16 Mayıs 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 4

dahile , Iktisadi ve mali hafta | Fransada vukubulan büyük mali tahavvülün sebep ve saikleri nedir? Bir baftadanberi Fransada vuku bulan büyük mali tahavvülün psiko- lojisi henüz iyice anlaşılamadı. İlca- atın sevkila frank düştükçe herkes elindeki parayı ecnebi (Okambiyo- suna tahvil ederek memleket haricine kaçırıyordu. Birkaç defa tes- bit teşebbüsleri yapıldı; her tesbitte frangın kıymeti düşürüldü, fakat kıy- met indikçe sermayeler de durmadan İngiltere Ye Amerikaya göçediyorlar- dı. Geçen hafta kıymet yeniden yir- mi puan birden indirildi. Bir de ne işi- telim? Üç gün zarfında Fransaya el- Ji milyon sterlin avdet etmiş, Banka- lara tehacüm o derece imiş ki on bin .slerlinden aşağı miktardaki çekleri kabul etmemeğe mecbur kalmışlar. Bankalara mevduat milyarlara ba- liğ olmuş; devletin Bank dö Frans'a borcu kapanmış, hazine bonolarının faizi indirilmiş; bir bolluk ki hiç işi- tilmemiş; bankalar şaşırmışlar, bu kadar parayı ne yapacağız diyorlar! Tarihte misli görülmiyen böyle bir Volte - face'ın sebep ve hikmeti ne olü- bilir? İngiliz mali gazetelerinin yazdık- larına göre, başlıca iki sebep varidi hatır oluyor. Birincisi Daladier kabi- nesinin halka ve bilhassa sermayedar sınıfına itimad telkin etmesi, ikinsisi de, franga şimdiye kadar yanlış bir istikamet verilmiş olmasıdır. Hatır. Jardadır, Blum - Auriol zamanında İranga, altına nazaran bir âzami, bir de asgari had tayin edilmişti, Hü- kümete zaten itimadını esirgiyen halk, yüksek hadden, yani ecnebi kambiyosu elde edilmesi az miktarda frank sarfına mütevakkıf bulunduğu bir sırada, parasını, sterlin, dolar, İs- wiçre frangı gibi dövizlere yatırdı. Bu muameleden zarar değil, bilâkis kâr edeceğinden emin idi, ikü frangın | İm i da da bu fiat üzerinden alışverişler i oldu. tayin olunan hadden daha fazla yük- selmesinin ihtimali yoktu. Buna mü- kabil, inmesi muhakkaktı. Nitekim haddi asgariyi buluncıya kadar frank arzı ve ecnebi kambiyo talebi devam etti, O derece ki Bank dö Frans'tan milyarlarca altın İngiltere ve Ame- rikaya gönderilmesine rağmen artık frangı asgari flatte de tutmak kabil | olamadı. Bunun üzerine hükümet Devlet bankasındaki altın hazineyi korunmak için milli parayı altın esa- sından ayırdı. Hükümetin maksadı, İngilizlerin sterlini idare ettikleri tarzda frangı bir monnale dirigöe haline koymaktı. Yani istediği gibi flatini indirip yük- seltebilecekti, Bu vaziyette Fransız- Jar kendi paralarına ( franc flottant) veya (franc €lastigue) ismini verdiler. Fakat mali müşkilât ve hele Blum kabinesinin sakim içtimat siyaseti ne- ticesinde frangı idare etmek mümkün olamadı. Düştükçe düştü; nihayet ye- ni hükümet (Remöde de cheval) diye tavsif edilecek bir tedbiri göze aldi. Durduğu yerde frangı yirmi puan da- ha indirdi ve artık bir İngiliz lirası- man flati 179 franktır; bu flat asgari- dir, bundan aşağı düşürülmiyecektir; fakat yükselmek ihtimali vardır, de- di. İşte bunun üzerinedir ki elinde ecnebi kambiyosu bulunanlar en ucuz fatten frank alabilmek üzere banka- Mara âdetâ hücum ederek yukanda tasvir ettiğimiz vaziyet hasıl oldu. « Prank artık düzelmiş sayılabilir mi? Bunu hiç klınse kati bir cevap değil, bir (monnale dirigde) olan ster- Mine bağlanmış, yani onun peyki ol- muş bulunuyor. Sterlin düşüp kalk- tıkça, frank ta beraber düşüp kalka- cak, Fakat bundan maada frank, ken- dine has tehlikelere de maruzdur: Ekonominin düzelmesi için istihsalâ- tı çoğaltmak, bunun için de, haftada iki gün tatil (Blumun içtimai ıslahat- larından bir tanesi!) usulünden fera- gat lâzım. Buna imkân hasıl ola- cak m? Diğer taraftan, frangın yeni suku- tu nisbetinde eşya ve iptidai maddeler #lalinin yükselmesine mani olmak lâ- zım. Bu da temin edilebilecek mi? İşte bu sebeplerden dolayıdır ki ya- zımızın başında Fransadaki mali ta- havvülün psikolojisini henüz anlıya- madık, diyoruz. ... Siyasi barometre hafta zarfında bir tahavvül göstermediği için ikti- sad âlemi de iyi niyetlerini muhafaza etmiş bulunmaktadır. Amerikada buğday fiatinin inmesi iyi bir alâmet telâkki ediliyor. Fakat Birleşik Devletler hükümetinin bütün ie rağmen Amerikada hali hazırda 11,230,000 işsiz vardır. Fransız frangının vaziyeti üzerine Belçika piyasası biraz telâş gösterdi. Fransaya doğru para akınına mani olmak üzere Belçika milli bankası is- »konto haddini yüzde 2 den dörde yük- seltti, Londra ve Amsterdam piyasaları sağlamdır. Paris borsasında da tema- yül tereffüe doğrudur. Memleketimizde esham ve tahvilât vaziyeti Ankara borsasında muamelât nor- mal bir surette devam etmektedir. Yüzde yedi buçuk faizli Türk borcu tahvilinin son tebliğ olunan fiati 19,75 liradır ki geçen baftaya nazaran 5 kuruş yükselmiş demektir. İstanbul- Dahili istikraz kâğıtlarımızın dat- lerinde de yükseklik vardır. İkrami- yell Ergani 95,25 kuruş, Sıvas - Er- surum 97,25 kuruşta kalmışlardır. Merkez bankası yarım lira kazana Tak 92 lirada kaldı. Umumi temayülü takiben Anadolu grupu da hayli ilerlemiştir: Hisse senedleri: 24.25 lira, 'Tahviller: 40,15 Mira, Mümessil senedler: 41,40 Nra et- mektedir. Aslan Çimento isteklidir. Son mua- mele 12 Hra üzerinden vuku buldu. Diğer endüstriyel kâğıtlarımızın nominal fiatleri şunlardır: Tramvay 11,40 lira, Umum sigorts 11 lira, İttihadı milli 21,25 lira, Ter- kos 6,10 lira, Bomonti 7,50 lira, İtti- had Değirmencilik 12,65 ira, Şark Değirmencilik 1,02 lira, Telefon 8,35 llra, Şirketi Hayriye 15 lira, Omnia 0,98 lira, Şark Ecza deposu 2,45 lira, 'Türk altını flati dokuz kuruş düşerek 1025 kuruşta kaldı. Mısır Kredi Fonsiye fiatlerinde cüzi bir tereffü vardır: 1903 tertibi: 107,50 lira, 1911 tertibi: 98,50 lira etmektedir. Gayrimübadil bonolarımda 18,75 kuruşta elli para kadar sukut vardır. emmi MİR İLİÇ mr Emekli ve yedek subay Yoklaması Beşiktaş askerlik şubesinden: Beşiktaş askerlik şubesinde mukayyet emekli ve yedek subayların 998 yılı haziranın 1 inci gününden 80 uncu günü nihayetine ka- “dar yoklamaları yapılacağından İstanbul dahilinde bulunanlar bizsat hariçte bu- lunanlar mektubiz sağtıklarım şubeye Kaytt ve bildirmeleri ilân olunur. Yarınki sah matinelerinden itibaren « GM MENE, SAKARYA sinemasında LİLY DAMİTA ve (İngiliz Maurice Chevalier) si JACK BUCHANAN tara fından bir dans ve musiki harikası ikinci (Karyoka) film KARANGA ve ilâveten: Görmek fırsatı kaçınılmıyacak güzel bir film YAKAN--PUSELER TİNO ROSSİ - VİVİANF ROMANCE ve MİREİLLE BALİN Seanslar saat 2 den itibaren başlar. | muzikası — Sofya 22.10 muzika. * harici haberler. 16 Dayı 938 Puzarlesi İstanbul — Öğle neşriyatı 1240: Plükla Türk musikisi 1250 Havadis, 13,05: Piâkla Türk musikisi, 13,30: Muhtelif plâk neşriyatı, 14: SON, Akşam n tı: 1830: Spor ve genç- bayramı: Mehmed Kaplan: Kdebiynt fakültesinden, 1840: Plâkla dans musi- kisi, 19,15: Çocuklara masal: Bayan Nir 1955: Borsa haberleri, 20: Rıfat ve ar- kadaşları tara! n Türk musikisi ve halk şarkıları, 2045: Ha Ömer Riza tarafindan , 2145: ORKESTRA; na: Polpurri Viyenuvaz, 2 - Siede: Flitlervohen, 3 - Manfred: Juvanita, 4 - * Çardaş, 22,15: Ajans haberle- Plâkia sololar, opera ve operet , 2250: Son haberler ve ertesi günün programı, 23: SON. Ankara — Öğle neşriyatı: 1230: Karı- gık plâk neşriyatı, 1250: Plâk: Türk mu- #ikisi ve halk şarloları 13,15: Dahili ve Akşam neşriyalı: 1830. Karışık plâk 18,30; İngilizce ders (Azime ,18: Türk musikisi ve halk şarkı- vel Adnan ve arkadaşları), 20: Sant ayarı ve arapçu neşriyat, 2015: Türk musikisi ve halk şarkıları (Halik Recai ve arkadaşları), 21: Konferans: (Tekirdağ sayları Rahmi Apak), 2118: Stüdyo salon orkestrası: 1 - Slede: İn Tüll Und Rpitzen, ? - Hans Bowseh: Bin Gruss an Johanni, 3 - Reiny Roland: Verklungene Tage, 4 - Mrio Trevisilloj: Fin Abend an der Nordsee, 22: Ajans ha- berleri, 22,15: Yarınki program ve İstiklâl marşı, Avrupa | istasyonları Saat 20 de Berlin 2010 «Peer Gynte ten parça” lar — Danzig 2010 hoşa giden melodi- ler — Dewtsehl, 8. 20,10 mandolin or- kestrasi — Frankf, 2010 eğlenceli muzi- Ba — Münih 2010 eğlenceli muzika — Stutg. 2040 dans — Viyana 20,15 kon- ser — Atblone 20 dans — Berom. 2055 orkestra — Brno 2055 askeri muzika — Bükreş 20,30 konser — Hüvers II 2055 orkestra — Londra ve Midland 2030 or- kestra — Prag 2030 Dalibar operası — Reva 20 Macar orkestrası — Sofya 1745 ten beri senfon. konser — Stokholm 2030 orkestra — Strasbg, 2010 konser. Saat 21 de Berlin 21 flim ve operet havaları — Brcs- ar 21 konser — Danzig 21 güzel melcdi- lere devam — Devtechi. 8. 21 askeri mu- zika — Frankf, 21,10 - 28 konser — Hambg. 2130 keman — Saarbr. 21 or- kestra — Sfutig. 21 konser'— Viyana 21 köy muzikası — Athlone 2145 keman — Bart 21/15 Yunanca neşriyat — Brno 2155 konser — Brüksel 21 «Tambur - | Major» opereti — Brüksel 2130 - 23 or- | kestra Budap. 21.10 orkestra — Bu- dap. II 21,25 orkestra — Brüksel 21 kon- sere devam — Plorans 2130 konser — Hilvers. 11 21 konsere devam — Kovno | 21 - 2330 senfon. konser — Lyubliana 21 orkestra — Lille ve Limoges 21,30 or- | kestra — Londra 7120 dans — zon | 2130 - 2340 konser — Marsilya 2130 kon- | ser — M. Ceneri 2145 keman — Oslo 21 | piyano — Rad. Paris 2145 - 2450 «Fidelio. | operası — Paris P. T. T. 2130 hafif mu- zika — Sottens 21 salon muzikas — Rad. Towlouse 2145 akordeon — Belgrad 21 opera, Saat 22 de Breslav 22 konsere devam — Deutöchi8. 22,15 salon muzikaa — Prankf. 22 ko sere devam — Kolunya 22 hafif mi ka — Saarbr. 2215 filim havaları — Stuttg. dan naklen Berlin 22 eğlenceli muziks — Viyana 22 köy muzikasına de- vam — Belgrad 22 operaya devam Brüksel 22 operete devam — Brüksel II 22 konsere devam — Budap. 22 konsere devam — Bükreş 22,45 Rumen orkestra- #1 — Fiorans 220 piyano — Hüvers. 1 2255 salon muzikası — Kaşau 2215 or- kesiza — Kopenhag 2230 (lüt — Kone 22 konsere devam — Lyubllana 22,10 - 4 piyano İle konser — Lille ye Limoğet 22 konsere devam — Londra 22 orkestra — Lyon 23 konsere devam - Midland 27 sa- on müzikası — Rad. Paris 22 operaya devam — Paris P. T. T. 22 salon muzika- #1 — Btokholm 2240 Rumen ve Bulgar Sant 23 de Deutsehi, 8. 7330 gece konseri — Königsberg 23,40 askeri muziks — Diğef Alman istasyonları Kol naklen 7330 - 3 gece muzikası ve dans — Brük- sel YI 23,10 «Şen Dul. operasından par- Uimoges 23 konsere devam — Milâro 23,10 orkestra — Oslo 73.20 hafif muzika — Rad. Paris 23 operaya devam — Prag 23 operaya deram — Bratislara 23,30 flüt Varşova 23 orkestra. Sant 24 den Hibarem . Frankt. ve Stutig. 1 - 4 gecen konse- ri — Diğer Alman istasyonları Kolonya- dan naklen 4 e kadar gece muzikası ve dans — Budap. 24,10 carband — Droltriç 2425 dans — Kopenhag 24,15 dans — Rad Paris 24 operaya devamı — Kad. Toulouse 24 Arjantin muzikası. Türk mimarlar cemiyeti kongresi Türk Mimairisr Cemiyeti İstanbul şu- Besi başkanlığından; Şubemiz yıllık kon- gresinin 17/5/1998 salı günü saat 1730 da Gülhane parkında Alay köşkünde topla- nacağını bütün arkadaşlara bildirir, ve teşriflerini rica eder. “Hava şehitlerimizin aziz 16 Mayıs 1938 hatırasını hürmetle andık (Baş tarafı 1 inci sahifede) — «Türk milleti 15 mayıs tarihini sizler için bir anış günü olarak ayır- makla kalbinde yaşattığı kahraman- ların en büyük kadirşinaslığı İzhar etmiş bulunuyor. Her yıl olduğu gibi bugün de şeref taşımızın etrafında toplandık, Şimdi hava tarihimizin şanlı hatıralarını anarak manevi var- lığınıza saygı sunuyoruz, Tayyareci: liğimizin faaliyete başladığı Fethi - Sadık gününden son şehid yüzbaşı Cevdete kadar, sayısı mühim bir tu- tarı aşan zaylatımızın gönüllerimizde derin yaralar açtığına şüphe yok.» Hatip, müteakiben havacıların mu- kaddes vazifelerini anlatmak suretile sözünü şöyle bitirmiştir: «Türk milletini saadete erdiren, ve onu açık alımla yaşatan Büyük Ata- türke Cumhuriyet ordusunun ve ha- va kuvvetlerinin şükranlarını büyük bir saygı ile arz ve teyid ederim, Bu- gün aramızda olmıyan, yalnız mane- vi varlıklarına hitab ederek tebcil etti- imiz aziz şehidlerimizi Cumhuriyet ordusu namına, bir kere daha selâm- lar, yüce milletimize üstün saadetler dilerim.» Bundan sonra bayan Meliha Avni kürsüye çıkmış ve demiştir Ki: «Ölenlerin mezarında değil, ebe- diyyen yaşıyacakların menkibelerile tarihi şereflendirenlerin, gönüllerde yer tutan Türk kahramanlarının ya- nındayız. Bunlar, bayrak aşkının kah- ramanlarıdır. Ellerimizde çiçeklerle kalbimizde sevgilerle bu yüksek Aşık- ların yüce huzurlarma geldik, yolu- nuz bizim yolumuz, duygunuz bizim duygumuzdur.» Bayan Meliha Avni, Türk kadının da havacılıkta yer aldığını mevzuubahs ederek sözüne devam etmiş: — «Biz de sizler gibi yerlerden gök- lere yükseleceğiz, Burası, ölümlere gi- den âşıkların şanlı yatağıdır. Bugün biz geldik. Yarın başkaları gelecek ve bu alkış sesleri ebedlere kadar devam edecektir.» demiştir. Bayan Meliha Avniden sonra şehir | meclisi namina B. Cemâleddin Fazıl da bir hitabe irad etmiştir; — «Ölüm herkes için mukadderdir, er geç herkesin bu âkibete düşeceğin- de şüphe yoktur. Fakat vatan müda- faası gibi mukaddes ve ülvi bir gaye uğruna can veren yiğitlerin ölümü, havacılık tarihimizde unutulmaz bir kahramanlık âbidesidir. Ey aziz ölüler! Kırılan kanadları- nızla yarın ve bıraktığınız yolun üs- tünde, şimdi yurdumuzun berrak se- masını kaplıyabilecek bir hava ordu- sunun geniş kanadları var.» Hatib bundan sonra yurddaşlara hitab ederek: — «Ey benim kanımı taşlıyan yurd- daşlarım. Yurd için hiç bir fedakâr- lıktan çekinme, Onu kurmak için icab ederse, uğrunda son damla kanım dök, Hayatını feda et!.. Çünkü onu yaşatmak senin öz vazifendir. » B. Cemaleddin Fazıldan sonra, ü- niversiteliler namma B. Bahadır söz almış; ilk hava şehidleri Fethi, Sadık, ve Nuriden bahsetmiş, umumi haro ve İstiklâl harbi hava şebidlerinin hatıralarını anarak; — Arkadaşlar, umumi harble İs- tiklâ) harbinde tek tayyaresile bir düşman filosuna karşı gelmiş hava kahramanlarımız vaşdı. Bugün kar- şımıza çıkacak düşman, kendisi ka- dar bir Türk hava filosu bulacağına emin olmalıdır. Buna munzam ola- rak bir de Türk azmi, Türk kudreti vardır. Türk azmi, Türk kudretini görerek hesaplaşanlar bilirler» Demiş, hitabesini; , «Atatürk gençliğinin andı yurd için icabında tereddüdsüz ölmektir» sözle- rile bitirmiştir. Bu hitabeleri müteakip muzika matem havası çalmış, bunu takiben de bir manga asker üç defa havaya ateş etmiştir. Bundan sonra davetliler, parkın tramvay cihetindeki tratuva- rına geçmişler ve merasim geçişi ya- pılmıştar. Bu geçişe iştirâk edenler Beyazıda kadar gitmişler, orddan yerlerine dönmüşlerdir. Ankaradaki hava şehitleri ihtifali Ankara 15 (A A.) — Bügün memle- ketimizin her tarafında hava şehitleri | iltirani yapılmıştır. Şehrimizde Ulus meydanında yapı- Jan ihtifalde, başta Büyük Miilet mec lisi reisi Abdülhalik Renda ve Başve- kil B, Celâl Bayar, Dahiliye Vekili parti genel sekreteri Şükrü Kaya ol- mak üzere bütün Vekiller, mebuslar, Büyük erkânı harbiye ve Mili Müda- faa Vekâleti erkânı ile diğer Vekâlet. ler erkânı, şehrimizde bulunmakta İ olan kumandanlar, bütün kurumlar mümessilleri ve mektepliler hazır bu- Tunmakta idiler, 'Bir bando muzika iie askeri kıtalar ve kalabalık bir halk kütlesi de mera- sime iştirak eylemiştir . Vekâletler ile şehir ve parti ve muh- telif müesseseler, Türk hava kurumu, Türkkuşu ve tayyareciler tarafından şehit tayyarecilerimizin mezarlarına konulmak üzere biz çok çelenk gön- derilmiş bulunuyordu. Saat 11 de atı- lan topla ihtifal başlamış ve bu esnada sancak ile bütün daire. lerdeki bayraklar yarıya indirilmiş, bütün hazır bulunanlar ve kıtaat se- lâm durmuşlardır, Hava şehitlerimizin yüksek hatıra- larına hürmeten süren bu yarım daki» kalık süküt esnasında şehirdeki bü- tün nakil vasıtaları bulundukları yer- lerde durmuşlardır. Hava müsteşarlığı, hava kurumu ve Cümhuriyet Halk Partisi adına söy- Jenen nutukları müteakip muzikanın çaldığı marşla Ulüs meydanında merasime nihayet verilmiştir. Bir heyet çelenkleri şehit tayyare- cilerimizin mezarına götürmüş ve çe- Jenkler mezarlara konurken bir man- ga asker üç defa selâm atışı yapmıştır. Matbaa işçilerinin dünkü toplantısı Türk Mürettipler cemiyetinin 1938 yıl kongresi dünkü pazar günü saat 14 de Eminönü Halkevi salonunda ka- Jabelık matbaa işçileri huzurunda yapıldı. Bu toplantıda, yalnız müret- tiplere münhasır olan cemiyet, maki- neci, mücellit arkadaşlarını da arala- rma alıp yeni bir nizamname İle ce- miyetin ismini «Matbaa İşçileri Bir- liğin ne çevirmiştir. Yapılan intihap- ta birlik idare heyetine: A, Münir Di- zer, Etem Onan, Selim Tanyeli, Bo-- ğos, A. Mehmet, Ali, Sırrı Demirkan, Şeref, Nihat, Mehmet Dizman, Salm Paker (Mürettip), Aziz, Vedat, (Mü- Paker, Aziz, Vedat (Makinist), Halit, Hikmet (Mücellit) seçilmişlerdir. SEHZADEBAS! TURAN TİYATROSU Halk sanatkâr Naşld ve arkadaşları Miçe-Pençef varyetesi. CAN GÖKET SIRKI operet 3 perde Halk gecesi Localar 100, her yer 20, paradi 10 Kr. 17 mayıs akşamı KAHBE DÜNYA operet ilk defa GÜL FATMA Meli oyus 3 perde. Yazan, besteliyen: Üstad Muhlis Sabahaddin Nöbetçi eczaneler Şişli: Osmanbeyde Şark Merkez, Taksim: — İstiklâl Rebul, Beyoğlu: Yüksekkaldırımda Vinkopulo, ta: Topçular caddesinde Merkez, Ka- Yedikulede Teotilos, Alemdar: berlitaşta Sırı Rasim, Şehremini; Topkapıda Nâzım, Kadıköy: Sadık, Yeldeğirmeninde Üçler, Üsküdar: Ömer e m Heybeli. Büyükada: Halk. GEEEEREFEK BABEKİ EEBEEBEE. İFE. EB.