29 Ocak 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 8

BT EEE Otobüs meselesi Avni Bayerin açtığı davaya dün başlandı (Baş tarafı birinci rinci sahifede) — Davacı Avni Bâyerin vekili avukat Nuri mahkemeye gelmişti. Ahmed Emin Yalmanla Sabri Salimin hüvi- yetleri tesbit edildikten sonra Müd- detumumiliğin 23/12/9317, tarihli id- dianamesi okundu. İdd'anamede Tan gâzelesinin 14, 17, 18 Birinci kânun tarihli nüshalarında intişar eden muhtelif yazılarda Âdiyen ve med- de tayini suretile bakaret edildiği kaydile matbuat kanununun 27 nci maddesi delâletile Türk ceza kanu- nunun 480 ve 481 inci maddelerine göre cezalandırılmaları isteniliyordu. Bundan sonra Avni Bayerin ver- diği 20 Birinci kânun ve 15 İkin- ci kânun 938 tarihli davâ arzuhalleri okundu. Avni Bayer bu arzuhallerin- de 'Tan gazetesinde yapılan neşriyat- la kendisine hakaret edildiğini ileri sürerek Ahmed Emin Yalmanla Sab- ri Salimin Türk ceza kanununun 480 ve 48İ inci maddelerine göre ceza- landırılmalarını ve on bin lira taz- mintan hüküm altına alınmasını İs- tiyordu. Ahmed Emin Yalmanın izahı Arzuhaller de okunduktan sonra Ahmed Emin Yalman kalktı ve şun- ları söyledi: — Davacı Avni Bayer, umumi menfaai kasdile bir takım yolsuzluk- Jar etrafında yaptığım neşriyatı dur- durmak ve haysiyetime halk nazs- rında leke sürmak maksadile tertib edilen bir tezvire alet olmuştur. Bu hareketinden dolayı kendisi aleyhine dava açlım. Dosyası da mahkemeni- ze gelmiştir. Bütün neşriyatımızdan maksad, gerek şahsıma, gerek yüze yakın adam çalıştıran bir müessese olan güzeteme karşı iertib edilen tezvirin mahiyetini ortaya koymaktır, Reis sordu: — Bu adam size ne yaptı? — Ben neşriyata başlayınca Mu- hiddin Üstündağ bir muharririmize «Ahmed Emine sor, bu yazıyı yaz- mak Üzere kaç para almıştır?» demiş- ti, Biz de buna karşı bir yazı yazarsak kendisinden hesap sorduk, O yazımız çıkınca Recai Nüzhet adında biri ortaya çıkmış, Avni Bayeri kendisine alet etmiş; hiç tanımadığım Avni Bayer de bir benim şahsıma, bir de €n büyük mülkiye memuru olan va- liye protesto göndermiştir. Bu pro- testolürda: «Bu parayı sana veren benim, Bana otobüs ruhsatiyesi al, diye verdim. Sen ruhsatiyeyi alma- dın. Sonra da belediye aleyhinde ya- zi yazrak işi halledeceğini söyledin. Fakat bunu da yapmadın, Paramı iade etmezsen hakkında takibatta bu- lunacağım.» diyordu. En büyük mülkiye memuru bu protestoyü gazetelere verdi, Müddei- umumilik de benim hakkımda dolandı- Tıcılık suçundan takibata girişti. Bu protestonun bir tezvir işi olduğuna dair bir çok şahidlerim; olduğu gibi kendisinin itirafları da, başkalarına âlet olarak bu İşi yaptığını meydana çıkarmıştır. Bazı kimselere bu para- yı matbaaya gelerek bana verdiğini, bazı kimselere de benim, kendi müu- ayenehânesine giderek parayı aldı- Kamı söylemiş. Halbuki onun söyledi. ği tarihlerde ben Ankarada bulunu- yordum. Ben bu neşriyatı, protesto çekile- rek gazeteciler Halk Partisi binasına çağınlıp protesto etrafında malümat verildikten sonra yaptım. O gün, bi- zim arkadaşımız da Partiye gitmek istemiş fakat kendisine, gelmesine JTüzum olmadığı bildirilmiştir. Yüzer liralık banknotlar Protesto etrafında Müddetumumi- likçe yapılan tahkikat neticesinde isnad olunan suçtan dolayı benim hakkımda ademi takib kararı veril miştir: Ben de Avni Bayer aleyhine cürüm tasnii ve hakaret suçlarından dava açtım. Müddelumumilik işte bir cürüm tasnli mahiyeti görmediği için sadece Avni Bayer aleyhinde ha- karet davası açtı ve bunun 3 Şubat tarihinde mahkemenizde görülmesi kararlaştırıldı, Avni Bayer ifadesin- de, bana verdiği paralar arasında üç İ tane de yüz lirahi de yüz liralık banknot bulundu- gunu söylemiş. Halbuki lirahk bankno! senelerdenberi tedavül- den kalkmıştır. İddiasının asılsızlığı bununla da sabittir. Neşriyat müdürü Sabri Sallm de ayni müdafaaya iştirak ettiğini söy- ledi, Bundan sonra gazetedeki maka- leler okundu, Ahmed Emin Yalman, imzasız olan bu makaleleri Kendisi- nin yazdığını söyledi, Bunun üzerine söz slan davacı Avni Bayerin vekili avukat B, Nuri şunları söyledi: — Bir protesto almışlar. Buna karşı kanuni muamelelere tevessül etmeleri lâzım gelirken umumi neza- hete mugayir şekilde ve şiddetli bir lisanla aleyhimize neşriyat. yapmak- tan meksadları ne imiş? Bu şekilde hâreket elmeselermiş &caba menfa- ati umümüiye nana yaptıkları neş- riyat ne suretle durdurulacakmış? Avukat bilmiyor Reis sordu: — Siz protesto çektiniz mi? Ah- med Emin Yalman sizden bu bin 1 rayı aldı mı? — Müekkilim, otobüs ruhsatiyesi aldırmak üzere Ahmed Emin Yalma- na bin lira verdiğini israrla Iddia ediyor. Hattâ bu paranın anasına aid bir para olduğunu söylüyor. Ruh- satiyeyi aldıktan sonrada hususi otomobil satım alacakmış. Ben daha fazla birşey bilmiyorum. Sözlerim, müekkilimin iddialarından ibarettir. Ahmed Emin Yalmanın bu bin lirayı alıp almadığını bilemem. Biz bu hu- susta hukuk mahkemesinde de dava açtık. Ahmed Emin Yalmanm bu pa rayı nered aldığını da bilmiyorum. « Asıl davacı biziz» Masnunların vekili B, Nazmi Nuri dedi ki; — Neşriyatımız haksız bir fülin meşru mukabelesidir. Bu da, âmme şahidlerinin şahadetlerile sabit ol- muştür. Açılan davamız da mah- kemenize gelmiştir. Asıl davacı bi- ziz, Onlardan daha evvel daya açtık. Fakat bizim davamız, şahid dinle mek mecburiyeti olduğu için gecik- miştir. mevzuubahs protestonun aslı bizde, sureti dava dosyası arasında mevcuddur, Mahkemenin kararı Mahkeme, iddia makamının isteği veçhile Ahmed Emin Yalman tara fından Avni Bayer aleyhine açıldığı söylenen ve iddianame ile mahkeme- ye tevdi edildiği anlaşılan davahın mahiyeti İle taraflarının kimlerden ibaret bulunduğunun ve neticesinin mahkeme kaleminden sorulmasına, Avni -Bayerin protestosu - üzerine Müddiumumilik tarafından Ahmed Emin Yalman aleyhine dolandıncı- lık suçundan dolayı yapılan tahki- kat neticesinin sorulmasına ve iddia edildiği gibi ademi takip kararı veril- mişse' tasdikli bir suretinin o mahke- meye gönderilmesi için Müddelumu- miliğe müzekkere yazılmasına karar vererek muhakemeyi Şubatın üçün- cü Perşembe günü saat 16 ya bıraktı. B. Sabur Saminin davası Bundan sonra, yine otobüs müna- . kasesi etrafında yapılan neşriyatla kendisine hakaret edildiği iddiasile 'B, Sabur Sami tarafından B. Ahmed Emin Yalman ve Sabri Salim sleyh- lerine açılan ikinci hakaret davasına başlandı. Bu davada B. Sabur Saminin di ger vekili avukat B, Necati mahke- meye gelmişti, iddianamesinde Müddeiumumiliğin 'Tan gazetesinin muhtelif tarihli nüs- halarında çıkan yazılarla B, Sabur Samiye bazı yerlerde açık ve bazı yerlerde imaen hakaret edildiği ileri sürülerek matbuat kanununun 27 nci maddesi delâletile ceza kanununun 480 ve 481 inci mâddelerine göre suçluların cezslandınımaları isteni- liyordu. B, Sabur Saminin şahsi dava ar- zuhalinde de, Ahmed Emin Yalman aleyhine hakaret davası açtığı ve kendisine tebliğat yapıldığı halde yine neşriyata devamla madde tayi- ni suretile kendisine hakaret edildiği iddia olunuyor ve B, Ahmed Emin Sovyet Rusya harp gemileri inşasına hazırlanıyor Fakat hazırlıkların iki üç seneden evvel bitmiyeceği tahmin ediliyor Japonyanm 46 bin ton hacminde büyük harp gemileri inşa edeceğini bir iki hafta evvel bu sütunlarda yaza- ıdanberi dünyanın deniz teslihatında müthiş inkılâplar olduğunu haber veren bir çok havadisler işitildi. Ev- velâ, Japonyanın deniz teslihatındaki tahdidata riayet etmediğini gören Birleşik Amerikanın da bilmukabele «43 bin tonluk harp gemileri inşa et meğe karar verdiği bildirildi, Amerika .Cümhur resi Ruzvelt'in deniz tes- ihatımı yüzde yirmi nisbetinde art tırmak için - yeni tahsisat istiyeceği söylendi. Gelecek üç ser- zarfında Amerikan donanmasının yeni vazi- yete hâkim olmak için ne lâzımsa yar pacağı haber verildi. Sonra, Rusyanın da bu vaziyet kar- şısında boş durmıyacağı anlaşıldı. Uzak Şarkta Vladivâstok limanının tahkim edileceği ve oraya bir sürü tahtelbahir gönderileceği veyahut burada Inşa olunacağı anlaşıldı. Fa- kat, küçük harp gemilerinin kifayet- sizliğini anlıyan Rusya, büyük harp gemilerine de sahip olmak için ted- birler almağa başladi. Kendi tezgâhlarında lâzımgelen te- sisata malik olmadığı için, büyük harp gemileri satın almak üzere Amerikaya başvurdu. Bu müzakereler bir sene devam ettikten sonra nihayet Amerikanın red cevabı vermesi üzerine akim kaldı. Rusya, Amerikadan harp gemisi almak şöyle dursun, deniz topları, çelik lâvhaları ve büyük harp gemilerini inşaya mahsus diğer mal- zeme aksamını bile satın alamadı. Harp gemilerini hâriçten tedarik edemiyeceğini anlıyah Rusya, mem- ieket dahilinde inşaata girişmek için lâzımgelen tedbirleri * almağa karar verdi, Bu tedbirler muazzam makine- ler mübayaası ve bunların yerlerine vaz'ı gibi pek büyük işlerden ibaret- tir ki ancak iki, üç, hattâ dört senede ikmal olunabilir. İlk iş olmak tzöre geçen gün Sor- yet hükümeti İngilterede Şefild şeh- rinde bir İngiliz konsorsyomile bir mukavele akdetti. Bu mukavele mu- | misi veyahut harp gemisi aksamı sa- tın almak ümidini artık tamamile kaybetmiştir. Çünkü yaptığı makine ve tesisat mübayaalarına nazaran Sovyetler kendi tezgâhlarında 85 bin tonluk harp gemileri inşa ve bunları 16 pusluk toplarla techiz etmek niye- tindedirler. Fakat, ayni mütehassıs- lar bu hazırlıkların üç seneden evvel ikmal edilemiyeceğini söylüyorlar. O halde Rusya ancak üç sene sonra bü- yük harp gemisi inşasına başlamağa muktedir olabilecektir. 'Rusyarun bahri inşaat sanayii umu- mi harptenberi her nekadar çok te- rTakki etmişse de, son zamanlarda Ol- dukça ihmal edildiğinden diğer dev- letlerin sanayiinden geride kalmıştır. Çarlık Rusyası devrinde Rusya kendi tezgâhlarında harp gemileri inşa ede- biliyordu. Fakat bunlar ne inşa tarzı, ne de zırhlı Jâvhaların dayanıklığı ve kabiliyeti itibarile büyük deniz dev- etlerinin harp gemileri ayarında ola- biliyordu. Halbuki yeni Rusya kuru- Jalhdanberi yalnız küçük gemiler in- şa edildi. Bunlar arasında birinci mevkii tahtelbahirler işgal etmekte- ir. Rusyanın bugün yüz, hattâ yüz elli tahtelbahiri olduğu ve bu itibarla dünyanın en büyük tahtelbahir filo- cibince İngiliz grupu Sovyetlere zırh- | suna malik bulunduğu söylenmekte- lulara mahsus çelik lâvha İmâli için 15 bin ton kabiliyetinde 1 milyon 500 bin dolar kıymetinde bir pres imâl ve teslim edecektir. Ayni zamanda Rus- | ya Amerikadan da 10 bin tonluk pres- ler mübayaa etmek için teşebbüse gi- rişti, Rusyanın Amerikadaki bu teşeb- büslerini yakından takib eden mü- tehassısların vardığı neticeye bakıla- cak olursa, Moskoya hükümeti Ame- Tikada inşa edilmiş bütün harp ge- TENTE EE Yalmanla B. Sabri Salimin tecziyele- ri aynca beş bin lira tazminatın hü- küm altına alınması İsteniliyordu. B. Ahmed Emin Yalman bu neşri- yatı, İstanbul belediyesinde vukubu- Jan ve hükümet” tarafından tahkik edilmekte olan bâzi yolsuzlukları or- taya koymak maksadile yaptığını söyliyerek Belediye işlerinde yapılan istisnai muamelelerde B. Sabur Sa- minin, her güçlüğü Kolay bir. hale getiren bir adam rolünü oynadığını, Ermeni mezarlığı, hamal tayini, oto- olarak işletmeye vasıta ve sebeb oldü- ğunu ve bu işlerle kendisi büyük menfaatler temin etitğini uzun uzun izah etti ve dedi ki: — Gadre uğrıyan bazı vatandaş- ların şikâyetleri üzerine ben de neşriyata başladım. Neşriyatımız yap- tığımız tahkikata istinad eder. Hükü- met de tahkikat yapıyor. Biz bu işte dir. Bunlardan başka Rusya yalnız filotilla klavuzları ve hafif kruvazör- ler inşa etmiştir deniliyor. Bugün Rusya, garibdir ki, İtalyan mütehassıslarının yardımile bir ta- raftan Konstadt Umanmdaki tersa- nesinde filotilla -klavuzlarile hafif kruvazörler inşa ederken Karadeniz- deki Nikolayef limanını.ve Uzak Şark- taki limanlarını bahri inşast merkez- leri haline sokmaktadır. Yalnız, hafif kruvazür ve klavuz gemisi inşa et Sabur Saminin şahsına hakaret kas- dında bulunmadık, sadece, âmme menfaatlerine aykırı yolsuzlukları meydana koyarken bir şahsın ismin- den bahsetmek mecburiyetinde kal- dığımız için dalma teessür gösterdik. B. Sabri Salim de bu müdafâaya iştirak ettiğini bildirdi. Davacı vekili davasını izah eden izahnamesini yar zül olarak mahkemeye verdikten sonra: — Müekkilimin devlet dairlerine kabul edilmemesi hakkında bir ta- mim bulunduğunu yazıları arasında yazmıştır. Buna ne diyor? dedi Ah- med Emin Yalman; — Dosyalarım yanımda olmadığı için bu hususta şimdi cevap vermeme imkân yoktur. Bunları da sonra izah edeceğim. cevabını verdi, Muhakeme, iddia makamının ve iki tarafların istekleri veçhile bu dava- nın evvelce açılan ve rüyetine başla- nan dava ile birleştirilmesine - karar vererek muhakemeyi 1 Şubat Salı gününe biraklı. mekle son zamanlarda deniz ihtiyaç- larının tatmin edilemediğini Rusya anlıyor, Bu küçük gemilerin büyük gemilerdeki ağır teslihat ile korun masını da icab ediyor. Büyük harp gemilerini inşa edebilmek için Ise çe- lik lâvha imâlinin 6 pus kalınlıktâan 18 pus kalmlığa, topların çapının da on 1l pustan 16 pusa çıkarılması lâ“ zımgeliyor. z Fakat bu işleri becermek yalnız makineye mütevakkıf değildir. Ayni zamanda büyük bir tecrübe ve ihtisas da lâzımdır. Onun için Amerikada evvelâ harp gemisi -mübayaası mü- zakerelerine girişen ve sonra da Ma- kine satın almağa çalışan Carp it halât ve ihracat şirketi şimdi Ame- rika deniz inşaat sanayini 'bir Rus komisyonuna tedkik ettirmektedir. Carp'denilen zat B. Holotof'un kayın- biraderidir. Komisyonun yaptığı ted- kikat Amerikan istihsal-metodlarını, Amerikan deniz inşaatını ve deniz in- şaat makinelerini öğrenmeğe inhisar etmektedir. Tabii bu tedkikat muay- yen sanayi merkezinde ve Amerikan hükümetinin müsaadesi alınarak yas plabilmektedir. Komisyon azası ara“ da sırada mütekaid Amerikan deniz ve kara zabitlerine de müracaat ede- rek bunlardan bazı şeyler öğrenmeğe çlışıyorlar. : Rus komisyonu bundan başka Ames rikan donanmasının en eski harp ge misil olan Nev - York'un içini'de gez miştir. Fakat geminin yalnız üst gü- vertelerini görmesine müsaade olun- muştur, Bir de Rusyanın Vaşington sefareti deniz ataşesi veyahut mua- vini geçenlerde Amerikanın yeni 10 bin tonluk kruvazörlerinden — Phila- dephia'yı gezmiştir. Fakat ataşeyede geminin bir çok aksamı gösterilme miştir. Bu ziyaretlerden bahseden Amerikan güzeteleri Rusyanın Ame rikan makine ve çelik lâvha müba- yaasından ziyade Amerikada nasij - harp gemisi inşa edildiğini öğrenme- ğe çalıştığını yazıyorlar. Bununla beraber Carp şirketinin bir Amerikan bankasında mühim bi? yekün teşkil eden mübayaat paraları vardir, Bu paraların harp gemisi ak» samı ve top siparişlerine sarfedilece- ği zannolunmaktadır. Bu maksadla Carp şirketi Amerikada iki mühim çelik ve top imalâthanesile müzake- relerde bulunmuştur. Bunun üzerine Amerikadan Rusyaya 5,275,100 do larlık çelik lâvha ve top gönderileceği şayi olmuştur. Fakat sonradan ne Bethelehem çelik şirketinin, nede Midvale şirketinin Rusyaya çelik Jâv- ha ve büyük deniz topları teslim et- mek için Carp şirketile hiç bir muka» vele âkdetmediği bildirilmiştir. Bu haberlerden Rusyanın o Amerikadan çelik lâvha ve top mübayaasına müs vaffak olamıyacağı neticesi çıkârlr A.C.D.