12 Kasım 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 4
12 Teşrinisum 5. ük Millet Meclisi dün | /smet /nönünün hayatı Biyi uy .. e .. |,“ Yeni e muharebe meydanlarında ii İnönünü ittifakla olduğu kadar siyaset sahasında da muvaf- fakiyetler göstermiş müstesna bir şahsiyettir Cümhurreisi seçti Yeni Cümhurreisi yemin ettikten sonra çok mühim bir nutuk söyledi Yeni Cümhürreisinin Ankara 11 (Telefonla) — Büyük Millet Meclisi, yeni Reisicümhuru inti- hap etmek için bu sabah saat on bir- de toplanmıştır. Meclis hıncahınç dolu idi, Salonda büyük bir matem hava sı vardı. Herkesin gözü yaşlı idi. Hıç« kırarak ağlıyanlar çoktu. Kordiplomatiğe tahsis edilen 1o- calar tamamile dolmuştu. Tam saat 11 de Reisicumhur vekili, Millet meç- lisi reisi B. Abdülhalik Rende #alons gelerek riyaset mevkiini işgal etti. Yoklama yapıldı. Büyük Önderin ölümüne dair hü- kümetin tezkeresi ve tabiblerin ra- poru okunduktan sonra B. Abdülha- ik Renda ayağa kalkarak teessür ve heyecendan titriyen bir sesle şu söze leri söyledi: — Sayın arkadaşlar! Büyük Halâs- kârımızın ölümünden hepimizin ve bütün milletin duyduğu elemin ne ka- dar büyük ve derin olduğunu dün- denberi gerek kendimizde ve gerek millette gördüğümüz büyük acılarla anlıyoruz. Bugün burada bunun için çok lâkırdı söylemek imkânı, teşkilâtı esasiye kanununun bize emrettiği va- zile dolayısile, yoktur. Bunun başka bir güne talikini rica ederim. Teşkilâ- fı esasiye kanununun bize emrettiği vazifeyi ifa etmeden evvel bizim için ifası lözm gelen büyük bir vecibe ve vazife vardır. Bu vazifeyi ifa elmez- den evvel çok Aziz ve Büyük Ölünün hatırasını tebeilen beş dakika ayakta kalmanızı rica ederim, Reis bu sözleri söylerken hıçkırıkla» rını muhafaza edememiştir. Reis — Vazifemize başlıyalım. Teş- kilâtı esasiye kanununun 34 üncü maddesi mucibince yeni Relsicümhu- ru seçmek Için. intihaba başlıyoruz. Bunun üzerine rey verilmeğe baş» landı. Reylerin tasnifine İsmail Mehmed. Uğür (Sivas), Mebrure Gönenç (Af- yon), Faik Soylu (Niğde), Huriye Öniş (Diyarbakır), Yahya Galib Kargı (An. kara), İsmali Hakkı Veral (Sinop), Numan Aksoy (Antalya), Nuri Gök- tepe (Aydın), İsmet (Çorum) intihap edildiler. Reis — Reylerin tasnifi ne- ticesini arzediyorum. İntiha- ba 348 arkadaş iştirak etmiş- tir. Malatya mebüsü İsmet İnönü 348 reyle ve müttefi- kan Reisicümhur intihap edil- miştir. (Çok şiddetli ve sü- rekli alkışlar. ) Kendilerine haber vermek ve buraya yemine davet et- mek için celseyi yirmi daki- ka tatil ediyorum. Celsenin tatilini müteakip reis B. Abdülhalik renda, intihab neticesini #rz ve İsmet İnönünü yemin etmek için meclise davet etmek Üzere İsmet İnönünün Çankayadaki o köşküne gitti. İkinci celse İkinci celse saat on ikiyi on geçe açıldı. İsmet İnönü şiddetli alkışlar arasında salona girerek kürsüye çık- tı ve teşkilâtı esasiye kanununun 88 inci maddesi mucibince çu suretle yes min etti: «Reisicümhur sıfatile Cümhuriye. tin kanunlarına ve hâkimiyeti milliye esaslarına riayet ve bunları müdafaa, Türk milletinin saadetine sadikane ve bütün küvvetimle sarfı mesai, Türk devletine teveccüh edecek her tehli- keyi kemali şiddetle men, Türkiyenin şan ve şerefini vikaye ve ilâya ve derüh- te ettiğim vazifenin icabalına hasrı nefsetmekten ayrılmıyacağıma namu- sum üzerine söz veririm.n İsmet İnönü şiddetli ennra enretini derrettiğim alkışlardan nt Dünkü nutku Milletimizi anarşiden ve cebirden uzak, bütün vatandaşlar için müsavi emniyet havası içinde bu- lundurmağı cümhuriyetin en kıymetli nimeti biliyoruz Büyük Türk milletinin muh:-| devlet kurmak; vatan korü- terem vekilleri, Arkadaşlığınızla müftehir olan, şerefli vazifenizde ken- di mefel i için bahtiyarlık bu- lan bu arkadaşınza devletin en yüksek vazifesini tevcih etmek teveccühünü göster- diniz. Sizlere çok samimi şük- ranlarımı takdim ederim. Şimdiden omuzlarımda hisse- tiğim ağır vazifeyi ifa eder- ken tek istinadım, büyük Türk milletinin itimadı ve bunun, sizin yardımınızla ve sizin dilinizden ifadesi ola- caktır. Bu anda Atatürkün hatı- rası, teselli bulmaz acılarla dolu olan kalbimizin aziz timsalidir. Atatürkün fevka- lâde hizmetlerini, bugünkü Türk devletinin bünyesinde tam ve temiz eserler olarak tecessüm etmiş görüyoruz. Kadir bilen ve büyük ev- lâd yetiştiren milletimizin yüreğinde Kemal Atatürk adı sevgi ve hürmet içinde ebedi olarak yaşıyacaktır. Şükran ve tazim hislerimi söylemeğe çalışan sözlerimin sizin muhabbet ve takdir duy- gularınızı da aksettirdiğine eminim. Muhterem arkadaşlar! Devlet ve milletimizin insa- niyet ve medeniyetin asil he- deflerine doğru durmadan ilerleyip yürüyeceğine kati inancım vardır. Büyük ve kahraman bir milletin hiz- metinde bulunuyoruz: Türk vatanının bölünmez hiç bir tecavüze tahammül etmez, hiç bir zor karşısında milli haklarından vaz geçmez ma- hiyeti her zamandan ziyade taze ve canlıdır. Türk milleti mak kudretinde kendi cevhe- rindeki kıymet ve faziletlere istinad eden yapıcı ve yara- tıcı bir millettir. Sulh ve terâkki yoluna bü- tün gayretlerini asil bir suret- te vakfetmiş olan milletimiz mecbur olursa kendisi ve şan- İı ordusu, geğmiş kahraman- Tarın hayranlığını celbedecek yeni kahramanlarla dolu o- lan fedakâr göğsünü en par- lak vazifelerle süslemeğe hazırdır. Türk milletini az zaman- da büyük bir medeniyet se- viyesine : yükseltmiş, Türk milletine en kısa yoldan te- miz cemiyet hayatını, feyizli terakki yollarını açmış olan inkılâplar kalb ve vicdanımı- zın en aziz varlıklarıdır. Arkadaşlarım, Millet hizmetinde vazifele- rin iyi ifa olunmasını emel edinmek başlıca kaygımız- dır. Sükün, istikrar ve emini» yet içinde çalışmaktan başka | arzusu olmıyan milletimizi | anarşiden ve cebirden uzak, bütün vatandaşlar için müsa- vi bir emniyet havası içinde | bulundurmağı Cümhuriyetin en kıymetli nimeti biliyoruz. Vatandaşlar arasında mu- habbeti genişletmeği ve de- rinleştirmeği en şerefli vazi- fe sayıyoruz. Arkadaşlar, Türk milletinin en feyizli hazinesi Büyük Millet Mec- lisidir. Geçmişte büyük zor- lukları yenmiş olan Türkiye Büyük Millet Meclisi gele- cekte de en büyük saadetlerin zafer ve muvaffakıyetlerin başlıca kaynağı olacaktır. | için Anadoluya geçmiş ve Ankaraya | iltihak ettiğini haber aldıkları zaman İsmet İnönü, 25 eylül 1884 tarihin. | de İzmirde doğmuştur. Babasi Reşid bey, müteaddid mahkeme azahkla- | rmda bulunduktan sonra Harbiye Ne- zareti muhakemat dairesi mümeyyizi iken vefat etmiştir. İsmet İnönü, ilk ve orta tahsilini | İzmir iptidai mektebinde ve Sivas as- keri Rüştiyesile mülkiye idadisinde ve |; dise tahsilini de Halıcıoğlu topçu ida. disinde bitirmiştir. 1900 de Topçu Harbiye mektebine ; girmiş ve bu mektepteki büyük mu- | vaffakiyetinden dolayı erkânı harbi- ye sınıflarına ayrılmış ve 1905 de top- çu erkânı harbiye yüzbaşılığı ile mek- ; * tepten çıkmıştır. Yüzbaşı İsmet bey, Osmanlı impa- | © ratorluğunda; meşrutiyetin ilânından id sonra 1910 da Yemendeki vaziyetin ig- ©” Jahı için gönderilen mürettep kuvve- tin erkânı harbiyesine memur edil- miştir, Orada iken 1912 tarihinde bin. £” başı olmuştur. Yemenden döndükten sonra Balkan, harbini takip eden sulh müzakerele. ri esnasında Bulgarlarla müzakereye | memur heyetin askeri müşavirliğinde bulunmuştur. İsmet bey, harbi umu- | mi seferberliği başladığı zaman kay» makam bulunuyordu. O gsnada ev- | velâ birinci ordu erkânı harbiyesine verilmiş harbi umumiye -iştirakimiz. den sonra umumi karargâh birinci be müdürlüğüne tayin edilmiş, bir se. ne sonra da-yani 1915 de miralay ol- muştur. Cihan harbi esnasında dördüncü, yirminci ve üçüncü kolordu kuman- danlıklarında bulunmuş ve muhtelif cephelerde büyük yararlıklar göster. miştir. Mondros mütarekesi esna- sında Harbiye Müsteşarı olmuş ve ay- ni zamanda sulh hazırlığı komisyonu relsliğihde bulunmuştur. Osmanlı dev. Jeti yıkılmak üzere bulunduğu ve düş- yaanlar Türk milletini boyunduruk al. tına almak ve memleketi parçalamak istedikleri o mühim ve vahim zaman. larda miralay İsmet bey, pek çetin, zor ve nazik olan resmi ve milli vazi- fesini, yılmadan ve korkmadan yap- mıştır. Fakat İstanbul, işgal altında bulun- duğu cihetle, burada yapacak iş kal- mıyordu. Miralay İsmet bey, 20 mart 1920 de milli hükümete iltihak etmek gitmiştir. İsmet beyin yüksek cevheri- ni, büyük kudretini, hiç bir müşkül önünde yılmak bilmiyen cesaret ve fe- dakârlığımı bilenler, milli mücadeleye büyük ve'derin bir sevinç duymuşlar- dı. Birinci Millet Meclisine Edirne me- busu olarak girmiş ve Büyük Millet Meclisi büyük'askeri meziyetlerini bil- diği ve takdir ettiği cihetie kendisini erkânı harbiye relsliğine seçmiştir. » Miralay İsmet bey; birinci İnğnü muharebesinde düşmanı geri püskürt- müş ve Yunanlılara iltihak eden Çer. kes Ethem kuvvetlerini de Kütahyada ezmişti. Büyük Millet Meclisi, bu hiz- metlerine mükâfaten 10 ikincikânun. 1921 tarihinde kendisini livalığa terfi etmiştir. İsmet paşa ikinci İnönü müharebe- sinde de düşmanı ricata mecbur etmiş ve Büyük Millet Meclisi, kendisini 10 teşrinisani 1921 tarihinde Garp cep-. hesi kumandanlığına tayin etmiştir. Soyadı kanunu çıktıktan sonra Bü- yük Önder Atatürkün kendilerine (İn. önü) adım vermesi, İnönü muharebe: lerinde kazandığı muvaffakıyetlerderi dolayıdır. İsmet İnönü, generallığı harp meys danlarında vatan, millet ve istiklâl uğrunda çarpışarak kazandığı gibi soyadını da bu zaferlerinden almıştı. Sakarya meydan muharebesi olduğu zaman İsmet paşa, Garp cephesi ku- mandanı bulunuyordu. Bu meydan muharebesinde ifa ettiği büyük hiz. metlerden dolayı, Millet Mec ken» dilerini bir takdirname ile taltif etmiş, büyük zaferden sonra (31 ağustos 1922 de) rütbesi ferikliğe. çıkarılmıştır. Düşman denize dökülünce itilâf dev-| © Jetleri büyük bir telâş ve.endişeye düş- miş ie hir m ke ye miiso Şu ğu gibi, sulh müzakerelerinde de cev- Yal, ateşin ve ihatalı zekâsile milletin hakkını koruyacağından ve büyük za- ferden azami semereleri iktitaf ede. ceğinden bütün milletin ve Büyük Önder Atatürkün emin bulunduğu İs- met paşa, Mudanyada toplanan mü. tareke konferansında Türk ordusu başkumandanlığını temsil etmiş, ye- di gün süren çetin müzakerelerden sonra parlak bir mütareke #kdine Türk milleti için bir esaret zinciri olan Mondros mütarekesini yırtma. ğa muvaffak olmuştur. Şimdi sra, Sevr mpahedesini yırimağa ve 'Türk milletinin istiklâl h ni bütün dün- yayn tanıtmağa gelm Atatürk ile Büyük Millet Meclisi, Lozanda başlı. yanı sulh konferansında 'Türk milleti. nin hakkını ve menfaatini müdafaa etmeği İsmet İnönünün büyük hami- yetine ve cevval zekâsına emanet etti. ler. İsmet İnönü 31 birinciteşrin 1922 de Hariciye vekilliğine seçilerek Türk başmurahhası sıfatlle Lozana gitmiş- sulh müzaket sulh. müzakereleri ke İsmet İnönü bu çetin, çapraşık mü- zakerelerde bütün zekâsını göstermek ve büyük bir muvaffakıyetle ve kiya- Setle hakkımızı müdafaa ederek ve önüne çikarılan bütün müşkülleri ye- merek birkaç meydan #Mmuharebesini Kazanmaktan daha zor olan Lozan sulh zaferini kazanmış, harp meydan- larmda-kâzanmış olduğu zaferler yasi tarihimizin bir eşini daha mediği büyük ve alerşümul bir siy zaferle tetevvüç etmiştir. Cümbhuriyetin ilânı ferdasında, ya- ni: $0: birinci teşrin tarihinde Hariciye Vekilliği de-uhtı üzere İcra Vekilleri reis ç ve 1924 senesinde B. Fethinin dört ay süren Başvekâleti müstesna olmak üzere 1937 senesine kadar müstemi. ren Türkiye Başvekâletinde bulun. miştur. İsmet İnönü Başvekil olduğu sıra. da 30 ağustos 1926de birinci ferik. liğe terfi etmiş bir sene sonra da ken- di talebile tekad olmuştur. Askerlik. ten çekilen İsmet İnönü, 1937 “sene sinde sihhi sebeplerden dolayı Başve. kületten istifa edinceye kadar ger Başvekil ve gerek Cümhuriyet Halk partisi umumi reis vekili sılatile mem leketin dahili ve harici siyasetini ida- re etmiş, memlekette her sahada ba- şanlean inkılâplarda, Atstürkün en kü li mesai arkadaşı, Türkiyenin bütün cihanı, hayretler içinde bırakar
