3 Ocak 1940 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 8

Milk iktisadı koruma kanunu /( MEŞRUTİYETTE SARAY ve BABALI projesi hazırlandı (5515 Tefrika No, 133 Hazine Abdülhamidden üç milyon altın aldı Ankara 3 — Mili iktisadı koruma kanunu projesi tamamlanmış, Pari komisyonu projeyi baz tadi. gnlik zamanında gerek vatan müda- Anasını iyi ve lâyıkile yapabilmek, ge- yek dahilde milletin iktısadi durumu. nu bir takım şuursuz spekülâsyon ve ihtikâr cereyanlarından O korumak için hükümete enl denecek kadar sür zatli ve fevkalâde tedbirler alabilmek salâhiyetini vermektir. harp zuhuru halinde tatbik olunur. Bu hallerin mevcudiyeti ve kanunun tatbik edileceği İcra Vekilleri heyeti kararile tesbit ve ilân olunur. Madde 2 — İcra Vekilleri heyeti devletin iktısadi ve mali emniyet ve selâmetini korumak maksadile. 1 — Orman ve madenler de dahli olmak üzere her türlü kredi ve sma? Astihsai ile ticaret kredi ve münaka- At işlerini ve bu işlerde hizmet ve ne ve bu kanuna müsteniden alman karar ve tedbirler herne şekilde olursa olsun mümanaat edenler veya tatbikini güçleştirenler veya gecikti renler 5000 Ilraya kadar ağır para cezasils cezalandırılırlar. Şu kadar ki bu hükmolunacak ceza suçlunun te min ettiği veya temin edeceği men- fant miktarından aşağı olamaz, İşle- nen suçun ağırlığına göre ayrwa $ seneye kadar hapis cezası da hükmo- Tunabilir. bik edilmekle beraber 6 aydan 2 se neye kada sürgün cezasına mahküm edilirler. Piyasada buhran yaratmağa teşebbüs edenler Madde 7 — Mevcut malın tüken- mesi yenisinin gelmemesi veya ge cikmesi, yahut daha pahalıya mal olacağı gibi mülâhazalarla veya tale bin artması sebebile fiatin yükselti. mesi, mevcut malım satışa arzeğilme- mesi, mevcut kalmadığını beyanile malın saklanması veya bu maksad. larla malın herhangi bir suretle kaçı- rulması yahut muvazaa yolile elden çıkarılması veya makbul bir sebebe müstenit olmıyarak gümrükten çe kilmemesi, yahut lüzumundan farla mal satın alınması ve bu malların bir veya müteaddit yerlere ithar od mesi hallerinde bu fülleri işliyenler hakkında yukarıki maddede yazılı cezalardan başka malların resihe hükmolunur. Bu maddede ya- mb filler tacir olmıyanlar tarafından işlenmiş olduğu takdirde mallarının müsaderesile beraber hükmedilecek cezanın dörtte biri indirilir. Madde 8 — Ücretle çalışmak mükel- lefiyetine tabi tutulan işçiler çalış maktan imtina ettikleri veya verilen işleri kasden lâyıkile yapmadıkları takdirde 15 güne kadar hafif hapis cezasile ceza'andırılırlar. Bu madde- ye göre mahküm olduklari cezayı çektikten sonra da çalışma mükelle- fiyetine riayet etmiyen'er hakkında 6 aydan | seneye kadar sürgün ceza- sı hükmolunur, Madde 9 — Bu kanunda yazılı suç- lar için Türk cera kanunile diğer ka- nunlarda dahli ağır ceza hükümleri | buulnduğu takdirde o cezalar hük- molunur. Madde 10 — Bu kanuna göre veri- İen hükümlerin masrafı mahküma &it olmak üzere tamamen veya hulâ- sa olarak neşrine mahkemece karar verilebilir, Madde 11 — Bu kanunun şümüü ne giren suçlar asliye ceza mahkeme- lerinde görülür. Lüzum görülecek yer lerde münhasıran bu işleri görmek üzere aynca âsliye mahkemeleri ku- rulur ve mütesddit asliye ceza mah- kemeleri bulunan yerlerde bu mah- kemelerden biri bu İşleri görmeğe tahsis olunabilir. Kanunun tatbikile mükellef memurlar zabıta salâhiyetini haiz olacaklar şahıslara alt ticarethane, imalAths- ne, depo; mağaza ve antrepo gibi yerlerde arama veya sair tahkik mu. amelelerinin icrasında bu kanunun tatbiki ile tavzif edilmiş olan memur Jar ceza muhakemeleri usulü kanu. nunun hükümlerine tevfikan gabıta, nın haiz olduğu salâhiyetleri halz ve vazlfelerile mükelleftirler, Meskenler. de yapılacak aramalarda ceza mah, kemeleri usülü kanununun 97 ine Wi caridir. müsade- | Proje milletin iktisadi durumunu şuursuz spekülâsyon ve ihtikâr cereyanlarından korumak için hükümete geniş salâhiyet vermektedir Hükümet, lüzumu anında her nevi tahdidat, takyidat memnuiyetler ve mechuriyetler vazedehilecek zf edilen memur ve müstahdemlerin ihmal ve terahi ve vazifeyi sulistimal ve cezayı müstelsim sair suçlarından dolayı haklarında yapılacak cezal takiplerde 1609 sayılı kanun hükmü tatbik olunur, Şu kadar ki yalnız pa ra cezasını veya hâkimin hapisle pa- ra cezasından birini tayinde muhlar olduğu suçlarda mezkör kanunun 3 üncü maddesi tatbik olunamaz. Madde 14 — Bu kanunda yazılı suç- ların takip ve muhakemesinde 300$ sayılı meşhut suçların muhakeme usulü kanunundaki şartların mevcu- diyeti halinde mezkâr kanan hüküm- leri tatbik olunur. Yukardaki fıkra» nın sümulü dışında kalan hallerde ceza muhakemeleri usulü kanunu | tatbik edilir. Madde 15 — Bu kanunun şömulü- ne giren suçlar ceza muhakemeleri usulü kanununun 423 üncü maddesi mucibince asliye ceza mahkemeleri ve Temyiz mahkemesinde tatil zama- nında görülen işler zümresindendir. Madde 16 — Bu kanunu tatbik eden hâkim ve memurların bu vazi- felerile ilgili olarak işledikleri o suç- lardan dolayı haklarında terettüp eden cezalar bir misli artırılarak hükmedili, Madde 1T — Askerlik kanunu fle Milli Müdafaa imükelletiyeti kanunu bükümleri mahfuzdur. Müili iktisadi koruma heyeti emrine 25 milyon lira verilecek Madde 18 — Bu kanun mucibince yapılacak işler ve istiizam edeceği teşkilât karşılığı olmak üzere 3 üncü maddede yazılı heyet emrine hazine- ce 95 milyon fralık bir sermaye te min edilir. Bu sermayeden sarfedile- cek paralar muhasebet umumiye ka- nun ile artırma ve eksiltme ve ihale kanuniarile inşaaf bakımından 2443 ve 2799 numaralı kanunların hü. kümlerine tabi olmıyacağı gibi diva- nı muhasebatın da vize ve müraka- besine tabi değildir. Madde 19 — 18 inci maddede yazılı sermaye İle yapılan bütün muamele- lerde hususi hukuk bükümleri cari- dir. Hesabatı Türkiye cümbhuriyeti Ziraat bankası nezdinde temerküs ettirilir ve veznedarlık işleri de bu banka tarafından ifa edilir. Buna ait hesap ve muameleler Ziraal bankası hesap ve muameleleri hakkındaki usul ve esaslar dalresinde mürakabe ve intaç edilir. Madde 20 — 18 inci maddede yazı. hu sermaye a - bütçeye konacak tahsi, satla, b - hazinece verilecek avans larla, c - bankalardan temin edilecek kredilerle , ç - İcra Vekilleri heyeti kararile Ziraat bankasınca ihraç ve hazinece kefalet edilecek bonolar ve ya tahviller ile temin edilir, ğ Madde 2) — Bu kanun neşri tari- hinden itibaren 2 sene müddetle mu teberdir. Madde 22 — Bu kanuna İstinaden lerini İcra Veklileri heyeti yürütür. KÜÇÜK İLÂN okuyucularımız srasumla EN SERİ, EN EMİN ENUCUZ vasıtadır. Alım satım, kira işlerin. de iş ve İşçi bulmak için istifade Baş muhafız Rasim bey rumt 1325 kânunuevvelinin yirmi birinci - 1810 kânunusanisinin üçüncü günü bu ve kâletnameyi alarak Abdülhamidin yanına girdi ve pullanmış vesikayı okudu. Abdülhamid o vekâletnameyi eline alarak arkasını çevirdi; birçok pullar yapıştırılmış olduğunu gördü. — Bu ne kadar çok pul! Rasim bey — Efendim, zamani saj- tanatınızda böyle kabul edilmiştir. Abdülhamid — Haberim yok! Abdülhamid vekâletnameyi İmza- lamağı kabul etti O gün Selânik mukavelât muhar- riri ile Almanyanın Selânik konsolosu köşke geldiler. Resim bey her vakit Abdülhami- din yanına yalnız girerdi. Fakat böy- le merasime âid işler zuhurunda nö- betçi muhafızı yahut muhatızlardan münasip gördüğü birisini yanına alır- dı. O gün nöbetçi olan yüzbaşı Sü- leyman Fehmi bey, mukavelât mu- harriri ve konsolos ile birlikte dört kişi Abdülhamidin dairesine girdiler, Ağalardan birisile geldiklerini Ab- dülhamide bildirdiler, Oda kapısına karşı duvar yahında bir masa, masanın üstünde yazı taki mı vardı. Odaya girenler ayakta du- ruyorlardı, Abdülhamid. masa hiza sındaki bir kapıdan vakar ve azamet le bu odaya girdi. Selâm makamında başını hafifçe eğerek masa başına geçli. Mukavelât muharriri de derhal masanın karşı tarafında mevki aldı ve Abgülhamide imza edeceği yeri gösterdi, O da hemen imzaladı. Doğ- ruldu. —- Başka hir şey var mi? Diye sordu. — Hayır efendim! Ceyabını alınca hiç bir şey söyle“ medâh ve hiç durmadan gene başile selâmlıyarak azamat ve vakarile öle- ki odaya çekildi. Rasim ve Süleyman Fehmi beylerle mukavelât muhariri sabık hakanın başile selâmına te- menna İle mukabele ettiler.: Alman konsolosu ise yerlere kadar eğildi. Abdülhamide zikrettiğimiz vesika- lar imza ettirildikten sonra hükümet Almanyada mahkemeden hüküm Ççi- kartınakta gülçük çekmedi; Alman bankaları nezdindeki (teşebiyüslerini artık süratle intaç eyledi; Osmanlı bankasile de anlaştı. Muhtelif Alman bankalarındeki para, esham, tahvilât (Doyçe Bank- da) toplandı. Bu banka müdürlerin- den Priteh Nef bunları on dört çanta içinde İstanbula getirdi. Fakat bu çantalar İstanbulda açılamadı. (1) Bunların Abdülhamid o huzurunda açılmak üzere Selâniğe gönderilmesi icap ediyordu . Çantalar bir salonlu vagonun bir kompartimanına konuldu. Muhafa- zasma Iki mülâzım ile on iki nefer memur edildi. Direktör Nef ile Almanya sefare- tinden postacı mülâzım Ringen, İs- tanbut Almanya konsolos vekili An- ders ve Doyçe Bankın bir kasadarı birlikte hareket ettiler, “ren Selâniğe gelince Osmanlı bankasının Selânik şubesi direktörü Vitalis maiyetinde istasyona getirdi- ği kavaslarla çantaları tesellüm etti, Çantalar iki tarafa dizilmiş askerle- rin ortasında ellerde geçirilerek ara- balara tahmil edildi. Osmanlı banka- sına götürüldü. Arabalara zabitler- den, jandarmadan, Osmanlı banka- sından birer kişi bindi. Bu hazine Osmanlı bankasındaki büyük kasalara yerleştirildi. Çanta» ların her biri kırkar kilodan fasla çe- kiyor, on dört çantanın sıkleti beş yüz kiloyu geçiyordu. Doyçe Bank direktörü Selânikle vali ve kumandan ile görüştü. Alâtini köşkünde yapılacak muamele hak- kında aralarında müzakere ettiler. Ertesi günü kıymetli emanetler Os- manlı bankasından dört arabaya yilk- letddi. İstanbuldan gelenlere Self- nik Alman konsolosu teretimanı Ali Enis efendi de tihak etti. Hep birlik- lere müteallik evrak bulunan bir san çanta ile heyete katıldı. Solânik Osmanlı bankası müdürü üç meşin bavul ile âyrıca bir arabada geldi. Bu üç bavul diğerlerinden ağır görünüyordu. Altınlar bunların için- de idi, Üçüncü ordu kumandanı Hadi, er- kânı harbiye reisi Ali Rıza paşalar daha erkenden Alâfini köşküne gele- rek-intizarda idiler. Arabalar köşkün merdiveni önün- de durdular. Arabalardakiler indiler. Jandarmalar bavulları çıkararak köş kün içine soktular. Köşkte muamele bir buçuk saat sürdü Hadi, Ali Rıza paşalarla Osmanlı bankası direktörü Vitaliş köşkte kal- dilar; diğerleri çıkıp gittiler, Vitalisin içeride bir saat daha vekit geçirmesi meşin çantalar İçindeki altınlar için olduğu anlaşılıyordu. Nihayet o da çıkıp gitti. Yarım saat sonra bavullar üç arâ baya yerleştirildi. Her arabaya bir jandarma bindirildi. Bu suretle ha- zine Osmanlı bankasına götürüldü, bankanın veznesine teslim edildi; kâs sasma konuldu. Çantalardakl esham ve tahvilât arasında 16,000 Anadolu demiryolu tahvilâtı, 3,009 Rant eshamı ve Selâ- nik Ruhtam şirketi tahvlâtı vardı. Anadolu demiryolu tahvilleri Ab- dülhamidin üç sene evvel Doyçe Banktan istikraz ettiği 400,000 liraya mukabil bu bankaya merhun idi, Bu defa Osmanlı bankası Abdülhamidin bu borcunu havale suretile kabul ede- rek tahvilleri nakde tahvil 3 Şorcu kapsttıktanı sonra mütebakisini #kin- ci ve üçüncü orduların ihtiyaçlarına sarfedilmek üzere hükümet hesabına hifezetmeği deruhde etmişti 1,600000 Yıldız sarayında nakid, esham ve tahvilât olarak ele geçen Alman bankalarından gö ne nakid, esham ve tahvi- lât olarak hazineye dev- dettirilen 1,080 ,000 2680000 Alın (Arkası var) ... 193 numaralı tefrikada evrelce (Akşam da) intlşar etmiş olan (İttihad ve Terakki- nin son devirlerinde sulkasdiar ve enirika- lar) tefrikıdandan (D. 8» beyin Alâtin! köş- künde Abdüihamide suikaadine dair bir fık- rayı iktibas etmiş, bumu tevsike imkân du- tamadığımı yazmıştık, Bu tefrikâyı yazan bay Mustâfa Rağıptan aldığın bir mektupta mesele şi - xih ediliyor: (refrikamın nöşri samanında bizsarur müphem bir tonzâa yazıp membamı gös- teremediğim bu hâdiseyi tarihi bir hakıza- # avril maksadile şimdi tenvir etmek is- tiyorum. Bu yakayı bana nakleden müte- vefia albay Şerif beydir. Mesrutiyet imiolâbı günlerinde İttihad ve Terakki cemiyetinin Şemsi paşa aleyhine tertip ettiği Manastır çetesile çıkmış olan Şerif bey cemiyetin maruf simalarından ka- kılâpçı, faal bir zabiiti. Gazi Ahmed Muhtar paşı Kabinesinin teşekkillüne kadar Alâtini köşkü muhafız- lığında Kalmıştı; dürüst, elddi, doğru sözlü olan ve muhitine hürmet telkin eyiiyen Şe- rif bey umumi harbin son zamanlarında İstanbul merkez kumandanlığı muavinü- ğinde müteceliidan» hareketlerile temsyüz öğlemişti. İşte bu zatın Yana anlattığına göre: Ab- dilihamidi Altin! köşkünde balkonda gö- rünce -bâll yaşadığını tahammül edemi- yerek- öldürmek kasdile #UAh çeken mü- hafız sabit Dadaş Belim beydir. Tefrikama- da (D. 5.) rümuzile gösterdiğim işte bu zattır. Dadaş Salim boy de İttihad ve Te- rakkinin ateşin fedajlerinden idi. Meşru #iyetin İlân edileceği sıralarda Manastırda askere hitaben bir irmdel seniye okuyan Mam nastir mıntaka kumandanı Osman Hidayeğ paşa üzerine -Manaatır fevkalâde kuman- danı müşir Tatar Osman puşa zannle- ateğ aden o idi. Dadaş Salim bey Abdiihamidi bu suretle vurmak istemesi fzerine bir daha köşke zirmesine müşaads edilmiyerek muhafız- lıktan çekilmişti. Sonra sayyareelliğe sülük etmiş, velnt eylemiştir. Albay Şerif beyin bu bâdise hakkında ban na söyledizlerini şimdi hayatta bulunan diğer muhterem bir zat dahi teyid eylemiş- tir. Binaenaleyh hâdize tevsik edilmemiş bir rivayet değli, iki dürüst zatın naklettik- teri tarihi bir hakikattir.) Alâtini köşkünde muhafıztıkta bulunmuş olan emekli sibsy Süleyman Fehmi Tunç ayın 130 numarâlı tefrikam sütunlarında neşretiğim bir mektubunda Abdülhamide sulkasd rirayetlerini tekzibeon yazdığı süe- ler hakkında istizahıma cevaben bay Mus- teşebbüsü tafa Ragıp Dadaş Salim beyin