19 Kasım 1943 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 7

Ee çk İKTİSAT | A PİLÂN Ali Riza PİŞKİN Hayat apak Biye öğ gazete sü. tunlarında, arada bir bazı iş ve ve adam. larımızın gede tesadüf ediy yazılarda, mücerret olarak iktmadi dertle. rimizden bah sedildiği halde, illetin teşhis ve tedavisi için kâfi bir fikir bütünlüğü görülemiyor, Mahdut fikir ve mütalâalar. dan, mahalli ve mevzii küçük ve yarım ted. birlerden, fayda şöyle dursun, ancak şaş. kmlık ve tereddüt doğabilir, Memleketimizdeki iktisadi düzensizliğin hakiki illetini bir kül halinde ve kaskatı bir teşhis goze tesbite çalışmak... Dava budur; ve işte ga (Büyük Do. Şu) da alis siii 5 unuyoruz, rT şeyden evvel kaydedi Kira ki, biz, mü. Her cerret mânasile bir iktısat âlimi, bir iktisat ç i p E EMER e değiliz. Mücerre erde kuvve. n beş yaşından ve çeyrek asırdan m b bulunduğumuz fili tecrübe ve ameli müşahede hususiyetimizden alıyoruz. * İktısat ve tasarruf davasının kıymet ve ehemmiyeti üzerinde her söz, bu davanm be- dahet halindeki muhteşem kudretinı zayıfia. tıcı bir lüzumsuzluk ifade eder, Bir müteari. fe sağlamlığı ile kaydedebiliriz ki, işini ve İ- daresini nizamlamayı bilmiyen bir tüccar na sıl zarardan zarara uğraya ur ve pilânma malik olmıyan bir memleket ve millet de sonunda esaret ve inkıraza sü- rüklenir. Tarih bize gösteriyor ki, ikti. sat sahasında geri milletler, hiç bir zaman ve mekânda tam bir istiklâl temin edeme mişler; güya siyasi ve idâri istiklâllerinin tesellisi altımda yarı esir yaşamışlardır. A sırlardanberi (o cereyan eden ve milletlere hem insan, hem de servet bakımından mil. yonlara mal olan muharebölerin (o iktısadi sebeplerden doğduğunu biliyoruz. İktısat ve . tasarruf davası, bugün de, her m umumi gidişi üzerinde başlıca müessir v ön pilâna ait en mühim NN asm pi presi gidiyor. İzahma bile m görmedi. gimiz bugünkü dünya kıy: an milletler arası iktısadi düzensizlikten ileri geldiği ve iktisadi bir harp olduğu da besbelli... Öy- leyse bizim de, gerek harp ve gerek sulh i- çinde her zaman için iktısadi programları. mızı ön pilâna almamız ve iktısadi bir ya görüşü ile beraber, iktısadi menba ve munsaplara hâkim bir iş ölçüsü tesis etme. mu, tam ve mutlak bir zaruret ifa- de eder. İktrsat ve we pilânlarnı iyi tanzim ve idare eden varlıklar, üç kelimelik bir tarifin hududuna in Zengin milletler ve devletler, rak bir gün if. Jâsa mahküm ölürsa, iktısat ve tasarruf şu. . .rede, Almanyada (Napolyon), nihai zafer âmilini yine üç kelimelik bir vecize içinde anlatmıştı: Para, para ,para... Mi halde millet ve devletçe zengin olma. ini araştırarak fevkalâde dönüm elliden faydalanmayı bilmek bir da. ha gelmez fırsatları 'kaçırmaksızın iktısadi bünyemizi ğer yi iktısadi bir mevcudiyete u sahada mutlaka olmak ve ermek go alar başmı teşkil etmelidir. ii da, ancak şu suretle temin edile. İktisadi kafa, iktisadi idrâk, iktısadi şu- ur yani pilân. Ondan sonra dü pilâna dürüst bir tatbik sahası açmak, onu pürüzsüz bir idare öl. çüsü ile topyekün hükümet ve milletin iş. birliğine vazetmek; bir taraftan milletin ik. tısadi kuvvet ve verimini yükseltirken, ö- bür taraftan da bu kudret ve verime tam bir mâkes temin etmek bu pilânın esasi madde. lerindendir. X İktısat davası üzerinde bir çok nazariye. nin ve muhtelif asırları çerçeveliyen çeşitli düsturlarm biri, hayattan ziyade kitaplar. dır. İlmi eserlerin tetkik ve tetebbuu ile fi- kirlerimizin inkişafa (kavuşacağını tabii görenlerdeniz. Her ilmin sonu olmadığı gibi iktisat ilminin de sonu yoktur. Muhtelif garp memleketlerinde yetişen iktısat âlim. lerinin etdi Xx nazariyelerini inceler- en yoruz ki, hattâ âyni memlekete ait muhtelif e etse yürüyüşü birbi. rine uymamaktadır, Bundan çıkacak dai nazariyeler oâle. minde dipsiz felsefe kuyuları kazmaya te- şebbüs etmeden, canlı ve ameli hayat mü: .şahedelerinden doğma hakiki bir iktısat sis. temi yürürlüğe koymak için, ana tecrit ve teşhis esaslarından inhiraf etmeksizin n ve mekân şartlarına göre daima de. Bişikliğe tâbi seyyal bir ölçü sahibi olmak. tır. Zaman ve mekâna göre, hayatm her an müterakki tecellilerine muvazi ölçüler sa- hibi olmak zaruretini tabiat kanunlarında bile müşahede etmek kabildir. Şu halde iktisat davası o kadar hassas bir mevzudur ki, bir memleketin iktısadi bün- vesini çizmek ve evdeki pazarı çarşıya uy- rmak şartile o bünyeyi bir pilin merke. zine oturtabilmek için, Amerikada, İngilte. yetişmiş iktısat âlimleri- leli yeşil ni etrafında , mücerret bil. gi hamulelerile, müşahhas bulacakları vehmine verilecek en güzel ce- vap, İslâm tasavvufunun şu harikulâde ve. cizesidir: Ya âlim olduğunu sandığı bilgide ca. hildir minimize göre bugüne e bir türlü a geçem karıştıran omütehassıslarımızın masa başı kifayetsiz pilanlarıdır. kanunumuzu,. ayni içtimai bün- bil ğini sanmakta da ayni derecede yanlışlık var li. S5 dır, Biraz evvel «Zaman ve mekâna göre da- , imi değişme» tarzında ifade ettiğimiz düstur işte her memleketin kendi mahalli ve mev. gii şartlarına intibak zaruretinden başka bir kanun belirtmez. Dünya çapında umumi bil. giler ise, o bilgilerin ölü çerçevelerinde mah- gr Ts şartile sadece (Kültür) kıy. meti ifade eder, Bir memleket ruhi, harsi, içtimai ohususiyetlerinden -başka, iptidai madde kaynakları, sanayi mma top- raklarınm verim kabiliyeti, hattâ sekenesi. nin çalışma cevheri ve teşebbüs kabiliyetleri ne kadar, b o memleket çerçevesinde e! alınması gereken ve ona göre müstakil bir > ve İeshiz talep eden bir mahiyeti var- Noter itibarile elk mia zarureti ha- başa 'n iktısadi bir pilâ. nın ana unsurları e, ortaya çıkmış 0- luyor: İ — Yurdun her tarafmda, muhtelif ha- yat seviyelerine bağlı her smıfın iş saha- smı tam mânasile çerçevelemek... (Müşahe- de ve mürakabe işi) 2 — Yurdun bütün iktısadi kaynaklarını, dünya çapında bir tahlil ve terkip ölçüsüne tatbik as şahıslandırmak... (Muhasebe ve tahlil iş : G 3 dul. kıymetlere, aka olması istenen Hemi arasında tam iş muva. salası temin edecek olan, basit, mili ame- ii, hayal ve nazariyeden uzak, maddi ve mâ- nevi bütün memleket şartlarma uygun bir. teşebbüs manzumesi dokumak.. ve terkip işi BİLİRİM Terkedilmiş evlerin havasında; Kimlerin pon an ebat “Bilirim nasıl güneşi Servi ahali De Terkedilmiş sokakların arasında, Hangi çocuklar hâlâ oynamakta? (Bilirim sığacak bir yer aradığın; Gözlerin ELE Terkedilmiş vücutları dolaştığını skin oy ml bir anda. !Bilirim sabrın azad ektiğini Tesellileri adanda.. Terkedimiş bahçelerde duyulur; Şarkılar bırakıldığı yerde im neler kollar ir dualar, 'Bulut, bulut göklerde, / Emin ÜLGENER siz ği