27 Aralık 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 8

| Parti Bü yaa TY yük Kurultayının toplantısı Ebedi Şef'in aziz hatırasına hürmeten ayakta beş dakika süküttan sonra müzakereye geçildi Kurultay Başvekilin nutkile açıldı. Hatipler hararetli beyanatta bulundular. Kurultay Ismet Inönüne saygı ve er bildirdi Ankara 26 (Telefonla) — Cümhu- ! riyet Halk Partisi Büyük Kurultayı bu sabah saat onda Büyük Milet Meclisi salonunda fevkalâde toplan- tısını yapmış, biri sabah öteki öğle- den sonra olmak Üzere iki celse akd- etmiştir. Bu toplantıda 375 mebus ve teşki- Jâtın vilâyetlerden gelen 216 delege- | si hazır bulunmuştur. Bütün Parti mebuslan ve delege ler daha 9 dan itibaren Meclise gel- | meğe başlamış, saat 10 dan evvel sâ- | londa yerlerini almıs bülunuyordu. | Üyeler kapıdan girerken, kendileri | için hazırlanmış zarflar içinde Kuruk | tayın ruznamesi, genel sekreterliğin | tezkeresi ve Parti tüzüğü gibi vesika- | lar dağıtılıyordu. Salonda oturacak yer kalmamıştı, İkişer kişilik saylav sıralarında üçer üçer oturuluyor. Birçokları başkanlık | kürsüsünün yan taraflarında ayakta | duruyordu. Dinleyici sıraları da, sabah celsesi- nin yoklama, seçim gibi merasime | münhasır kalacağı bilinmesine rüğ- | men dopdolu idi. | Başbakan B, Celâl Bayar, Partinin umumi reis vekili sıfatile başkanlık makamını işgal ederek yoklama ya- pılacağını söyledi. En genç iki dele- ge, B. Etem Menderes (Aydın). B, Mi- tat Turoğlu (İçel), kâtip yerine geç- tiler, Yoklama yapıldı. Bundan sonra B, Celâl Bayar, nutukia Kurultayı açtı; Başvekilin nutku #Arkadaşlar, Cümburiyet Halk partisinin, üsno- mal büyük kurulyatı açılmıştır. Partimizin, değişmez genel başkam ve kurucusu, büyük Türk milletinin | sinesinden yarattığı muşahhas ide | ali ve kurtarıcısı, Kemal Atatürk, milletinin sonsuz varlığına, ebedi şuuruna, intikal etmiş bulunuyor. Fevkalâde toplantımızın sebebi, bu vaziyetin, parti tüzüğünde, süratle yapılmasını zaruri kıldığı, tadilâtı görüşmektir. Müzakere ruznamemiz: 1 — Tüzüğün genel başkan inti- habına aid maddelerinin tadil ve tanzimi. 2 — Genyönkurulun seçilmesidir. Muhterem arkadaşlarım. Atatürk, en karanlık günlerde, mil letin karabahtına, hâdiselerin şaha kalkmış akur savletine, kaya gibi göğüs vermiş, ulu bir milleti, özben- liğinde toplıyarak hugünkü büyük, her gün daha kuvvetli Türk milleti- | ni yaratmış, sevgili vatanımızı kur. tarmıştır, Onun büyüklüğü ancak Türk milletinin büyüklüğü ile ölçü. | lebilir. Onun kudreti ve kabiliyeti ancak büyük Türk milletinin her şe- ye kadir kudreti, kabiliyeti ile anla- | şılabilir. Atatürkün manevi varlığı, büyük Türk milletinin hayatı gibi ebedidir. Ona bağhılıkta olduğu gibi onun eser- lerine, emanetine, çizdiği yola, verdi. ği ideale bağhlıkta da tek kalbir, tek insan gibi. -Alkışlar - Ve ondan do- layıdır ki, onun kurduğu partimiz de büyük Türk milletinin aziz partisi- dir. - Alkışlar - Eserlerini en mukaddes milli bir | vedia halinde, nesilden nesile ulaştır- mak, en büyük titizlikle verdiği ide- ali korumak ve tahakkuk “ettirmek, büyük Türk milletinin en önemli va- #ifesi ve milli misakıdır. -Alkışlar.. Büyük Kurultayın sayın üyeleri, Ebedi Şefin âziz hatırası önünde söz- lerimizin ve duygularımızm da ah- düpeymanı olarak hepinizi 5 dakika ayakta tazimle süküta davet ediyo- rum, - Ayakla 5 dakika süküt edildi - şu Ruznameye geçiyoru Türk milletinin, ebedi Şefi Atatür- kün gün gibi aydın ve ateşli varlığın | dan, maddeten de olsa, mahrum ka- lışını anlatırken Başbakanın sesi hi zün ve heyecanla kısılıyordu. 20 yıl danberi yaptığı dört toplantıda Ku- rültay ve her içtima yılının başlan- gıcmda Kamutay, kalıraman Ata- i türkün tok ve çelikten sesile çınlardı. Bu başkanlık kürsüsünün arkasinda en yüksek yere ve ebediyet için asti- ği «Eğemenlik Ulusundun levhası altında onun altın başını görmeğe alışânlar şimdi Onun aziz hatırası önünde beş dakika ayakta durmak gibi yazifelerin en hazinini ifa ediyor. lârdı, Asbaşkanlıklara müllefikan B. Abdülhalik Renda ile Konya delegesi B. Şevki Ergun ve ayrıcâ kura ile 8 sekreter seçildi. Parti genel sekreterliğinin tezkeresi B. Renda riyaset yerine gösterilen itimada te: Bundan sonra C. H P, terliğinin nizamname tadiline alt es- babi mucibeyi takdim eden şu tezke- resi okundu «Dördüncü Büyük Kurultayca tanzim ve tasvip olunan Parti tüzü- günün genci başkanlık hakkındaki maddelerinin tadil ve tanzimine ait genyönkurulca hazırlanan baskuruldan geçirilen projeyi Büyük Kurultayın yüksek yorum.-Müzakere ve bir karara bağ- lanmasını diler, genyönkurulun yü- ce başkanlığa ve yüksek Kurultaya sonsuz bağlılık ve saygılarımı suna- rm 30 azalık bir encümen teşki Genel sekreter ve Dahiliye Vekili Dr. Refik Saydam söz alarak genel başkanlık hakkındaki tadilata ait projeyi tetkik için, tüzüğün 34 üncü maddesine göre, 15 azelı bir komis- yon seçmek icap ettiğini söylemiş, fa- kat bu komisyonun bir delaya mah- sus olmak üzere 30 azalı olmasını ve kura ile tefrik edilmesi teklifin- de bulunmuştur. Bu teklif kabul edi- lerek 30 kişilik komisyona şu zevat seçildi: B. Şükrü Afacan (Konya) delege- si, B. İsmail Alpsar (Çorum) mebu- su, B. Ali Tunalı (Samsun mebusu), B. Ahf Tüzün (Çorun mebusu), B. Cevdet Cieloğlu — (Tektrdağı) o dele- gesi, B. Yahya Kemal Bayatlı (Te- irdağı) mebusu, B. Hulki Aydin (Siirt) saylan, B. Sadrettin Gözü- büyük (Erzurum) delegesi, B. All Münif Yegene (Seyhan) mebusu, B. Mehmed Turan (Tokat) delegesi, B. Kâmil Dursun (İzmir) mebusu, B. Cemal Akçm (Afyon) mebusu, B. Hamdi Aksoy (İzmir) mebusu, B. Neşet Akkor (Aydın) delegesi, B. Os- man Işm (Eskişehir) mebusu, bayan Sabiha Gökçül (Balikesir) mebusu, B. Mustafa Aldıkaçtı (Samsun) de- legesi, B, Mehmed Aldemir (İzmir) delegesi, B. Sadi Tahsin Arsal (Bur- sa) delegesi, B. Tahsin Coşkan (Kas- tamonu) mebusu, B. Ömer Taşçıoğ- lu (Kayseri) delegesi, doktor B. Şük- Tü Şenozan (Kastamonu) mebusu, B. Münip Boya (Van) mebusu, B. Naim Eren (Niğde) delegesi, B. Ah- med İhsan Tokgöz (Ordu) mebusu, B, Mehmed Ali Kâğıtçı (Kocaeli) de- legesi, B. Tevfik Fikret Sılay (Kon- ya) mebusu, B. İsmaili Safa Özler (Seyhan) delegesi, B. All Becil (Trab- zon) delegesi. Bundan sonra komisyonun rapo- Tuna intiraren ve saat 15 de toplan- mak üztre celseye.son verildi. geçerek etti. ve gen- | tetkikine arzedi- | | Esbabı mucibe Kurultayın ikinci celsesi B. Abdül halik Rendanm riyasetinde saat 15 de toplandı ve projenin esbabı mü- cibe mazbalası ile projeyi tetkike me mur 30 kişilik komisyonun tadilâtım aynen ve müttefikan tasvip eden ra- poru okundu. Esbabı mücibe mazbatası şudur: «Siyasi partiler milli ve vatani yük- sek menfaatlefi temin edici prensip- lerde kanaatleri birleşmiş vatandaş- Jarın teşkil ettikleri siyasi cemliyetler- dir, Mület arasında poletik kanaatleri İ birbirine uygun olanlar kendi ha- linde dağınıktır. Bunları ancak bir şef birleştirir ve hepsini bir teşkilât altında toplar. Şefin rolü her memlekette ve bil- hassa parti hayatına yeni girmiş memleketlerde çök mühimdir. Çünkü politik kanaatleri ekseriya prensip- ler halinde birleştirip olgunlaştıra- cak ve prensipleri zihinlere aşılaya- cak ve mütemadiyen besliyecek, mem- Jleket siyasetine istikamet verecek millet efradını politik sahada yetiş- tirecek olan Şeftir. H emiyette ve her parti içinde bu yüksek vasıflarda şahsiyetleri da- ima hazır bulmak kolay olmadığı gibi bir siyasi partinin idare âliyesini eline teslim ve emanet ettiği makam ve şahsiyet üzerinde sık sik değişik- likler yapması da otoriteyi zayıflat- makbakınından mahzurdan âri ad- dedilemez. Cümhuriyet Halk Partisi gibi milletin kurtuluş ve ilerleyiş mücadelesinde kendisine rehberlik etmiş, climhuriyeteilik, inkilâpcılık, | itibar ve refah mevkiine yükseltmekte olan prensipleri değişmez bir akidei siyasiye olarak kabul ve ilân etmiş olan ve siyasi bir partinin dar çer- çevesinden çıkarak hemen bütün va- tandaşları sinesinde toplamış olan bir partinin şefliğine intihap edile- cek olan âli şahsiyetin milli şef vas- fını de iktisap etmiş olması tabii ol- duğuna göre parti umumi reisinin yüksek şahsiyetini her dört senede bir ve her Kurultay toplantısında müzakere ve münakaşaya mevzu İ tihaz etmeyip parti umumi relsi de (değişmez) vasfını esas olatak ka- bul etmek bu yüksek makamın İs- tikrarını temin ve otoriteyi takviy bakımından milli menfaata daha uy- gur görülmüştür, Bu sebeplerle in ikinci mad- desi partimizi kurmuş ve cümhüriyi İ ti tesis etmiş olan ebedi Şef Kemal Atatürkün «Banilik. müessislik vasıf- larını tebarüz ettirme beraber kendilerinin partinin (Ebedi Baş- kanı) olduklarını ve üçüncü maddesi partimizin kurulduğu gündenberi fillen başkanlığını yapan, yeni reji- min bütün müesseselerini ve eserle- rini kendi elile kuran bütün milletçe tabii ve milli bir insiyakla milli şef tarılan ve Büyük Meclisin tam itti- fakı ile Cümhur başkanlığına seçilen milli şef İsmet İnönünün değişmez genel başkan olduğunu tesbit ve ifa- de maksadı ile yazılmıştır. (Şiddetli alkışlar) Dördüncü madde, tüzüğün şim- diye kadar derpiş etmediği ve fakat karşılaşması ihtimali mevcut olan bir ihtiyaca cevap vermek ve istikbal- de her türlü teşeddüllere mani olmak için tedvin edilmiştir. Yüksek Büyük Kurultayın tasvibi- ne arzolunur.» Yeni maddeler 'Teklif edilen yeni maddeler şunlar- dır: Madde ? — Partinin banisi ve ebe- -di başkanı Türkiye Cümhuriyetinin lâiklik gibi Türk milletini mütemadiyen | müessisi olan Kemal Atatürktür. Madde 3 — Partinin değişmez ge- | nel başkanı İsmet dür. Madde 4 — Partinin değişmez baş- kanlığı aşağıdaki üç suretle inhflâl edebilir: A — Vefat. R — Vazife yapamıyacak bir has- talığı sabit olması halinde. C — İstifa. Bu üç şekilden birisi dolayısile in- hilâl vukuunda Parti Büyük Kurul- tayı derhal toplanarak Partiye men- sup mebuslardan bir zatı değişmez genel başkanlığa seçer. Hatiplerin beyanatı Müteakiben muhtelif hatipler söz alarak müaddel maddelerin aynen kabulünü istediler ve Türk milleti- nin aziz Atatürkün eşsiz eserlerine olan bağlılığını, Partinin değişmez genel başkanlığa İsmet İnönünü #€ç- mek suretile yükselme ve kuvvetlen- me savaşında zaferden zafere koşmak azmini tebarüz ettirdiler, Bu meyanda Hakkı Kılıcoğ'u -Muş- dedi ki: «Ebedi Şef Atatürk varlığı inki- lâbı ve cümhuriyeti yarattı, ölümü ile de onu perçinledi. Dahilden ve hariç- ten hiçbir kuvvet o perçini bozamaya- caktır. Büyük ölünün tabutu önünde İnönünün etmiş olduğu ahdın kuvve. tini de buna katabiliriz. İnkılâp yürü. yecek, cümhuriyet yaşayacaktır.» Şemsettin Günaltay (Sivas) hülâ- satan şunları söyledi: #Cümhuriyet Halk Partisi milleti- mizin yaşamak kabiliyetinden, istik- lâl aşkından, İrade kudretinden ve nihayet arkasında taşıdığı şanlı za» fer hatıralarile beslenen kahraman- İ-dık seciyesinden doğmuş mili bir Par- tidir, bunun içindir ki bütün milleti sinesinde toplamış ve toplamaktadır. i Hepimiz elele vererek ayni amaca ko- şuyoruz. Şıanmız hepimiz birimiz, birimiz hepimiz içindir. AVI Saib Vursavaş -Urfa-, Partinin | eski bir içlimaımda başımız Atatürk, İ kalbimiz İnönüdür dediğini hatırla tarak Atatürkün büyük matemi için- de Türk milletinin İnönünün Reljsi- cümhurluğunu duymaktan mütevel- Mid teselli “Matimud natta bu- dun hitabesi bravo sesleri ve sürekli alkışlarla sık sık kesi! Ni Kars mebusu B. Zihni, Erzincan mebusu doktor Muhtar da Atatürke bağlılık, İsmet İnönünün millete yük- sek hizmetleri ve milli birlik içinde lunda ilerleme azmi rin- yanatta bulundular, Genel başkan vekili B. Celâl Bayarın teşekkürü Bunu müteakip maddeler okuna rak ve ayrı ayrı reye konarak sürekli alkışlarla kabul edildi ve İsmet İn- önü, genel başkan sıfatile riyaset kür- süsüne gelerek metnini ayrıca bildir- diğimiz nutkunu irad buyurdu. Ku- rultay ayakta uzun alkışlarla ve mu- habbet tezahürlerile yeni şefini selâm- adı. Başvekil Celâl Bayar alkışlar ara- sında siyaset kürsüsüne gelerek dedi ki: Sayın arkadaşlarım, Genel başkanımız, milli şefimiz, Cümhüurreisimiz İsmet İnönü müstes- na birlütuf olmak üzere bendenizi gö- nel başkan vekilliğine tayin buyur- muşlardır. (Şiddetli alkışlar). Müvacehenizde - ki-büyük miiletimi- İ zurum-, zin hüzüru demektir - kendilerine arm programile çevrelenen milletin dileK- leri demektir. Bunların tahakkuku için bütün kuvvetimle çalışmağı kerr- di şahsıma şeref borcu, milli bir ve- zife addederim (Alkışlar) Yeni genyönkurul ve Parti genel sekreteri Rumameye geçilerek genyönkuru- Jun intihabı yapıldı ve geneli başkan- lıkça gösterilen namzetler ayrı ayri reye konarak ve ittifakla seçildi, Ye- ni genyönkurul şu suretle teşekkül | etmiş bulunmaktadır: Esad Uras -Amasya-, Mümtaz Ök- men -Ankara-, Dr, Fikri Tuzer -Er- Nafi Kansu -Erzurum-, M nir Akkaya -Giresun-, Dr. Refik Say: dam -İstanbul-, Muhlis Erkmen -Kü- tahya-, Salah Cimcoz -İstanbul-, Ha- san Âli Yücel -İzmir-, Halil Türkmen ! -Zonguldak-, Dr, Cemal Tunca -An- , Şükrü Âli Ögel -İstanbul., Rah- mi Apak -Tekirdağ-, Remzi Güres « Gaziantebli - Hüsnü Çakır » İz Cevdet Kerim İncedayı - Sinob -. İntihaptan sonra Celâl Bayar de miştir ki: Arkadaşlar, Parti genel sekreterliği- ne Dahiliye Vekilimiz Dr. Refik Say» dam arkadaşımız tayin olunmuşlar- dır. (Tebrik ederiz sesleri, alkışlar) Kendilerine muvaffakiyetler temenni ederim. Bunu size bildirmekle haki- ki bir zevk duymaktayım. Takrir müttefikan kabul edildi Ayrıca kurultayımızın milli Şefe ve değişmez genel başkana bağlılığı hak- kında bir takrir vardır. Muhtelif af- kadaşlar tarafından imza edilmiştir. müsaadenizle okuyacağız. «Partimizin değişmez ge- nel başkanlığına intihap olu- nan, Türkiye devletinin Bü- yük Reisicümhuru ve kahra- man Türk ordusunun yüce Başbuğu milli Şef İsmet İnö- nüne Büyük Kurultayın yü- rekten saygı ve bağlılığının arzına karar verilmesini v& bu kararın kendilerine sunul- masını derin hürmetlerimizle teklif ederiz.» Takrir müttefikan kabul tir, Ruznamemizde görüşülecek başka maddemiz kalmamıştır. Bülün üye lere bu kurultayda ifa ettikleri vatas ni hizmetten dolayı arzı şükran ede- rim, Memleketlerine avdet ederlerken Ankaradan iyi intibalar götürmeleri- ni sıhhat ve selâmetle yolculuklarına devam etmelerini temenni ederim, Celse kapanmıştır. Bu suretle saat 17 de Parti kurul tayı çalışmalarına son verdi, Reisicümhuru tebrik Reisicümhur İnönü Meclisteki dai lerinde kurultay üyelerinin tebrik» edilmiş» Tel lerini kabul ettiler, Meclisten çıkan delegeler ve mebüslar Ankara Palas- ta şereflerine verilen çay ziyafetine gittiler. Kurultayda bulunan süfera Kurultayda bugün öğleden sonra Reisicümhur ve Parti genel başkanı İsmet İnönünün nutuklarını dinle mek üzere süferaya tahsis edilen lo- calarda İtalya, İran ve Afgan büyük elçileri, Fransa ve Sovyet işgüderleri, İsviçre, Bulgar, Çekoslovak, Yuyos- lav giçileri, Yunan, İspanya ve Ma car işgüderleri hazır bulunuyorlardı.