17 Kasım 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 2

Celâl Bayar diyor ki: .i “Elemimiz, hicranımız çok büyüktür. Fakat inanımız, 0 nisbette devrinin, milletimiz için müteyemmen |. ve mesud olmasını temenni ederim; buna şahsen emin olduğumu ifade €y- lerim. (Bravo sesleri, sürekli ve şid- detli alkışlar). Arkadaşlar, ;Milleklerin Garihi, acı, tali, hizgek hatıralarla doludur. Bugün biz inkı. Jâp taribimizin, en acı ve fakat en önemli bir devrini yaşıyoruz. Aziz varlığını her kuvvetin fevkinde telâk- ki ettiğimiz ve öyle olduğuna da inan- dığımız Şetimizi kaybettik. Şefin ha- yatında Türk milleti nasıl yekvücut olarak, tek bir kalb gibi O'nun sev. gisinde birleşmişse, matemini de ayni surette, tek bir kalb halinde tutuyor ve ıztırabile ağlıyor. Denilebilir-ki: şimdiye kadar hiçbir * kimse bu kadar vatanşümul, bu ka- dar âlemşümül bir aci duymamıştır. Kendi ruhumuzda bu acıyı hissediyor ve kalbimizin “duyuyoruz. 'Türk milleti gibi vefakâr, büyük bir milletin, kendisine bin bir mahrumi- yet içerisinde, en büyük muvaffakı- yetleri temin etmiş olan büyük bir ev- Jâdı hakkında başka türlü hareket et- mesine esasen imkân yoktur. (Bravo sesleri, sürekli alkışlar). Atatürk, bize, yaralı bir vatan kur- tardı, Atatürk, bu yaralı vatanı, içeri- #ini asırlardanberi sinmiş ölân hura- felerden, efsanelerden, bir takım vâ- 'hi fikirlerden tamamen temizliyerek, kuvvetli bir rejim de kurarak, mesud ve müreffeh bir halde, bize bağışladı, "(Bravo sesleri ve sürekli alkışlar). Türk'ün ebedi bir tehlikeye düşüyor sanıldığı zamanda, imdadına koşarak, ielâketten bizi kurtadı, Zaval bulmaz istiklâlimizi ve ebed müddet vatanı- mizi, Türk rayeti istiklâl altında ya- Şatmak imkânını buldu ve verdi. (Bra- vo sesleri, şiddetli alkışlar). Atatürkü sadece bize vatani hiz- metler ifa ettiği için sevmiyoruz. Ay- Bi zamanda, tam manasile kâmil bir Ansan olduğu için de seviyoruz ($id- Atatürk, Seni sevmek, tebcil etmek ürk vatanseverinin mil- şüphesizdir ki, bu öyledir. Fakat, ben #ize, Mtiharınızı ve ihtirasımızi şu dakikada “İfade etmekten çekinmiye- ceğim: Benimle beraber Heyeti Vekileyi. teşkil eden arkadaşlarımın ihtilâlin ve inkılâbın tâ, ilk günündenberi Büyük ve Ebedi Şefimizin hayata gö- yünü yumduğu dakikaya kadar, izin- de ve peşinde, yolunda şuürla yürü- dük. Bu, bizim ebedi “iftiharımızdır. Şiddetli alkışlar ve bravo sesleri). Hiç şüphesiz büyük Türk milleti. nin seciyesinde ve karakterine uy- gun olarak vücuda getirdiği ve bize hediye ettiği rejimi, korumak hak- kındaki ibtirasımız, ölçüsüzdür. (Bra- vo sesleri). Arkadaşlar, teşkilâtı esasiye hü- kümlerine göre, sizin itimadınızı ka- zanmak için, hükümetin programını size arzetmek iktiza eder. Benim bu mebhasde fazla sözüm. yoktur. Geçen sene lütfen tasvibinize ikti. Tan eden programımızın şimdiye ka- dar yapılmış olan kısımlarından ma. adasını yürümek, azim ve kararın. güvenimiz de büyüktür,, Ayni zamanda, bize daima hakiki yolu gösteren ve içinde milletin nur- lu iradesi okunan Cümhuriyet Halk Partisinin programı da bizim reh- berimizdir (bravo sesleri). .- Arkadaşlarım, Herhangi bir hükümet için muvaf- fakiyet âmili olarak, birinci derecede gösününde bulundurulması. lâzımge- len bir hakikat vardır: Milletin haki- ki düşüncesi, Biz milletimizin şu an için düşün- eelerini şu suretle hulâsa ediyoruz: Milletimiz, on beş senedenberi tecrü- be edilen Kemalizm rejiminin kepdi- sine verdiği huzur ve sükün içerisin- de çalışmak ve kuvvetlenmek istiyor Bizim. harici siyatimizdeki: Dahil- | de sulh, hariçte sulh düsturunun ifa- desi, ancak bu. suretle tefsir oluna- bilir, esası, mületten gelmiştir. Ve Büyük Şef tarafından ifade edilmiş- tir (alkışlar). Mevcut istikrarı, bu matemli gün- lerimizde, milletin keyeli umumiye- sinde tecelli eden tesanütle muhafaza etmek emelimiz tamdır, halistir ve çok kuvvetlidir (bravo sesleri te çok sürekli alkışlar). Rejimin kanunları Türk camiasına dahil olan bilâistima her ferdin hu- kukunu, emniyetini ve müsavatırı te- keffül etmektedir. Kanunlarımızın | tekeftülü altında, bütün vatandaşla» rın seyyan bir surette haklarını gö- zetmek bizim için en mukaddes bir vazifedir (bravo sesleri ve alkışlar). Aziz arkadaşlarım, Size programımızın harfiyen ve | olduğu gibi'fatbik olunacağını söy- lerken, harici siyasetimize de bir neb- ze temas etmek ihtiyacını duyuyo- rum. Harici siyaselimizde değişecek hiç bir şey yoktur. Anlaşmalarımıza, dostluklarımıza, ittifaklarımıza, bü- tün sadakalimizle bağlıyız. Bunları büyük bir azimle yürüteceğiz, Bu sa- da, size olduğu kadar, bütün dostla. rımıza ve mütlefiklerimize de bir iti- | mad ve muhabbet sadasıdır. (Bravo sesleri ve sürekli -alkışlar) Sayın Millet Vekilleri, Beni ve benimle vazife almak lüt- devam eden fikirleri şuurla yürüt mek imkânını ve sizin arzu ve emel- lerinizi icra etmek kudretini bizde görüyorsanız (Hayhay sesleri) mille- tin iradesini temsil eden siz kıymetli arkadaşlarımdan ricam şudur; İti- madınızı bizder, esirgemeyiniz (Alkış- lar esirgemeyiz sesleri) Aziz saylavlar, Son söz, elemimiz, hicranı- mız, çok büyüktür. Fahat inanımız, güvenimiz de o nisbette büyüktür. (Bravo sesleri alkışlar ). Atatürkü unutmayacağız o (Hayır asla sesleri) her zaman tebcil edece- giz. (Sürekli alkışlar) Millet uğrun- da azimle yürüyeceğiz. (Bravo sesle- ri ve sütekli alkışlar). Meclis, Celâl Bayar hükü- metine itimadını bildirdi Ankara 16 (Telefonla) — Mecliste, Başvekil Celâl Bayarın beyanatından sonra bazı mebuslar söz almışlar ve hararetli beyanatta bulunmuşlardır. Hatiplerin bu beyanatını mütea- kip tayini esami ile reye müracaat edilmiş ve tasnifi ârâ neticesinde re- ittifakl 242 revle ve mevcudun Ismet İnönü'nün Reisi cümhurluğa intihabı Sovyet gazeteleri bu intiha- bın: en muvafık bir intihap olduğunu yazıyorlar Moskova 186 (A.A.) — Tas ajansı bildiriyor: İsmet İnönünün Türkiye Reisi. cümhurluğuna intihabı hakkında mü- talealar yürüten Sovyet mahafili, bu intihabın müstakil Türkiyenin başa- Tücağı işlere ve ulaşacağı gayelere eh muvafık bir intihap ölduğunu beyan etmektedir. Arkadaşlarından olan İnönü mili is. tiklâlin azimkâr müdafii, ve her şey- den evvel Türkiyenin dahili menabi ve vesaitine istinat etmesinin en ha- raretli taraftarı ve Sovyet Rusya İle olan dostluğun âmili olduğu bütün Sovyet mahafilince malümdur. Tas netice olarak diyor ki; «Sovyet mahafili, İsmet İnönünün 932 senesinde Moskova ve Leningrad- daki ikametini, sempati ile . hatırla- maktadır.» Iranda teessür «Atatürkün vefatı İranlıları da Türkler kadar müteessir etmiştir.» Tahran 16 (A.A.) — Pars tebliğ ediyor: Gazeteler, siyah çerçeveler içinde Atatürkün fotoğrafilerini basmakla ve ilk sahifelerini Ona aid yazılara tahsis etmektedirler. Gazeteler, yeni Türkiyenin bânisinin kahramanlıklar dölu olan hayatından, yapmış oldu- ğu muharebelerden, askeri, siyasi ve idari yüksek meziyetlerinden heyecan- Jı tabirlerle bahsetmektedirler. Gaze- teler, İran milletinin duymakta ol İ duğu derin keder hislerine tercüman olmakta ve elemli taziyetlerini Türk milletine arzetmektedirler. Titılaat gazetesi diyor ki: «Bu elim Ziya karşısindu İranlılar, Türkler kadar , &cı, duyiakldırlar. Biz, “kendimizi “Türklere yabancı ad- İ detmiyoruz. Türk kardeşlerimizin ele- mine samimi şuretie iştirak.ediyoruz. İ ,Bizim duyduğumuz acının.; sebebi, sadece Türklerle olan dostane müna- sebetlerimiz değildir, belki iki milleti yekdiğerine bağlıyan kardeşlik hisleri- nin iki millet arasında vücude getir- İ miş olduğu mütekabil alâka ve mer- buriyettir. » z Irak matem içinde Yüksek makamlar Ankaraya 'taziyet telgrafları çektiler. Bütün gazeteler Atatürkten ' bahsediyorlar 7 i «Bağdad 16 (A.A.) — Bütün Şarkın kaybettiği Atatiirkün ölümü, bütün Irakta acı teessürler uyandırmış ve herkesi mateme garketmiştir. Yük- şek makamlar Ankaraya taziyet tek grafarı çekmiş, bütün Irak gazete leri Atatürke beliğ mersiyeler neşret- *mişler, onun memleketine ve bütün Şarkta ifa ettiği büyük hizmetleri zikretmişlerdir. Türk elçiliğine tazi- yet telgrafları yağmış, heyetler sefa- relhaneyi ziyaret etmiştir. Kral haz. yetlerinin mümessili, Başvekil, büyük devlet: adamları, mebuslar, âyan, eşraf bunların başında idi. Gazeteler İsmet İnönünün Cüm- hurreisliğine seçihmesi münasebetile bir çok makaleler yazmış ve İnönü- nün Başvekilliği sırasında Türkiye ile Irak dostluğunu sağlamlaştırdığını, bu siyasetin halefleri tarafından ta- kib olunduğunu, yeni Reisieümhur devrinde bu siyesetin İki memleket için daha geniş ölçüde verimli ola |, cağımı anlatmışlardır. Irah Hariciye Nazırı parlâmentoya Atatürkün ölü- münü bildirmesi üzerine meclis tatil olunmuş ve uzun bir söküt içinde Atatürkün hatırasım tebcil ederek Iraklıların kardeşlik hislerini tezahür ettirmiştir. yan edildiğini bildirmiştir. Bunun üzerine kürsüye gelen Baş- vekil Celâl Bayar, «Teveccühünüze ve muhabbetinize lâyık olmağa çalı- şacağız» diye teşekkürde bulunmuş- tur. Büyük Millet Meclisi gelecek içti- çineitesrin müzartesi rinit | ajansı Kemal Atatürkün en yakın silâh | ye Vekili Sarsroğlunun Metaksasa Türk - Yunan dostluğu Atatürkün bu muazzam eserinin daha ziyade inkişaf edeceğine şüphe yoktur Yunan matbuatı iki dost devlet reisi arasında teati olunan telgraflar hakkında hararetli makaleler yazıyor Atina 16 (A.A) Atina ajansı bildiriyor: Estia gazetesi baş maks- lesinde bilhassa şöyle yazmaktadır: «Hiç şüphesiz vukuatı yakından takib edenler, dost ve müttefik mem- lekette vukua gelen dahili tebeddü- Tün hiç bir veçhile Türk - Yunan mü- nasebatını değiştirmiyeceğinden emin idiler. Türkiyenin yeni Reisicü rTünun ve yeni Hariciye Vekilinin İki memleketin dostluğunu tasvip et- mekte bulundukları ve esasen o dost- luğun vücut bulmasına çalışmış Ol- dukları malâmdur. Bununla beraber Başvekil: B. Metaksas ile Türkiyenin yeni zimamdarları arasında teati eği- len telgraflar, vaziyeti daha iyi bir şekilde tasrih etmektedir. Bir kere daha alenen ve resmen teeyyüt etmiş ölan Türk - Yunan dostluğu yeniden bir vakitler Avrupanın baruthanesi addedilmiş olan mıntakasında suk hun, istikrarın ve nizamın amili ha- Mine gelmiş oluyor. Bu suretle Bal kanlarda diplomatik vaziyet, bir sulh, nizam, itimad ve samimi anlaşma vaziyeti şeklinde istikrar etmiş bulu- nüyor, Bütün Bülkan milletlerinin ve bilhassa Elen mliletinin bir sulh ha- vası içinde dahili kalkınmaya çalış- tıkları bir devirde bu hadisenin ne derece mühim olduğunu söylemek zaittir» Çözülmez dostluk 'Typos gazetesi yazıyor: «B, Metaksas ile B. İsmet İnönü ve B. Şükrü Saracoğlu arasında teati edilmiş olan telgrafnameler, Yuna- nislanı Türkiyeye bağlıyan çözülmez dostluğu isbat etmektedir. İnönünün Metaksasa vermiş oldu- İ ğu sevaptaki hararetli ifadeler o ka- dâr karakteristiklir ki bunların ehem- miyetini tebarüz ettirmeğe hiç te lü- Zum yoktür.» Etnos gazetesi, Elen milletinin çok derin bir memnuniyet ve çok samimi bir sevinçle müşshede ettiği bir şey vardır ki o da iki memleket arasında Ki dostluğun Atatürkün hali haya- tında olduğu < gibi bedihi bir realite olarak kalmasıdır. Esâsen başka tür- lü olamazdı. Çünkü bu dostluk iki milletin iradesine istinad etmektedir. Ve.Çünkü,“Türkiyenin-- yeni - devlet reisi Yunanistenın tecrübeli dostu iolan “ve Başvekir B. Metsksas “gibi “döstluğum tarsinine - “müessir -bir-sus- rette yardım. etmiş olan İsmet İnönüdür. Elen milleti Reisicümhur İsmet İnönünün Başvekil B. Metaksasa göndermiş olduğu ( telgrafta Türk - Yunan dostluğunu «Sarsılmaz» diye tavsif etmiş olmasın: hiç bir zamani dınutmiyacaktır. Elen milleti Harici- “göndermiş olduğu telgrafta yazmış “olduklarını hakkile takdir etmektedir Bu kabil teminat esasen müsbet neticeler vermek itibarile pek feyyaz olan Türk - Yunan dostluğunun Atatürkün muazzam eserinin müuâk- kipleri tarafından daha ziyade inki- şaf ettirileceği kanaatini tevlit ef. mektedir, diyor. Vradini gazetesi yazıyor: «Elen Bâşvekili le Türkiyenin yeni Relsicümhuru arasnda teati edilmiş olan telgraflar Türk - Yunan dostlu- ğunün resmen ve alenen bir kere da- ha teyidi demektir. Müttefik devle- tin reisi bu dostluğu «Sarsılmaz» diye tavsif ediyor. Bu telgraflar teşriki mesaileri çök feyyaz neticeler yermiş ve Balkan yarım adasında sulha fev- kalâde hizmet etmiş olan iki milletin çok dostane olan mütekabil hisleri- nin beliğ birer ifadesidir.» Athinsika Nen yazıyor: «Yunanistanın mücerrep dostluk ve 'Türk - Yunan dostluğunun hara- retli banisi olan İsmet İnönü B. Me- taksasa göndermiş olduğu telgrafna- mede bu dostluğu «Sarsılmaz; diye tavsif etmektedir. Şu halde iki mem- leketin iatinad etmiş olduğu ve İsti- lünden sonra da devam edecektir: Bu eseri Atatürkün liyakatli halefi olan İnönü idame edecektir.» Katimerini yazıyor; «Elen Başvekili ile Türkiyenin yeni Reisieimhüru İsmet İnönü arasında teati edilen telgraflar Türk - Yünan canlı ve her zamandan ziyade faal canlı ve her zamandan ziyade fazla olduğunu göstermektedir. Ayni za- manda iki memleketin muslihane teş- Tiki mesai yolundaki iradeleri de sap- sağlamdır. Metaksasın hararetli tel- grafına ve Türkiye ile dostluğumuz lehinde en samimi bir surette ve coş- kunca kullanmış olduğu ifadelere İs- met İnönü ayni harefetle ve ayni sa- mimiyetle cevdp vermiş ve Yattâ iki müttefik memleket arasında mevcud olan inhilâli gayri kabil bir rabıtayı tavsif etmek için «sarsılmaz, gibi çok manalı bir tabir kullanmıştır. Saracoğluna gelince, Türkiyenin yeni Hariciye Vekili, Elen Başvekili B. Metaksasa göndermiş olduğu tel- grafnamesinde kendi memleketinin müttefiği olan memleketimize «sad- kane ve hürmetkârane dostluk> temi- nalı vermekte ve Atatürkün eserinin Onun liyakatli halefleri elinde daha güzel semereler vereceği intibaını tevlid edecek tabirler. kullanmakta- dr» Proia diyor ki: «Çok hararetli bir dostluk teminatı veren telgraflar, Ege denizinin, iki sahilindeki hükümet adamlarile mil- letlerin ciddi mahiyetini hakkile ve ayni derecede idrak etmekte oldukla- 71 bir realitenin esaslı ve derin bir İfa- desidir. Türklerin yeni Reisicümhuru İsmet İnönü'nün vermiş olduğu ce- | yapta sarsılmaz Türk - Yunan dost- luğu hakkında kullanmış olduğu beliğ tabirler, Yunan milletinin kalbinde derin akisler uyandırmıştar » Elefteron- Vima gazetesi. şöyle di- yor: «Bu telgraflar o kadar manalıdır ive iki milleti yekdiğerine bağlayan dosttuk ve tesanüt hislerini o kadar mükemmel bir surette tebarüz ettir- mektedir ki bu bapta herhangi bir mütalea serdine lüzum kalmiyor. E- sasen bu telgrafnamelerin resmi eda- larının ehemmiyeline işaret eltiği .misilleri mevcut olmayan. tarihi ve- ,sikalar mevzuubahistir. ve bizim bu ' telgratların testi edilmiş olduğunu haber vermekten maksadımız, Yunan milleti efkârıumumiyesinin hissiya- tina tercüman olmaktır ve bunu ya- parken Türk matbuatının da bu mih- net günlerinde hep kendisini düşün- mekte olduğumuz dost ve mütlefik i millet hesabına ayni hissiyatı ifade vetmiş olduğuna: kani bulunmakta- yiz.» Akropolis gazetesi diyor ki: «Teati edilmiş olan telgraflar, iki memleket arasındaki münasebalın in- kişafınmın birer nişanesidir. Bu tel graflar, yalnız Türkiye ile Yunanis- tan arasındaki teşriki mesainin ida» me edileceğini değil, ayni zamanda bu teşriki mesainin istikbalde daha sıkı olgcağını göstermektedir. Yunanlılarla Türklerin bu temina- tu çok büyük bir memnuniyetle teati etmekte oldukları gayet tabiidir.» İstanbul mebusu B. Halil Etem Eldem vefat etti İstanbul mebusu ve eski Müzeler umum müdürü B. Halil Etem Eldem dün gece saat 21 de vefat etmiştir. Ce- nazesi yarın kaldırılacak, Beyazıt ca- misinde namazı kılındıktan sonra Edirnekapıda nile kabristanına def- edilecektir. Merhum, 1860 doğumludur. Eski neslin en ileri gelen fikir adamların- dandı. Avrupada tahsil etmişti . İs- tanbül müzesinin tekemmülünde hi7- nad edeceği muazzam eser Türk mil. .| meli çok büyük olmuştur. Kederli ai