12 Temmuz 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 5
POLİTİKA Belçika ve Hollanda- nın vaziyetleri Belçika hükümeti, kendi hava kuvvetlerinin tesisinin yirmi beşinci yıl dönümü münasebetile Brükselde tertip ettiği askeri tayyare top- beynelmilel lanmasına İngiltere ve Fransa ile birlikte Almanyayı da davet etmiştir. Almanya, Hava müsteşarı general Milch ile dokuz tayyareden mürekkep bir hava filesunu göndermiştir. İngiltere bir mareşalım ve Fransa da Hava Brükselde bu merasim yapılırken, Belçikanm şimal komşusu Hollândayı Almanya İktisad Nazırı B. Funk ziyaret etmiştir. Alman İktisad Nazırı, Fe lemenk İktisad ve Müstemlekât Nazırlarile müzakerelerde bulunmuştur. Felemengin Şarki Hind müstemlekesi kauçuk ve emsali ham madde ci- hetinden İngilterenin Malaka ve İlindistan müstemlekelerinden sonra dünya- nm en zengin ülkesi olduğundan, Almanyanın yalnız Hollândanın Avrupa , topraklarında yetişen süt islihsalâtından değil, ayni zamanda tükenmez ham menabiinden de istifade etmek istediği anlaşılıyor. Hollânda hükümeti, Moskovadaki müzakerelerde kendisine teminat ve- rilmesi mevzuubahis edildiğini öğrenmesi üzerine, bu gibi teminatı kabul edemiyeceğini Londra ve Paris sefirlerile haber vermişti. Hali hazırda Hol- lândada Kabine buhranı vardır. Fakat bu hal, içtimai meselelerden ileri gel. miştir, Harici siyasetle bütün partiler müttehid bulunuyor. AKŞAM Satye binası tahkikatı Ankaradan beklenen istinabe evrakı dün gelmedi Dün de dördüncü sorgu hâkimliği Satye yolsuzluğu tahkikatına devam etmiştir. Ankaradan beklenen istina- be evrakı dün gelmemiştir. “Diğer taraftan müddetumumilik te B. Refi Bayar tarafından B, Atıf Ödüle hakkı süküt olarak gönderildi- ği iddia olunan dört bin lira meselesi etrafında tahkikata girişmiştir. Satye işi yolsuzluğile alâkadar maznunların tevkiflerinden bir gün evvel, bu dört bin lira bir zarf içinde avukat B. Atıfa verilmek üzere B. Ma- lik tarafından avukat B. Ekrem İlha- miye gönderilmiştir. Paranın niçin gönderildiğini bilmiyen B. Ekrem İl- hami de, tahkikat son safhaya gelince dört bin lirayı müddelumumiliğe tes- lim etmiştir. Bu dört bin lira meselesi etrafında mevkuf maznunlar ayrı ayrı ifadeler vermektedirler, Bunlardan Malik Ödül bu paranın B. Refi Bayar tarafından hakkı süküt olarak avukat Atıfa gön- derildiği iddiasında ısrar etmekte, avu- kat Atıf ise, böyle bir şeyden haberi olmadığını söylemektedir. Dördüncü sorgu hâkimliği, ifadeler arasındaki bu başkalığı düzeltmek için tahkikatı genişletmiştir. GÜNÜN ANSİKLOPEDİSİ Satye işinin hukuki safhası Yolsuzluk etrafında cezai tahkikat başlanığı sırada, Denizbank idaresi asliye birinci tcaret mahkemesine müracastle Satye binasının, eski De. nizbank âmir ve memurları tarafın. dan kanuna uymıyacak şekilde satın alındığını ileri sürerek, Satye şirketi- nin parayı iade etmesi için bir dâva açmıştı, Bu dâvanın tahkikat safhası da ikmal edilmiş ve birinci ticaret mahkemesi dün dâvanın rüyetine başlamıştır. Evvelce Denizbank tarafından açı- Jan bu dâvada, vekilleri Denizbankı temsil ederlerken, şimdi Denizbank Limanlar umum müdürlüğüne kalbe- dildiği cihetle dünkü celsede eski De. nizbank vekili, dâvanın Limanlar umum müdürlüğünü temsil ettiğini bildirmiş ve vekâletnamesini vermiş. tir. Buna karşı Satye şirketinin vekil. leri, bu dâvanın Denizbank tarafın- dan açılmış olduğunu ve Limanlar umum müdürlüğü vekilinin dâvayı takibe salâhiyeti olmadığını ileri sür. müşlerdir, Evrakın tedkiki için muhakeme başka güne bırakılmıştır. FEMİNİZM Fransadaki üçüncü Cümhuriyet esna- #ında da bu mevzu tekrar yenilendi. Bir çok seferler, kadına intihap hakkı veril- için, Pransada reddolundu. Feminizmin yavaş yürüdüğü bir Avrupa memleketine misal sayı gösterdik. On ve yirminci asırlarda diğer bir çok memleketlerde fe- minizm galebe çalmıştır. İsveçte 1862 den- | beri kadınlar belediye intihabatına ve 1919; umumi intihabata karışabildiler. lterede 1869 da belediye ve 1918 de seçim. siyaset tular, Fakat buna bir çok mücadelelep no- Ücesi muvaffak olduler. Süfrajetlerin çar kanunlar teklif ve olarak yukarıda Fran- sıyordu. i | Feminist hareketlere her devirde ve ber cemiyette rastlanmıştır Mine sokuldu. Daha evvel Cümhu- Birleşik riyellerin bazı devletleri bu | & hakkı kendili- tanımıştı. Avstralasi'de (yani Yeni İeyemar 1690 da ve Avustrulyada 1908 kadınlar hemen mücadelesiz olarak siyasi haklarına nal oldular. Pinlandiya- da 1907 de, i pl Norveçte 1908 de feminizm za Harpien sonra > letleri Kadinlarin Hukulamu inek. e manya, mülga Çekcslovakya ve Avusturya, 1018 de; Hollanda 1919 da; Eciçika 1920 de; Rusya 1917 de; Polonya 1918 de; Da- nimarks 191$ de, İrlanda 1918 de. Bugün- kü günde Avrupa milletlerinin kahir bir ekseriyeti feminizm esaslarını kabul et- mişlerdir. İktisadi sahada da böyledir. Ka- dınlar hemen her yerde her meslekte ça- Tişabiliyorlar. Bahtsus Amerikada, Ayus- turyada iki cinsiyetin çalışma hürriyeti kati müsavattadır. Yalnız mihver devlet. leri bu hususta bir ricatte bulunmak iste- dilerse de - nazariye noktasından bu ir. ticaı tatbik etmekle beraber - tatbikatta muvaffak olumadılar. Onlarda kadın ça- lışmaktadır. Barı memleketlerde kadın hukukan ko- casına tâbidir, Halbuki İngilterede, Rus- Cümhuriyet devrinden evvel Türk kadı- nı içlimai müsavatsılıkları yenmek içla çek cabalıyordu. Bizde bu fark cidden feci surette kadın aleyhine id. Cümhuriyet rejimi ksa bir zamanda annelerimizin, bemşirelerimizin, zevcelerimizin, kızları- muzın bütün içtimni, siyasi ve iktisadi mü- suvalını tanıdı. Türk kadını mobus, dok- tor, muharrir, işçi, hülâsa, herşey olabili- yar; oluyor, Ancak bizim kanunlarımızda ekseriyeti gibi çala Lehistana yardım Baltık deni - zinden geçerek yapılabilir mi? Baltık denizine ve Danimarka önlerindeki boğazlare hakim olmadıkça buna imkân görülemez Cihan harbi sonunda İstiklâline kavuşan Lehistan bir koridorla Bal- tık denizine çıkarak bu denizdeki Danzig limanına yerleşmiş ve sonra- dan Danzigin yakınında Gdinya lima- nın tesis ederek burada bir de harp Mmanı yapmıştır. Lehistanın bugün Baltık denizinde 60 kilometrelik bir sahili bulunmaktadır. Bu suretle de- nizle alâka ve rabıta temin eden 1e- histan, Almanyanın Şarki Prusya eyaletini tecrid etmiştir. Çekoslivak- yayı işgal ettikten sonra Almanların ilk hedefi Danzig olmuş ve bu şehri Lehlilerden (İstemişlerdir. Lehliler Danzigin kendileri için hayati bir ehemmiyeti olduğunu İleri sürerek cebren işgale kalkışıldığı takdirde mukabele göreceklerini Almanlara bildirmişler ve ayni zamanda İngil- tere ile uyuşarak yardım temin et- mişlerdir. Son günlerde Avrupa siyasi faali- yetinin merkezi sıkleti Danzig olmuş, bir taraftan naziler bu şehri işgale bazırlanırken diğer taraftan Lehis- tan kendi kuvvetine ve İngiltere ile Fransanın kati olan maddi ve ma- nevi yardımına güvenmiştir. Ufukta (gittikçe kararmakta olan tehlike bulutları nihayet bir harp âfetine sebebiyet verdiği takdir- de İnglli ve Fransız kuvvetlerinin Le- histana yardımı acaba ne tarzda vu- kubulacaktır? Bu sual Lehistanın İngiltere İle anlaşmasındanberi zi- hinleri kurcalamakta olduğuna şüp- he yoktur. Filhakika tehlikeye mâ- ruz bir desta yapılacak yardım en kısa yoldan süratle vukubulursa fay- dalı olabilir, Lehistanın müttefikleri- le sınırı olmadıktan başka doğrudan doğruya bir açık deniz muvasala yo- lu da bulunmamaktadır. Binaena- leyh müttefiklerin Lehistana yapa- cakları askeri yardım için ilk vehle- | de deniz nakliyatı hatıra gelir. Bu | nakliyatın güzergâhı Şimal denizi İle Baltık denizldir. Haritaya gözata- cak olursak İngiltere ve Fransadan deniz yolile Lehistana gitmek Için Şi- mal denizini geçtiklen sonra Dani- marka ile İskandinavya arasında bir kaç boğaza raslanır. Bunlardan Skajerak ve Kategat denilen ilk ikisi 35 - 40 mii genişliğinde olduğu halde Baltık denizine giriş geçidieri olan Sund ve Belt, beş ve on mil arzında oldukça dar boğazlardır. Skajerak ile İngiltere ve Fransanm en yakın limanları arasındaki mesafe 400 - 450 mil olup Skajerakla Danzig arası 380 mildir, İngiltere veya Fransadan nakliye gemilerine yüklenen kuvvetleri do- nanma himayesinde bu boğazlardan geçirerek salimen Lehistan sâhiline götürmek harp içinde mümkün mü- dür. Gerçi 800 mil tutan bu yolu 20 mil süratindeki bir nakliye gemisi sulh zamanında 40 saatte kateder. Fakat harp bir çok sürprizlerle dolu anormal vaziyetler meecmuasıdır. Fik hakika bu nakliye kafilesini Skaje- rak boğazına kadar donanma hima- yesile sıkı bir emniyet altında Şimal denizinden geçirmek mümkündür. Çünkü açık denizde bugünkü zayıf Alman donanması nakliye kafilesini himaye edecek kuvvetli İngiliz donan masının karşısına çikamaz. Denizal- tılarla kafilenin seyir ve harekâtına mâni olmak keyfiyeti ise ancak bir taciz mahiyetinden ileri geçemez. 'Tayyârelerin açık denizde kafileye hücumu da tam bir muvaffakıyet vadedemez. Nakliye kafilesi Skaje- rak boğazına gelince iş değişir. Harp başlar başlamaz Baltık denizinin ka» pisını teşkil eden bu boğazı Alman- lar tayyarelerle daimi olarak hava. Ballık denizini ve boğazları gösterir harlta kafilesi gilitkçe darlaşan Kategat bo- ğazına dahil olacak ve burada 110 milik bir mesafe katederek ya Sund ve yahut Belt boğazından birini ter- cih edecektir. Bu geçidler diğerleri ne nisbetle daha dardır. (Fenerbah- çe İle Kanalında arası kadar). Şimal denizinden Baltığa giden bu boğaz- lar yolu bitaraf Danimarka ve İskan- dinavya hükümetlerinin kara sula rındandır. Harbin ilânile beraber Almanlar Danimarka. ve İskandivyâ bükümetlerinden mezkür boğazların müflefik devletler. askeri nakliyatı- na kapatılmasını istiyecekler ve bel- ki de kendileri kapatmağa teşebbüs edeceklerdir. Binaenaleyh bu geçid- lerde mayin tehlikesinden başka seri hücum botları, denizaltı gemileri ve tayyareler icrayı faaliyet edecek ve ber iki sahile toplar tabiye edileme- diği takdirde boğazların ağzında Al. man donanmasından tefrik edilen harp gemilerinin ağır toplarile nakli- ye kafilesinin müruruna mümanaat edilecektir, Boğazlar mıntâkası Alman erazisi olmamasına rağmen bu tarzda yapi: lacak bir müdafaa karşısında nakli- ye kafilesi ilerliyemez. Alelhussu bu dar mıntakaya sıkışan kafile seyir ve manevra kabiliyetini kaybeder. Ka- filenin bu mınfakadan gece geçir mesi daha tehlikeli olur. Bugünkü seri keşif ve istihbarat daha nakliye kafilesi Şimal denizine açılırken isti- kametini kestirecektir. Alman erkâ- nı harbiyesi Baltık yolundan Lehis- tana nakliyat yapılacağını düşüne rek bitaraf memleketlerin mürakabe- si altındaki mevzuu bahis boğazları İngilizlere kaptırmamak için Dani- markanın bitarafığın tanımaksızın bunları işgal edecektir. Bu takdirde müdafan yalnız denizden değil, kara- dan da ağır toplarla takviye edilecek ve müttefikin donanmalarına Bal. tağa girmek ümidi kalmıyacaktır. Almanların Kiel üssübahrisi buraya ancak 70 - 80 mil (İstanbuldan Ban. dırmaya kadar) mesafede olduğun- dan Sund ve Belt boğazlarını çelik mânir ağlarile kapamak işi de kısa zamanda yapılabilir. meden geçirmemişler ve bu müksad- la boğaz ağızlarına karakol gemileri koymuşlardı. Bu sebepten o zaman İngilterenin Rusyaya yardımı Baltık denizinden geçerek yapılamamış, Şi- mal buz denizindeki Arkanjel lima nıhdan yapılmak mecburiyeti hasıl olmuştu. Hattâ İngiliz Harbiye Nazi- rı Lord Kiçneri Rusyaya götürmekte olan Hamişayir kruvagörü Arkan. rak ve yahut Danimarkayı askeri İş- gal altına alarak boğazları eline gö- çirmesi de mevzuu bahsolamaz. Çün- kü böyle bir hal Danimarkanın da- ha evvel Alman orduları tarafından istilâslle neticelenir. Harp malzemesi ve asker taşımak için denizaltı ge- mileri işe yaramazlar. Bu sınıf gemi- lerle ufak mikyasta nakliyat yapmak mümkün olsa bile sıkı tarassud ak tındaki boğazlardan bunların geçme- si ancak şansa bağlı kalır. Diğer taraftan Lehistanın elindeki bir kaç muhriple denizaltı ve hücum botları hiç şüphe yoktur ki Alman deniz kuvvetlerini Baltık boğazından tardemezler. Belki bir kaç İngiliz denizaltı gemisi boğazlardan düşma- na görünmeden Baltığa girerek kü- çük Leh filosuna iltihak edebilir. Fakat Baltığa Alman donanmasına faik bir donanma girmedikçe Baltık hâkimiyeti Almanların elinden alı- namaz. Bittabi Lehistana yardım maksadile İngiliz donanması Baltık hâkimiyeti için sergüzeşte atılamaz. Çünkü Lehistana yapılacak askeri yardım yolu Türkiyenin cihan sulhü- nü Koruyan tarafta mevki almasile temin edilmiştir. Böyle bir yardım için deniz yolu Çanakkale ve İstan- bul boğazlarından geçer. Şayet Le- histanın yardımına koşmak için bu yol tercih edilmezse İngiliz ve Fran- sız müstemleke orduları Basra, Irak ve Anadolu üzerinden Haydarpaşaya ve buradan Karadeniz tarikile Ro- manyaya geçirilmek suretile tahak- kuk edebilir. i Müstakbel harpte Baltık denizi ge- çen umumi herpie olduğu gibi tat bir hâtekât sahası olarak kalacıktır. A.B. Bir heroin müptelâsı evinde | ölü bulundu Kasımpaşada Kulaksız mahallesin- de oturan Kenan adında biri evin- de ölü olarak bulunmuştur. Yapılan tahkikatta bu adamın heroin müp- telâsı olduğu ve bu yüzden birkaç de- ia hastaneye girip çıktığı anlaşık Adliye doktoru B. Enver Karan dün cesedi muayene ve zehirlenerek öldüğünü tesbit etmiştir. | Kenanın yine heroin veya afyon içerek zehir. lendiği tahmin ediliyor. Bu cihetin tesbiti için otopsi yapılmak üzere cesed morga kaldırılarak tahkikata girişilmiştir. Bir tramvay bir çocuğa çarparak yaraladı Vatman Mehmedin idaresindeki tramvay Pangaltı caddesinde Mer tan adında dokuz yaşında bir çocu- bii kisik ikin ii idi sönük ikm am di Önül mü kükislki ml dedik dll di alli kl nl akünün,
