29 Mart 1939 Tarihli Yeni Sabah Gazetesi Sayfa 5

Yazan: General e ie— Erzincan Ele Geçiyor CESERTMCAN ERTURUM. KURTULULU Kâzım Karabekir İKTİBAS VE TERCÜME HAKKIİ MAHFUZDUR Ermeni Kuvvetleri Her taraftan Erzincana Doğru Çekiliyordu Garbi Dersim Müfrezesi 12 Şubat Akşamını Erzincanın 6 Kilometre Cenubunda Geçirmişti Sıvas Üsera kampında esir Boğazlarda tesadüf olunacak çeteler hemen imha edilecektir. İki kolordu ve fırkalar arasındaki hattı fâsıllar ve sibikür dağları daimi surette — tarassud olunacaktır. 13 şubat 334 sabahı kolordunun em- niyet hattı Hedikler çiftliği — Til — Yalnızbağlar hattı olacak ve fakat bu hattın şarkına - küvvetli çantasız sebükbar zabit keşif kolları sevkolunarak boş mahalleri hemen işgal edilecektir. 86 ncı fır ka hareket müfrezesinden başkaca iki topla takvi. ye edilmiş bir taburun da Fırat cenubundan sev- kile Kemah boğazındaki kıtaatın harekâtı icap e- derse yandan teshil olunacaktır. ,, Fırat tenubundan gönderdiğim bu — müfreze, ordu ile takarrur ettirdiğimiz - kuvvetten — hariçti. birkaç günlük iaşesini te'min edebildiğim yüz seç- me neferlik taburla iki cebel topundan müteşek- kil idi. Tertibatımı orduya da bildirmiştim, veri. len cevapta “Bu müfrezeye lüzum yok,, denildi. Halbuki Kemah boğazını Evmeni çeteleri bu ci. hetten müessir surette dövebilirlerdi. Bundan başka Erzincan garp mahreçlerinde mukavemete maruz kalırsak bu iki topun yardımı çok olurdu. Gerçi garbi Dersim müfrezesi de (Erzincan) a yü: Tüyecekti. Fakat henüz irtibatımız olmadığından şimdiden onun mevcudiyetine bel bağlayamazdım. Bir de: Cür'etli Ermeni çetelerinin Fırat cenubun. da pusular tertip ederek 36 ncı fırka müfrezesini 'yandan ve arkadan dövmeleri takdirinde Dersim Müfrezesinin bundan haberi bile olmazdı. Bunun için bu müfrezeyi gönderdim ve ordudan buna mü. manaat olunmamasını rica ettim. Esasen bu kadar teferruata karışmak haksız bir işti (1). 12 şubatta ileri harekât başladı. Ben öğleden evvel Kemahın görülecek yerlerini gezdim ve sey- yar hastahaneyi teftiş ettim. Öğleden sonra 2 de karargâhımın birinci fırkasile Kemah'dan hare- ket ettim. Yol boyunca hareket eden 86 ncı fırka: 'nın hareket müfrezesini gözden geçirdim. Kariğ Şokluğundan tek kol nizamında yürüyorlardı. Kol başına kadar geçmek bana da askere de zorluk ver- diğinden saat Kocaarablarda kaldım. Ve geceyi burada geçirdim. Gökte incecik hilâl kursile Birlikte pek İâtif bir kil ediyordu. So- #uk gecelerde yıldızların parıltısı da pek 1 5 de yanzara te yor. Fırkalardan 12 şubat akşamı aldığım - rapor. ra göre 86 ci fırkanın hareket müfrezesi sabahle in Kömürden hazeket etmiş, öğleden sonra 3 de ocaarablar ünden geçmiş, bu gece ileri kısımlarile Kemah boğazı mahrecini elde edecek, h le geceyi Pravali bamda ze (1) Ordu kumandanı Vehib Paşanın 300 ki. bulunan karargil labye teferruatına müdahı ruzunda felâketli lometre uzaktaki Suşehrinde dan bu lesi, Erzu. bir neticeye sebeb ol, Muharebe sahasında mesuliyet benim oldu. iundan ahvalin icabı veçhile hareket ederek öyle bir neticeden korunduk ve Ermenilere ka Tadığımız darbeyi indirebildik. cektir). gL Rus - zabitlerinden bir grup minliklerde geçirecek.. Bu hareket — müfrezesinin Mevcudu: 2400 insan 550 hayvandır. 9 uncu fırkanın hareket müfrezesi zevalde Tigar çayırından harekete başlamış öğleden sonra aat 6 da kolbaşı Yerhan'a varmış. Geceyi; iki ta- bur piyade, bir eçbel takımı Yerhanda, iki tabur piyade bir sihhiye müfrezesi Kıranhanda, bir ta- bur piyade, iki makineli tüfek, bir kudretli cebel bataryesi, bir seri cebel takımı Kıranhan'ın 5 ki- lometre garbindeki Rus zeminliklerinde. Müteba- ki kıt'alar Ilgar çayırında geçirmiş. 9 uncu fırka- 'zın süvari bölüğü akşam 5 de Kırahan'a - vardığı zaman üç atlıdan ibaret bir ermeni postası geri kaçmış. Yerhan'a gelirken de 15 âtlı ve 10 piyade ermeni — kuvveti Erzincan. istikametine çekilmiş- ler. 9 uncu fırka hareket müfrezesinin mevcudu: 4000 insan, 1100 hayvan.,, 18 şubat sabahleyin 7 de aldığım sabah rapor- larına göre vaziyet şöyle idi: 86 ıncı fırkanın hareket müfrezesinin ileri kı- sımları Kemah boğazı mahrecini tutmuştur. 9 uncu fırkanın piştarı Yalnızbaşları tutmuş- tar. Garbi Dersim müfrezesi 300 milis kuvvetiyle 12 şubat akşamımı Belhasda - (Erzincanın 6 kilo- Metre kadar cenubunda) — geçirmiştir. Nizamiye taburu, karlı dağları aşarken kâmilen - ayakları donmuş olduğundan harekâta iştirak edemiyecek haldedir. (2),, Erzincan hareketini yakından idare etmek için raporları haritama tesbit ettikten sonra sabâl leyin 7,80 da Kocaarablardan hareket ettim ve öğ. le vaktini Ortahan'ın hemen şarkındaki zeminlik. lere geldim. Kar yağmağa başladı. (Brzincan ha. ritası) Burada aldığım raporların hülâsası şudur: 36 ı fırkanın hareket müfrezesi Kürtbras- mikini işgal ederken Ermenilerle müsademe etmiş, İki ermeni maktül olmuş; askerimizden iki - hafif mecruh var. Ahaliden on kişiyi ermeniler şehid et mişler, köyü de yakmışlar Öğleden sonra saat 10 da Harabedi ve A; la'dan 150 m iz E Sti 8 Erm ı da ula — arasından Hadiklerdeki kıt'alarımıza bir ettikten sonra kışlalar istikametine çe Sabahleyin 9,15 de Erzincandan — beş infilâk sadası işidilmiştir. Saat 10,30 da amün — kısmi — küllisini vardığı hat şu Hadikler çiftliği - 'Til - Yalnızbağlar. Kuv Erzincanla (Devamı var) (2) 16 şubatta arabalarla bu biçareler Erzin. cana getirilebildi. Gumhuriyet Maari Faaliyetlerinden Genç geçen yi de dahi yoks miras ile işe başlıyan - Cümhuriyet meslinin on beş sene içinde kendin- 'den sonrakilere kendinden evvelki- kabul etmiyecek kıy- ler ile kıyas Mettar bir eser bıraktığını rakmakta olduğunu büyük bir se- vinç içinde görmekteyiz. Memleketin her tarafından yük- ilmi mücsseseler 've mekteplerden başka maarif h: reketimizin içinde şark ve garp dil- lerinden dilimize çevrilen ve çevri mekte bulunan eserler vardır ki iş maarif işlerinin en yüksek nokta selmeğe başl "Türkiyede orta öğretim, namı ile) zeşretmiş - olduğum yedi Yüz sayfalık muazzam ve mükem. el eserinin başında söylediği gibi: “Kendinden önceki devirlerden her| #sahada olduğu kadar Maarif işlerin. finin kaymeti sul ve ka liyan sını teşkil eder. Bu gün salâhiyettar olan her ka- lem harekete geçmiş ve Cümhuri- 'yet idaresine verdiği feyzile bir ta- raftan garbi ve ilmi eseri ve hadisler #eçme bir çok tarihi ve lisani eser- ler de lisanımıza çevrilmekte bulun- Mmuş ve bunların kur'an tercümesi de dahil olduğu halde bir çoklarının tercüme ve tabıları da - hitam bul muştur. Bu tercemelerden başka bi çok mesai ile müellifleri tarafından| vücude getirilmiş telifler dahi var. dir ki bunların ilmi bir heyetin vücude Betireceği kadar muazzam olanları| #il ancak da vardır. Bin dokuz yüz otuz dört yılın- dan beri yalnız Devlet Basımevinde basılmış olan lisani, tarihi, içtimat, tabbi, siyahi, fi ve edebi eserle ve muhtelif mec- mualar ve rehberler üç yüzden faz- ladır. Bugün ise elde mezkür Basıme- vinde basılmakta olan eli ile altmış arasında eser bulunmaktadır. Hummalı bir faaliyetle basılmak, 'ta olan bu eserler içinde dünyada bir ikincisi bulunmuyan; yalnız tek | nüshası sevgili Edirnemizdeki 11 ci| Selim Kütüphanesinde mevcut olan | tarihi eserlerden yazma bir Baypars | tarihi tercemesi vardır ki dünyanın '€n büyük hükümdarlarından biri 0- lan bu halis Türk hükümdarın yap- tığı medeni, umrani ve askeri faali- yet ve muvaffakiyetlerini bu terce- mede büyük bir iftihar ile okuyaca- İziz. Dünyada bir ikincisi bulunmıyan| 'bu Arapça yazma kitabı Türkçemi- ze çevirten Türk Tarihi Kurumu bi- ze ve bütün Türk hükümdarı daha iyi tanıtmış, 've hem bütün dünyada tek nüshalı olan bu eseri tehlikeden kurtarmış olacaktır. Basılmakta olan tarihi terceme- ler içinde Maarif Vekâleti tarafın- 'dan Farsçadan dilimize terceme et- İçuk tarihi de vardır ki| bununla da dünyanın en büyük hü. tirilen bir ın felset leri ve şark inde dünyaş kümetlerinden birini Selçuk oğullarının; Kâşgür'dan Ak- deniz kıyılarına kadar Avrupa ve Asyaya hâkim olan bu cihanda kuvvet ve ne yüksek bir kabiliyet göstermiş ve ilim ve marifete neka. dar hizmet etmiş olduklarını her o. kuyan bilecek ve öğrenecektir. Tbn-eb-ibri'nin Tarihi Muhtasar- | ekdüvel'inin son iki kısmı olan Mo- Türklerin gollar tarafının tercemesi dahi He lâcü ile bizzat görüşmüş olan — bir mücllifin eseri olmak itibarile bu. hususta en mevsuk malümatı ihtiva| etmektedir ki bunu terceme ettirmiş borcumuz olduğu kadar bu eserin ingilizceye çevrilmiş olan mufassa, fımı dahi İngilizceden dilimize terc, me ettirmekte olması şükrana ga yandır. '“Altun Ordu'ya dair vesaik me lerile birlikte neşredilmiş olan, muh tinler dahi salâhiyettar bir zatın y tercüme edilmege| başlanmış, diğer taraftan da kur'an| di - vekilimizi; ink dökük bir| vebi. bu tarihi, edebi lisanlarından | bir ferdin de. ukuki, coğra- hem büyük bir| kurmuş olan 'ne büyük bir Çanakkale Zaferinde " Türk Bahriyesi Yapılan En Müessir Hazırlık Ka- ranlık limana torpil dökülmesiydi 18 Mart hücumunda batan Fransız donanmas bir muhrip ve iki gün sonra Marsilya limanın- dan (Faeton) kruvazörüne rakip 9- Jarak Çanakkale cephesine azimet etmişti. 17 sinde Bozcaadaya geldi. Umumi hücum, Amiral Karden ta- rafından bu gün için kararlaştırı.. mıştı. Lâkin her nedense bir hasta- lık icat ederek istifa ettiği için ikin. ci kumandan. Amiral Dorobek ken- disine kalef olmuştu. Kumandanlık- ta vuküa gelen bu tebeddülün asıl sebebi Amiral Kardenin 18 martta uydurduğu ve tabip raporuna istinat ettirdiği hastalık değil, İngilterede Bahriye Nazırile kendi arasında baş hıyarak gittikçe şiddetlenen ihtilâfi nazar idi. Munsifane bir hüküm verebilmek için, Amiral Dorobek'in - selefinden daha talili bir kumandan olduğunu kaydetmek icap ediyor. Çünkü Kar- denin kumandası altında ikinci ku- mandanlığı <İngiltere Bahriye Ne- zaretinin kanaatine göre- pek iyi i. dare etmiş olan bu zat iş başına gel- diği vakit İngiliz filosu kiymeti har- biyece çok yükselmişti. Beri taraftan müdafiler de boş durmadılar. Atinadan, Sofyadan, Bükreşten Berline uçurulan ve im. Faratorun askeri kabinesinde ma: hiyeti resmiyeye bürünerek Istan- bula yağdırılan haberler, düşmanın ergeç umumi bir taarruza kalkaca- ği ima ettiğinden, bu taarruzu kar #ılamak için kendilerini hazırladılar. | Yapılan hazırlıkarın en mücssiri Ka- ranlık limanına torpil dökülmesiyeli. Yukarıda kaydedildiği veçhile mev. kü “müstahkem bu muvaffakiyeti. "Nusrat,, torpil gemisile - "Sivrihi- Sar,, torpitobotunun fedakârlığına medyundur. Halbuki mevkli müstah- 'kem erkânı harbiye reisi: "Bu hat Jarın tesisinde taliin yardımı oldu. Sisli bir hava idi. Sabahleyin bu ha- vadan bilistifade atılan torpiller ta- mamile düşmanın nazarı dikkatini celbetmekten masun kaldı. (Devamı var) Neticede — medhal grupu ğ âr — hasarata — uğriyarak on üçl #ehit verdikten sonra zabitan ve e€ | rat geriye çekildi. Gece Fransız filo. su Kumkale ve Ingiliz filosu Seddil. bahir cihetine tahırip müfrezeleri kardı. Kümkale tarafına çıkanlar zaylat ile defedildiler. Lükin diğer müfreze Morto limanına kadar iler- demeğe ve hasardan masun kalmıs) topları tahrip ve mühümmatı imha etmeğe muvaffak oldu. Bu hâdise- den sonra mevkii müstahkem, met- hali yeniden faaliyete getirmek im- kânımı görememiş ve hasını boğaz dahilinde - karşılamağa karar ver- miştir. Şubatın yirmi beşile martın on) Bekizi arasında geçen yirmi gün, yu- karıda bilmünasebe söylendiği veç- hile, geceli ve gündüzlü ve gayet çe 'tin mücadelüt ile doludur. methal grupunu tahrip ederek plâ- nının ilk ameliyesini muvaffakiyetle ikmal eden hasım şimdi ikinci ameli yenin ierasına başlamıştı. Donanına- Tan hücumuna zemin hazırlamak i- sin torpil tarlasını imhaya veya bu *larda kâfi bir geçit açmağa çalı- #ıyordu. / Mücadele nöbeti bahriyel| bataryalarına gelmişti. Hemen her gün bir kaç zırhlı boğaza giriyor bahriye / bataryalarile - döğüşmeğe | başlıyordu. ve karanlık basar bas- | Maz torpil tarayıcı gemiler geliyor | ve anüdâne muharebeler sabaha ka- dar devam ediyordu. Martın ikinci haftası nihayetine kadar kaç torpil imla edildiği malâmumuz değildir Ancak büyük taarruz esnasında mu hacim zırhllar bu mıntakaya yak- laşmadan ricate meebur oldular. Düşman bir taraftan bu fasıla Siz cidal ile meşgul iken diğer taraf. 'tan umumi taarruza hazırlanıyordu. Pransız nakliyelerile mütemadiyen asker geliyor ve General Damat, mart| İbidayetinde Amirallere mütâki oluyor| du. General Hamilton ise 1915 mar. Londradan hareket | tının 13 ünde akikatler bildire- | milletseverliğinin bir şaheseri olas ve Türklüğün lisani, tarihi, dini ve edebi bakımlardan bir hazinesi bu- lunan D. L (T. ün iki mühtelif ter- cemeden bir üçüncü terceme olmak üÜzere vücuda getirilen en sahih ve 'en mükemmel tercemesi dahi yakın. da bütün Türklerin önüne tükenmez bir servet halinde konulacaktır. Bu milli ve ilmi hareketlere gün: den güne inkişaf veren Cümhuriyet idaresi bize bol bol ilim havası tek neffüs ettirmektedir ki bundan genç liğin ve umumiyetle ilim erbabının 've memleketimizi seven her ferdin İlhanilerin meşhur vezirleri Re- gid-ek-tabib'in Cami'-el-tevarih na- mındaki Türklere dair vücuda ge. tirmiş olduğu muazzam eserinin ter- cemesi de basılmaktadır ki bu ter- ceme tarih âleminde Türkler için e- debi ve ebedi bir âbide olacaktır. | Eski tarihi eserler içinde büyük bir göhret kazanınış olan; Mesudi- 'nin Mürüç-el-Zehebi tercemesi da- hi Devlet Basımevinde - basılmakta olan eserler İçinde bu eser Mısırda| n üstü Arapça metni ve altı. Fransızcaya tercemesile Pariste ba. | memnun ve minnettar olmamaları #ılmış ise de bu tabıların ve terceme. | mümkün değildir. nin her sayfasında bir kaç yanlığ| — — Yalnız aakeri kabiliyet ve dehası göze çarpmaktadır. Vekâlet; salâhi- | ile değil; ilmi, içtimaf ve siyast fazl yettar bir zata Muruç.el-Zeheb'in| letlerile milletler arasında mümtas Metnini tashih ettirerek terceme et- | olan millettaşlarımın en büyük dahi tirmiş ve Devlet Basımevinde bu e-| ve Ebedi Şefimiz Atatürk'ün bayra- ser de basılmağa başlanmıştır. ki| ği altında her zamanki gibi toplana. ilim âleminde bu güne kadar bekle-| caklarına ve İnönü'ne ve onun Cüm. lmekte olan bu İlmi hizmeti ifaya | huriyet Halk Partisinin umdelerir Maarif Vekâleti ve bu zat muvaffak | Sadık kalacaklarına ve Meb'us seçi- olmuşlardır. Tarihi eserlerden Ham- | minde herkesin vatani ve milli öde. mer tercemesinin de - basimevinde | vini icraya musaraat göstereceğine tab'ı ikmal olunmaktadır. Burada| her ferd gihi benim de inanım ve bugün basılan kitaplar içinde büyük | manım vardır Türk Lügati ve Yakut Lügati ve es. İstanbul Üniversitesi Bdebiyet k yazıları dahi vardır Fakttiteri Profasörlerinden Ord. Bu mühim eserleden başka Türk M. Şerefeddin Yaltkayı,