25 Mayıs 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 9

Dü (Baş tarafı 1 inci sahifede) lacak vaziyete gelindiği zaman ni &ârı itibara alınacağını, şeker istihsa- | âtanı arttırmak maksadile memleke- | tün muhtelif mahallerinde fabrikalar açılacağını, serbes meslek erbabının vergilerinden tahfifler yapılmasının düşünüldüğünü ve buna aid kanunuu Mecliste bulunduğunu, Maliye bütçe- sinin memur ücretleri faslında gö- rülen fazlalıkların kadroya hazine &vukatlarile tahsildarlıkların İlâve- sinden ileri geldiğini, temyiz komis- yonlarına verilen evraktan yüzde 60 1- nın nakzedilmesinin, denildiği gibi, Maliyenin eski zihniyetle hareket et- tiğine delil sayılamıyacağını, bu ko- misyonların hazinenin hukukile hal- kın hukukunu ayni zamanda koruya Cak kararlar aldıklarını, benzine İs- pirto karıştırılması meselesinin da- ha ziyade iktisadi bakımdan tedkik edilmesi lâzım geleceğini, Merkez ban- kasının faizlerin indirilmesi hakkın- daki kanun çıktıktan sonra iskonto faizlerini indirmesinin tedkik oluna” cağını, İstanbulda borsa haricinde muamele yapılmasının önüne geçil- diğini söylemiştir. Bankalardaki mevduat Bankalardaki mevduata geçen B. Fuad Ağralı demiştir ki: — Bankalardaki tasarruf miktarı- nın 298 milyon lira olduğunu ârzet- miştim. Bunun 93 milyon 331 bin li- Tası efrada aid tasarruftur, 178 mil- yon 600 lirası ticari mevduat, 26 mil- dir denilebilir. Eğer asayiş ve emniyet üzerinde mutlaka bir söz söylemek icab ederse şununla iktifa edeceğim: Polis ve jandarmamız muhabbet ve himaye- nize lâyik bir unsuru emniyettir. İdari teşkilât B. Şükrü Kaya Dahlliye Vekâletine mevdu olan işlerden başlıcasının vi- iâyetlerin idari teşkilât işleri olduğu- nu, sırasile başlamak lâzım gelirse | köyler, nahiyeler, kazalar, vilâyetler ve umumi müfettişlikler olduğunu söyledikten sonra; — Bu teşkilât memleketin bütün hayallerini vö ideallerini yerine geti- recek terakki ile mütenasip olarak yürümektedir dersem hakikati söy- lemiş olurum. Çünkü memleketteki inkişafi iktisadi ve içlimal inkişaf hu- dudları kısaltmakta ve mesafeleri azaltmaktadır. Buna nisbetle idâre teşkilâtı #dsreyi de artırmaktadır. Biz bu terakki ile mütenasip olarak teşkilâtımızı ikmale çalışıyoruz, Köy- lerimizin kalkınması hareketi başla- mıştır. Dahiliye'encümeninde bu Köy- lerin inkişafına muvafık olarak “bir kanun hazırlanmaktadır. Niyetimiz köylerimizi komün şeklinde toplu bir halde Idare etmektir. Köy bankası teşkili, köylerin zirai Derlemeleri ve maarif yönünden de terakkileri için hükümet arkadaşları el birliği ile çalışmakta ve düşünmek- tedir. Köylülerimizin lâyik olduğu yon lirası da hazineye aiddir. Binaen- aleyh arzettiğim gibi tasarruf mikta- rının seneden seneye arttığı bu ra kamlarla sabittir. B, Hüsnü Kitapçı evvelce serdettiği muhtelif temennileri tekrar etmiş, Ma- Jiye Vekili Fuad Ağralı, sözlerine de- vamla, ezeüimle demiştir ki: — Temyiz komisyonları hakkındaki maruzatımda dedim k! temyiz komis- yonlarında çıkan nakız kararlarının ekserisi, yanl $© 35 bozuluyorsa, bu- nun 25 si malmemurları tarafından vaki olan itirazlar üzerinedir. Yaptığım tahkikata, göre, tedkik olunanlarin yüzde 40 1 nakız, yüzde 35 i tasdiktir. Yüzde 25ide dediğim malme- Murlarının itirazlarıdır. İtiraz * ko- misyonlarının muntazam bir istatis- tiği yoktur. Kendileri 9t 60 derecesin- dedir dediler. Yüzde nisbetini tesbit 6- den de kendileridir. Tekrar itiraf ede- yim ki bunları muntazam bir istatisti tiği yoktur, tahmin üzerinedir. Hakiki rakamın membaını lütfetsinler, ben de istifade edeyim. (Gülüşmeler) Mülkiye mektebi B. Hüsnü Kitapçı Maliye vekâleti namına Mülkiye mektebinde her sene Seksen talebe yetiştirlidiği halde Mali- ye meslek mektebinin deyimine lü- zum olmaması lâzım geldiğini söyle- miş, buna cevap veren Malişe vekili Mülkiye mektebinin ancak altı sene sonra Maliyeye müfid olabilecek un- surlar yetiştirebileceğini, maamafih bunlar maliye kadrosuna iltihak ettik- ten sonra daha uzun bir müddet için meslek mektebinin idamesine lüzum 0- Jacağını söylemiştir. * Maliye Vekilinin verdiği bu izahat kâfi görülmüş ve bütçe aynen kabul edilmiştir. Maliye bütçesini Gümrük ve İnhisar. Jar bütçesinin müzakeresi takip etmiş ve aynen kabul edilmiştir. Bundan sonra da Dahiliye Vekâleti bütçesinin Müzakeresine geçilmiştir. Bu bütçenin Müzakeresinde de birçok hatipler söz âlmışlardır. Dahiliye vekilinin nutku Dahiliye Vekili ve Parti genel sek- Teteri B. Şükrü Kaya, Dahiliye büt- Şesinin müzakeresi münasebetile bir nutuk irad ederek, Dahiliye Vekâle- ine mevdu olan vazifeleri millet mu- Yacehesinde birer birer açmak istedi- Bini bunların en başında ise emniyet Ve asayiş meselesi geldiğini söyliyerek €zcümle dedi ki: »— Dahliiye Vekğletinin mesulü ol duğu iş en iyi bir şekildedir diyebili- Tim. Bunu evvelemirde milletimizin Cümhuriyet prensiplerine olan bağlı- Miğını ve asli ve cibili olan medeni. yetine medyunuz. İkinci olarak da Büyük Milet Meclisinin kabul ettiği Adil kanunların tatbikinin eseridir. Sa ii Üzerime alan olis ve Jandarma toşkilâtımızın te- kemmül etmesi ve mensuplarının dâ eğriyi refah mertebesine yakın bir zaman- da geleceğini füliyatle göreceğiz. (Bravo sesleri) Belediye işleri B. Şükrü Kaya Belediye işlerimizin son zamanlarda metrük kalmış bir halde olduğunu veyahut çok eski tarzlarda idare edildiğini işaret ede- rek: — Belediyelerle elddi bir program dahilinde iştigal edilmeğe de her güç işte olduğu gibi yine Cümhuri- yetin eseri olarak başlanmıştır. Dedikten sonra, gelecek sene Mecli- se oldukça mühim ve memleketin ihti- yacatına kâfi esaslar getirileceğini söy- Jemiştir. İdarei hususiyeler için de ay- ni şey düşünüldüğünü, Belediyeler barıkası olduğu gibi idarei hususiyeler için de bir banka tesisinin düşünülmek- te olduğunu söyledi. Su meselesi B. Şükrü Kaya, cümhuriyet hükü- ! selesine de el atmış olduğunu anlattık- tan sonra ezcümle dedi ki: imar programının başında su gelir. Ondan sonra da plân, elektrik, harita ve spor yerleri gelmektedir. Nüfusu 10 binden fazla olan şehirlerimiz 58 şe- hirdir, Bunların hepsinin suları 1941 senesinde akıtılacaktır. Bunların * bir kısmı ihale edilmiştir. Bir kısmının pro jesi hazirlanmıştır. Bir kısmının da hazırlanmak üzeredir, Tutarı 560 bin lira olan Adana, 106 bin küsür lira olan Aydın ile, Bandır- antep, İsparta, Kütahya, Malatya, Ma- raş, Menemen, Mersin, Tarsus, Uşak; Buca, Bornova suları da ihale edilmiş- tir. Bu on altı yerin sularının tutarı da 2.196,000 liradır. Bu para belediyeler bankası tarafından temin edilmiştir. "Taksitleri 10-12 senede ödenmektedir. Muğla, Bergama, Tekirdağ, Zongul- dak, Urfa, Merzifon, Tokat suları da münakasadadır, Diğer şehirlerimizin suları da 7-8 mil- hizmeti olarak idare etmek esasları prensibimizdir. Dahiliye vekili su meselesi etrafın- daki Izahatını şöyle bitirmiştir: © — Vaktile bu memlekette her seyylatına rağmen tek bir çeşme yâ pan adam asırlarca ve asırlarca yad. olunurdu. Memlekette bütün şehirle- Timize su getirmek elbetteki halkı ilel- ebed rejimimize bağlıyacak ve bir if- #ihar vesilesi olacaktır. (Bravo sesle- ri alkışlar). AÂmme hizmetleri «Âmme hizmetlerinin belediyeleşti- rilmesi, yahud devletleştirilmesi mese- lesi Tejimimizin icabı, Atatürkün direk- metinin, çok müşkül görünen su me- | — Belediyelerin yaptırmak istediği | ecliste se cansiperane çalışmasının semeresi- | nin huzurunuzda arzettiği programı | icabıdır. Âmme hizmetleri hiç bir kapitalin istismar edemiyeceği âlet sahalarıdır. | Bunların bütün faydası iyiliği kimin lehine mevzu olmuş ise ona aid olma- lıdır. İşte bu lehine mevzu olan ca- miz da milletin heyeti umumiyesidir. Binaenaleyh ne bir elektrik ne bir tramvay, ne bir vapur, ne bir otobüs şirketi ferdin elinde kalamaz, Bunlar belediye hududları dahilinde iseler be- lediyeye, belediye hududları haricin- | de bulunup da müteaddid belediyeleri | | alâkadar ediyorsa devletin eline geçme- lidirler, Devlet kâr cihetini bir tarafa bırakıp herşeyde olduğu gibi milletin menfaatine olarak bu gibi şirketlere aid masrafları bütçesinde temin ve takvi- ye etmek suretile yerine getirmelidir. Et meselesi 'B. Şükrü Kaya mezbaha ve et me- selesine geçerek et flatlerinin 10-15 kuruş ucuzlatıldığını söyledikten son» ra dedi ki: — Şayet bütün Kasaplar halkın gi- dasını ucuzlatmak için yaptığımız bu işe fiili muhalefet edecek bir teşebbü- se girişselerdi, yani dükkânlarını ka- pasaydılar ve halka el vermeseydiler, ertesi gün İstanbul halkının muhtaç olduğu etin iki mislini halkın ellerine ve emirlerine âmade bulundurmak için tertibat almıştık. (Alkışlar) Dahiliye Vekili bu mevzu etrafın- daki izahatımı, kasaplık hayvan sev- kıyatı için hükümet merkezinde şu- beler açılacağını söyliyerek bitirmiş- tir. Ekmek ucuzlıyacak Ekmek meselesine gelince; Bu- nun da buğday halinde girdikleri fab- rikalarından ekmek olarak tevzii ça- relerini düşünmekteyiz. Ekmek te as- gari bir fiatle ve evsafı iyi bir şekilde temin edilecektir. Hülâsa, arzedeyim ki, Belediyelerde ekmek ve saireyi ucuzlatmak için ve halkın kâfi derecede gıda alabilmesi için uhdelerine vazife alanlar ellerin- de vesait olsun, olmasın, kanuni ve idari çareyi yakın bir zamanda bu- lacaklar ve tatbik edeceklerdir. Belediyelerin bu vazifelerini yaps- bilmeleri için şimdiki halde kanunen bazı salâhiyetlerinin arttırılması ve hükümetin de bir müddet için ken- dilerine muavenet etmesi lâzımdır. Kanuni salâhiyetleri Büyük Meclis icabınde esirgemez. İcab eden yardım- ları da hükümetimiz esirgeğpemekte- dir, Eğlence vergilerinde tenzilât B. Şükrü Kaya, Belediyelere ald bir takım vergilerin, ezcümle halkın eğ- lence, tiyatro ve müzik dinlemesi gi- bi zevk ihtiyaçlarını güçleştiren eğ- lence resimlerinin tenzil edileceğini söyliyerek: — Gelecek sene bütçemiz mevzuuba- his olduğu vakit size bu işlerin ne ka- dar yapılmış olduğunu filli olarak ar- zetmiş olacağım, dedi, Memurların maaşları arttırılacak Memurların terfihi meselesinden bahseden B, Şükrü Kaya, bu sene de küçük nüfus memurlarının refah gör- düklerini işaret ederek ezcümle şun- ları söylemiştir: — Bu sene birçok işlerimiz dolayı-” sile ve mevzuun külfeti itibarile Üze- rinde çalışamadık, Gelecek sene bu iz bütçe teşkilâtı bitireceğiz. Gelecek seneler bütçede genişlik görecek olursak ev- velâ hükümetin teklifi ve Meclisin de tasvibile bütün memurlarımızı lâyık oldukları refah derecesine çıkaraca- ğiz. önünden ve Tramvay şirketinden alı- nan fazla paranın orayd sarfedilmesi- le başlamış olduk, Prost isimli bir mü- tehassıs getirdik ki, cihanşümul bir şöhreti vardır. İstanbul hakkında yap- tığı projeleri Belediye meclisi kabul etli. Hükümetimiz de tasdik etti, Bu sene başlanacak olan imar, gelecek sene İstanbulu, Süleymaniye gibi, Sultanahmed gibi diğer yerleri çok sevilecek bir yer haline getirecek- tür. Kırkçeşme sularından istifade tileri icabı, Celâl Bayaz “hükümeti. |. Dahiliye Vekilinin izabatından, son» ra söz alan Konya mebusu Osman Şevki Uludağ İstanbul suları mesele- sine temas ederek Kırkçeşme suların- dan istifade edilmesini tavsiye etmiş- tir. Dahiliye Vekili buna cevaben de, su meselesinin hekim meselesi olduğu- nu ve doktorların bunu temiz addet- mesi lâzım geldiğini ve ancak ondah sonra vazifenin Belediyeye düşeceği- ni bildirmiştir. Nüfus sayımı - Emin Aslan (Tokat) — Nüfus kütük- lerimiz muhtabı ıslah bir vaziyette- dir. Bunlar hakkında Dahliye Vekâlo- ti ne düşünüyor? Elimizdeki hüviyet varakalarının bir kısmı yeni, bir kıs- mi eski harflerledir. Sanirım, Dahili- ye Vekâletinin en çok ıslaha muhtaç | dairesi nüfus daireleridir, Bu hususta alâkaları ne derecededir? Dahiliye Vekili tekrar kürsüye gele- | rek demiştir ki: — Bizde nüfus mülâhazatı bir sa- yım, bir de yazım olmak suretile iki /Kısma ayrılmıştır. Nüfus sayımını her beş senede bir yapmaktayız ve yapacağız. Nüfus yazımı andan daha mühim ve müşküldür. Hazırlanan ka- nun Şürayıdevletten çıkmış, Meclise tevdi edilmek üzeredir ve belki de te- di edilmiştir. Yakın bir zamanda nü- fus yazımı yapılacaktır, Eski harfler- le olan hüviyet varakalarına gelince, yeni yazı kanunu çıktığı zaman bun- ların tadili derpiş edilmişti. Peyder- pey değiştirilmektedir. Nüfus yazımı ise hayli masraf ve zamana muhtaçtır. | Bizim tahminimize göre, iki, iki bu- çuk milyon liraya mütevakkıftır. Nüfus kaydi meyanında ikamet tez- kereleri meselesi de vardır. Zannede- | rim ki halihazırda misafirlerine en çok kolaylık gösteren, en çok yardım eden Türkiye Cümhuriyeti, birçok yer- lerden misafirlerin gelerek burada ne- 16s almalarına yetecek kadar tertibat ve teşkilât yapmışlır. Bizim memur- larımıza verdiğimiz direktif, buraya gelecek misafirlerimize âzami ne zaket dairesinde muamele etmeleridir. Bunu müteâkip Dahiliye bütçesinin fasıllarına geçlimiş ve bütçe kabul edilmiştir. Emniyet memurlari ve jan- darmalara millet adına teşekkür Matbuat umum müdürlüğü, Emni- yet müdürlüğü ve jandarma umum kumandanlığı bütçelerinin kâbulünden sonra İstamat Özdamar (Eskişehir), Emin Aslan (Tokat) söz alarak emni- yet memurlarının ve jandarmaların büyük bir feragat içinde memleket asa- yiş ve inzibatını temin yolunda yorul- madan ve bıkmadan sarfettikleri me- salyi takdirle kaydederek kürsüden millet adına kendilerine teşekkürde bu- lunmağı vazife saydıklarını söylemiş- lerdir. Bu beyanattan sonra Dahiliye Vekili Şükrü Kaya kürsüye gelerek Emi» niyet memurları ve jandarmalarımız hakkındaki bu takdirlere teşekkür et- miş ve demiştir ki: Büyük Millet Meclisinden vaki olan bu beyanat kendileri için yüksek bir if- tihar vesilesi ve güzel gayretlerinin yüksek bir mükâfatı olarak kalacaktır. (Alkışlar). , Sıhhiye vekilinin izahatı Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâ- leti bütçesinin müzakeresinde birçok hatipler söz almış ve bazı mütaldalar- da bulunmuşlardır. Sıhhiye vekili doktor B. Hulüsi Ala- taş kürsüye gelerek sorulan suzllere ve ileri sürülen mütalâalara cevap verdi ve doğum nisbetinin yüzde 41, ölümün de yüzde 20 olduğunu ve do- ğumda yüzde 20 n'sbetinde daimi bir tezayüd kaydedildiğini söyliyerek : — Yeni doğanları yaşatmak, em- | razı sariyeden korumak, memleketin | &ıhhat şartlarını düzeltmek, hasta- ların yardımına Çabuk yetişmek, hazırlıklı ve emin bir vaziyette bu- Tunmak emellerimizdir. Dedi. Ebe mekteplerinin çoğaltıl- masına gayret edildiğini, çok çocuklu ailelere yardım meselesinin esaslı bir şekle bağlanacağını ve bunun İçin tahkikat yapılmakta olduğunu ilâve ti, Bu sırada mebuslardan Sırrı İçöz: — Bekârlardan vergi alın, çocuk- Jara verin, yardım budur! - demiştir. Bihhat Vekili cevab yermiyereke sö». | ss: (Derama 13 üneüi sahifede),. yüne devamla, kinin tevzlatının 88 neden seneye arttığını ve meccani tevziatırı 937 senesinde 8483 kiloyu vardığını, 938 de 167,700 metre mu- rabba: kanal açıldığını, 316,364 metre uzunluğunda kanma! temizlendiğini, 46,687 dekar ürazi kurutulduğunu, daktor ihtiyacmın bir program dahi- linde temine çalışıldığını, 942 sene- sinde bütün eksiklerin tamamlanarak memleketin doktor ihtiyacının ta mamlanacağım, Kirkçeşme sularının tevzi şebekesinin bozuk olduğunu, suların açık künkler içinde geldiğini, geçen sene çıkan tifoda bu hastalığa tutulanların ekserisinin Kırkçeşme suyu içerek yakalandıklarını söyle miştir. Eczane ihtiyacı Doktor B. Hülüsi memleketin ceza» neye olan ihtiyacının temine çalışıldı- ğını, Şarkta ve baz tuzak yerlerde dis- panserlere eczayi tabbiye vermek sure- tile bu ihtiyacın karşılandığını, her kasabada hekimin, hastanın yataca- ğı yer ve ilâç kısmını da ihtiva etmek Üzere dispanserler açılacağım söyle- miştir. B. Hülüsi Alataş verem ve frengi ile yapılmakta olan mücadelenin faydalı neticelerini rakamlarla izah ederek sözlerini bitirmiştir. Adliye vekilinin nutku Adliye bütçesinin müzakeresi mü- nasebetile Adliye Vekili B. Şükrü Sa- raçoğlu bir nutuk iradederek ezcüm- le demiştir ki: — Tedkik sırası Adliye bütçesine geldi. 937 yılı içinde tekmil icra da- İ irelerile ceza ve hukuk mahkemeleri- mize ceman 935,522 yeni iş gelmiş ve bir sene evvelinden devrolunan 524,090 işle beraber görülecek iş yeküönu 1459,612 ye baliğ olmuş ve ayni yıl içinde 955,971 iş iutaç edilerek 938 senesine 503,641 iş devretmiştir. Hal- buki 934 senesi 935 senesine 695,684 iş devretmişti. Görülüyor ki her sene adliyeye gelen yeni iş yekünunun aşağı yukarı ayni olmasına rağmen seneğen seneye devredilen işler ye- künunun iki yıl evvelkine nazaran 190 küsur bin azlık vardır ki bu selâ- hi münhasıran mahkeme ve dalrele- rimizin iş çıkarmak hususundaki kudret ve kabiliyetlerinin artmış ok masınâ borçluyuz. Adliyede çok ve çabuk iş çıkarmak kadar ve hattâ ondan daha fazla önemli olsn, çıkan işlerin ilme ve kanuna uygun olması şartıdır. Acaba bu bakımdan Cümhuriyet Adliyesi ne vaziyettedir? Hemen haber vermeliyim ki Cüm- huriyet Adliyesi kararlarının ilim ve kanuna uygunluk noktasındaki fütü hatı çokluk ve çabukluk sahasındaki müsbet adımlardan çok daha büyük ve çok dahs kıymetlidir. Hâkimler kanununun ilk talbik senesi olan 934 yılından bugüne kadar mahkemeleri- mizden sadır olan kararların temyiz raahkemesince tasdik nisbetleri her yıl geçen bir yıla nazaran devamlı bir yükselme kaydetmiş ve 935 sene sinde yüzde 53 olan vasati tasdik nis 'beti 936 da 58 e, 937 de 61 e vasıl ol- muştur. Temyiz mahkemesi Diğer mahkemelerde görülen bu selâh tamyiz mahkememizde kendi- sini daha çok hissettirmiş bir vaziyete tedir, Temyiz daireleri ötedenberi sene den seneye 20 binden fazla iş devre- derdi. Bu devredilen iş yekünu 837 senesi başından yirmi bine, 938 sene- si başında 17 bine, 938 senesi mayr- sında 14 bine indi. Üçüncü hukuk, ikinci ceza, icra ve iflâs, dördüncü hukuk işlerini günü gününe görür bir hate gelmişlerdir. Birinci ceza, ticaret, birinci hukuk, ikinci hukuk, üçüncü ceza dairelerinin günü gününe İş görür bir hale gel- mesi artık bazıları için bir kaç hafta, bazıları için de birkaç ay meselesi ol- muştur, Yalnız dördüncü ceza dalresi her sene 20 bine yakin iş çıkarmasına ve yüdan yıla devredilen iş yekünunün her sene bin kadar azaltılmasına rağ- men elyevm bu dairenin elinde 4000 den fazla iş mevcuttur. Bu dairenin de diğer daireler arasına karışabilk mesini temenni ederim.