3 Kasım 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 3
3 Teşrinisani 1938 AKŞAMDAN AKŞAMA Kültür hayatımız için mühim bir hâdise yıl, okullarımızda tedrisa- kçe terimlerle yazılmış ki- aplarla başlamış olmasını kültür hayatımız için mühim bir hâdise olarak kaydetmek isterim» — Atatürkün evvelki gün okunan . nutkundan, On beşinci yıl münasebetile neşre- dilen malümat arasında şu da vardı: «Türk Dil kurumu, 1997 - 1938 ders y- lunda ilk ve orta öğrelim matematik, fi- »zik, kimya, mekanik, biyoleji, zooloji, bo- tanik ve jeoloji terimlerini ayrı ayrı broşürler halinde neşretti. Bu derslerle alâkadar 4062 terim tesbit edildi. Şimdi tedrisat bunlara istinad etmektedir. Ku- rum diğer ilimlerle alâkadar terimleri de Ayni suretle hazırlamakladır.» Çıkarılan bu broşürleri tedarik ettim. Hepsi de, -bir eksiğiile- önümde duruyor. Fikrimi basil kilde anlatabilmem için, yalnız bi ci sahifeleri üzerinde küçük bir teğ- kik yapayım. Bu terimler arasında sade o ilimlerde değil de umumiyet- le her günkü hayatımızda kullanı- lan mefhumların lâfız karşılığını ala. cağım: MATEMATİK; - Zaviye. Açılım — İnkişaf, Akta- Mütehavvil. Aktarıy Tahavvüi, — Hallta. Altıgen — Müseddes — Fazımüşterek. Artı — Zald, Madde, Asıg — Payda. Askat — ». Ayşınm — Tefrik (döedn- Position. FİZİK: Akı — Seylin. Akışkanlık — Seyyaliyet, Almaç — Âhtze, Almaş — Tenasüb. Ay- kit « Cihaz. KİMYA; Akkor — Nüâribeyza. Alışım Halita (halbuki matematik kısmında alaşım di- ye zi iliş.) Anıtım — Estihzar. Ar < Saf, Ayrışmak -— Tahallül etmek. MEKANİK: Bağıl — İzafi, Bileşen Mürekkeb (composante). Bileşke — Muhassala. Bi- rim — Vahid Cunitn. Dayrei devim Dairevi hareket, Denge — Müvazene. Devingen — Mütehazrik. Dinik — Hali sü- künda. Dinlik — Sükünet. Diregel — tikamet, Dön Deveran. BİYOLOJİ: Akyuvâr — Küreyvei beyza. Aldamar Şiryan. Alyavar «- Küreyrel hamra. Aşt- ri besi — Parti tagdiye, Baldır kemiği — Azmi kasaba, Busınç — Tazyik. Z0OLOJİ: Aittarkım Zümre. Aslangiller — Esdiye. Ayıgiller -—- Dübbiye. Benzerba- Suklar — Müşabihülercül JEOLOJİ: Akım — Cereyan. Bitiksei toprak — Nebati toprak. , Lâvha şudur: Daha şimdiden 4062 ıstılah tesbit edilmiş, okutturu- luyor; ki, bunlar yalnız ilk ve orta mekteblere ald. Arkadan dahası da gelecek, liselerinki ve yüksek tahsi- linki de yapılacak. Göz açıp kapa- yıncaya kadar nasıl eski harfleri bilmiyen bir nesil mekteblerden me- Yun oldu, hayata atıldıysa, «zaviye, inkişaf, tahavvül, halita, zaid, fay- da, tefrik, seyelân, seyyal, âhize, te- hasüb, cihaz, izafi, müvazene, mü- teharrik, sükün, istikamet, deveran, tazyik» nevinden sözleri de bilmiyen, onlar yerine Öz türkçelerini konu- Şan, kullananlar zuhur edecek. Artık Kitablar, gazeteler, bu yeni hesle uymaklan başka çare bulamı- Yâcaklar... Öyleyse, Atatürkün işa. Pet buyurdukları gibi, kültür hayatı- mız için eidden mühim bir hadise karşısındayız. Okullardaki bu hâre kete gözünü ve kulağını kapayan esildaşlarımızın, bahusus kültürle Alâkadar olanlarımızın dikkatini cek bederim: Demode olmamanın yoluna bakmalı. (Vâ - Nü) ma İktisad haftasında değiliz am Sana iktisadi bir meseleden bah- lim bay Amca... Gi ŞEHİR HABERLERİ Temelatma resmi | Kadıköyde yeni bir tahsil şubesi yapılıyor Kadıköyünde kaymakamlık binası arkasında inşa eğilmesi kararlaştırı- lan Kadıköy maimüdürlüğü ve ma- liye tahakkuk, tahsil şubesi binası- nın temelatma merasimi dün def- tordarlık erkânının huzurile yapıl Xeni bina, zemin kat hariç olarak üç kattan ibaret olacaktır. Zemin | katı kalorifer ve mahzen kısımlarını ihtiva edecek, diğer katlarda bürolar | bulunacaktır. Binanın arka kısmı mütekaid ve eylam maaşlarının tey- | ziine tahsis edilecektir. Yeni bina 170 bin liraya mal olucak | ve altı ayda ikmal edilecektir. Üskü- dar mıntakası maliye tahakkuk ve tahsil şubesi de buraya nakledilecek- tir. Bu binadan sonra Beyoğlunda da bir bina daha yapılacak, bunları diğer semtlerde inşa edilecek binalar takib edecektir. Bundan evvel de biri Hozapaşada, diğeri Samatyada iki bina daha ya- pılmıştı. Bü suretle Maliye Vekâleti, tahakkuk ve tahsil şubelerini kiralık binalardan tedrici surette kurtaraç caktır. Universitede Bu yıl talebe mevcudu alti bini buldu 'Tedrisata başlanmış olmakla bera- ber, mazeret sebebile geç kalanlar için yazılma müddeti birinci teşrin sonuna kadar uzatılmıştı. 1 ikinci İeşrinden itibaren üniversiteye yazıl- ma işine nihayet verilmiştir. Bu yıl üniversiteye yazılanların sa- yısı 1669 dur, Bunların 814 ü fen, 346 sı hukuk, 309 u iktisad, 199u edebiyat fakültelerine yazılmışlardır. Fen fakültesinde yazılan 814 kişi- den 492 si tıb, 143 ü kimya, 281 ec- zacı, 20 si dişçi, 25 i tabii ilimler, 33 ü fizik - riyaziye, 13 ü fizik - kimya için kaydedilmişlerdir. 60 1 henüz mua- melededir, Edebiyat fakültesine müracaat eden 199 talebeden, 28 i türkoloji, 12 si ro- manoloji, 36 sı tarih, 91 i coğrafya, 32 si felsefeye yazılmışlardır, Geçen yıl mevcudundan mezun olanlar ve nakil veya terkedenler çı- karılırsa, üniversitenin bu yılki ta- lebe mevcudü 6009 e varmış bulun- maktadır. Dolmabahçe - Gümüşsuyu yolünda iki bina istimlâk edildi Güniüşsuyü ile Dolmabahçe arasın- da yapılan yeni yolun Dolmabahçe kısmında biri tütün deposu, diğeri es- Ki hir fabrikadan ibaret olan İki bina- dan tütün deposu 60 bin, fabrika da 12 bin liraya istimlâk edilmiştir. Bu binalar yıkılmak üzere bugünlerde bir müteahhide ihale edilecektir. Bu iki bina yıkıldıktan sonra Dolmabah- çe meydanı tevsi ve tanzim edilecek- tir. Karilerimizin fikri 2200 köylünün mektep ihtiyacı Ordu vilâyeti Mesudiye kazası- nın Ajan, Kışlacık ve Türk köyün- deniz, Bütün köylerimizin yekü- nu 2200 haneden fbaret olduğu halde, ancak kazamız olan Mesu- diyede bir Ukokulumuz vardır, Bu okula yalnız kaza ve yakınlarında bulunan köy çocukları devam ede- rek kültür ihtiyaçlarını temin et- mektedirler, Köyümüzden kazaya olan mesafe 3 1â 4 saat olduğun- dan, çocukların okuma ihtiyacı iemin edilmemektedir. Bu #tibarla nüfusu fazla olan köylerimize birer etmen gön- derilmesi veya bir ilkokul açılma sının ieminine yüks Vekâlet nezdinde tavassutta bulunmanızı saygı ile dilerim. Mezkür köyler halkı namına: Ali Kaya Konservatuvar B. Muhsin Ertuğrul, Alman mimarlarile temas için Berline gidiyor Şehzadebaşında yapılacak olan tiyalro ve konservatuvar binasının plânları tatbik sahasına konulunca, binanın arsaya sığmadığı görüldü ve plânlarda tadilât yapmak lüzumu hasıl oldu. Geçenlerde şehrimize gelen Alman İktisad Nazırı doktor Punk bu tadi- tı Almanyanın en tanınmış tiyat- ro mimarlarından birine yaptırabile- ceğini söylemiş, İstanbul £ belediyesi de muhterem nazırın bu alâkasına teşekkür ederek teklifi kabul et- mişti. İstanbul Şehir tiyatrosu rejisörü Muhsin Ertuğrul, binanın plânlarını hamilen Alman mimarlarile temas etmek üzere bu akşamki ekspresle Berline hareket edecektir. 12 nci ilkmektep himaye heyetinin mesaisi Beyoğlunda 12 nci ilkmektep hima- ye heyeti, diğer mekteplerdeki hims- ye heyetlerine nümüne olacak dere- cede büyük faaliyet göstermekte ve kendi talebesi arasında yoksul olan çocukların her türlü ihtiyaçlarımı te- min edecek şekilde çalışmaktadır. Mektep himaye heyeti umumi bir toplantı yapı ve geçen seneki ” bilânçosunu tedkik etmiştir, Bu bilân- çoya göre bir sene içinde 964 lira 57 kuruş bir varidat töinin edilmiştir. Bu para ile 100'çocuğa sıcak yehiek yeği- rilmiş, 85çocuğa ders levazım, elbise ve çamaşır temin eğilmiş, idare he- yeti yeniden seçilmiştir. Heyet, şimdi- ye kadar yardımda bulunan zevata teşekkür etmektedir. Para sevelesiudön kavga Tepebaşında aparlıman kapıcıla- rından Mehmed ve Asım bir para meselesinderi kavga etinişler, Asım, Mehmedi adam akılı dövüp yarala- mıştır. Polis bu kavgaci kapıcıları mahkemeye vermiştir. i Kadıköy tramvayı Bilet ücreti ucuzluğunun devamı muhteme. Cümhuriyetin 15 inci yıldönümü münasebetile şehir içinde işliyon ka- ra ve deniz nakliye müesseseleri &i- rasında Üsküdar - Kadıköy tramvay şirketi de biletlerde mühim mikdar- da tenzilât yapmıştı. Bu tenzilâta 25 teşrinievvelde başlanmıştı. 4 teşrini- sanide tenzilât müddeti bitecektir. Tramvay ücretlerinde yapılan bu ucuzluk yolcu adedini mühim Su- rette arttırmıştır. Yolcu sayısındaki bu artışın bidayette bayram günleri- ne münhasır olduğu zannedilmişti. Fakat bayram tatili bittiği halde yol. cu yikdarı, tenzil kararından velkine nisbetle gene fazladır. Haber aldığımıza göre Üsküdar tramvay şirketi, bu tenzilâtı bir tec- rübe mahiyelinde de telâkki ettiğin. den yarın akşama kadar alınacak kali neticelerden sonra şirket idare meclisi toplanarak tenzilâtın devs- mı, yahut eski tarifenin yeniden tat- biki için kati bir karar verecektir. Maamafih eskiden yolcular kısa me- safelet için tramvaya binmedikleri halde son tenzilât üzerine kısa me- safelerde de tramvayla seyahat eden- ler çoğsldığından tenzilâtın devamlı suretle tatbikine karar verileceği tahmin ediliyor. Rüşvet de davası Yeniköyün eski nahiye müdürü dün tevkif edildi Bir toprak taşımak meselesinden dolayı Ahmed adında birinden rüş- vet almaktan mazmun Yeniköyün eski nahiye müdürü Alâaddin esliye birinci ceza mahkemesinde iki sene hapse mahküm edilmiş ve temyiz mahkemesinin bu kararı bozması üzerine kendisi tahliye edilmişti. Dün asliye birinci ceza mahkeme- sinde bu davanın nakzen rüyeline devam edilmiştir. Bu muhakemede, otomabil içinde nahiye müdürü Alâ- addinle rüşvet verdiğini iddia eden Ahmed arasında konuvulan sözlerin Şoför tarafından duyulması kabil olup olmadığının ve gene şoförün, otomobilde Ahmed tarafından Aldad- dine para verildiğini görebilip göre- miyeceğinin tesbitine lüzum görül müştür. ev Bu lüzum üzerine mahkeme, ha- dise mahallinde tatbikat yapılmasına karar vermiş ve âzadan B, Nebil naib tayin etmiştir. Diğer taraftan nahiye müdürü Alâaddinin, iddia makamının talebi veçhile meykufan muhakeme eğil mesine karar verilmiş ve maznun dün mahkemede tevkif edilerek tev- kifhaneye gönderilmiştir. Hadise yerinde yapılacak tedkika. tın ikmeli için muhakeme başka gü- ne bırakılmıştır. Bay Amca İktisat bürosunda!.. İş bankası paranın «Damlaya | damlaya gül. olacağını, çok şükür, halka öğretti... . Fabrikalarımız da yerli malın üstünlüğünü, elhak, gösterdi!., . Fakat bir malın kıymetini, ya- ni malın «can yongası; olduğunu öğ- o Felmek için hiç bir şey yapılmıyor!.. ISTANBUL HAYATI Bu gece efkârlanmış! Genç kadının koluna asila asıla İçe riye girdi. Donuk nazarlarla etraf) süzdükten sonra yan taraftaki boş ma» saya doğru ileriledi. Adım atarken ba“ cakları çarpılıyor, gözleri kapanıyor, etraftaki masalara çarpıp kapaklana. cağı sırada yanmdaki kadınım koluna asılarak muvazeneyi düzeltiyordu. Oturur oturmaz garsona seslendi: — Bana bir şişe rakı getir. Bak, byan da ne isterse ver. Hemen içmeğe başladı. Kadehler birbiri ardından boşaldıkça gözlerinin feri büsbütün kesiliyor, bakışları da- ha donuklaşıyordu. Kadın bir aralık kulağına birşey söyledi. O şiddetle iti. raz elti, dudaklarını yayarak kekele- di: — Olmaz. Bir yere gidemezsin. Bu gece burada beraber eğleneceğiz. Be- ni aptal mı sanıyorsun? Sarhoş da değilim. Gözünü aç. Şise yarıyı geçti, Arlık gözlerinde kuvvet değil, vücudünde dermandan eser kalmamıştı. Masanın kenarına alnını dayayıp uykuyu daldı. O sırada yanındaki kadın da kalkıp savuştu. Bir müddet sonra yavaşça başını kaldırdı, garsonu çağırdı: — Oğlum, bizim hesap ne kadar? Bayanı da çağır, gidelim. Garson pusulaya rakamlar karalı. yarak hesap yekünunu bildirdi. Öteki, koynundan şişkin bir cüzdan çıkardı, sarsak ellerile para destelerinin için- den birkaç tane ayırıp garsonun önü- ne fırlattı ve homurdandı: — Üst tarafı da senin bahşişin ol. sun. Masaya kapanıp bir müddet daha uyukladı. Kadın hâlâ ortada yoktu. Tekrar doğruldu ve seslendi: — Bayan gelmiyecek galiba. Sen bizim hesabı gör bakalım. Garson gülerek hesabın görüldüğü. nü söyledi. Öteki hiddetlendi: — Ben kimsenin ısmarladığı içkiyi içmem. Eğlenecek kadar param var. Sen şu hesabı gör bakalım. Yoksa s0- nu fena olur ha... Garson bir pusula daha uzattı. Cüm dandan çıkan paralar masanın üzeri. ne fırladı. O gene uykusuna daldı. Üçüncü uyanışında daha hiddetli bir tavırla garsonu çağırdı!” — Bayan gitti galiba. Sen şu hesabı gör de ben de gideyim. İyi eğlendik bu gece, Garson ezile büzüle hesap kalmadı- ğını söyledi. Ötekinin hiddeti büsbütün arttı: — Sen kim oluyorsun da bana içki ikram ediyorsun? Gör şu hesabı diyo- rum. Üçüncü defa hesap tekrarlandıktan sonra çarpıla çarpıla sokak kapısın- dan çıkarken gene garsona seslendi: — Bu gece efkârlandım. İçki pa- ralarını vermeden gidiyorum. İsterse. niz polise haber veriniz. İnad değil mi, bugece para vermiyeceğim size. İstanbul umumi meclisi dalmi en- cümen'âzalığına seçilen bayan Hak- z kiye Emin Koral, bay-Asım Engin-ile Suphi Artelin isimleri dünkü seyr mızda yanlış yazılmıştı, itizar eder ve düzeltiriz. Doktör Gassin geldi Bir müddettenberi Fransada bulu- nan Fransız haslanesi baş hekimi Dr. Gassinin şehrimize avdet ederek hastalarını kabule başladığı haber alınmıştır, B. A. — Yapılıyor bayım!. İnan- mazsan Kadıköy iskelesine git, Esya pr insanların. omuz OMUZA, N ıpurlara girip çıktı Ra i cağı
