24 Ağustos 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 9
Satye binası davasının 1 (Baş tarafı 1 inci sahifede) Hamdi Emin Çap, milli reasürans avukatı Atıf Ödül, Jerans şirketi müdürü Meteos mel, Denizbank umumi kâtibi Sadun Galip Sav nail İsa Cai meclis i Ziya Taner, tasından Sedat Ödül, milli reasü- i rel rans müdürü Malik K n ri ve muavi mevkuf a toplanmı kuf 4 SONTA 7 arru- dığı cihetle maz- gelememiş ikta muha- makamında reisi OB. Kemal, ve B, Halli bu- dia makamını da işgal etmişti. erdi keme ba asliye ikin azalıklarda B. Ne Yunuyorlardı. İ muavin B. Sabri Muhakeme salonunda izdihamın önüne geçilmek üzere tertibat alın- mi sıfatile salona girebilecek- İere kartlar dağıtılmıştı vvelce un maddelerine cezalandırılmaları 1 Yusuf Ziya Öniş ne e diyor? Evrak okunduktan u Ziya Önişin & is sordu; — Okunan evrakı dinlediniz. Size bir takım cür d olunuyor. Bunlara karşı ne diyeceksiniz. Yusuf Ziya Önişin gözleri mıştı. Titrek bir sesle ve ağlayarak cevap verdi Sureti okatiyede Mensup olduğum n faalini her şeyin fevkinde Haysiyet ve şerefimi İ etmem, Yüksek etini emni; ie vilkân sulan- reddederim, nin tutarım. şeye feda mahkeme; Den müdürlüğüne incikânun 938 ta- rihinde tayin ec ğım sayın bancısı tetkiki için dim Mmuv hak edecek m e fakat Deni zuniyet veriyordu, Be istifade ederek tetkikata imkânını elde ettim İki mühim mesele İlk vaziyet; Denizyollarının, yın, fabrika ve havu; Goklârının İstanbul nının faaliyetini tetkik edince iki mühim mesele ile karşılaştım. Birin- cisi mübayaa usullerinin iptidailiği, ikincisi mavna ve antrepo buhranı Denizbankın 14 milyon iiralık bütçesi vardır. Bunun 7 milyon li. rası mübaya Aka- , İstinye ve İzmir lima» kalan 5 milyon 1 memleketi ık levazım ecnebi en doğruda » intikal ede de a gine bankin büyük ni: istifade tasarruf etmek imkânı hasıl oldu. Halbuki işe başladığım zaman mües- seselerde şu usul cari İdi: Herhangi bir maddenin mübayaa- sı mevzuubahs olunca mübayaa me- murları: Perşembe pâzârının muhte: lif firmalarına müracaatla bugün bundan, yarın rakip firmadan müba- yan yaparlardı işte bunun içindir teşkilâtını yaparken rak Materiyal lev ki, Denizbank ik kademe ola ım servisinin ih ırı düşündüm ve başına Deniz- yolları müdürü Sadettin Ferid! tirdim. Kendisine verdiğim ıkın o kullandığı let demiryolla- tiplere nel mest ranı idi Birinci binadan sarfınazar Yu Öniş, burada İstanbul limanı meselesinden ve mavna buh- ranının önüne gi ek üzere aldığı tedbilerden bahsederek uzun izahat verdi ve Denizbankın bina satın al. | ması İşine geçerek sözlerine devam etti - İlk bina teklifi nasıl oldu?.. De- are meclisi 10 mart 938 ta- çtimaımı yaptı. Söyledi- lara o zaman âgâh oldu şöyle 1an müdürü Raufi | ki oldu. Kaba- ıdenin antreposunu Em- lâk bankası bize satmak tekli lundu, Usulen mühendislerimiz ted- kik elliler, 140 bin lira üzerinden mu- tabık kaldık. 15 nisan 938 tar kasile Denizbank tup teati edildi. F binayı bize hinde Emlâk ban- asında mek- t Emlâk banka» n edemedi. Çünkü denlerle (o ihtilğfı Iki mili mü hangi bir ihtilâf m tmaktansa, esasen Veki ; kararnamesinin hudud haricinde kalan bu binadan sarfina- gar etlik İkinci bina: Satye Jerans şirketi, 27 haziranda Satye binasının satılmakta olduğunu res- men muavinim Tahir Kevkebe bil- dirdi, Tahir Kevkep bana malümat verdi, Mühendislerimizden Neşet Ka- sımgil ve Naci bi te giderek binayı teğkik etmişler, 4 âğustos 938 tari. binde 223 küsur bin liralık rapor ver. mişler. Ben o esnada Denizbankın çok daha mühim işlerile meşguldüm. De- nizyolları tarafından Almanyaya si- pariş edilmiş olan 10 milyon Yiralik vapurun teahhurundan doğan vaziyes tin ıslahı, iftiharla söyliyebilirim ki, gibi 3 büyük geminin inşa naza; ek ve bunu Ve. Heyeti karar iktiran ettir- esini te- inatı ola- yak bir'milYon # Diğer mes cak 10 miş | nde bu- B. Tahir Kevkep isticvab edilirken | 3 üncü mesele de umumi işleri sekteye J uğratmaksızın, Denizbankın yeni esas larla teşkilâtlandırılması işi idi. Hü- kümetle temas elmek üzere ekseriya İ Ankaraya gidip geliyordum. Ayrca İsdevletin dört senelik “sanayi! progra- mına göre Denizbankça yapılması is- tenilen 53 milyon liralık işlerin de programını hazırlıyordum. Bunlar maalesel Satye binasile uğraşmaklı- akit bırakmadı. 4 ağustosta raporu ancak 4 teşrinievvel ta. rans şirketi, Saty aldığı onunu 2 defa yenile tinde kaldı. Gene bu sır zda Umumi mağazalar milli bankaların ve ti iştirakile kuruldu. 2 milyon lira se: | mayesi vardı. Şirket Hk faaliyeti ersinde yapmak istedi, Fakat ora- aki binası bitme) ve Başvek! Celâl Bayarın tazyiki üzerlen bulda faaliyete geçmek müdürleri Fahri nan Deni; satış ecbu- larda kar- şirketi, odalarının mizi ve yahut bu işi,birlikte yapma- mızı teklif ettiler Ne bekliyorsunuz? diye sordum. İ Hamburg serbes limanının talimat. namclerini beklediklerini söylediler, Bunları 6 şi ie gönderen o zaman 1 bankasının Hamburg şubesi ü olan mus Tahir Kev Tahir Kevkep Hamburga yazdı, bu ta- | limatnameler ve formüller geldi ve | Denizbank tercüme kaleminde terci. me edildi. zalar şirk a talip oldu. İşte şirketinden 4 teşr vel ta | 3 ektup geldi. Satye binasının ianberi muallâkta kaldı- ği ve 43 saat zarfında cevap verirsek bizi tercih edeceklerini bildiriyordu. Denizbank ticari esaslarla idare olu- nurdu. İhtiyacımızı tesbit ettik, Mer- ez Levazım mağazasına ihtiyacımız vardı. İlkbaharda I zyolları sah, aaliyete mühen: Satye bu sırada tiğimiz kıymeti tesbit satisini de alma dirdiler lik kira va idiğini bil- islaceliyetine — bina- en ve esasen her zaman âmbarlarımı- zı gezip şikâyet etmiş olan Meclisi ida. re âzaları, muavinlerim ve ambar mü- dürünün fikirlerini de bildiğim için | Jeransa derhnl muvafakat cevabı ver- | mekte tereddüd etmedim, Esasen bun- dan sonra İlk içtimamı yapan İdare meclisi 28 teşrinievvelde benim hare- ketimi tasvip etmek suretile, binanın ferağını tekemmül ettirmek için ba- na salâhiyet verdi. Bu işte dellâl va- zifesi gören Jerans şirketine ferağa hazırlanması için talimat verdim. Şimdi 10 teşrinisani perşembe, Ata- türkün öldüğü gün... Bankaya İkti- sad Vekâletinden bir mektup geldi. Bunda hem Nafia Vekâletinin 1 teş- İ rinisani tarihli mektubu gönderiliyor, hem de Satye binasının alım sati- mının ne vaziyette olduğu sorulu- yordu. Mektubu okudum, «Mümkünse bü binadan Denizbankın feragat ettiril. mesi için icap edenlere tebligat ya- pınız.> denildiği halde İktısad Vekâ- leti herhangi bir şekilde talimat vermeksizin Oomeselenin vaziyetini sormakla iktifa ediyordu. İlk aklı- ma gelen şey; Nafia Vekili gibi ba- na ve Denizbanka karşı her zaman dirmemek oldu, Umumi kâtip Sadun Gâlibe, Vekâlete cevap yazarak me- selenin safahatını bildirelim dedim. O gün Ankarada bulunan hukuk müşgvirimiz İsmali İsa bu kadar çabuk cevap vermeğe lüzum olmadı- ğini, Denizbankın firmasınn feda edilmemesi lâzım geldiğini söyledi. Ben de şunları düşündüm: Deni?bank idari esaslarla idare edilmemesine mebni 5 teşrinievvel tarihinde Jeransa yazdığım mektup. Ja bu binayı 250 bin liraya satın ala- cağımı bildirmiştim. Gerçi ferağ ol- mamıştı. Fakat Denizbankın imzası vardı. İdare meclisinden O salâhiyet alınmıştı, Bu salâhiyeti tatbik et- mekle mükelleftim. Umumi mağaza- lara bu binayı kaptırıp İstanbul W- manı sahasında bir rakip yerleştir. meğe sai olamazdım. Nitekim bugün de imanla umumi mağazalar şirketi arasında bu meseleden dolayı fbtilâf mevcuttur, 935 senesi kânunusani Heyeli Ve- kile kararmmamesine tamamen mu- vafık şekilde hareket ediyordum. Bu kararname, bilâbedel verecek elektirik idaresi de Deniz banka geçecekti. Binaenaleyh elek- trik idaresinin istimlâk teşebbüsü . İşte bu yüz ğ& muamelesi yapılmasını 14 teşrinisanide erarettim, O gün idare meclisi toplandı. Bunda idare mec- lisi azasından başka muavinlerim, 11 milyon liralık vapur siparişine giren on firmanın mümessilleri bu- lundular. Müzakere gece geç vakte kadar devam etti. Biz müzakerede iken ayni gün Satyenin ferağ ve te- ferrüğ muamelesi de dışarıda yapı- lıyordu. Muameleyi muavinlerimden Tahir Kevkeb, Hamdi Emin Çap ve hukuk müşaviri İsmell İsa netice lendirdiler. | sında şalışan mühendisin Denizbanka o sahada | İ bulunan devlet binalarını tafsilâtı Yerağdan sonra Tahir Kevkeb di mizden dolma bir mahal olduğum! Belediyece bu muamelenin yapimi. Gığını, Nafla Vekâleti tarafından iğ timlâk edilecektir diye muamelenii durdurulduğunu ye İsmati İsa teri fından hazırlanmış olan bir formül göre Belediyeye verilecek para tefi edilmek şartile ferağı tekemmül tirdiklerini, tapu defterine m verildiğini söyledi. Ben de kendisi den bana niçin malâmat vermeği ni sordum, Hukuk müşavirinin B& zırladığı formülün Denizbankin Büy kukunu temin ettiğini söyledi, Bugün de görüyoruz ki, Belediygi Denizbanktan o zaman almak ister mediği bu parayı istedi. Bu suretiğ kanunen mükellef olduğu muar yi bugün yaptı, Ateş bacayı sardıktan sonra Bir aralık Ankaraya gittim, Başvg kile ve İktisad Vekiline izahat verdimi Ayın 23 ünde bayram münasebeliigi İstanbula geldim. Ayağımdaki müyg min bir hastalık beni bir ay yalırgi Bu suretle Ankaraya gidip bir dalış alevlenmek istidadı olan Satye mese lesi etrafında izahat vermek imkümndi elde edemedim. Bir ay sonra Ankara“ ya gittiğim zaman ateş bacayı sarmış“ tı. Bâşveklle ve İktisad Vekiline, bik hassa Nafia Vekili B. Ali Çetinkayaya dosya Üzerinde izahat verdim, Hüsnü niyetler âmil oldu. Fakat Nafla Vekili Satye binasında vazgeçmeyi kabul ets medi. Yalnız kendi hukuk müşavis lerile bankanın hukuk müşavirleri toplanıp bir netlee aramalarını emi retti. Toplandılar, fakat netice elde edilemedi. İşte bu sırada 21 inci made de meselesi ortaya atıldı. Biz bu me İ seleyi bir salâhiyet meselesi olarak bes hayırhah davranmış bir zatı gücen- | lkki ediyorduk, İdare meclisi ve hür kuk müşavirleri de bu hususta müf | tefikti ve istimlâki de değeri bahası | na alınmış telâkki ettiler.20 teşr veye velde Satye binasına karar verirken 2 nci madde olarak ta ayni zabıtta Şu görülür. Doktor Eminin Üsküdarda Paşa Limanında bir binasını almağa karar verdik. Bu binada permotid teğ- hizatı yapmak suretile vapurlarımıza daha Iyi su vermek imkânını elde ede- cektik. Bu siralarda İstanbul Elek. trik idaresi noter vasıtasile, Belödiye- nin Satye binası hakkında Denizbank aleyhine verdiği istimlâk kararım bi- ze tebliğ etti. Belediyenin bu kararını tabiatile reddettim ve İktisad Vekâ- letine malümat verdim. Rapor nasil tekevvün etti?... Anka. rada idim. İktismi Vekili B. Şakir, Kalemi mahsus müdürü vasıtasile bas na telefon ederek, Satyenin alınma” plânlarla beraber Ankaraya gelmesini istedi, Ben de İstanbula telefon ettim. Neşet Kasımgil 29 kânunuevvelde Ankara- ya 'geldi. O gece İktisad Vekili vekâ- letten ayrıldığı cihetle, izahat ver. meden geriye dönmek mecburiyetin. de kaldık. Muaddel rapor meselesi Badun Galip 4 Ağustos raporu Biştirildiğini ve üzerindeki evvelce kendisi taraf gibi yine konulmasını Tahir Kevkebin, Neşet Kasımgil vamlasile kendisine has ber gönderdiğini ye bu derkenarı da yap” tağını söyledi, Neşet Kasımı çağırdım. Kondisinden izahat aldım. İstanbulda Tas hir Kevkeble beraber rapor zerinde yen niden tedkikat yaptıklarını söyledi. yaar sen Teruğ muamelesi yapılan gün | da bulunmuyan âmadan Yusuf Ziya bilâhare raporu alıp tedkik etmiş ve sö- nunda bir kaydın rakamla yazılmamnı istemiş. Kayd gu İdi: «Binanın bak arkadaşlarile gelip bana söyledi, Ben de o şekilde Tahiş Kevkebe söyledim. Ankaraya kıymetlendiritmniş a0 e VD Ga yü ni söyledi. Tahir Kevkeb, mağam mü- dürü İbrahim ve mühendis binayı gem- mişler. Bir gün Satye orasını terikederikei, bazı meşgul rafları da Denlabanka istedi. Bunları görmek istemişler Ni Kanmis binayı yapmış olan Livas'dan şartnameyi ve pilnlar, kağ esdvelini aldık. Arkadaşlar bunun Üz rinde tedkikat yaparık tam bir rapde meydana getirdiler. Ve Den'zbank dosya» larında noksansız bir rapor bulunması için bunu kararlaştırmışlar ve tashihleri üzerinde yapacaklarına, muaddd u meydana Esasen ik n buradaş bea bf olamaz. Çünk lik rapor üzerir (Devam EDİR
