osilatör içerir. Osilatör elektronik titreşimlerle ses üreten bir aygıttır. SID'deki her osilatör dört ayrı şekil- de dalga üretebilir: Üçgen (triangle), tırtıllı (sawtooth), kare (sguare) ve gü- rültü (noise). Demek ki, daha şimdi- den elimizde dört farklı karaktere sa- hip dört dalga şekli var: Okurlara bir ipucu: Benim deneyimlerimden edindiğim izlenim, kare ve fırtıllı dalgaların en Ş 'elektronik' tınlayan sesleri verdiği. Zevkleri - benimki gibi daha geleneksel olan okurlara “üçgen dalga salık verilir: Biraz surdinli de olsa, piyanomsu bir ses veriyor. Bir de gürültü effektler elde edebileceğiniz gibi, ilgilendiğiniz bir p'arçanın ritmik yapısını c_igha iyi anlamak ıstıyorsamz, onu bu da!gayla çaldırm VVV ÜÇGEN ee AAA TIRTILU! deyip geçmeyin: Bu dalga. şekli ile çok ilginç 1 CÜRLER o commodore Ama şekillerden de göreceğiniz gi- bi bunlar fazlasıyla “düzgün' dalgalar. Oysa müzik aletlerinin ürettiği dalga- lar böyle düzgün geometrik şekiller-. de değillerdir. Her bir dalgacığın va- rabileceği en üst noktaya varması za- man alır; vardığı bu en üst noktada kalamaz, daha istikrarlı sabit bir se- viyeye iner; burada bir süre oyalanır ve daha sonra yavaş yavaş söner. Bu evreleri kısaca Yükselme (ATTACK), İniş (DECAY), İstikrar (SUSTAIN) ve Sönme (RELEASE) evreleri olarak adlandırabiliriz. Her çalgıda bu evre- lerin zaman içindeki dağılımı farklı farklıdır. İşte SID'deki osilatörlerin program- lanabilir olması bize bu evrelerle oy- nayarak çeşitli müzik aletlerini taklit etme ve hatta kendimizi küçük bir or- kestra gibi hissetmemiz olanaklarını sağlar. Ama programlamadan sıkılan ya da henüz alışmamış olan okurlar hemen hayal kırıklığına kapılmasın: Mevcut hazır programların çoğu size buraya kadar anlattıklarımızdan fay- dalanma imkânı tanıyor. Örneğin ço- ğu, kullanıcıya, üç osilatörden (sesten) her biri için hangi dalga şeklini iste- diğini sorduktan sonra, ENVELOPE adlı bir menü çerçevesinde, O ila 15 arasında değişen A-D-S-R değerleri vererek dalganın evrelerinin zaman içinde dağılımını manipüle etme im- kânı tanır. Dolayısıyla bu programlar, programcı olmasanız da, istediğiniz parçaları istediğiniz aletlerde çalma- yı, hatta üç sesli besteler yapmayı mümkün kılacak — nitelikte. Bir de soru: Gerçi üçgen' dalganın 'Dpiyanomsu” bir ses verdiğini söyledim, ama henüz 'ideal” piyano sesini verecek A-D-S-R değerlerini eşfedemedim. Piyasadaki mevcut hazır programlarından herhangi birinde bu sesin nasıl elde edilebileceğini bildirecek bütün okurlara şimdiden teşekkür ederim. Samet KUMAŞ