13 Eylül 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 10
Sahte 10 AKŞAM İzmirin kurtuluş bayramı Bu yıl geçen senelerden üstü tezahürat ile kutlandı Yukarda kışlaya bayrak çekilirken ve kışin önünde geçid resminde donanma muzikası, ortağa Şehidler Abidesi önünde istiklâl marşı dinlenirken ve Şehidlikteki merasimde hazır bulunan süvari müfrezesi, aşağıda İzmir uğruna şehid düşenlere saygı ve askerlerimiz geçid resminde aşramı ve Atatürk günü bu yıl, geçen senelerden çok üstün ve can- dan tezahürat içinde karadan, deniz- den ve havadan kutlarımışlır. Civar viüâyet ve kazalardan yüz binlerce halk İzmire gelmiş, câddeler, sokak- ler görülmemiş bir insan kalabalı- Öiyle geçilmez bir &hi almıştır. 9 ey« 1âl gecesi, oteller, hanlar, pansiyon. lar tamamen dolduğu için halkın 50- kakta kalmaması için kahveler, gi” zinolar sabaha kadar açık bırakılmış” tar. Belediye reisi B, Dr, Behçet Us, o gece şehri teftiş etmiş, Basmahane islasyonu civarında bulvarlarda, yaya kaldırımları üzerinde yatan bazı kim- © seleri görmüş bir emirle Denizbankın İzmir körfezinde işliyen (Çankaya) vapuru, O gece derhal seyyar otel hâline konmuş ve sokaklarda bulu- nanlar bu seyyar otele misafir eğil- mişlerdir. Bu suretle halkın sokak larda kalmasına, zahmet çekmesine vilâyet ve Belediye taraflarından İz- mirde toplanan ve büyük günü kut- Juyan yüz binlerce halkın minnet ve şükran duygularını ifade eden telgrat- lar çekilmiştir. Kurtuluş bayramı tezahüratı, zen- gin bir program içinde geçmiştir. O gün şehrimizde küçük bir kaza bile olmamış, zabıta ve belediye mo- murları, halka çok nazikâne muamele etmişlerdir. Denilebilir ki, İzmir, bu yıl kurtuluş bayramını, şimdiye ka- dar görülmemiş bir alâka ve sami- miyet içinde kutlamıştır. Yukarıda Atatürkün annelerinin mezarı önünde ie mebusu Kâmil Dursun mutluk söylerken ve merasimde İzmirliler namına avukat Ekrem Oran nuluk söylerken, aşağıda kurtuluş bayramında mektepliler ve Atatürkün bevkeli önünde talebe namına nutuk söylenirken SARAY ve BABIÂLİNİN İÇ YÜZÜ Yazan: SÜLEYMAN KÂNİ İRTEM —Turcüme, İktibas hakkı mahfuzdur Tetrika No. 203 J 13 Eylâl 1938 Kabasakal Çerkes Mehmed paşa, Volkancı Derviş Vahdeti idama mahküm oldular Kndro harici miralay Mehmed Nuri bey 31 mari günü eski alayının mer- kezi bulunan Aziziye karakoluna gi- derek kendi kendisine kumandayı ele almış ve karakolda kumandanlığa aid muamelitı ita eylemişti. O dabu cürmünden dolayı askeri ceza kanununa göre idama mahküm oldu. İrticaın reislerinden sayılan başmu- sahib Cevher ağa, Enderunlu Lülfi, rüsumat istatistik kalemi müdürü Tevfik, Şürayi Devlet âzasından Tay- yar, tüfekçi miralay Halil, maarif ne. zareti tefliş ve muayene encümeni #zasından (Elâdi! ve Protesto) gaze. teleri muharriri Nadiri Fevzi beylerle tütün kıyıcısı Mustafa da idam edil diler. Cevher ağanın malları Kuruçeş- medeki yalısında müzayede ile satıldı. Matbanları yağma edenlere iştirak ile yağmagerleri teşvik ettiği için Âmedii hümayun hülefasından ve İttihadı Muhammedi cemiyetinin mühim âzu- sından Behcet paşazade Hakkı bey, yüzbaşı Spatari efendiyi tüfekle vu- ran dördüncü avcı taburundan İzmir- di Saim, Maçka kışlasındaki askerle birleşerek mebusarı meclisi önüne ge- lip askerlere Ahmed Rıza, Hüseyin Cahid, Mehmed Cavid, Esad beylerle harbiye nazırının öldürülmesini söy- liyen ve yüzbaşı Spatari efendiyi nasıl öldürdüğünü anlatırken İzmirli Sal- mi alnından öpen mülâzimisani Kâmil ağa dahi ayn! cezaya uğradılar. Ibtilâl günlerinde ve Hareket ordu. sunun İstanbula yürüdüğü sıralarda Taşkışla kumandanlığına tayin edil. miş olan miralay Topal İsmail bey kış- Taya gelince efradı toplamış ve boyun- Jarıma sarılarak: — Hiç korkınayınız. Siz nerede olur. sanız ben de sizinle beraberim. Karşı. mizâ hangi yiğii varsa çıksın! Diye onları teşci miş, Hareket ordusu kıtalarına karşı Taşkışladan ateş edilmesine sebebiyet vermişti, Taşkışla mahsurları için vaziyetin fenalaştığını görünce İsmat! bey: — Ataş kesi Borusunu çaldırmış, asker de ken- disine itaat etmişti. Bu hal divanı harbee Taşkışlada kendisinin hâkim olduğuna ve istemiş olsa husumet ve mukavemeti menedebileceğine delil tutulmuştu. İsmail bey muhasaraya memur kıta kumanda! mükâleme- si esnasında kendisini mazur göslere- cek yolda ifadelerde bulunmuş idise de neferlerle muvacehesinde fikir ve hareketinin mahiyeti taayyün etme. sile idamdan kurtulamamıştı. İsyan eden dördüncü avcı taburu. na kumanda ve mebusan meclisini tehdid eden Hamdi çavuş, tüfekçi Arif ile irtica diğer elebaşıları cürümle. rini irtikâb eyledikleri mevkilerde, meclisi mebusan önünde, Beyazıd meydanında, Köprü başında idam olundular. Divanıharbee idama mahküm cdi- lenlerden on beş kişi daha Köprü ba- şında, Beşiktaşta, Beyazıd meydanın- da asıldılar. Bunlar arasında zaptiye nazırı Şefik paşanın yaveri iken açığa çıkarılmış olan miralay Ramâzan bey dahi vardı. İstibdad zamanında evinde bir sa- raylı kadını katletmek, Ayastafanos açıklarında (Asir) vapurunda iki kişi- yi denize atmak gibi cinayetleri de tahkik edilen Kabasakal Çerkes Meh» med paşa dahi isyana iştirak maksa. dile muhafızlarını vaadlerle aldatıp mevkuf bulunduğu Atranos kasaba- sından firara teşebbüs eylediği anla- şulmasile idam hükmünü giydi. 31 Marttan evvel Kerkük mutasar- rıflığına tayin olunarak yola çıkmış olan Avnüllahülkâzımi divanıharbı örtiye dair yazmış olduğu risalede bil- dirdiğine göre: 31 Mart hâdisesini vapur Mersine uğradığı vakit haber almış ve Adana, ibtilâlini de orada öğrenerek İskende- runa gitmiş, babasının kabrini ziyaret İçin İskenderundan Antakyaya hare- ketle Antakyada Ermenilerle müslü- manlar arasında cereyan eden hâdi- selere şahid olmuştu. Kırıkhan tariki. le Halebe vusulünde kendisi: (Adana, Dörtyol, Antakye, Kırıkhan hâdisele. rini ika eyledikten sonra Halebi dahi ihtilâle vermek için gelmiş) olmakla mazmun olarak Abdülhamid tarafın. dan kendisine verildiği rivayet edilen yetmiş bin lira nakid ile iki yüzon bin Uirslik çek elde edilmek üzere eŞ- yası arardı! Fakat yatında bulunan para sek- sen Tiraya baliğ olamadı. Adliyeden men'i muhakeme kararını aldıktan sonra yoluna devam ederek mayısın on altısında Kerküke verdı. Üç gün sonra vilâyet makamından Kerkük kumandanı İzzet peşaya tebliğ edilen bir telgraf de (Kerkük mutasar- rıh Avnüllahülkâzımi beyin divanı- harbi örfice muhakemesine karar ve- rildiğinden mahfuzen izamı) emr lundu. Avnüllahülkâzımi yola çıktı. Bir kaç defa Ermeniler tarafından vaki olan taarruzlardan güç belâ kur- tularak Beyruta, oradan vapurla İs- tanbula geldi. Yolculuk 34 gün sür. müştü. Topçu dairesi İkinci reisi miralay Ferid, topçu miralayı Emin, piyade bini Muhtar, bahriye binbaş iskkı, bahriye kolağası Timsah si risi İsmail Hakkı, piyade kolağası Sa- dik ve Celâl beylerle müddelumumi buhriye binbaşısı Celâl beyden miürtek- keb olan nci Hurşid paşa divanı- harbine tevdi olunan Avrülahülkâzi- mi Abdülhamid ile birleşerek onun fi- kirlerine alet ve hadim olmakla ediliyordu. Abnüllahü Bu bir vahimedir. Ben! hünkâr natsalar maz! Babamın dımdan eden, 2 İn iken nanpareye muhtâc bıra- kan, senelerce gurbetlerde, menfalar. ler altında inle- 'meyledebilirim? Bende bir Peygamber semahati olsa onu affedemem. Den bir meşrutiyet hadimiyim: meşrutiye- ti senelerce besledim. Onu he kâlbine, memleketin en kuytu Küşele- rine kadar yerleştirmeğe çalıştım. Ab- dülhamid gibi millet huini il Sil İli 1âf edebilirim? Hünkârın hâşâ ülüniyet davasına kıyam günlerde ima boyun eğmedim inlerinde mi ona râm olacağım? Nesine, hangi lütfuna? Diye müdafaadan sonra Fedakâran cemiyetinin efal ve harekâtı hakkın- da verdiği izahat ile yetmiş günden- beri mevkuf bulunan arkadaşı Fethul- lah efendi hakkındaki ithamlarıda çürüttü. Fethullah efendinin imzasile Abdül. hamide gönderilmiş bir tezkerenin sahteliği anlaşıldı. Avnüllahülkâzımi hakkında Mersin, Adana ve Helebden telgrafla malümat istenildi; fakat mesuliyetini mucib olabilecek bir hali öğrenilemedi. Tahkikat neticesinde divanıharbee gerek onun, gerek Fel- hullah efen n ademi mesuliyetleri. ne karar verildi, Saldülkürdi meşrutiyet ilânından sonra İstanbuldaki Kürdlere nutuklar irad ederdi; İttihadı Muhammedi ce- miyetine girmişti; irtica hüdisesi gün- lerinde de itaati, intizamı ve «meşruti- yeti meşruayı. muhafa lüzumuna dnir askere nutuklar vermişti. İptida oda tevkif edilmişken maksadı meşru- tiyete hizmet olduğu anlaşılması üze- rine tahliye olundu. Tütün kıyıcısı Mustafa ile muvace- he edilmiş olan üçüncü musahib Na- dir ağa, Nureddin paşa, mabeyin ima» mı Sıtkı efendi de beraet ettiler. » Dördüncü ordu kumandanı İbrahim paşa Erzurum kıyamını katiyen ya» taştırmak üzere sekiz tabur kadar pi- yade ve süvari, bir batarye sahra t0- pu, bir mitralyöz bölüğü ile Erzuruma gelerek İstanbul kapısı önünde âsi topçuları ve Istihkâmları abloka et- miş, Âsilere: — Rtrafınızda parlıyag süngülerle sizin kanlarınızı toprağa dökmek İş. temem. Ordu ve Erzurumlular bu le. keyi kabul edemez. Muhukemesi ya- pılmakiz olan 196 kişiden mandası affa mazhar olmuştur. Âsi değilseniz tövbe ve istiğfar ediniz! İhtarında bulundu. Hepsi âsi olma- dıklarını söylediler. (Arkası var)
