12 Mayıs 1937 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

12 Mayıs 1997 AKŞAM ima Londra mahşeri andırıyor Alayı görebilecek yerler 35 milyon türk lirasına kiralandı Şehre başka yerlerden 3 milyon kişi geldi bir çok kimseler parklarda, kırlarda yatıyor Bu defaki taç giyme merasiminin son derece parlak olmasına sebep bir kaç senelik sıkıntıdan sonra refah devrinin avdet etmesidir Londra (Hususi) — Kral altıncı Corcun taçgiyme merasiminin bütün Tekorları kıracağı anlaşılıyor. Hiç bir taçgiyme merasimi bu kadar parlak ve bu kadar kalabalık olmamıştır, Aynı zamanda hiç bir taçgiyme me rasimi bukadar İyi organize edilme- miştir. Yapılan hesaplara göre daha bugünden Londraya heriçten iki mil yon kişi gelmiştir. Hiç bir otelde, hiç bir pansiyonda yer kalmamıştır, Bir çok aileler evlerindeki misafir oda- lanni kiraya verdikleri halde bile gene gelenlere yer bulunamamakta» dır. Amerikadan gelmek istiyen birçok kimseler bundan iki ay evvel müteaddid otellere telgraf çekip yer ayırtmak istemişler, fakat daha o Zr man red cevabı almışlardır. Londraya her taraftan akın devam ediyor, Burayd gelen bütün şoselerde birbiri ardı sıra binlerce otomobil 5 görülmektedir, 12 mayısa kadar da ha bir, bir buçuk milyon kişinin gele- €eği tahmin ediliyor. Şimdiden Hyde Park hıncahınç dolmuştur. Birçok kimseler otel bulamadıkları, yatacak yer olmadıği için Hyde Parka iltica etmişlerdir. Geceyi bu parkın kana Teleri üzerinde geçiriyorlar, Çayırlarda yerde serili battaniye» lerden çimen görülemiyor, Yalnız şe hir değil, civarı da dolmuştur, Bu defaki fevkalâde şenliğin sebebi Birkaç senelik sıkıntıdan sonra Ye» iah devrinin avdeti taçgiyme merasi- minin bu kadar parlak olmasına $€- bebiyet vermiştir. Bu hafta Londra- da her zamankinden daha fazla para sarfedileceğine, bira ve şampanyanın tarihte emsali görülmemiş bir dere- €cde İçileceğine ve herkesin istediği kadar eğleneceğine şüphe yoktur. 12 mayıs çarşamba günü bütün İrparatorluk dahilinde bir bayram günü olacaktır. 12 mayıs günü taç giyme merasimini sadece Londra hal- kı görmiyecektir. Bütün İngiltere o akşam merasimi seyredecektir. Çün- kü derhal film alınacak, ve develope edilip tayyarelere konulacak İngilte- renin her tarafına, bütün şehir ve kasabalarına sevkedilecek, derhal o akşam halka gösterilecektir, 'Taçgiyme merasimi günü bütün İrgiltere donanacaktır, Tarihte şim- diye kadar bu kadar umumi bir do- Ranma görülmemiştir. Bütün büyük gehirler taklar inşası için en meşhur mimarları angaje etmişlerdir. O ge- 08 şehirlerin aydınlatılmayan tek bir köşesi kalmıyacaktır. «Allah kralı korusun» yazılı şapka ile gezen bir kadın Her tarafta üç renk Bütün Britanya adasi mavi, beyaz, kırmızı renge bürünecektir, Bu'renk- ler Ingiliz bayrağının renkleridir, Aylardanberi yüzlerce fabrika bay- rak çıkarmakla meşgul oldukları hal- de bilhassa Londra, Liverpul gibi büyük şehirlerin bayrak talebini tamamile karşılıyamamışlardır. Şim- diye kadar yirmi milyon İngiliz bay- rağı satılmıştır, Bu üç renk «sevdası 0 kadar ileri gitmiş bulunuyor ki her şey, taçgiy- me merasimi hatırası olsun diye, bu üç renkte imal ediliyor. Hattâ bir adamı meyi, beyaz ve kırmızı üç renk- te üç sıçan yetiştirip piyasaya çıkar- mıştır. Üçü de bir kafeste tutulan bu #ıçanlar İngiliz bayrağını temsil et- tikleri için 10 liraya kadar kapışa kapışa satılmaktadırlar, Bu üç renk- te olmıyan eşyanın yüzüne bile ba» kan yoktur. Piyanoların tuşları bile bu merasim: hatırası olmak için bu m ça üç muhtelif rekte. yapılıp o suretle piyasaya çıkarılmıştır, 35 milyon lira Erel ve maiyeti Londra sokakların- dan altı mil mesgfelik bir yol katet- tikten sonra Vesiminster kilisesine gireceklerdir. Bu yol üzerinde alayı görebilecek yerlerin ceman yekün 35 milyon Türk lirasına satıldığı hesab edilmiştir. En aşağı 5 liradari tutun da yirmi bin liraya kadar yerler var- dır, Amerikalı bazı zenginlerin ala- yın geçeceği yol üzerinde bir binayı bir haftalık 25,000 liraya kiraladığı görülmüştür. 'Burtda en ziyade mevzuubahs ola- cak mesele Londra polisinin bu izdi- hamı nasl karşılıyacağıdır. Fakat Scotland Yard bütün teferrüatile be- raber programını hazırlamtştır. Alayın izdihamdan bir saniye olsuntevekkuf etmemesi için bütün tedbirler alın- zaştır. Alayın geçeceği sokaklarda 12 mayıs sabahı hareketi durdurmak için daha sabah saat allıdan faaliye- te geçilecektir. Saat yediye kadar herkesin yerinde olması lâzımdır. Bu nizamdan hiç kimse istisna edilmiye- | cektir, Taçgiyme merasimine iştirak | eğecek diğer devletlerin bütün mü- messilleri de szat yedide Vestminster klişesindeki yerlerinde bulunmak mecburiyetindedirler, Geç Kalanlar merasimde bulunamıyacaklardır. Saat dokuzda bütün sokaklarda hareket tamamile duracaktır. Bundan sonra buralarda alaydan başka hiç bir şey hareket edemez, Londra sokakları daha bugünden mahşer halindedir. Tramvaylar fası- la ile gidip geliyorlar. Ancak yeraltı trenleri muntazam işliyebiliyorlar. Fakat bunlarda da kalabalıktan ge- çilmiyor. Teyms nehrinin üzeri görülerk manzıra arzediyor. Binlerce motör, her tarafı kaplamış, âdeta bir taraf- tan diğer tarafa bir köprü olmuştur. Otelde yerleri olmıyanlardan bir kıs- mı da bunlarda yatıyorlar, Velhasıl teçgiyme merasimi misli görülme- miş derecede muhteşem olacaktır, Duvarın altında kaldı İzmir (Akşam) — İzmir yangın ye- rinde harab bir duvardan taş sökme- ğe çalışan Golos muhacirlerinden Emin oğlu 34 yaşında Ömer, duvarın üzerine yıkılması yüzünden ağır su- rette yaralanmıştır. Etraftan yetişer- ler kendisini ankaz altından çıkarmış- lardır, Ömerin iki ayağı da kırilmıştar. Tefrika No. 94 “Ittihad ve Terakki,, nin son devirlerinde Suikasdlar ve entrikalar Yazan: Mustafa Ragıb Es- atlı Enver paşa o zamanki idareyi zayıf görüyor, şiddet istiyordu Yani bundan evvel i i örfiye ka- rTarnamesine göre bir evi aramak İsti- yen zabıta, mutlaka gündüz aramağa mecburdu: Hâdise ne kadar mühim olursa olsun güneş battığı andan sa- bahın şafak vaktine kadar bir eve gir- mek kanunen meranu idi. Bunun için bir çok defalar, gerek polis, gerek inzibat memurları geceleyin evi sa- rarlar ve ancak . gündüz olur olmaz eve girebilirlerdi. Yeni kanun çıktıktan sonra gece, gündüz her saatte inzibat kuvvetleri nin istedikleri yere girmeğe salâhiyet- leri vardı. Talât paşa, kanundan istifade edemeyince. Talât paşa, memleketin asayiş ve inizibatı için idarci örfiyeye bu salâhi- yetlerin verilmesine esas itibarile ta- raftardı. Fakat o, hükümetin bu sa- 1âhiyetini Harbiye nezâretinin elin- den alarak kendi İdöresi altına topla- mak istiyordu. Halbuki yeni kanunda idarel örfiye salâhiyetlerinin (Hükü- meti askeriye) den alındığına dair hiç bir kayıt yoktu. Talât paşa, kanun istediği şeye muvaffak olamayınca «memlekette (tak r ) te- şebbüsü vardır, polis esaslı surette bu işle meşguldür, binsenaleyh bu tehli- keye mâni olmak üzere bu vaziyet karşısında vukufla hareket eden po- lisin emri altına askeri inzibat kuv- vetlerinin verilmesi lâzımdır» müta- leasile polis müdür muavinini Enver paşiya göndermiş, fakat - yukarıda yazdığım gibi - Merkez kumandan muavini B. Şerifin şiddetli itirazları karşısında bu son kozunu da oyna- mağa muvaffak olamamıştı, Talât paşa bu arzusunda muvaf- fak olaydi, Enver paşanın istinad et- tiği bütün askeri inzibat kuvvetlerini eline alacak, son kanunla ciheti as- keriyonin birçok yeni selâhiyetler al- masına rağmen tatbikatta Enver pa- şanın nüfuzu Kalmıyacaktır. Sadrâzam, son günlerde Enver pa- şayı gücendirecek ve ona karşı men- fi bir vaziyet aldığını hissettirecek haller göstermekten çekinmekle be- raber, Harbiye nazırının kendi aley- hine harekete geçmek üzere bazı ted- birler almağa başladığından haber- dar oluyordu. Bilhassa Ortaköyde atılan kurşun failinin meydana çi- karılması için Enver paşanın esaslı surette tahkikat yaptırdığını Talât paşa öğrenmişti. Halbuki Harbiye nazırı, kendi yaverlerinin otomobil camı delindiği halde bu hadiseye - zahiren - ehemmiyet vermemiş gibi görünmüş ve bundan Talât paşaya hiç bahsetmemişti. Enver paşanın bu sü- kütünu ve kendisile yaptığı uzun bir otomobil gezintisinden sonra © «size ikinci bir yol öğrettim!» sözünü pek manalı bulan Talât paşa, Harbiye nazırının tahmin edildiği “kadar gafil davran: ğ Teketlere geç: reler aradığını görüyord «Ittihad ve Terakki; nin komite- ciliğin siyasi hadiselerinde birçok entrikalar içnde pişen Talât paşa na- sl bir tedbir alırsa alsın, Enver pa- şayı mevkiinden uzaklaştıramıyaca- ğını anlamıştı. Talât paşa, Enver pa- şa aleyhine biraz daha ileri giderse Harbiye nazırını büsbütün hiddetlen- direceğinden ve bu suretle gerek ken- disi, gerek arkadaşları aleyhine En- ver paşanın apansız bir «emrivakiş yapmasından korkuyordu. Şu halde artık Talât paşa için tutulacak en makul yol, Harbiye nazırının âleyhi- ne vaziyet almak değil, bilâkis Enver paşayı teskin etmek, ondan gelecek tehlikeleri önlemekti. İşte Talât paşa, harbin sonuna ka» dar hep bu endişe ile hareket etmiş, zamanın, hadiselerin icab ve vaziyet- lerine göre Enver paşadan gelecek tehlikelere karşı koymağa çalışmıştı. Talât ve Cemal paşalar aleyhlerinde suikasd teşebbüsleri mi? Balkan muharebesinden sonra Edir. nenin istirdadı üzerine başta Talât yolile de yapmak | bey olduğu halde «İttihad ve Terak- kiş erkânından çoğunun arzusuna rağmen - kendisine tarafdar İttihad- ci bir zümrenin müzaheret ve yardımi-” le Harbiye nezâiretine geçen Enver pa- şa, bu tarihten sonra birçok vakâ” ve hadiselefin tesirile memleket mu- kadderatındr “çok nafiz ve müessir olmuştu. mia Harbiye Hazır olur olmaz askeri” kadroyu gehiçlöştirmek fikrile orduğa' çok geniş bir Mmikyasta tasfiye yap” miş ve selefleinden hiç birinin güs- termediği icraatla işe başlıyan Enver paşa, Limah Fon Sandersin riyaseti altındaki Almün ıslahat (o heyetini” hazırladığı €saslar dairesinde askeri ıslahat yapitnş ve günün birinde de devletin harbe'girmesinde en mühim âmillerden biri olmuştu. Seferberlik ve harb, Enver paşanın çok geniş #elâhiyetlerle haieket et- mesine çok miüsaid bir fırsat teşkil etinişti. Eriver “paşa, harbe gitdiği miz günderiberi«zaferi nihal: ye &ri$” mek için her şöyin ordu için olduğu: na, bütün devlet makinesinin mün- hasıran asker hesabına işlemesi lâ zım geleceğine kanaat getirmişti. Onun düşüneösine göre, askeri mâ- kamlar haricinde kalan devlet teşek” külleri, hep ordunun yardımcı birer unsuru olarak çalışan müesseselerdi. Bu itibarla ordunun, dolayısile ken- Gisinin isteklerine, icraatına menfi vaziyet alan Şahıslar, kuvvetler En- ver paşa nazarında çok fena görülür- lerdi. Harbe girmiş bir millette devlet idaresinin; ordunun takip ettiği siyü- set mihveri #trafında dönmesinde şüp- he yok ki bir zarüret vardı. Fakat bağ kumandan vekili, bu düşüncesinde çok ifrata sapıyor, en yakın sivil ar- kadaşlarının bile sözlerine kiymet vermek istemiyordu. Harbiye 'nazırının bu düşünce ve haleti ruhiyesini çok yakından takiy eden Talât paşa, Enver paşanın gü- nün birinde bütün devlet idaresini doğrudan doğrüya eline alacağındih ve resmen vaziyete hâkim olacağın: dan korkuğtordu. İşte yukarda ve diğim uzun tafsilâtla Talât paşanifi Enver paşâ #löyhinde tuttuğu siy&- setin başlıca Sebebini burada ârif mak lâzımdı, ve Enver paşaya göre devlet nasıl ' idare ödilmeli idi? ” Enver paşaya gelince; «İttihad.xe Terakki» nin ordudan intikal etmi yen sivil zimaimdarları arasında C& saretine enerji ve zekâsına en çok iti: mad ettiği Talât paşa olduğu halde, Talât paşanın bile böyle harb zaman- larında kâfi derecede faydalı bir baş olamıyacağma kanaat getirmişti. Çünkü onun itikadına göre Talât pa- şa ne kadar cesaretle ve süratle ha- reket ederse etsin, mutlaka (Merkezi umumi) nin, nazır “arkadaşlarının ve hattâ mebusan ve âyan meclisle- rinin temayülleri dairesinde ha- Teket etmeğe mecburdu. Hususile Ta- lât paşanın herkesi memnun “etmek, herkesi tutmak istemesi yüzünden devlet idaresinde gevşek hareket et- tiğine hükmediyordu. Enver paşa, bir sivil lider olan Ta- lât paşanın böyle elâstiki bir siyaset tatbik etmekle her şeyden evvel harp- te takib edilen gayenin heder olacağı fikrinde idi. Şu halde dahili entrika- larla, «İttihad ve Terakki» nin için- den gelecek şu veya bu cereyana ayak uyduran Talât paşanın siyaseti :ye- rine, harbin sonuna kadar bu kabil vaziyetleri hiç hesaba katmiyarak yalnız harbin icablarına göre devleti idare edecek tereddütsüz ve tam ira- deli bir hükümet kurmak lâzımdı, Bu hükümet, her şeyden evvel bir askeri idere olmalı idi. Enver paşa, harbin iptidasından- beri bu emeli takib etmekten biran bile geri durmamıştı. Fakat birçok sebeplerden ve Talât paşanın daha ev- vel hareket etmesinden dolayı buna muvaffak olamamıştı. Bundan başka Enver paşa, böyle bir hükümetin bar şından dima ayrılmamak lâzım gel diğini takdir ediyördü. (Arkası Yar) m nl İİ 1111 İĞ LİL İİİ İİ İm İİ İİİ Rİ